Joseph Ratzinger «Εισαγωγή στον Χριστιανισμό»

 Το δίλημμα της μοντέρνας θεολογίας : Ιησούς ή Χριστός;

Ας προσπαθήσουμε όμως τώρα να εμβαθύνουμε αυτή την κίνηση σαν ζίγκ-ζάγκ της σύγχρονης θεολογίας, γιατί παρατηρώντας τις κινήσεις θα μπορέσουμε να πλησιάσουμε καλύτερα αυτό το Ίδιο το πρόβλημα. Ακολουθώντας την πρώτη κίνηση -φυγή από τον Χριστό στον Ιησού- στις αρχές του ΧΧ αιώνος ο Harnack έγραψε το έργο «ουσία του Χριστιανισμού». Ένα βιβλίο που προτείνει μια μορφή Χριστιανισμού γεμάτο με την υπερηφάνεια και την αισιοδοξία του ορθολογισμού, σύμφωνα με τα οποία ο Φιλελευθερισμός είχε ξεκαθαρίσει το πρώτο πιστεύω. Μια βασική θέση αυτού του βιβλίου είναι η εξής "Όχι ο Υιός, αλλά μόνον ο πατήρ πρέπει να παραμείνει στο Ευαγγέλιο, ακριβώς όπως ο Υιός το ανακοίνωσε» πόσο απλό ακούγεται, πόσο απελευθερωτικό! Διότι ενώ η Ομολογία πίστεως στον Υιό χώρισε -Χριστιανούς από όχι-Χριστιανούς, Χριστιανούς διαφορετικών ομολογιών μεταξύ των- η γνώση του Πατρός μπορεί αντιθέτως να ενώσει. Ενώ ο Υιός ανήκει σε λίγους, ο πατήρ ανήκει σε όλους και όλοι ανήκουν σ' Αυτόν. Ενώ η πίστη χώρισε, η αγάπη μπορεί να ενώσει. Ο Ιησούς εναντίον του Χριστού, πράγμα που σημαίνει εγκαταλείπουμε το δόγμα και συνεχίζουμε με την φιλανθρωπία".

Το γεγονός πως από τον Ιησού που ανακοινώνει, ο οποίος είχε αναγγείλλει σε όλους τους ανθρώπους τον κοινό τους πατέρα, κάνοντας τους τοιουτοτρόπως αδελφούς, περάσαμε στον αναγγελμένο Χριστό, ο οποίος τώρα απαιτούσε πίστη και είχε καταλήξει σε δόγμα, κατά τον Harnack, δημιούργησε το τελικό σχίσμα! Ο Ιησούς είχε αναγγείλλει το μήνυμα της αγάπης, το οποίο δεν άνηκε σε δόγμα, ξεκινώντας μ’αυτόν τον τρόπο την μεγαλειώδη επανάσταση με την οποία τίναξε στον αέρα τον Φαρισαϊσμό, εισάγοντας στην θέση της αδιάλλακτης τυπικής πίστεως την απλή εμπιστοσύνη στον Πατέρα, την αδελφότητα των ανθρώπων και την κλίση σε μια μοναδική αγάπη.

Και όμως όλα αυτά θα αντικατασταθούν από το δόγμα του ανθρώπου-θεού, του “Υιού”, και στην θέση της ανοχής και της αδελφότητος, που είναι η σωτηρία, μπαίνει ένα δόγμα σωτηριολογικό που μπορεί να σημαίνει μόνον καταστροφή και το οποίο εξαπέλυσε μάχες πάνω στις μάχες, χωρισμούς στους χωρισμούς (ο Βολταίρος καθίσταται πατέρας της Εκκλησίας). Από εδώ λοιπόν προκύπτει η ανάγκη ενός καινούργιου μηνύματος: Επιστροφή λοιπόν στα μετόπισθεν από τον αναγγελθέντα Χριστό, αντικείμενο μιας πίστεως που χωρίζει, και επιστροφή στον Ιησού που αναγγέλλει, στο μήνυμα και στην κλήση στην ενοποιό δύναμη της αγάπης, κάτω από τον μοναδικό πατέρα με τα πολλά παιδιά. (Μέ τούς μεσσίες τής νέας εποχής)

Δεν μπορούμε βεβαίως να αρνηθούμε πως αυτές οι δηλώσεις είναι αρκετά διεγερτικές, και δεν μπορούμε να τις παρακάμψουμε εύκολα (λειτουργούν σαν πειρασμός). Και όμως ενώ ο Harnack διαλαλούσε ακόμη το αισιόδοξο μήνυμα του Ιησού, μπορούσαμε να ακούσουμε ήδη στην πόρτα τα βήματα όσων θα έθαβαν το έργο του για πάντα (Αμφίβολο. Απ’ότι γνωρίζουμε το κράτησαν ζωντανό οι Ρώσοι θεολόγοι και οι Έλληνες Ορθόδοξοι). Ταυτόχρονα λοιπόν, προσφέρθηκαν οι αποδείξεις πως ο Ιησούς για τον οποίο μιλούσε ήταν μόνον ένα ρομαντικό όνειρο, μια Fata Morgana του Ιστορικού, το είδωλο της δίψας του και της επιθυμίας του, το οποίο διαλύεται όσο το πλησιάζουμε.

 

Σχόλιο : Βλέπουμε λοιπόν ότι ο Harnack μάς φανέρωσε ένα καινούριο θεό, τόν οποίο όλοι ακολούθησαν καί ιδιαιτέρως οι ορθόδοξοι, από τόν Ζηζιούλα καί τόν Γιανναρά μέχρι τόν Ράμφο καί όλους τούς καθηγητάς τών θεολογικών μας σχολών. Τόν συναντήσαμε ακόμα καί στόν π.Ζήση. Σήμερα ακόμη καί ο τελευταίος ιερεύς τής επαρχίας πιστεύει στόν θεό–Πατέρα. Βλέπουμε επίσης καί τίς ρίζες τού οικουμενισμού καί τής αγαπολογίας.


ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΟΥΜΕ ΟΛΟΙ ΜΑΣ ΚΑΛΑ ΠΩΣ ΠΙΣΤΕΥΟΥΜΕ ΜΙΑ ΑΙΡΕΣΗ.

 Απόσπασμα από το δοκίμιο «ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΣΑΝ “ΚΟΙΝΩΝΙΑ”» του Joseph Ratzinger.

«Οι λέξεις “πνευματολογία” και “πνευματικότης” είναι ήδη συνδεδεμένες μεταξύ τους στην γλωσσολογία: η μία είναι η μετάφραση της άλλης! Το Άγιο Πνεύμα αναγνωρίζεται από τον τρόπο με τον οποίο μορφώνει την ανθρώπινη ζωή. Η ζωή της πίστεως επίσης, παραπέμπει στο Άγιο Πνεύμα. Ο στοχασμός πάνω στην “χριστιανική πνευματικότητα” σημαίνει το Άγιο Πνεύμα, το οποίο αναγνωρίζεται από το γεγονός πως η ανθρώπινη ζωή αποκτά ένα καινούριο κέντρο. Ο λόγος για το Άγιο Πνεύμα συνεπάγεται τον καθορισμό του μέσα στον άνθρωπο στον οποίο έχει δοθεί, δωρισθεί!!

Ο Αυγουστίνος, πάνω στον οποίο θα στηριχθεί το δοκίμιο, προσπαθεί να αντλήσει κατά κάποιο τρόπο την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του Αγίου Πνεύματος μελετώντας τις παραδοσιακές ονομασίες του και πάνω απ’ όλες αυτή του “Αγίου Πνεύματος”. Ακριβώς όμως αυτή η ονομασία τον θέτει μπροστά σε μια απορία. Ενώ στα ονόματα του “Πατρός” και του “Υιού” φανερώνεται αυτό που είναι ιδιαίτερο στο πρώτο και στο δεύτερο πρόσωπο της Τριάδος, δηλαδή το δόσιμο και η δεκτικότης, το Είναι σαν δώρο και το Είναι σαν δεκτικότης, σαν Λόγος και Απάντηση, παρότι πάντοτε κάτι απολύτως ένα, που γεννιέται σαν ενότης και όχι σαν κατωτερότης, το όνομα “Άγιο Πνεύμα” δεν φανερώνει καθόλου την ιδιαιτερότητα του τρίτου προσώπου. Αντιθέτως θα μπορούσαμε να ονομάσουμε μ’ αυτή την ονομασία οποιοδήποτε άλλο από τα άλλα πρόσωπα της Τριάδος και ιδιαιτέρως αυτόν τον ίδιο τον θεό, όπως διαβάζεται και στο κατά Ιωάννην 4, 24 “πνεύμα ο θεός”. Το πνεύμα και η Αγιότης αποτελούν την Ουσία αυτού του Ίδιου του θεού, αυτού που τον χαρακτηρίζει σαν θεό.

Έτσι λοιπόν προσπαθώντας να γνωρίσουμε κάτι από το Άγιο Πνεύμα, ξεκινώντας από τα ονόματά του, φτάνουμε ακριβώς στην αντίθετη πλευρά στην οποία αποδεικνύεται το Άγιο Πνεύμα άγνωστο. Και εδώ ακριβώς ο Αυγουστίνος βλέπει την Ιδιαιτερότητα του Αγίου Πνεύματος. Εάν ονομάζεται μέσω αυτού που είναι το θείο του θεού, αυτού που είναι κοινό στον Πατέρα και στον Υιό, αυτό ακριβώς σημαίνει πως η Ουσία του είναι ακριβώς αυτή, να είναι η κοινωνία (communio) ανάμεσα στον Πατέρα και στον Υιό! Η Ιδιαιτερότης του Αγίου Πνεύματος είναι ξεκάθαρα το γεγονός ότι είναι η κοινή πραγματικότης ανάμεσα στον Πατέρα και στον Υιό. Η μοναδική του Ιδιαιτερότης είναι να είναι ενότης. Έτσι λοιπόν είναι αυτή η γενική ονομασία “Άγιο Πνεύμα” ο πιο ταιριαστός τρόπος, μέσα στη γενικότητά του, να εκφραστεί εντελώς παράδοξα αυτό που έχει απολύτως Ιδιαίτερο, που είναι ακριβώς η κοινότης.

Από αυτή την ανάλυση προκύπτει κάτι πολύ σημαντικό: η σύνθεση του Πατρός και του Υιού σε μια τέλεια ενότητα δεν θεωρείται σαν μια γενική ομοουσιότητα, αλλά σαν κοινωνία (communio), όχι δηλαδή σαν μια ουσία με την μεταφυσική της έννοια, αλλά λόγω των προσώπων, σύμφωνα και με την φύση του θεού, η σύνθεση είναι κι’ αυτή προσωπική. Στην Τριάδα η Δυάς στρέφεται προς την ενότητα χωρίς να καταργεί τον διάλογο, ο οποίος αντιθέτως δυναμώνει. Μια ξανασύνθεση στην ενότητα, η οποία δεν θα ήταν και αυτή με την σειρά της πρόσωπο, θα διέλυε τον διάλογο των δύο προσώπων. Το πνεύμα είναι το πρόσωπο καθώς είναι ενότης, η ενότης καθώς είναι πρόσωπο!

Ο ορισμός του πνεύματος σαν Communio, που συνέλεξε ο Αυγουστίνος από την έκφραση “Άγιο Πνεύμα”, έχει βασικά εκκλησιολογική σημασία καθώς ανοίγει την πνευματολογία στην εκκλησιολογία και αναλόγως ξεκαθαρίζει την σχέση εκκλησιολογίας και θεο-λογίας! Να γίνεις Χριστιανός σημαίνει να γίνεις Communio και τοιουτοτρόπως την είσοδο στον ουσιώδη τρόπο υπάρξεως του Αγίου Πνεύματος. Γι’ αυτόν τον λόγο όμως αυτό μπορεί να συμβεί μόνον μέσω του Αγίου Πνεύματος, που είναι η αρετή της κοινωνίας, η δύναμις που μεσιτεύει, την προσφέρει και την κάνει δυνατή, και καθ’ εαυτή, είναι πρόσωπο και αυτή η ίδια!

Το πνεύμα είναι η ενότης την οποία δωρίζει ο θεός στον εαυτό του, στην οποία δωρίζεται στον εαυτό του, στην οποία Πατήρ και Υιός δωρίζονται μεταξύ τους. Η παράδοξη Ιδιαιτερότητά του είναι πως είναι communio, πως διαθέτει την υπέρτατη ταυτότητα του προσώπου ακριβώς επειδή υπάρχει ολόκληρο στην κίνηση της ενότητος. ΄Ετσι συμπεραίνεται εύκολα πως “πνευματικό” συνεπάγεται πάντοτε “ενοποιόν”, “κοινωνούν”!

ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΓΑΠΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΕΟ ΚΑΙ Η ΑΓΑΠΗ ΤΟΥ ΥΙΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ.