Θα πω τώρα μερικά τελευταία λόγια για τον ορθολογισμό.Όπως είπα παραπάνω, είμαστε πάντα αιχμάλωτοι των προκαταλήψεών μας ή του πλαισίου των παραδοχών μας. Έχουμε όμως πάντα τη δυνατότητα με τη βοήθεια της μεθόδου, που αρμόζει στον κόσμο 3, να βγάλουμε τις θεωρίες και τις παραδοχές μας από μέσα μας, να τις διατυπώσουμε με σαφήνεια, ώστε να μπορέσουμε να τις κριτικάρουμε έξω από αυτή τη φυλακή μέσω της ορθολογικής κριτικής.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι διαθέτουμε αυτή την ελευθερία. Η σχέση μας με τον κόσμο 3 δεν μπορεί να γίνει κατανοητή χωρίς αυτήν. Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με αντικείμενα του κόσμου 3, όπως μια θεωρία, το πρώτο μας καθήκον είναι να τα κατανοήσουμε. Αλλά το να κατανοήσουμε μια θεωρία δεν σημαίνει ότι την αποδεχόμαστε. Ούτε σημαίνει ότι πρέπει να τη θεωρούμε ως την καλύτερη μεταξύ των ανταγωνιστικών θεωριών. Στην πραγματικότητα, προτού μπορέσουμε να σχηματίσουμε μια κρίση ως προς την προτίμηση μιας συγκεκριμένης θεωρίας έναντι άλλων, πρέπει πρώτα να τις κατανοήσουμε όλες.
Η κατανόηση μιας θεωρίας μπορεί να γίνει σε διαφορετικό βαθμό. Ο χαμηλότερος βαθμός κατανόησης συνίσταται στην κατανόηση όλων των λέξεων και των προτάσεων από γλωσσική άποψη. Υπό αυτή την έννοια, μπορούμε να πούμε για ένα βιβλίο ή μια διάλεξη: "Κατάλαβα μέχρι και την τελευταία λέξη". Μερικές φορές μπορεί κανείς να προσθέσει: "Αλλά παρόλο που καταλαβαίνω κάθε λέξη, δεν έχω ιδέα τι σημαίνει". Για να καταλάβουμε τι είναι μια θεωρία, πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε τα προβλήματα που προσπαθεί να λύσει. Και πρέπει να κατανοήσουμε τους διάφορους τρόπους που έχουν επιχειρηθεί για να λυθούν αυτά τα προβλήματα - δηλαδή, τις διάφορες ανταγωνιστικές θεωρίες. Διότι χωρίς αυτούς δεν είναι δυνατόν να κατανοήσουμε, με μια πληρέστερη έννοια, κανένα από αυτά τα προβλήματα, διότι κατανόηση, με αυτή την πληρέστερη έννοια, σημαίνει εκτίμηση ή αξιολόγηση. Και, βέβαια, υπάρχουν ακόμη υψηλότεροι βαθμοί κατανόησης, όπως το να ανακαλύπτει κανείς μόνος του πού βρίσκονται οι δυσκολίες των διαφόρων θεωριών - δηλαδή τα νέα προβλήματα P₂ στα οποία οδηγούν - και πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν αυτές οι νέες δυσκολίες. Όλα αυτά δεν επιδέχονται τέλος, αφού κάθε θεωρία γεννά, τουλάχιστον, το πρόβλημα τού κατά πόσον η θεωρία δεν μπορεί να εξηγηθεί με τη σειρά της από κάποια άλλη, υψηλότερου επιπέδου θεωρία. Και καμία θεωρία δεν αποτελεί οριστική εξήγηση.
Όλα αυτά δείχνουν ότι η εκτίμησή μας για μια θεωρία δεν μπορεί να καθορίζεται απλώς από τη λογική ή τη δομή της, εκτός, ίσως, αν η θεωρία είναι προφανώς ψευδής ή προβάλλει προφανώς ψευδείς ισχυρισμούς - για παράδειγμα, περί πληρότητας ή τελειότητας - όπως οι θεωρίες του φυσικαλισμού ή του παραλληλισμού που ανέφερα. Όλα αυτά σημαίνουν ότι υπάρχει ένα σημαντικό πεδίο ελευθερίας στη σχέση μας με τον κόσμο 3, στην κατανόηση και την εκτίμηση των θεωριών. Και αυτή η ελευθερία είναι ακόμη μεγαλύτερη όταν εξετάζουμε την ανθρώπινη δημιουργικότητα.
Η κύρια θέση μου ήταν ότι όλοι οι εαυτοί μας είναι αγκυροβολημένοι στον Κόσμο 3. Αλλά ο τρόπος με τον οποίο είμαστε αγκυροβολημένοι παραδέχεται ένα ευρύ φάσμα δυνατοτήτων. Εξερευνούμε τον Κόσμο 3 και φέρνουμε νέες συνεισφορές σε αυτόν σχεδόν σε ό,τι κάνουμε. Και αυτό σημαίνει όχι μόνο ελευθερία, αλλά και μεγάλη ευθύνη.
Σημείωση του Μεταφραστή (Πηγή: ChatGPT)
Στον φιλοσοφικό στοχασμό του Karl Popper, τα νέα προβλήματα P₂ προκύπτουν από την διαδικασία της επιστημονικής ανακάλυψης και της θεωρητικής ανάπτυξης. Για τον Popper, τα νέα προβλήματα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της προόδου της επιστήμης και σχετίζονται άμεσα με τη θεωρία της διαψευσιμότητας (falsifiability) που εισήγαγε.
Διαδικασία της επιστημονικής μεθόδου κατά Popper:
Αρχικό πρόβλημα P1: Η διαδικασία ξεκινά με ένα αρχικό πρόβλημα που ο επιστήμονας προσπαθεί να λύσει.
Δημιουργία δοκιμαστικής θεωρίας: Ο επιστήμονας προτείνει μια νέα θεωρία ή υπόθεση που στοχεύει να λύσει το αρχικό πρόβλημα.
Διαψευσιμότητα και εμπειρικός έλεγχος: Η θεωρία υπόκειται σε εμπειρικό έλεγχο, δηλαδή δοκιμάζεται έναντι των δεδομένων και των παρατηρήσεων. Σύμφωνα με τον Popper, μια καλή επιστημονική θεωρία πρέπει να είναι διαψεύσιμη, δηλαδή να μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση μέσω εμπειρικών δεδομένων/πειραμάτων.
Αντιμετώπιση νέων προβλημάτων P₂: Εάν η θεωρία επιβιώσει των δοκιμών, μπορεί να οδηγήσει σε νέες προβλέψεις και νέες ερωτήσεις που δεν είχαν αναδυθεί προηγουμένως. Αυτές οι νέες ερωτήσεις και προβλήματα αποτελούν τα νέα προβλήματα P₂. Αν η θεωρία δεν επιβιώσει, πρέπει να αναπτυχθεί μια νέα θεωρία ή να προσαρμοστεί η υπάρχουσα, και αυτή η διαδικασία δημιουργεί επίσης νέα προβλήματα προς διερεύνηση.
Σημασία των νέων προβλημάτων P₂:
Τα νέα προβλήματα P₂ είναι κρίσιμα για την επιστημονική πρόοδο, επειδή:
-Διευρύνουν το πεδίο έρευνας: Αναδεικνύουν νέες περιοχές που χρήζουν εξερεύνησης και κατανόησης.
-Αναδεικνύουν αδυναμίες και περιορισμούς: Εντοπίζουν σημεία όπου οι υπάρχουσες θεωρίες μπορεί να είναι ελλιπείς ή να απαιτούν τροποποιήσεις.
-Προωθούν τη δημιουργικότητα και την καινοτομία: Ενθαρρύνουν τους επιστήμονες να αναπτύξουν νέες προσεγγίσεις και μεθόδους για την επίλυση προβλημάτων.
Με λίγα λόγια, τα νέα προβλήματα P₂ αντιπροσωπεύουν τη συνεχή εξέλιξη και την αυτοδιορθωτική φύση της επιστήμης. Κάθε λύση ενός προβλήματος δημιουργεί τις συνθήκες για την εμφάνιση νέων προβλημάτων, τα οποία με τη σειρά τους προωθούν την περαιτέρω ανάπτυξη της γνώσης και της επιστημονικής κατανόησης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου