Ο Χρυσός Γάιδαρος

Ο Χρυσός Γάιδαρος

Εκδόσεις Shambala, 1992

Κεφάλαιο: Ο Γάιδαρος

Σελίδες: 57-60

… Η παράδοξη μεταμόρφωση του Λούκιου είναι έτσι μια ακούσια θεοποίηση, στην οποία έφτασε απ’ τον λάθος δρόμο.

Το μοτίβο της μεταμόρφωσης σε κάποιο ζώο είναι δίσημο, καθώς μπορεί να σημαίνει κάτι θετικό ή αρνητικό. Από τη μία πλευρά υπάρχει το μοτίβο του βοηθητικού ζώου: το άλογο, η αλεπού, κτλ. Συνήθως ερμηνεύεται ως το ζωώδες ένστικτο που μας δείχνει το δρόμο. Ως θερμόαιμα ζώα (που διατηρούν μια σταθερή θερμοκρασία σώματος), έχουμε οπωσδήποτε πολλά ενστικτώδη σχήματα συμπεριφοράς-πείνα, φόβος θανάτου, και πολλά άλλα-που είναι παράλληλα προς τα δικά μας. Εάν λοιπόν το ζώο εμφανιστεί στη μυθολογία ή τα όνειρα, σημαίνει πως δρούμε, όπως παρουσιάζεται. Από την άλλη, στους μύθους υπάρχει πολύ συχνά το μοτίβο του βοηθητικού ζώου, το οποίο στο τέλος ζητά να αποκεφαλιστεί. Στο παραμύθι των αδελφών Grimm «Το χρυσό πουλί», και σε πολλά άλλα, το ζώο ζητά να το αποκεφαλίσουν, και όταν συμβεί αυτό γίνεται άνθρωπος και λέει: «Είχα μεταμορφωθεί σε σχήμα ζώου, και τώρα λυτρώθηκα, καθώς ήμουν καταραμένος ως ζώο». Τι σημαίνει αυτό; Παρατηρούμενο απ’ έξω, θα έλεγα πως δείχνει πιθανόν τη διαφορά μεταξύ ενστικτώδους συμπεριφοράς ανθρώπου και ζώου. Η συναισθηματικότητα δεν είναι αποκλειστικά κρατημένη για τον άνθρωπο. Τα ανώτερα ζώα έχουν πιθανόν τα ίδια συναισθήματα (feeling). Αυτό όμως που τα ζώα πιθανόν να μην έχουν, είναι η κατανόηση αυτού που τους συμβαίνει.

Δεν νομίζω ότι τα ζώα αναλογίζονται τις εμπειρίες της ζωής τους, στις οποίες τους είχε καθοδηγήσει ένα σχήμα συμπεριφοράς. Η αντικειμενική ανασκόπηση (reflection) της ιδίας συμπεριφοράς και εμπειρίας, φαίνεται πως περιορίζεται στον άνθρωπο, καθώς η πτυχή αυτή είναι προφανώς χαρακτηριστική του είδους μας. Από που πηγάζει η ώθηση αυτή; Το εγώ δεν την επινόησε. Προέρχεται επίσης από τα βάθη του ενστίκτου. Μπορούμε να πούμε, πως το ένστικτο μας έχει αυτή την βαθιά, ανθρώπινη υπερδομή της ανασκόπησης, που μας οδηγεί όχι μόνο στο να ζήσουμε το ένστικτο, αλλά και να το συλλογιστούμε. Κάθε είδος ζώου έχει κάποιο σχήμα συμπεριφοράς σε διάφορες καταστάσεις-κτίσιμο φωλιάς, κτλ. Κάθε είδος έχει το ίδιο σχήμα με μια ελαφρά παραλλαγή, διαφορετικό χρωματισμό, αλλά παρόμοια. Ο ιδιαίτερος χρωματισμός του ανθρώπου θα ήταν η ώθηση του προς ανασκόπηση και η δόμηση κάποιας συνέχειας της συνείδησης. Όταν ο άνθρωπος λοιπόν ζει σαν ζώο, χωρίς ανασκόπηση και χωρίς διασύνδεση με τις συνειδητές του απόψεις, δεν ζει στην ολότητα του το ανθρώπινο του σχήμα. Για τον λόγο αυτό τα ζώα στα παραμύθια εκλιπαρούν να μεταμορφωθούν σε ανθρώπινα όντα. Γιατί το ζωώδες ένστικτο του ανθρώπου δε θέλει να βιώνεται αυτόνομα. Αυτό δεν είναι αρρώστια του πολιτισμού μας, αλλά ανήκει στο χαρακτηριστικό ανθρώπινο ένστικτο, που είναι διαφορετικό από αυτό των άλλων ζώων.

Υπάρχει και το ζήτημα του προσωπικού επιπέδου. Ας πάρουμε για παράδειγμα τον κυνηγό της φυλής Naskapi Labrador, που ζει σε μεγάλο βαθμό με ζωικά σχήματα συμπεριφοράς. Έχει μια φιλοσοφία για την ερμηνεία των ονείρων, μια θεωρία από που προέρχονται τα όνειρα, και αυτό το είναι το νήμα της συνεχούς ερμηνείας και ανασκόπησης. Στους ανθρώπους αυτούς όμως δεν υπάρχει η προσπάθεια (urge) να αναπτυχθούν προς ένα περισσότερο ανθρώπινο επίπεδο, εκτός και αν χτυπηθούν και πληγωθούν από εξωτερική δυσκολία. Μπορούμε να πούμε πως οι άνθρωποι ζουν πάντα στο χαμηλότερο επίπεδο συνείδησης, γιατί η συνείδηση απαιτεί τρομακτική προσπάθεια. Αν δεν βρισκόμαστε σε κάποια δυσκολία, γιατί να κάνουμε περισσότερα; Πληγωνόμαστε όμως από ενοχλητικές επιδράσεις, που μας αναγκάζουν να σκεφτούμε. Μερικές φορές η πληγή έρχεται από μέσα. Υπάρχουν πάντα ανάμεσα στις ομάδες των ανθρώπων κάποιοι, που είναι φιλόνικοι και ανήσυχοι, εσωτερικά χτυπημένοι από κάτι, και δεν είναι ευχαριστημένοι. Έχουν μέσα τους την εωσφορική ορμή που εκδηλώνεται συνήθως ως δυσαρέσκεια, ερεθιστικότητα, νευρικότητα, κτλ. Και όπου αυτό ακολουθείται από κρούσεις κατάθλιψης, βρίσκουμε εκεί μια ιδιαίτερη ορμή προς διαταραχή της σχηματοποιημένης συμπεριφοράς, με σκοπό να οδηγήσει σε υψηλότερο επίπεδο. Αυτό θα το αποκαλούσα ορμή προς εξατομίκευση. Αυτό φαίνεται πως είναι μια τάση μέσα στον άνθρωπο να φτάσει σε ένα επόμενο επίπεδο ανασκόπησης και συνείδησης, και αυτό έρχεται από μέσα, και όχι πάντοτε από εξωτερικούς ενοχλητικούς παράγοντες.

Θα διερωτηθείτε ίσως έντονα, και θα ρωτήσετε, γιατί να υπάρχει η εξέλιξη στην φύση; Και γιατί η ζωή πάνω στον πλανήτη μας επινοεί διαρκώς καινούργιες καταστάσεις; Αυτά τα ερωτήματα οδηγούν στις φιλοσοφικές υποθέσεις περί ορμής μέσα στη φύση, με σκοπό να οδηγηθεί σέ ανώτερα επίπεδα. Ποιο είναι το πρόβλημα με τις μεταλλάξεις, και γιατί η φύση δημιουργεί ομάδες, μέσα στις οποίες μερικοί επιβιώνουν και κάποιοι άλλοι όχι; Για μερικούς ανθρώπους φαίνεται πως υπάρχει μια καθοδηγητική ορμή. Τείνουμε να πιστεύουμε σε μια τελεολογική πτυχή, και βλέπουμε μια τέτοια τάση μέσα στον άνθρωπο, πράγμα που είναι μόνο ένα παράδειγμα ενός γενικού δεδομένου, δηλαδή, πως οι βιολογικές διεργασίες πρέπει να παρατηρηθούν και από την σκοπιά της τελικής τους κατάληξης. Φαίνεται πως στο ανθρώπινο είδος υπάρχει η ορμή προς μια διαρκώς αυξανόμενη συνείδηση, δεδομένο που θα μπορούσε να μας δώσει μια εντελώς διαφορετική θεωρία για τις νευρώσεις. Θα σήμαινε, πως μέσα στο νευρωτικό πρόσωπο υπάρχει μια ένδειξη της τάσης να φτάσει ένα ανώτερο επίπεδο. Αν ακολουθηθεί αυτή η τάση, η νεύρωση εξαφανίζεται. Η σύγκρουση θεραπεύεται πολλές φορές φτάνοντας ένα ανώτερο επίπεδο.

Συνάντησα δυο αδελφούς. Ο ένας ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένος επιχειρηματίας, εγκλωβισμένος σε μια άκαμπτη συμπεριφορά, και ο οποίος είχε χάσει το νόημα της ζωής, το αίσθημα και την ενστικτώδη αντίδραση. Αναγκάστηκε λοιπόν να έρθει σε μένα, κυριολεκτικά στα τέσσερα, εξαιτίας των καταναγκαστικών συμπτωμάτων, που ήταν τόσο άσχημα, ώστε δεν είχε καμιά άλλη επιλογή. Αργότερα συνάντησα τον αδελφό του, που παρουσίαζε παρόμοια συμπτώματα, αλλά όχι τόσο άσχημα. Αλλά πάλι η άκαμπτη συμπεριφορά. Τον είχε φάει η περσόνα, και ήταν κομψός και επιτυχημένος. Δεν είχε άσχημα συμπτώματα. Ήταν γενικά δυσαρεστημένος, και δεν ήταν τόσο εγκλωβισμένος στο επάγγελμα του. Μετά από μερικές ώρες, είχε χορτάσει από την ανάλυση, και διαπίστωσε πως θα ήταν επίπονο αν συνέχιζε. Είπε λοιπόν πως θα ερχόταν αν ένιωθε άσχημα, και αργότερα έστειλε μήνυμα, πως τώρα είναι όλα εν τάξει. Ο αδελφός του αναγκάστηκε να έρθει λόγω συμπτωμάτων, έφτασε κάπου, και απαλλάχτηκε από τα συμπτώματα. Κάποτε με ρώτησε αν πρέπει κανείς να πάρει απόλυτα όλα αυτά τα προβλήματα με την σκιά, προκείμενου να φτάσει κάπου. Είναι πραγματικά απαραίτητο; Και ανέφερε τον αδελφό του. Του είπα ότι μπορεί να ευχαριστήσει γονατιστός τον Θεό που είχε αυτά τα συμπτώματα, αλλιώς θα ήταν στην ίδια κατάσταση με τον αδελφό του.

Αυτό σημαίνει πως η ορμή προς εξατομίκευση είναι τόσο δυνατή όσο το σύμπτωμα. Στον ένα αδελφό η ορμή ήταν πιο δυνατή, ενώ στον άλλο έφυγε, και αυτός περέμεινε σε μια σχετικά ασυνείδητη κατάσταση, έρποντας διαμέσου αυτής. Ήταν πιο υγιής από μια άποψη, αλλά παρατηρούμενος από ένα πιο βαθύ επίπεδο, δεν ήταν. Ο νεότερος αδελφός είχε εξαναγκασθεί να συνειδητοποιήσει, καθώς η ορμή του ήταν πιο δυνατή. Είναι σοκαριστικό για ένα γιατρό να παρατηρεί αυτή την κατάσταση από αυτή την οπτική γωνία. Ο Jung αναφερόταν μερικές φορές στην νεύρωση, χαρακτηρίζοντας την ευλογία, καθώς πίσω από την ασθένεια βρίσκεται η ορμή για ένα νέο επίπεδο. Και αυτό ίσως να συμβαίνει επειδή το είδος, ο άνθρωπος, βρίσκεται ακόμα στην κατάσταση της μετάλλαξης. Γνωρίζουμε πως ο εγκέφαλος μεγαλώνει και πως ακόμα εξελισσόμαστε, σχετικά γρήγορα, έτσι ώστε η διαφορά να μπορεί να διαπιστωθεί στατιστικά μέσα σε μερικές γενιές. Αν ο άνθρωπος δρα σαν ζώο, χωρίς να προσθέτει το ιδιαίτερο ανθρώπινο συστατικό, δεν συμπεριφέρεται ορθά ως προς το ένστικτο, καθώς δεν ζει το πραγματικό ανθρώπινο σχήμα συμπεριφοράς, που είναι ένα παράξενο μίγμα: ένα ζώο που πρέπει να ανασκοπεί! 

Συμπληρώνοντας ένα κενό στήν μετάφρασή μας τού έργου.

ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΩΝ ΣΗΜΕΡΙΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΣΗΚΩΝΟΥΝ ΤΑ ΒΑΡΗ ΤΗΣ ΜΟΙΡΑΣ ΠΟΥ ΟΙ ΙΔΙΟΙ ΕΠΙΛΕΓΟΥΝ ΣΤΗΝ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΠΟΥ ΜΑΣ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΣΕ ΟΣΟΥΣ ΤΟ ΑΠΟΦΑΣΙΣΟΥΝ.

ΧΡΥΣΟΙ ΓΑΙΔΑΡΟΙ ΓΙΑ ΜΙΑ ΖΩΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΤΟ ΠΑΧΝΙ ΚΑΙ ΓΙΑ ΜΕΡΙΚΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΗΔΟΝΗΣ ΚΑΙΡΟΥ ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΟΣ.

ΑΣ ΔΟΥΜΕ ΕΠΙΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΑΘΗΜΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΣΗ, ΤΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΑΙΤΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΟΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ. ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΤΟΥ ΕΝΣΤΙΚΤΟΥ, ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΑΓΝΟΙΑ ΜΑΣ ΒΑΠΤΙΖΟΥΜΕ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.