Ο ΠΛΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ (1)

Ο ΠΛΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ 

(ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ)

Του Hans Kramer.

Συμπεράσματα στην σχέση ανάμεσα στην άμεση και έμμεση πλατωνική παράδοση και στην σημασία του Πλατωνικού γραπτού.

α) Οι συστατικές σχέσεις ανάμεσα στην άμεση και την έμμεση παράδοση!

          

Αριστοτέλης καί Θεόφραστος.

Η Πλατωνική εικόνα τής μοντέρνας εποχής χαρακτηρίζεται απο την παρακμή τής αλληγορικής μεθόδου και απο την κατάρευση τής νεοπλατωνικής ιδέας τού συστήματος που είναι συνδεδεμένο μ'αυτή. Το "σύστημα" για το οποίο πιστεύαμε μέχρι τότε ότι βρισκόταν εκφρασμένο στα γραπτά του Πλάτωνος, κατέρρευσε μέσω της αρχής της μοντέρνας ερμηνευτικής, βάσει τής οποίας το κείμενο ενός συγγραφέως πρέπει να εξηγηθεί ξεκινώντας μόνον απο αυτό, και κατά συνέπειαν διαλύθηκε! Γι'αυτόν τον λόγο, ξεκινώντας απο τον Λάϊμπνιτς, η ερώτηση πώς είναι δυνατόν, παρ'όλα αυτά να μειωθεί σε σύστημα το έργο του Πλάτωνος, καταλήγει να είναι ένα κυριαρχο θέμα τής φιλοσοφικής εξήγησης του Πλάτωνος. Με την αποσύνθεση της νεοπλατωνικής ιδέας τού συστήματος όμως, τα λογοτεχνικά έργα του Πλάτωνος, απο το ένα μέρος, και όσα απέμειναν απο την έμμεση παράδοση, η οποία είχε επαναφομοιώσει στον εαυτό της την ιδέα τού συστήματος, απο το άλλο, για πρώτη φορά απο την αρχαιότητα ξεχώρισαν και κατέστησαν αναγκαία μία νέα σύνταξη πάνω σε βάσεις ιστορικο-κριτικές. Αυτή η ευθύνη τής μεσολαβήσεως απο το δεύτερο μισό του XVIII αιώνος, κατέστη η μοναδική νόμιμη οδός απο την επιστημονική και ιστορικο-φιλοσοφική άποψη! Παρ'όλα αυτά, στο μεταξύ, η εργασία αυτή φρέναρε για ενάμιση αιώνα περίπου μέσω της επινόησης εκ μέρους του Σλαϊερμάχερ τού μύθου τής αυτάρκειας τού λογοτεχνικού διαλόγου (sola scriptura). Σύμφωνα μ'αυτή την θεωρία, η ιδεολογικοποιημένη διαλογική μορφή τής φιλοσοφικής έκφρασης δέν διαχωρίζεται απο τα περιεχόμενά της και μόνον αυτή καθιστά εφικτή την αυθόρμητη και νοήμονα αφομοίωση των διαλόγων αυτών! Η κατανόηση λοιπόν του λογοτεχνικού διαλόγου συμπίπτει, στην μέθοδο και στο περιεχόμενο, με την κατανόηση της ίδιας της Πλατωνικής φιλοσοφίας και επομένως δέν απομένει κανένας άλλος χώρος για έναν δεύτερο κλάδο της παραδόσεως ο οποίος θα προερχόταν απο την διδασκαλική προφορική δραστηριότητα του Πλάτωνος. Η απαίτηση απολυτότητος την οποία είχε συνδυάσει ο Σλαϊερμάχερ στην γραμματολογική εννοιολόγηση του διαλόγου, στην διάρκεια του ΧΧ αιώνος απεδείχθη όλο και πιό καθαρά ανεπιβεβαίωτη. Διότι αυτή η απαίτηση δέν υπολογίζει αρκετά σοβαρά την Πλάτωνική θεωρία της μαθήσεως και της διδασκαλίας και την κριτική τού γραπτού η οποία συνδέεται μ'αυτή! Και αντιστρόφως μάλιστα οδηγεί εκτός δρόμου, δεδομένου ότι ο Πλάτων ο ίδιος δέν κατέθεσε πουθενά μία θεωρία τού λογοτεχνικού διαλόγου, ούτε κάν μέσω απλών αναφορών. Εάν δέ η έμμεση πλατωνική παράδοση εμφανίζεται στον Σλαϊερμάχερ σε μία παραμορφωτική προοπτική, σαν μία ατημέλητη και περιθωριακή ποσότητα, αυτό το διαφορετικό βάρος σε σχέση με την άμεση εξαρτάται απο κρυμένες προϋποθέσεις πολύ ιδιαίτερες, οι οποίες ανήκουν στην πραγματικότητα σε μία μεταφυσική της τέχνης, η οποία βυθίζει τις ρίζες της στην ιδεαλιστική φιλοσοφία της ταυτότητος που ανεπτύχθη γύρω στα 1800 μ.χ. και επομένως είναι κατά ένα μεγάλο μέρος ιστορικά προκαθορισμένη. [Η ανθρωπολογική βασική έννοια του Σλαϊερμάχερ ότι η γνώση και η πράξη (η δημιουργία) αντιπροσωπεύουν συμβολικά μία σχέση υποκειμένου-αντικειμένου η οποία θεμελιούται στην απόλυτη ενότητα του υποκειμένου -αντικειμένου στον Θεό, αναφέρεται, όσον αφορά την μορφή της τέχνης των γραπτών του Πλάτωνος, τόσο στην πλευρά της παραγωγής και της δημιουργικότητος της αισθητικής, όσο και στην πλευρά της προσλήψεως της αισθητικής (κατανοώ σαν γνωρίζω)]. Εάν αφαιρεθούν αυτές οι μεταφυσικές και οντολογικές προϋποθέσεις, τότε ο λογοτεχνικός διάλογος μειώνεται σε μία σειρά διδακτικών διαθέσεων του Πλάτωνος (όπως για παράδειγμα οι φαινομενικές απορίες, οι παρεμβάσεις, οι διακοπές πρίν το τέλος της επιχειρηματολογίας κ.τ.λ), οι οποίες δέν μπορούν με τίποτε να ξεπεράσουν την κριτική του στάση απέναντι στο γραπτό, αλλά μπορούν μόνον να την τροποποιήσουν και πάνω απ'όλα δέν προσφέρουν κανένα επιχείρημα εναντίον μίας έξυπνης χρήσεως των σχέσεων γύρω απο τις προφορικές διδασκαλίες οι οποίες προέρχονται απο την προφορική διδασκαλία του Πλάτωνος.

          Η μείωση τής εικόνος του Πλάτωνος η οποία πραγματοποιήθηκε απο τον Σλαϊερμάχερ και η οποία επικράτησε στις έρευνες στον Πλάτωνα τις τελευταίες δεκαετίες (οι οποίες δηλαδή προσπάθησαν να εξηγήσουν την μορφή της εκφράσεως σαν ένα μέρος του ιδίου του περιεχομένου), υπολογίζει ακριβώς αυτή την κατάσταση των πραγμάτων. Ακολουθεί μία μεσαία γραμμή ανάμεσα στην αλληγορική και νεοπλατωνίζουσα ερμηνεία η οποία κυριαρχούσε πρίν απο την μοντέρνα εποχή και την μοντέρνα κατά γράμμα ερμηνεία. Δέν εγκαταλείπεται όπως η πρώτη σε αντι-ιστορικές προσαρμογές και θεωρητικές μεταμορφώσεις τής φιλοσοφίας του Πλάτωνος, ούτε όπως η δεύτερη, την ταυτίζει, μειωτικά, με το σώμα των γραπτών που διασώθηκαν. Αντιθέτως, επαναπροσδιορίζει την έμμεση παράδοση προσδίδοντάς της όλο της το βάρος και εκμεταλλεύεται επιπλέον τις αυτομαρτυρίες του Πλάτωνος για να πετύχει μία μεσολάβηση ανάμεσα στους δύο κλάδους της παραδόσεως.

          Και πράγματι η Πλάτωνική έρευνα δέν μπορεί να αμελήσει για πολύ καιρό την υποχρέωση να λογαριαστεί με την διπλή γραμμή της έμμεσης και της άμεσης παραδόσεως και να θέσει στην πρώτη γραμμή το θέμα της αμοιβαίας κατανοήσεως και του αμοιβαίου ελέγχου των δύο παραδόσεων.

          Οι πρόχειρες προσπάθειες, οι οποίες ακολούθησαν τα ίχνη του Σλαϊερμάχερ, να εξουδετεροθεί η έμμεση παράδοση (ή εμπειρία), εξαρτώντας την απο τους διαλόγους ή αποδίδοντας την στην όψιμη δραστηριότητα του Πλάτωνος, δέν πέτυχαν τον σκοπό τους, και δέν θα το κατορθώσουν ούτε και στο μέλλον, δεδομένων των συνθηκών που υφίστανται στην Πλάτωνική παράδοση!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.