ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΙ ΣΤΗ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ (11)

Συνέχεια απο : ΤΕΤΑΡΤΗ, 19 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2011

ENRICO BERTI-ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ
Βιβλία Α, α, Β, -Ι, ΙΙ, ΙΙΙ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ

Τρίτο επιχείρημα (990b 15-17):  κριτική των πιο επιστημονικών αποδείξεων των πλατωνικών, υπέρ των Ιδεών (ακριβέστεροι των λόγων) : ενώ τα προηγούμενα επιχειρήματα που ελέγχθηκαν έφταναν, το περισσότερο, να αποδείξουν την ύπαρξη ενός καθόλου (κοινόν), το οποίο όμως δεν παρουσίαζε αναγκαίως τα χαρακτηριστικά των Ιδεών (δεν ήταν δηλ. χωρισμένο και αυθύπαρκτο), τα καινούρια παραδείγματα φαίνονται να αποδεικνύουν επιπλέον την ύπαρξη ενός μοντέλου (παράδειγμα) των πραγμάτων εδώ κάτω, και το οποίο είναι ΟΝ κατεξοχήν.

Αυτό λοιπόν είναι ένας ιδιαίτερος χαρακτήρας της Ιδέας. Οι πρώτοι δηλ. αποδεικνύουν ότι υπάρχει κάτι που είναι καθολικό κατηγόρημα πολλών πραγμάτων και κατόπιν ως μη ώφειλαν πηδούν από αυτό το καθολικό κατηγόρημα στην Ιδέα – ουσία και στο υπέρτατο Ον. Ενώ τα καινούρια επιχειρήματα που μας απασχολούν δεν χάνονται σ’ αυτό το ανώφελο άλμα.

Ο Αριστοτέλης λοιπόν μιλά α) για επιχειρήματα που καταλήγουν σε σχετικισμούς και β) για επιχειρήματα που καταλήγουν στον «τρίτο άνθρωπο». Εμείς θα παρακολουθήσουμε από κοντά τα επιχειρήματα που οδηγούν στον «τρίτο άνθρωπο».

1. Λέγεται πως τα κοινά κατηγορήματα των ουσιών είναι κοινά κατεξοχήν και αυτά είναι Ιδέες.

Λένε πως τα πράγματα που ομοιάζουν μεταξύ των είναι όμοια λόγω μετοχής σε κάτι ταυτόσημο, και αυτό είναι η Ιδέα.

Μια Τρίτη έκφραση είναι η εξής: Ο τρίτος άνθρωπος αποδεικνύεται και με τον ακόλουθο τρόπο: εάν αυτό που είναι αληθινό κατηγόρημα ενός ορισμένου αριθμού πραγμάτων και υπάρχει σαν κάτι που είναι άλλο και πέρα από τα πράγματα που ορίζει και είναι χωρισμένο από αυτά (αυτό ακριβώς αποδεικνύουν όσοι υποστηρίζουν τις Ιδέες, διότι κατ’ αυτούς υπάρχει ένας άνθρωπος καθ’ εαυτός, καθώς ο άνθρωπος ορίζεται σαν αλήθεια των ιδιαίτερων ανθρώπων οι οποίοι είναι πολλοί και δεν συμπίπτει με τους ιδιαίτερους ανθρώπους). Εάν είναι έτσι τα πράγματα τότε θα πρέπει να υπάρχει ένας τρίτος άνθρωπος.

Εάν δηλ. το κατηγόρημα είναι διαφορετικό από τα πράγματα των οποίων είναι κατηγόρημα και ενυπάρχει καθ’ εαυτό, και εάν ο άνθρωπος ορίζεται και με τα ιδιαίτερα κατηγορήματα και με τήν Ιδέα, τότε θα υπάρχει ένας τρίτος άνθρωπος πέρα από τούς συγκεκριμένους ανθρώπους και της Ιδέας του ανθρώπου. Και τοιουτοτρόπως θα υπάρχει και ένας τέταρτος : Εκείνος που ορίζεται από αυτό και από την Ιδέα και από τους συγκεκριμένους ανθρώπους και έτσι εις το άπειρο. Όπως είναι γνωστό το επιχείρημα του τρίτου ανθρώπου είναι παρόν στον «Παρμενίδη», 132Α… Επί πλέον, υπάρχουν ισχυρισμοί πως το επιχείρημα ανήκει στον σοφιστή Πολυξένη. Το επιχείρημα είναι ξεκάθαρο, απλώς μένει να δούμε γιατί ο Αριστοτέλης το συγκαταλέγει ανάμεσα στους ακριβέστερους λόγους.

Διότι οι ακριβέστεροι λόγοι δεν είναι παρά μια ακριβέστερη εκδοχή των επιχειρημάτων που ανήκουν στην κατηγορία του Ενός επί πολλών! Η ακρίβεια οφείλεται στην ιδιαίτερη προσοχή που αποδίδουν στον τρόπο με τον οποίο το Εν ανακηρύσσεται κατηγόρημα των πολλών.

Τέταρτο επιχείρημα (990b 17-22): ασυνέπεια της Θεωρίας των Ιδεών με την Θεωρία των Πρώτων Αρχών.
1. Ο Αριστοτέλης κατηγορεί τους πλατωνικούς για μια αντίφαση που ενυπάρχει ανάμεσα στα επιχειρήματα που έχουν σαν σκοπό τους να αποδείξουν την ύπαρξη των Ιδεών και στο δόγμα των Αρχών από τις οποίες αυτοί οι ίδιοι παράγουν τις ίδιες τίς Ιδέες, δηλ. την Δυάδα και το Ένα. Είναι μια τόσο μεγάλη αντίφαση δε, που, εάν γίνουν πιστευτά τα επιχειρήματα που αποδεικνύουν την ύπαρξη των Ιδεών, καταστρέφονται οι Αρχές, οι οποίες είναι πιο σημαντικές από τις Ιδέες για τους πλατωνικούς, επειδή είναι ακριβώς οι Αρχές από τις οποίες προέρχονται οι Ιδέες. Επομένως σαν συνέπεια, καταστρέφονται και οι ίδιες οι Ιδέες.

Ο Αριστοτέλης λοιπόν, αναφέρει τρεις λόγους:

1ο. Από τα επιχειρήματα συμπεραίνεται πως δεν προηγείται (δηλ. δεν είναι η Αρχή) η Δυάδα αλλά ο αριθμός.
2ο. Συμπεραίνεται πως το σχετικό προηγείται του καθ’ εαυτόν.
3ο. Συμπεραίνονται και άλλες συνέπειες τις οποίες όμως ο Αριστοτέλης δεν αναφέρει,

Με ποιόν τρόπο όμως καταστρέφονται οι Αρχές;

Εάν από όλα τα πράγματα από τα οποία εξέρχεται σαν κατηγόρημα ο κοινός όρος (αυτός είναι ξεχωρισμένος και είναι η Ιδέα, τότε εάν και από την αόριστη Δυάδα εξέρχεται σαν κατηγόρημα η Δυάς, πρέπει να υπάρχει κάτι που προηγείται αυτής και είναι Ιδέα. Τοιουτοτρόπως όμως δεν μπορεί να είναι πλέον αρχή η αόριστη Δυάς, ακόμη περισσότερο όμως δεν μπορεί να είναι αρχή ούτε η Δυάδα – Ιδέα, διότι και σε αυτή κατηγορούμενο είναι ο αριθμός, καθότι είναι μια ιδέα, και διότι κατά τους πλατωνικούς οι Ιδέες είναι αριθμοί και συνεπώς γι’ αυτούς θα έπρεπε να είναι πριν ο αριθμός, καθότι είναι μια Ιδέα. Εάν έχουν έτσι τα πράγματα, ο αριθμός θα προηγείται στην αόριστη δυάδα, που κατ’ αυτούς είναι αρχή και έτσι δεν μπορεί να προηγείται του αριθμού. Δεν μπορεί λοιπόν η δυάδα να είναι πλέον αρχή, από τη στιγμή που είναι δυάδα λόγω της συμμετοχής της σε κάτι.

2. Συνεχίζοντας εδώ που τελειώνει η πρώτη επιχειρηματολογία όπου αποδεικνύεται πως τελικώς ο αριθμός είναι πριν από την δυάδα, συνεχίζει: εάν ο αριθμός είναι σχετικός (διότι κάθε αριθμός είναι αριθμός κάποιου πράγματος) και είναι το πρώτο των όντων, από τη στιγμή που είναι πριν και από την δυάδα που θεωρείται αρχή, το σχετικό θα έπρεπε, να είναι τότε γι’ αυτούς προγενέστερο από αυτό που είναι δι’ εαυτόν! Αυτό όμως είναι παράλογο διότι κάθε σχετικό είναι μεταγενέστερο. Διότι ακριβώς το σχετικό δείχνει την αναφορά μιας πραγματικότητος που προϋπάρχει, η οποία είναι πριν από την αναφορά η οποία προστίθεται.

3. Οι άλλες συνέπειες, στις οποίες αναφέρεται ο Αριστοτέλης χωρίς περισσότερες εξηγήσεις, διευκρινίζονται ως εξής από τον Αλέξανδρο τον Αφροδισιέα! α) Μια ιδέα δεν μπορεί να είναι προγενέστερη μιας άλλης Ιδέας, διότι όλες οι Ιδέες είναι αρχές. Τότε το Ένα καθ’ εαυτό και η Δυάδα καθ’ εαυτή είναι Ιδέες με τον ίδιο τρόπο του ανθρώπου καθ’ εαυτού του αλόγου καθ’ εαυτού και της καθεμίας άλλης από τις Ιδέες. Οπότε δεν μπορεί να υπάρχει μία από αυτές αν προϋπάρχει της άλλης και επομένως δεν υπάρχουν αρχές. β) Στη συνέχεια βλέπουμε πόσο παράλογο είναι μια Ιδέα να «μορφοποιείται» (ειδοποιείσθαι) από μια άλλη Ιδέα, διότι είναι όλες φόρμες. Εάν όμως αρχές είναι το Ένα και η αόριστη Δυάς, μια Ιδέα θα μπορεί να μορφοποιηθεί από μια άλλη Ιδέα, επειδή η Δυάς καθ’ εαυτή μορφοποιείται από το Ένα καθ’ εαυτό. Αυτό ακριβώς διδάσκουν για τις αρχές, ότι το Ένα είναι Φόρμα και η Δυάδα ύλη. Οπότε παύουν να είναι Αρχές. γ) Επιπλέον, εάν οι Ιδέες είναι απλές, δεν θάπρεπε να συστήνονται από διαφορετικές αρχές. το Ένα όμως και η αόριστη Δυάς είναι διαφορετικά. δ) Τέλος, ο αριθμός των δυάδων θα είναι εκπληκτικός, εάν άλλη είναι η Δυάς καθ’ εαυτή, άλλη η αόριστη Δυάς και άλλη ακόμη η μαθηματική δυάς την οποία χρησιμοποιούμε στις αριθμητικές πράξεις και η οποία δεν ταυτίζεται με καμμία από τις προηγούμενες και άλλη είναι επιπλέον εκείνη μέσα στα πράγματα που μπορούν να αριθμηθούν και είναι αισθητά.

Όπως φαίνεται λοιπόν η αντίθεση ανάμεσα στη θεωρία των αρχών και στο δόγμα των Ιδεών είναι αθεράπευτη και γι’ αυτό για να σταθεροποιήσουμε την ύπαρξη των Ιδεών, καταστρέφονται οι αρχές και κατά συνέπεια και αυτές οι ίδιες οι Ιδέες εφόσον θέλουμε να προέρχονται από τις αρχές.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος