ΤΟ ΡΟΜΑΝΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ. (3)

Συνέχεια από: Τετάρτη 19 Απριλίου 2017

ΤΟ ΡΟΜΑΝΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ  ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ. 

Του Hans Kramer.

Οι σχέσεις του Σλαϊερμάχερ με τον Σλέγκελ.

         
 Ο Σλαϊερμάχερ και ο Σλέγκελ είχαν εμπνευστεί και οργανώσει μαζί το σχέδιο της μεταφράσεως τών έργων τού Πλάτωνος. Μόνο που ο Σλαϊερμάχερ απο φιλολογικής απόψεως έφτασε σε αποτελέσματα πολύ ανώτερα σε σχέση με τον Σλέγκελ. Και πράγματι ο Σλέγκελ αισθάνθηκε σε κάποιο σημείο ότι δέν ήταν σε θέση να τον ακολουθήσει και επομένως απεσύρθη απο την προσπάθεια, η οποία ολοκληρώθηκε απο τον Σλαϊερμάχερ!

          Η συμφωνία ανάμεσα στους δύο φιλοσόφους, όπως το φανερώσαμε προηγουμένως συνίσταται σ'αυτή που θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε, η μορφή του παραδειματικού πλαισίου, αλλά όχι στα περιεχόμενα του και στην εσωτερική του διάρθρωση!

          Θα μπορούσαμε να την συνθέσουμε με τον ακόλουθο τρόπο!

          Τέχνη και φιλοσοφία συνδέονται αναγκαίως. Επομένως οι διάλογοι τού Πλάτωνος, οι οποίοι είναι αυθεντικό έργο τέχνης, εκφράζουν ολοκληρωτικώς και με τέλειο τρόπο την φιλοσοφική του σκέψη! Η έμμεση παράδοση η οποία αναφέρεται στα προφορικά δόγματα τού Πλάτωνος δέν εμπνέει εμπιστοσύνη και δέν μπορεί να αποτελέσει σημείο αναφοράς για να κατανοήσουμε την σκέψη του Πλάτωνος, διότι οι μαθητές θα έδειχναν ότι δέν κατάλαβαν τον Δάσκαλο.

          Αλλά οι διαφορές τών φιλοσοφικών περιεχομένων τα οποία παρουσιάζει ο Σλέγκελ στο εσωτερικό αυτού του παραδείγματος είναι πολύ σημαντικές! Σύμφωνα με τον Σλέγκελ, ο Πλάτων τείνει πρός αυτό πρός το οποίο έτεινε και ο ίδιος, δηλαδή στην γνώση του απείρου παρακινούμενος απο μία νοσταλγία του απείρου. Αλλά το άπειρο καθαυτό, δέν συλλαμβάνεται μ'έναν καθορισμένο τρόπο και με ακριβέστατες έννοιες, παρά μόνον μέσω εικόνων, αλληγοριών και μεταφορών. Συνεπώς δέν μπορούμε να έχουμε, για το άπειρο, ένα σύστημα ορθολογικά ολοκληρωμένο και επομένως δέν κατανοείται και δέν ορίζεται τελειωτικά.

          Τα βασικά σημεία μέσω των οποίων ο Σλέγκελ χαράζει την εικόνα της σκέψης του Πλάτωνος στο εσωτερικό τού νέου παραδείγματος, συμπερασματικά είναι τα εξής: 1) η έννοια τής εξελίξεως στενά δεμένη στην συνεχή τάση πρός το άπειρο! 2) Κατά συνέπειαν η μή-συστηματική δομή τής πλατωνικής φιλοσοφίας. 3) Η πεποίθηση του ακατανόητου και ανέκφραστου, με την συνεπή και καθορισμένη σημασία, τής πιό υψηλής πραγματικότητος και του Όλου! Θα προσπαθήσουμε λοιπόν, με συντομία, να διευκρινίσουμε αυτά τα τρία σημεία!

          Ο Σλέγκελ ξεκίνησε τις μελέτες του στον Πλάτωνα με την ελεύθερη διδακτική του πανεπιστημιακή εργασία, στο πανεπιστήμιο της Ιένας, η οποία είχε τον τίτλο, περί τού Πλάτωνος, η οποία έχει χαθεί, και με την οποία μπορούμε να συνδυάσουμε το υλικό που συνδεόταν με το πρόραμμα τής μεταφράσεως όλου του Πλάτωνος, που έγινε μαζί με τον Σλαϊερμάχερ, και το οποίο ολοκληρώθηκε μόνον απο τον τελευταίο.

          Επι πλέον ο Σλέγκελ μίλησε για τον Πλάτωνα σε μία ολόκληρη σειρά διαλέξεων και ιδιαιτέρως στα παρισινά μαθήματα στην ιστορία τής Ευρωπαϊκής λογοτεχνίας (1803-1804), στα μαθήματα τής Κολωνίας για την ανάπτυξη τής φιλοσοφίας σε δώδεκα βιβλία (1804-1805), στα μαθήματα που συνέχισαν πάντοτε στην Κολωνία, στην προπαιδεία και την λογική (1805-1806) και τέλος στα μαθήματα που έκανε για την Madame de Stael (1806-1807), για τα οποία διαθέτουμε κάποιες πληροφορίες.

         
 Το ακατάληπτο τού Απολύτου για τον Πλάτωνα!

         
 Σύμφωνα με τον Σλέγκελ , στην Πλατωνική φιλοσοφία αυτό που είναι το πιό υψηλό, το άπειρο, το Θείο, το Όλον και επομένως το Απόλυτο, όπως έχουμε σημειώσει ήδη, δέν μπορεί να παρουσιαστεί φιλοσοφικά, να εξηγηθεί, να αναπαρασταθεί, μ'έναν ακριβή και απόλυτο εννοιολογικό τρόπο. Αυτή την πραγματικότητα μπορούμε να την πλησιάσουμε μόνον με υπαινιγμούς και με αόριστο τρόπο! Και γράφει λοιπόν ο Σλέγκελ "πάνω σ'αυτή την αρχή τής σχετικής μή-αναπαραστατικότητος τής πιό υψηλής πραγματικότητος στηρίζεται ολόκληρη η μορφή του Πλατωνικού έργου".  Μ'αυτή την έννοια ακριβώς κατανοείται το μέσον τής συμβολικής-αλληγορικής αναπαραστάσεως. Για τον άνθρωπο γενικώς παραμένει ένα "άλυτο πρόβλημα" η απόκτηση τής απείρου αλήθειας, λόγω των περιορισμών τής νοήσεως του! Η πιό υψηλή και άπειρη πραγματικότης μπορεί να γίνει γνωστή από τον άνθρωπο, λόγω της περιορισμένης του αισθητής φύσεως, μόνον μ'έναν αρνητικό τρόπο, έμμεσα και ανολοκλήρωτα! Κάτι που σημαίνει ότι ο άνθρωπος μπορεί να διαθέτει από αυτή μόνον μία αίσθηση και μία προαίσθηση! Συνεπώς, η φιλοσοφία δηλαδή η γνώση που τής ανήκει, δέν είναι μόνον "όχι ακόμη ολοκληρωμένη" είναι βασικώς εκ της φύσεως της, τέτοια ώστε να μήν δύναται να φθάσει την ολοκλήρωση!

          Ιδού όμως και ένα μικρό απόσπασμα μεγάλης σημασίας, του Σλέγκελ! "Εάν δεχθούμε την θέση ότι η φιλοσοφία είναι η θετική γνώση τής απείρου πραγματικότητος, είναι αναγκαίο να συμπληρώσουμε αμέσως ότι αυτή δέν μπορεί ποτέ της να ολοκληρωθεί, όπως επίσης και ή φιλοσοφία σαν επιστήμη και αυτό ακόμη και εάν είναι δυνατόν να καθορισθούν οι πρώτες αρχές σύμφωνα με τις οποίες η φιλοσοφία πρέπει να αναπτυχθεί. Διότι αυτό που αναπτύσσεται από αυτές τις αρχές είναι άπειρο και απροσδιόριστο!" Ο Σλέγκελ λοιπόν αναφέρει αυτή του την σύλληψη σε όλον τον νοητό και ιδανικό κόσμο του Πλάτωνος. Και επομένως ρίχνει ένα φώς αγνωστικό και σχετικό πάνω σ'αυτό τον κόσμο.

          Βασιζόμενος στην έννοια των ορίων της ανθρώπινης νοήσεως, ο Σλέγκελ συνδέει τον Πλάτωνα με τον Κάντ. Σύμφωνα με αυτούς τους δύο φιλοσόφους, σύμφωνα με τον Σλέγκελ πάντα, η γνώση του απείρου υπερβαίνει κατά πολύ τις δυνάμεις τής ανθρώπινης νοήσεως. Και ακριβώς λόγω των προβληματικών συνεπειών που συνεπάγεται αυτή η θέση ο Πλάτων και ο Κάντ θα συμφωνούσαν. Ο Σλέγκελ δέν διστάζει μάλιστα να γράψει: "Έτσι ήταν για τον Πλάτωνα και προσφάτως για τον Κάντ. "Και επειδή η άπειρη Αλήθεια είναι ασύλληπτη, συνεπάγεται ότι σ'αυτή μπορούμε να πλησιάσουμε όλο και πιό πολύ μέσω μίας φιλοσοφίας η οποία προχωρά χωρίς στάση, μέσω μίας ακόμα  τής έρευνας και μίας τάσεως πρός την αλήθεια και την βεβαιότητα". Και αυτό συνεπάγεται εκ νέου, όπως θα δούμε αμέσως την έννοια μίας αναγκαίας προόδου μέσω βαθμών και εξελίξεως τής φιλοσοφικής σκέψης γενικώς και επομένως και της Πλατωνικής.

          Πρίν αντιμετωπίσουμε όμως την θεματική αυτή ας αναφερθούμε στην ρομαντική έννοια της "ειρωνίας" την οποία εφαρμόζει ο Σλέγκελ στον Πλάτωνα, η οποία συνδέεται στενά με το πρώτο σημείο το οποίο πραγματευθήκαμε. Διότι η ρομαντική έννοια τής ειρωνίας μας πλησιάζει πολύ κοντά στην έννοια του απείρου. Ο Σλέγκελ αποδίδει στην Πλατωνική ειρωνία μία διπλή λειτουργία: α) μία ενδεικτικο-μεταφυσική, η οποία ανακαλεί την προσοχή στο άπειρο αντικείμενο, το υψηλότερο της φιλοσοφικής γνώσης. β) μία κριτικο-πολεμική, η οποία τείνει να γκρεμίσει την δογματική αλαζονεία τής επιστήμης, ανακαλώντας στην μνήμη τα δομικά όρια τής γνώσεως η οποία δέν συνίσταται σε μία σταθερή και σίγουρη κατοχή, αλλά σε ένα συνεχές πλησίασμα τής υπέρτατης πραγματικότητος. Επομένως τα χωρία στα οποία ο Πλάτων συγκρατείται να μιλήσει για ορισμένες τελικές έννοιες σε διάφορους διαλόγους κατανοούνται απο τον Σλέγκελ σαν σημεία ειρωνίας, λόγω του γεγονότος ότι τα υπέρτατα πράγματα είναι ανείπωτα και άρρητα! Και δέν διανοείται ότι ίσως είναι αναφορές σε πράγματα τα οποία δέν έχουν εκφραστεί γραπτώς αλλά εδιδάσκοντο στην προφορική διδασκαλία στο εσωτερικό τής Ακαδημίας.

          Αυτή η ερμηνεία του Σλέγκελ είναι θεμελιώδης και απέκτησε μεγάλη φήμη και επιτυχία στο πλαίσιο των μοντέρνων και συγχρόνων ερευνών για τον Πλάτωνα. Αλλά αυτή στην πραγματικότητα έχει τις ρίζες της στο στοχαστικό κίνημα του απείρου το οποίο είναι στενά δεμένο στην μοντέρνα έννοια της υποκειμενικότητος, η οποία προέρχεται απο το Εγώ σκέπτομαι του Καρτεσίου και του Κάντ, το οποίο ανεπτύχθη στην συνέχεια απο τον Φίχτε και τον πρώτο Ρομαντισμό!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.