Εγώ. Το παιχνίδι της ζωής (43)-επανάληψη

Μέρος β΄
Η βελτίωση τού ανθρώπου.
Αλχημιστές α

Μεταμόρφωσε την ψυχή σου σε χρυσάφι, γιατί εργασία είναι η εργασία πάνω στον εαυτό σου

Όλα αυτά δεν παρουσιάζονται για πρώτη φορά:είναι η ελπίδα για μια νέα οικονομία άπειρου πλούτου μέσω ανεξάντλητων πηγών ενέργειας, μια χωρίς εντροπία ενέργειας. Και πάλι βιώνουμε αυτά που βίωσαν οι άνθρωποι την εποχή του Galvani, Salva και των άλλων: πάντα υπήρχε σε αυτή την τεχνολογία, η οποία θα συνένωνε όλα τα όνειρα, ένα πρώτο πείραμα, πολύ συγκεκριμένο, ρεαλιστικό όπως τα βατραχοπόδαρα που τινάζονται, και που στην περίπτωση της πνευματικής οικονομίας ήταν αστραφτερό σαν το χρυσάφι.

Αυτό που ζούμε είναι ένα αντίτυπο, ένα δεύτερο ξεκίνημα της μοντέρνας κοινωνίας. Είναι η προσπάθεια να ξαναξυπνήσει η μαγεία, με την βοήθεια της σύγχρονης επιστήμης.

Η πρώτη προσπάθεια είχε καταστροφικές συνέπειες.

Και τότε, στις αρχές του 20^ου αιώνα, φάνηκε πως ξαφνικά ανοίγει μια πόρτα προς ένα κόσμο φανταστικής υπέρ-επάρκειας, στον οποίο κόσμο δεν ίσχυαν τα φυσικά όρια. Αξιότιμα μέλη της βασιλικής ακαδημίας του Ηνωμένου Βασιλείου όπως και νομπελίστες, έσκυψαν ξαφνικά πάνω από τα δοκίμια τών αλχημιστών, γιατί έψαχναν να βρουν στοιχεία, για το πως μπορεί να παραχθεί από μόλυβδο, χρυσός, και από το τίποτα ύλη.

Η αφορμή για την δραστηριότητα αυτή βρισκόταν στην νέα τότε ατομική φυσική. Σε κάποιο εργαστήριο ενός πανεπιστημίου στον Καναδά, ο χημικός Frederick Soddy και ο φυσικός Ernst Rutherford είχαν ανακαλύψει το 1901, πως ένα ραδιενεργό στοιχείο μπορούσε να μεταμορφωθεί σε κάποιο άλλο. Ο βιογράφος του Soddy μας περιγράφει πως ο βραβευμένος με το Νόμπελ χημικός βίωσε την στιγμή της ανακάλυψης:

«Με είχε καταλάβει ένα αίσθημα που ήταν κάτι περισσότερο από χαρά-δεν μπορώ να το εκφράσω-ένα είδος έκστασης. Rutherford, αυτή είναι μια μεταστοιχείωση! [ΑΖΥΜΗ]. Για το όνομα του Θεού, Soddy, μην το λες έτσι. Θα μας αποκεφαλίσουν, λες και είμαστε αλχημιστές.»²³⁶

Το τι συνέβη στην πραγματικότητα, μας διηγείται ο Mark Morrison στο εξαίρετο έργο του «Modern Alchemy»: η επιστήμη και η κοινωνία είχαν ξετρελαθεί με την αλχημεία, με την μεταφυσική η οποία μπορούσε να παράξει φυσική. «Μετά την δημοσίευση των αποτελεσμάτων τους το 1902, η γενική στάση ως προς το θέμα είχε αλλάξει δραματικά. Ακόμα και θρησκευτικοί σκεπτικιστές είχαν αρχίσει να διερωτώνται, μήπως οι αλχημιστές καταλάβαιναν κάτι για την ουσία της ύλης, πράγμα που ξέφευγε από τους επιστήμονες του 19^ου αιώνα. Ήταν μήπως το ράδιο η θρυλική φιλοσοφική λίθος;»²³⁷

Έτσι είχε ξεκινήσει ένα ακαδημαϊκό ‘Gold Rush’, όπως το ονομάζει ο Morrison. Αν αλλάξουμε και λίγες λέξεις, τότε όλα αυτά διαβάζονται σαν μια παρωδία για εκείνους τους πρωτοπόρους των αγορών, που κατά τον 21^ο αιώνα, ήθελαν με την βοήθεια των υπολογιστών και αλγορίθμων να κάνουν χρυσάφι από το τίποτα.

Ξαφνικά αναμίχθηκαν οι γνώσεις της μοντέρνας χημείας και φυσικής, με εκείνες του εσωτερισμού, μερικές φορές στο ίδιο πρόσωπο. Αυτό που έχει σημασία για την πραγματεία μας, είναι η αντίληψη πως στην «μεταστοιχείωση» είχαν ανακαλύψει κάποια «ενέργεια», που όπως λένε τα πρακτικά της Chemical Society, η οποία ενέργεια οδηγεί κατευθείαν στην πρωταρχική ύλη, και με τον τρόπο αυτό στην κατοχή «όλης της ενέργειας για την κατασκευή του κόσμου».

Υπάρχει μια παράξενη έλξη στην εμπειρία αυτού του κυκλώματος γεμάτο doppelgängers (σωσίες, δίδυμους ξένους) και στο να συναντάς ένα βαμπίρ (revenant) σε κάθε πόρτα. Στο βιβλίο του «Η ερμηνεία του ουρανίου», ο Soddy ισχυρίστηκε ότι είχε ανακαλύψει μαζί με τις νέες τεχνολογίες και το «τέλος της εργασίας», το οποίο στην πραγματικότητα προβλεπόταν κανονικά μετά τις αρχές της τρίτης χιλιετίας:

«Μια φυλή, η οποία είναι σε θέση να μεταστοιχειώσει την ύλη, δεν έχει κανένα λόγο να κερδίζει το ψωμί με τον ιδρώτα του προσώπου. Μια τέτοια φυλή θα μπορούσε να μεταμορφώσει τις ερήμους, να λιώσει τους πάγους των πόλων, και από όλα αυτά να δημιουργήσει ένα γελαστό κήπο της Εδέμ.»²³⁸

Η κοινή γνώμη βρισκόταν για σχεδόν 30 χρόνια κάτω από την επίδραση της αλχημιστικής μεταμόρφωσης. Ο Morrison δείχνει, πως η επιστήμη, τα μέσα ενημέρωσης και η λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας, ονειρεύονταν το όνειρο της υπέρ-επάρκειας. Και το όνειρο αυτό μπορεί να είναι μόνο ένα όραμα αστείρευτων πηγών ενέργειας. Το ταξίδι δια μέσου ολόκληρου του ωκεανού με την ενέργεια που προέρχεται από ένα δοκιμαστικό σωλήνα με ραδιενεργή ουσία-ή και η πραγματική μεταμόρφωση πρώτης ύλης σε χρυσό.

Η αλχημεία μόλυνε ακολούθως την οικονομία. Τι θα γινόταν αν ο χρυσός, η αξία τού οποίου στηρίζεται στην σπανιότητα του, ήταν διαθέσιμος σε τεράστιες ποσότητες; Το 1922, η New York Times θεώρησε υποχρέωσή της να βάλει στην πρώτη σελίδα την αναφορά μιας δημόσιας υπηρεσίας των ΗΠΑ:

«Το εκ νέου ζωντανό ενδιαφέρον για την αλχημεία, όπως και οι αντίστοιχες υποδείξεις, πως ο τεχνητός χρυσός θα μπορούσε να κατασκευαστεί σε τέτοιες ποσότητες, ώστε το φυσικό μέταλλο θα χάσει την αξία του στη οποία στηρίζεται το νόμισμα των ΗΠΑ, δίνει αφορμή στηνUnited States Geological Survey, να δηλώσει, πως για τους χημικούς δεν υπάρχει κανένας λόγος να ελπίζουν, και για τους οικονομολόγους κανένας λόγος να φοβούνται, ότι το πολύτιμο μέταλλο μπορεί να παραχθεί στο εργαστήριο.»

Όταν την δεκαετία του ’30 διαδόθηκε η είδηση (που αργότερα διαψεύστηκε) πως ο Γερμανός Adolf Miethe κατάφερε να κατασκευάσει χρυσό, η New York Times έγραψε: «Ο τεχνητός χρυσός θα μπορούσε να διαλύσει τον κόσμο\Η εμπορική παραγωγή θα έσπρωχνε στο χάος τίς αγορές.»²³⁹

Αυτό που μοιάζει σαν μια υποσημείωση τής ιστορίας, είναι αξιοσημείωτο, γιατί χρησιμεύει στην όξυνση της συνείδησης για τις «ακούσιες συνέπειες» του κειμένου. Η ιστορία των μη υπολογισμένων αποτελεσμάτων στην περίπτωση τεχνολογιών που σκοπό είχαν να σώσουν την γη από τις δυσκολίες της, είναι τόσο σημαντική σε ένα κόσμο όπου κυριαρχεί ο υπολογισμός, όσο και η λίστα με τις παρενέργειες ενός φαρμάκου.

Κάτι τέτοιο είχε περιγράψει ο συγγραφέας H.G. Wells. Είχε ενθουσιαστεί με την ανακάλυψη του Soddy, αλλά και με τις αλχημιστικές του τοποθετήσεις. Δεν ενθουσιάστηκε μόνο με την μεταστοιχείωση, αλλά και με την προοπτική της απεριόριστης ενέργειας.

Το 1913 είχε δημοσιεύσει το μυθιστόρημα του «The World Set Free», το οποίο είχε αφιερώσει στον Soddy. Το βιβλίο, εκπληκτικά κακογραμμένο, αλλά και με εκπληκτικές προγνώσεις, διηγείται την ιστορία ενός ατομικού πολέμου κατά την δεκαετία του ’50 του 20^ου αιώνα. Οι μητροπόλεις αλληλοκαταστρέφονται, και ο χρυσός που δημιουργείται λόγω των εκρήξεων καταστρέφει την οικονομία. Ενώπιον ενός όπλου, η χρήση του οποίου δημιουργεί μόνο χαμένους, τα έθνη αποφασίζουν να εγκαταστήσουν-όχι την θεωρία παιγνίων, αλλά-μια παγκόσμια κυβέρνηση.

Λόγω αυτού του βιβλίου το οποίο τόσο αγαπούσε, ο Soddy δημιούργησε κατά την δεκαετία του ’30 τον όρο «εικονικός πλούτος» και διατύπωσε την θεωρία του φανταστικού κεφαλαίου, η οποία με εκπληκτικό τρόπο προηγήθηκε της «οικονομίας του πνεύματος»240.
Συνεχίζεται

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΛΧΗΜΕΙΑ ΕΤΟΙΜΑΖΕΤΑΙ ΣΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ Π.Σ.Ε.

Αμεθυστος

Σημειώσεις

236. Spencer R. Weart, The Rise of Nuclear Fear (Η άνοδος του πυρηνικού φόβου), σ. 3.

237. Mark Morrisson, Modern Alchemy: Occultism and the Emergence of Atomic Theory (Μοντέρνα Αλχημεία: Ο Αποκρυφισμός και η εμφάνιση της Ατομικής θεωρίας), σ. 12.

238. Mark Morrisson, Modern Alchemy: Occultism and the Emergence of Atomic Theory (Μοντέρνα Αλχημεία: Ο Αποκρυφισμός και η εμφάνιση της Ατομικής θεωρίας), σ. 163-164.

239. Mark Morrisson, Modern Alchemy: Occultism and the Emergence of Atomic Theory (Μοντέρνα Αλχημεία: Ο Αποκρυφισμός και η εμφάνιση της Ατομικής θεωρίας), σ. 144.

240. Frederick Soddy, Wealth, Virtual Wealth and Debt.