Συνέχεια από : Παρασκευή 18 Φεβρουαρίου 2022
Αιώνιος έφηβος και δημιουργικός Genius Ewiger Jüngling und kreativer Genius
Μέρος πρώτο: “Ο μικρός πρίγκηπας” (Saint-Exupery)
1. Η τραγική έναρξη (μέρος (6)
Για τον λόγο αυτό θα προσπαθήσω στην ιδιαίτερη αυτή ιστορία να ερμηνεύσω με διπλό τρόπο την μορφή του παιδιού-ως νηπιακή σκιά και ως εαυτό. Μετά θέλουμε να κάνουμε την προσπάθεια να ανακαλύψουμε τι είναι τι, και αυτό σημαίνει πως θα ερμηνεύσουμε το υλικό και από τις δυο όψεις του, για να βρούμε περισσότερα στοιχεία για το πρόβλημα. Η θέση πως το παιδί από τα άστρα, που συναντά τον Saint-Exupery είναι η νηπιακή του σκιά, μπορεί εύκολα να αποδειχθεί, γιατί είναι το μοναδικό ον που καταλαβαίνει την ιστορία του βόα και του ελέφαντα. Είναι κάτι που ξέμεινε από την παιδική ηλικία. Έχουμε ακόμα ένα γράμμα που ο Saint-Exupery έστειλε το 1935 στην μάνα του, όπου λέει πως η μοναδική πηγή αναψυχής είναι κάποιες αναμνήσεις από την παιδική ηλικία, όπως η μυρωδιά των χριστουγεννιάτικων κεριών. Η ψυχή του λοιπόν είναι σήμερα εντελώς στεγνή και πεθαίνει της δίψας. Για τον λόγο αυτό έρχεται η νοσταλγία για την παιδική ηλικία, και μπορούμε να πούμε, πως ο μικρός πρίγκηπας αντιπροσωπεύει αυτόν τον παιδικό κόσμο και γι' αυτό είναι η νηπιακή σκιά. Είναι τυπικό πως γράφει στην μάνα του κάτι τέτοιο, και βλέπει κανείς, πως πράγματι βρίσκεται ακόμη μέσα στο μητρικό του σύμπλεγμα.
Από την άλλη μπορούμε να πούμε, πως το γεγονός ότι αυτό το παιδί εμφανίζεται στη γη, δεν είναι μόνο αρνητικό. Δεν είναι απλά η εμφάνιση της νηπιακής σκιάς, γιατί όπως μαθαίνουμε από το βιβλίο, ο μικρός πρίγκηπας κατεβαίνει στη γη από ένα αστέρι. Εδώ έχουμε μια ενδιαφέρουσα παράλληλη κατάσταση με την πτώση του αεροπλάνου του Saint-Exupery, μέσω της οποίας ο ίδιος ήρθε στη γη. Για πρώτη φορά συναντούνται στη γη δυο πράγματα που προηγουμένως ήταν στον αέρα: ο πρίγκηπας από το άστρο, που ζούσε κάπου μακριά στο διάστημα, και ο Saint-Exupery, που κινούνταν συνεχώς στους αιθέρες. Από την στιγμή που ο μικρός πρίγκηπας προσγειώθηκε, έπαψε να είναι μόνο η νηπιακή σκιά, γιατί κάτι από αυτόν άγγιξε την πραγματικότητα. Για τον λόγο αυτό βρίσκεται τώρα σε μια διφορούμενη θέση. Αν μπορούσε αυτό να κατανοηθεί, θα γινόταν μέρος του μέλλοντος, αντί να τραβά προς τα πίσω. Τότε δεν είναι πια απλώς η νηπιακή σκιά, αλλά μια μορφή αυτοπραγμάτωσης, που συνεχώς προχωράει. Το να γίνει κανείς πιο συνειδητός σημαίνει πρακτικά, να ζυμωθεί όλο και περισσότερο με την πραγματικότητα-αλλά αυτό σημαίνει επίσης απομυθοποίηση.
Η μεγαλύτερη δυσκολία που κουβαλάμε από την παιδική μας ηλικία, είναι ο γεμάτος ψευδαισθήσεις σάκος, τον οποίο μεταφέρουμε και στην ενήλικη ζωή μας. Το λεπτό πρόβλημα συνίσταται στο να πετάξουμε τις ψευδαισθήσεις χωρίς να γίνουμε κυνικοί. Υπάρχουν άνθρωποι που πολύ νωρίς στη ζωή τους χάνουν τις ψευδαισθήσεις. Το βλέπει κανείς στην ανάλυση των λεγόμενων παραμελημένων παιδιών, ανθρώπων δηλαδή που είτε μεγάλωσαν ως φτωχά παιδιά στα slums, και είχαν μια τρομακτική οικογενειακή ζωή, είτε προέρχονται από πλούσια σπίτια και έζησαν την ίδια μιζέρια, χωρίς υλικές στερήσεις όμως, αλλά με χωρισμένους γονείς, σε ένα ψυχρό και τεταμένο κλίμα. Και στις δυο περιπτώσεις είχε παραμεληθεί η συναισθηματική ατμόσφαιρα. Τέτοιοι άνθρωποι ενηλικιώνονται συχνά πολύ πιο νωρίς από άλλους, γιατί γίνονται πολύ ρεαλιστές, χάνουν τις ψευδαισθήσεις, κλείνονται και ανεξαρτητοποιούνται, και αυτό σε πρώιμη παιδική ηλικία. Η σκληρότητα της ζωής τούς εξαναγκάζει, αλλά από την πικραμένη και κάλπικα ώριμη έκφρασή τους, καταλαβαίνει συχνά κανείς πως κάτι πήγε στραβά. Πολύ νωρίς διώχτηκαν από την παιδική ηλικία και ρίχτηκαν στην πραγματικότητα.
Όταν αναλύετε τέτοιου ανθρώπους, τότε βλέπετε πως δεν επεξεργάσθηκαν το πρόβλημα των παιδικών ψευδαισθήσεων, αλλά απλά το απέκοψαν. Είπαν στον εαυτό τους πως ο πόθος τους για αγάπη και τα ιδανικά τους, τους εμποδίζουν σαν σάκος γεμάτος πάνω στην ράχη τους. Πιστεύουν πως πρέπει να απαλλαγούν από αυτά. Αλλά αυτή είναι μια απόφαση του εγώ, και η βαθύτερη ανάλυση δείχνει πως έχουν μείνει φυλακισμένοι στις παιδικές ψευδαισθήσεις: ο παιδικός πόθος για μια στοργική μητέρα και για ευτυχία είναι παρόλα αυτά εκεί, σε μια καταπιεσμένη κατάσταση. Στην πραγματικότητα είναι πολύ λιγότερο ενήλικες από άλλους ανθρώπους, επειδή το πρόβλημα το απώθησαν απλά σε μια γωνιά. Και κάποιος έχει την αηδιαστική αποστολή να ξαναζωντανέψει τις ψευδαισθήσεις, γιατί η ζωή έχει κολλήσει εκεί. Το εν λόγω πρόσωπο πρέπει να σπρωχθεί εκεί μέσα, και τότε προσπαθεί κανείς να το βγάλει από εκεί. Η δυσκολία βρίσκεται στους ανθρώπους, που ισχυρίζονται πως δεν αγαπούν κανένα και πως δεν μπορούν να εμπιστευθούν κανένα. Για όποιον βρίσκεται στην κατάσταση αυτή, η ζωή δεν έχει κανένα νόημα. Μέσω προβολής αρχίζει πάλι να ελπίζει, πως ίσως μπορέσει να αγαπήσει και να εμπιστευθεί. Αλλά μπορείτε να είστε σίγουροι πως αγάπη που πρωτοεμφανίζεται είναι εντελώς παιδική. Ο αναλυόμενος γνωρίζει συχνά τι θα συμβεί-πως θα απογοητευθεί ξανά. Και έτσι είναι γιατί τέτοιοι άνθρωποι έχουν κάτι τόσο παιδικό πάνω τους, ώστε είτε ο αναλυτής είτε η ζωή θα πρέπει να το δείξουν ξεκάθαρα. Είναι τόσο νηπιώδεις, ώστε το βιώνουν ως προσωπική προσβολή και τρομερή εγκατάλειψη και απογοήτευση, αν ο αναλυτής μείνει μια φορά στο κρεββάτι λόγω γρίπης. Από τις άλλες απόψεις ενήλικοι άνθρωποι, λένε πως αυτό είναι εντελώς ανόητο και ηλίθιο, αλλά έτσι αισθάνονται, και με το δίκιο διερωτώνται, τι να κάνουν με την αδιόρθωτη νηπιακότητα τους. Ένα ηθικό κήρυγμα θα είχε το ίδιο πενιχρό αποτέλεσμα όσο και σε ένα ζόρικο μικρό παιδί.
Πως πρέπει να αντιμετωπίσει κανείς αυτό το πρόβλημα; Όταν ένα τέτοιος άνθρωπος θεωρεί ως δεδομένο πως κάτι του είναι εμπόδιο, και αυτό είναι πηγή ψευδαισθήσεων και προβλημάτων, τότε δεν είναι πια αυθόρμητος, αλλά εσφαλμένως ρεαλιστής και “ενήλικας”. Όταν όμως ζει , τότε είναι απλά αδιανόητα αυτά που κάνει, και η ζωή τον διορθώνει συνεχώς. Αυτό είναι το πρόβλημα. Άνθρωποι που έβαλαν τα αισθήματα τους στην άκρη ή τις απαιτήσεις τους από τους άλλους ή την ικανότητα τους να εμπιστεύονται, δεν αισθάνονται ποτέ εντελώς αληθινοί, ποτέ εντελώς αυθόρμητοι ή ο εαυτός τους. Το να απωθήσει κανείς το θεϊκό παιδί σημαίνει να μην πάρει στα σοβαρά τον εαυτό του. Τότε ο άλλος το παίζει! Είναι δυνατόν να προσαρμόσει κανείς την ζωή του, αλλά αν είναι ειλικρινής με τον εαυτό του ξέρει ότι το παίζει κάτι μπροστά στους άλλους. Από την άλλη θα συμπεριφερόταν τόσο παιδικά που κανένας δε θα τον άντεχε. Τι μπορεί λοιπόν να κάνει;
Αυτό είναι το πρόβλημα του θεϊκού παιδιού, όταν εμφανίζεται στην κατάσταση μεταξύ πραγματικής προσωπικότητος και νηπιακότητος, ώστε να μην ξέρει κανείς τι να κάνει. Θεωρητικά το πράγμα είναι απλό: θα πρέπει να είναι κανείς ικανός να αποκόψει το παιδικό και να αφήσει την αληθινή προσωπικότητα. Θα πρέπει κανείς να μπορεί να διαχωρίσει τα δυο, και όταν η ανάλυση γίνεται σωστά, τότε αυτό γίνεται βαθμιαία. Επιτυγχάνεται να αφαιρεθεί ότι είναι πράγματι παιδικό και να τελειώνει μια για πάντα, και να σωθεί η δημιουργικότητα και η μελλοντική ζωή. Πρακτικά όμως, αυτό είναι κάτι λεπτό και επιτυγχάνεται πολύ δύσκολα.
Το θεϊκό παιδί ή ο πρίγκηπας από τα άστρα, τον οποίο ο Saint-Exupery συναντά στην έρημο, ζητά ένα πρόβατο, και όπως μαθαίνουμε, κατέβηκε για να πάρει μαζί του ένα πρόβατο. Η ιστορία λέει αργότερα, πως στο άστρο του κυριαρχούν τα baobab δέντρα, που συνεχώς δίνουν νέους βλαστούς. Ο πρίγκηπας από το άστρο θέλει ένα πρόβατο που να τρώει τα βλαστάρια μόλις βγαίνουν, ώστε να μην χρειάζεται να τα κόβει συνέχεια. Αλλά αυτό δεν το λέει στον Saint-Exupery, και αυτός ο αληθινός λόγος διαπιστώνεται αργότερα.
Κατ' αρχάς πρέπει να εξετάσουμε τον συμβολισμό του προβάτου στην προσωπική ζωή του Saint-Exupery, και μετά στην μυθολογία γενικότερα. Ο Saint-Exupery λέει στα βιβλία του: “Δεν υπάρχει καμιά εξωτερική κακή μοίρα, μόνο εσωτερική. Έρχεται η στιγμή όπου είναι κανείς τρωτός και καταλαμβάνεται από τα σφάλματά του και κάτι σαν σίφωνας τον τραβά προς τα κάτω. (Πιθανό να μιλά εδώ για το πέταγμα. Εννοεί ως δεν υπάρχει η τυχαία πτώση: ένα ατύχημα είναι το αποτέλεσμα μιας ολόκληρης εσωτερικής και εξωτερικής διαδικασίας.) Δεν έχουν σημασία τα μεγάλα αλλά τα μικρά εμπόδια: τρεις πορτοκαλιές στην άκρη της πίστας ή τριάντα πρόβατα που δεν τα βλέπει κανείς μέσα στα χόρτα, και που ξαφνικά βρίσκονται μεταξύ των τροχών του αεροπλάνου.” Ένα καιρό χρησιμοποιούνταν πρόβατα για να κρατούν χαμηλό το χορτάρι στα πεδία που χρησιμοποιούνταν για προσγείωση και απογείωση. Και έτσι μπορούσε να συμβεί, ένα αεροπλάνο να προσγειωθεί ανάμεσα τους. Μπορούμε να πούμε πως ο Saint-Exupery προέβαλε στα πρόβατα τον μοιραίο παράγοντα που μια μέρα θα σκότωνε τον Puer aeternus. Αυτά είναι ο μοιραίος αντίπαλος.
Η λέξη πρόβατο έχει μια πολύ χαρακτηριστική σημασία. Προέρχεται από το ρήμα προβαίνω, που σημαίνει “πηγαίνω μπροστά ή προς τα μπρος”. Αυτό είναι ένα θαυμάσιο όνομα.: αυτό το ζώο δεν έχει καμιά άλλη επιλογή και καμιά άλλη λειτουργία, παρά την ικανότητα να πηγαίνει μπροστά! Αυτό είναι όλα όσα μπορεί να κάνει. Οι Έλληνες είναι ακόμα πιο αστείοι, γιατί το έκαναν ουδέτερο και το ονόμασαν “το πράγμα που πάει μπροστά”. Αυτό εξεικονίζει την άκρως αρνητική πτυχή του προβάτου, που ακολουθεί πάντα τον κριό όπου πάει. Διαβάζουμε επανειλημμένως στις εφημερίδες, πως διακόσια τριακόσια πρόβατα πηδάνε στον γκρεμό πίσω από τον αρχηγό κριό, όταν τον κυνηγάει κανένας λύκος ή σκύλος. Αυτό συνέβη πριν περίπου δέκα χρόνια σε ένα βοσκότοπο κοντά στο Lenzerheide. Μετά έπρεπε να πάνε άνδρες με όπλα και μαχαίρια, για να σκοτώσουν πάνω από διακόσια πρόβατα, που τραυματισμένα κείτονταν το ένα πάνω στο άλλο. Γι' αυτό ονομάζουμε κάποιον “ηλίθιο πρόβατο”. Το ένστικτο του “να πηγαίνει μέσα στην αγέλη” και “να μένει μέσα στην αγέλη” είναι στο πρόβατο τόσο ισχυρά ανεπτυγμένο, ώστε δεν μπορεί να βγει από αυτό ούτε για να σώσει την ζωή του. Στην ταινία του Walt Disney „White Wilderness“ μπορούμε να δούμε να συμβαίνει το ίδιο με τα lemming, που μεταναστεύουν στην θάλασσα (όπου τελικά λόγω εξάντλησης πεθαίνουν). Αν ένα ζώο εγκλωβιστεί σε μια τέτοια ενστικτώδη κίνηση, δεν μπορεί πια να ξεφύγει.
Το πρόβατο έχει μια παρόμοια τάση προς ενστικτώδη συμπεριφορά και για τον λόγω αυτό συμβολίζει-όταν εμφανιστεί στο όνειρο σε μια αρνητική συνάφεια-την μαζική ψυχολογία μέσα μας, την τάση μας να επιτρέπουμε στις μαζικές κινήσεις να μας μολύνουν, και να μην εμμένουμε στην δική μας κρίση και ώθηση. Το πρόβατο είναι το καθαυτό ζώο της μάζας. Έτσι υπάρχει και ο άνθρωπος της μάζας στον καθένα μας. Ακούτε για παράδειγμα πως πολλοί πάνε σε μια ομιλία και λέτε: “πρέπει να είναι καλή λοιπόν.” Ή ακούτε για μια έκθεση στην πινακοθήκη, και πάτε εκεί, αλλά δεν έχετε την τόλμη να πείτε πως βρίσκετε τις ζωγραφιές απαίσιες. Στην αρχή κοιτάτε εδώ και εκεί, και συναντάτε ανθρώπους που γνωρίζετε και οι οποίοι θαυμάζουν τους πινάκες, και δεν τολμάτε πια να εκφράσετε την γνώμη σας. Πολλοί βλέπουν πρώτα το όνομα το καλλιτέχνη πριν λάβουν θέση. Τέτοιοι άνθρωποι είναι πρόβατα.
Αμέθυστος
Από την άλλη μπορούμε να πούμε, πως το γεγονός ότι αυτό το παιδί εμφανίζεται στη γη, δεν είναι μόνο αρνητικό. Δεν είναι απλά η εμφάνιση της νηπιακής σκιάς, γιατί όπως μαθαίνουμε από το βιβλίο, ο μικρός πρίγκηπας κατεβαίνει στη γη από ένα αστέρι. Εδώ έχουμε μια ενδιαφέρουσα παράλληλη κατάσταση με την πτώση του αεροπλάνου του Saint-Exupery, μέσω της οποίας ο ίδιος ήρθε στη γη. Για πρώτη φορά συναντούνται στη γη δυο πράγματα που προηγουμένως ήταν στον αέρα: ο πρίγκηπας από το άστρο, που ζούσε κάπου μακριά στο διάστημα, και ο Saint-Exupery, που κινούνταν συνεχώς στους αιθέρες. Από την στιγμή που ο μικρός πρίγκηπας προσγειώθηκε, έπαψε να είναι μόνο η νηπιακή σκιά, γιατί κάτι από αυτόν άγγιξε την πραγματικότητα. Για τον λόγο αυτό βρίσκεται τώρα σε μια διφορούμενη θέση. Αν μπορούσε αυτό να κατανοηθεί, θα γινόταν μέρος του μέλλοντος, αντί να τραβά προς τα πίσω. Τότε δεν είναι πια απλώς η νηπιακή σκιά, αλλά μια μορφή αυτοπραγμάτωσης, που συνεχώς προχωράει. Το να γίνει κανείς πιο συνειδητός σημαίνει πρακτικά, να ζυμωθεί όλο και περισσότερο με την πραγματικότητα-αλλά αυτό σημαίνει επίσης απομυθοποίηση.
Η μεγαλύτερη δυσκολία που κουβαλάμε από την παιδική μας ηλικία, είναι ο γεμάτος ψευδαισθήσεις σάκος, τον οποίο μεταφέρουμε και στην ενήλικη ζωή μας. Το λεπτό πρόβλημα συνίσταται στο να πετάξουμε τις ψευδαισθήσεις χωρίς να γίνουμε κυνικοί. Υπάρχουν άνθρωποι που πολύ νωρίς στη ζωή τους χάνουν τις ψευδαισθήσεις. Το βλέπει κανείς στην ανάλυση των λεγόμενων παραμελημένων παιδιών, ανθρώπων δηλαδή που είτε μεγάλωσαν ως φτωχά παιδιά στα slums, και είχαν μια τρομακτική οικογενειακή ζωή, είτε προέρχονται από πλούσια σπίτια και έζησαν την ίδια μιζέρια, χωρίς υλικές στερήσεις όμως, αλλά με χωρισμένους γονείς, σε ένα ψυχρό και τεταμένο κλίμα. Και στις δυο περιπτώσεις είχε παραμεληθεί η συναισθηματική ατμόσφαιρα. Τέτοιοι άνθρωποι ενηλικιώνονται συχνά πολύ πιο νωρίς από άλλους, γιατί γίνονται πολύ ρεαλιστές, χάνουν τις ψευδαισθήσεις, κλείνονται και ανεξαρτητοποιούνται, και αυτό σε πρώιμη παιδική ηλικία. Η σκληρότητα της ζωής τούς εξαναγκάζει, αλλά από την πικραμένη και κάλπικα ώριμη έκφρασή τους, καταλαβαίνει συχνά κανείς πως κάτι πήγε στραβά. Πολύ νωρίς διώχτηκαν από την παιδική ηλικία και ρίχτηκαν στην πραγματικότητα.
Όταν αναλύετε τέτοιου ανθρώπους, τότε βλέπετε πως δεν επεξεργάσθηκαν το πρόβλημα των παιδικών ψευδαισθήσεων, αλλά απλά το απέκοψαν. Είπαν στον εαυτό τους πως ο πόθος τους για αγάπη και τα ιδανικά τους, τους εμποδίζουν σαν σάκος γεμάτος πάνω στην ράχη τους. Πιστεύουν πως πρέπει να απαλλαγούν από αυτά. Αλλά αυτή είναι μια απόφαση του εγώ, και η βαθύτερη ανάλυση δείχνει πως έχουν μείνει φυλακισμένοι στις παιδικές ψευδαισθήσεις: ο παιδικός πόθος για μια στοργική μητέρα και για ευτυχία είναι παρόλα αυτά εκεί, σε μια καταπιεσμένη κατάσταση. Στην πραγματικότητα είναι πολύ λιγότερο ενήλικες από άλλους ανθρώπους, επειδή το πρόβλημα το απώθησαν απλά σε μια γωνιά. Και κάποιος έχει την αηδιαστική αποστολή να ξαναζωντανέψει τις ψευδαισθήσεις, γιατί η ζωή έχει κολλήσει εκεί. Το εν λόγω πρόσωπο πρέπει να σπρωχθεί εκεί μέσα, και τότε προσπαθεί κανείς να το βγάλει από εκεί. Η δυσκολία βρίσκεται στους ανθρώπους, που ισχυρίζονται πως δεν αγαπούν κανένα και πως δεν μπορούν να εμπιστευθούν κανένα. Για όποιον βρίσκεται στην κατάσταση αυτή, η ζωή δεν έχει κανένα νόημα. Μέσω προβολής αρχίζει πάλι να ελπίζει, πως ίσως μπορέσει να αγαπήσει και να εμπιστευθεί. Αλλά μπορείτε να είστε σίγουροι πως αγάπη που πρωτοεμφανίζεται είναι εντελώς παιδική. Ο αναλυόμενος γνωρίζει συχνά τι θα συμβεί-πως θα απογοητευθεί ξανά. Και έτσι είναι γιατί τέτοιοι άνθρωποι έχουν κάτι τόσο παιδικό πάνω τους, ώστε είτε ο αναλυτής είτε η ζωή θα πρέπει να το δείξουν ξεκάθαρα. Είναι τόσο νηπιώδεις, ώστε το βιώνουν ως προσωπική προσβολή και τρομερή εγκατάλειψη και απογοήτευση, αν ο αναλυτής μείνει μια φορά στο κρεββάτι λόγω γρίπης. Από τις άλλες απόψεις ενήλικοι άνθρωποι, λένε πως αυτό είναι εντελώς ανόητο και ηλίθιο, αλλά έτσι αισθάνονται, και με το δίκιο διερωτώνται, τι να κάνουν με την αδιόρθωτη νηπιακότητα τους. Ένα ηθικό κήρυγμα θα είχε το ίδιο πενιχρό αποτέλεσμα όσο και σε ένα ζόρικο μικρό παιδί.
Πως πρέπει να αντιμετωπίσει κανείς αυτό το πρόβλημα; Όταν ένα τέτοιος άνθρωπος θεωρεί ως δεδομένο πως κάτι του είναι εμπόδιο, και αυτό είναι πηγή ψευδαισθήσεων και προβλημάτων, τότε δεν είναι πια αυθόρμητος, αλλά εσφαλμένως ρεαλιστής και “ενήλικας”. Όταν όμως ζει , τότε είναι απλά αδιανόητα αυτά που κάνει, και η ζωή τον διορθώνει συνεχώς. Αυτό είναι το πρόβλημα. Άνθρωποι που έβαλαν τα αισθήματα τους στην άκρη ή τις απαιτήσεις τους από τους άλλους ή την ικανότητα τους να εμπιστεύονται, δεν αισθάνονται ποτέ εντελώς αληθινοί, ποτέ εντελώς αυθόρμητοι ή ο εαυτός τους. Το να απωθήσει κανείς το θεϊκό παιδί σημαίνει να μην πάρει στα σοβαρά τον εαυτό του. Τότε ο άλλος το παίζει! Είναι δυνατόν να προσαρμόσει κανείς την ζωή του, αλλά αν είναι ειλικρινής με τον εαυτό του ξέρει ότι το παίζει κάτι μπροστά στους άλλους. Από την άλλη θα συμπεριφερόταν τόσο παιδικά που κανένας δε θα τον άντεχε. Τι μπορεί λοιπόν να κάνει;
Αυτό είναι το πρόβλημα του θεϊκού παιδιού, όταν εμφανίζεται στην κατάσταση μεταξύ πραγματικής προσωπικότητος και νηπιακότητος, ώστε να μην ξέρει κανείς τι να κάνει. Θεωρητικά το πράγμα είναι απλό: θα πρέπει να είναι κανείς ικανός να αποκόψει το παιδικό και να αφήσει την αληθινή προσωπικότητα. Θα πρέπει κανείς να μπορεί να διαχωρίσει τα δυο, και όταν η ανάλυση γίνεται σωστά, τότε αυτό γίνεται βαθμιαία. Επιτυγχάνεται να αφαιρεθεί ότι είναι πράγματι παιδικό και να τελειώνει μια για πάντα, και να σωθεί η δημιουργικότητα και η μελλοντική ζωή. Πρακτικά όμως, αυτό είναι κάτι λεπτό και επιτυγχάνεται πολύ δύσκολα.
Το θεϊκό παιδί ή ο πρίγκηπας από τα άστρα, τον οποίο ο Saint-Exupery συναντά στην έρημο, ζητά ένα πρόβατο, και όπως μαθαίνουμε, κατέβηκε για να πάρει μαζί του ένα πρόβατο. Η ιστορία λέει αργότερα, πως στο άστρο του κυριαρχούν τα baobab δέντρα, που συνεχώς δίνουν νέους βλαστούς. Ο πρίγκηπας από το άστρο θέλει ένα πρόβατο που να τρώει τα βλαστάρια μόλις βγαίνουν, ώστε να μην χρειάζεται να τα κόβει συνέχεια. Αλλά αυτό δεν το λέει στον Saint-Exupery, και αυτός ο αληθινός λόγος διαπιστώνεται αργότερα.
Κατ' αρχάς πρέπει να εξετάσουμε τον συμβολισμό του προβάτου στην προσωπική ζωή του Saint-Exupery, και μετά στην μυθολογία γενικότερα. Ο Saint-Exupery λέει στα βιβλία του: “Δεν υπάρχει καμιά εξωτερική κακή μοίρα, μόνο εσωτερική. Έρχεται η στιγμή όπου είναι κανείς τρωτός και καταλαμβάνεται από τα σφάλματά του και κάτι σαν σίφωνας τον τραβά προς τα κάτω. (Πιθανό να μιλά εδώ για το πέταγμα. Εννοεί ως δεν υπάρχει η τυχαία πτώση: ένα ατύχημα είναι το αποτέλεσμα μιας ολόκληρης εσωτερικής και εξωτερικής διαδικασίας.) Δεν έχουν σημασία τα μεγάλα αλλά τα μικρά εμπόδια: τρεις πορτοκαλιές στην άκρη της πίστας ή τριάντα πρόβατα που δεν τα βλέπει κανείς μέσα στα χόρτα, και που ξαφνικά βρίσκονται μεταξύ των τροχών του αεροπλάνου.” Ένα καιρό χρησιμοποιούνταν πρόβατα για να κρατούν χαμηλό το χορτάρι στα πεδία που χρησιμοποιούνταν για προσγείωση και απογείωση. Και έτσι μπορούσε να συμβεί, ένα αεροπλάνο να προσγειωθεί ανάμεσα τους. Μπορούμε να πούμε πως ο Saint-Exupery προέβαλε στα πρόβατα τον μοιραίο παράγοντα που μια μέρα θα σκότωνε τον Puer aeternus. Αυτά είναι ο μοιραίος αντίπαλος.
Η λέξη πρόβατο έχει μια πολύ χαρακτηριστική σημασία. Προέρχεται από το ρήμα προβαίνω, που σημαίνει “πηγαίνω μπροστά ή προς τα μπρος”. Αυτό είναι ένα θαυμάσιο όνομα.: αυτό το ζώο δεν έχει καμιά άλλη επιλογή και καμιά άλλη λειτουργία, παρά την ικανότητα να πηγαίνει μπροστά! Αυτό είναι όλα όσα μπορεί να κάνει. Οι Έλληνες είναι ακόμα πιο αστείοι, γιατί το έκαναν ουδέτερο και το ονόμασαν “το πράγμα που πάει μπροστά”. Αυτό εξεικονίζει την άκρως αρνητική πτυχή του προβάτου, που ακολουθεί πάντα τον κριό όπου πάει. Διαβάζουμε επανειλημμένως στις εφημερίδες, πως διακόσια τριακόσια πρόβατα πηδάνε στον γκρεμό πίσω από τον αρχηγό κριό, όταν τον κυνηγάει κανένας λύκος ή σκύλος. Αυτό συνέβη πριν περίπου δέκα χρόνια σε ένα βοσκότοπο κοντά στο Lenzerheide. Μετά έπρεπε να πάνε άνδρες με όπλα και μαχαίρια, για να σκοτώσουν πάνω από διακόσια πρόβατα, που τραυματισμένα κείτονταν το ένα πάνω στο άλλο. Γι' αυτό ονομάζουμε κάποιον “ηλίθιο πρόβατο”. Το ένστικτο του “να πηγαίνει μέσα στην αγέλη” και “να μένει μέσα στην αγέλη” είναι στο πρόβατο τόσο ισχυρά ανεπτυγμένο, ώστε δεν μπορεί να βγει από αυτό ούτε για να σώσει την ζωή του. Στην ταινία του Walt Disney „White Wilderness“ μπορούμε να δούμε να συμβαίνει το ίδιο με τα lemming, που μεταναστεύουν στην θάλασσα (όπου τελικά λόγω εξάντλησης πεθαίνουν). Αν ένα ζώο εγκλωβιστεί σε μια τέτοια ενστικτώδη κίνηση, δεν μπορεί πια να ξεφύγει.
Το πρόβατο έχει μια παρόμοια τάση προς ενστικτώδη συμπεριφορά και για τον λόγω αυτό συμβολίζει-όταν εμφανιστεί στο όνειρο σε μια αρνητική συνάφεια-την μαζική ψυχολογία μέσα μας, την τάση μας να επιτρέπουμε στις μαζικές κινήσεις να μας μολύνουν, και να μην εμμένουμε στην δική μας κρίση και ώθηση. Το πρόβατο είναι το καθαυτό ζώο της μάζας. Έτσι υπάρχει και ο άνθρωπος της μάζας στον καθένα μας. Ακούτε για παράδειγμα πως πολλοί πάνε σε μια ομιλία και λέτε: “πρέπει να είναι καλή λοιπόν.” Ή ακούτε για μια έκθεση στην πινακοθήκη, και πάτε εκεί, αλλά δεν έχετε την τόλμη να πείτε πως βρίσκετε τις ζωγραφιές απαίσιες. Στην αρχή κοιτάτε εδώ και εκεί, και συναντάτε ανθρώπους που γνωρίζετε και οι οποίοι θαυμάζουν τους πινάκες, και δεν τολμάτε πια να εκφράσετε την γνώμη σας. Πολλοί βλέπουν πρώτα το όνομα το καλλιτέχνη πριν λάβουν θέση. Τέτοιοι άνθρωποι είναι πρόβατα.
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου