Συνέχεια απο : Τετάρτη, 16 Φεβρουαρίου 2011
ENRICO BERTI-ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ
Βιβλία Α, α, Β, -Ι, ΙΙ, ΙΙΙ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ
Πέμπτο επιχείρημα (990b22 – 991a8): η Θεωρία των Ιδεών εμπλέκει ύπαρξη όχι μόνον των Ιδεών των ουσιών όπως ισχυρίζονται. Η Επιχειρηματολογία αναπτύσσεται σε τρία επίπεδα:
1. Υπάρχει μια δομική διαμάχη ανάμεσα στις συνέπειες που οδηγεί η λογική των αποδείξεων της υπάρξεως των ιδεών και στις συνέπειες που συνάγονται από την εξέταση της φύσεως των Ιδεών. Ακολουθώντας τη λογική των αποδείξεων, θα μπορούσαμε να δεχθούμε Ιδέες των πάντων και όχι μόνον των ουσιών (διότι είναι δυνατόν να μειώσουμε κάθε πολλαπλότητα σε ενότητα της εννοίας). Ενώ η ίδια τη φύση της Ιδέας απαιτεί τις Ιδέες μόνον ουσίες, διότι και αυτές είναι ουσίες και διότι η μετοχή των πραγμάτων στις Ιδέες είναι ουσιώδης και όχι απλώς ένα συμβεβηκώς. Γι’ αυτό τα πράγματα μετέχουν των Ιδεών, μόνον επειδή αυτές είναι ουσίες, και αντίστροφα οι Ιδέες είναι μόνον Ιδέες ουσιών.
2. Είναι μια απάντηση σε πιθανή αποφυγή του πιο πάνω επιχειρήματος από τους πλατωνικούς. Διότι θα μπορούσαν να ισχυρισθούν: Απορρίπτουμε την αντίρρησί σου, διότι, για μας, ο όρος ουσία, αναφερόμενος στον ύστατο κόσμο, δεν έχει την ίδια σημασία που δίνει στον αισθητό κόσμο, κι έτσι λοιπόν, τίποτε δεν απαγορεύει σε μια Ιδέα να είναι ουσία και στο αντίστοιχό της στον αισθητό κόσμο να μην είναι ουσία. Έτσι λοιπόν, ενάντια σ’ αυτή την πιθανότητα ο Αριστοτέλης αποδεικνύει πως ο όρος που δείχνει μια ουσία στον κόσμο των Ιδεών δεν μπορεί να σχεδιάσει μια ουσία και στον αισθητό κόσμο (και αντιστρόφως). Εάν δεν ήταν τοιουτοτρόπως, δεν θα είχε κανένα νόημα να πούμε πως η Ιδέα είναι η ενότης της αισθητής πολλαπλότητος, διότι αυτό θα ισοδυναμεί με το να πούμε πως αυτή είναι η ουσία η ίδια αυτής της πολλαπλότητος και επίσης αυτό που είναι κοινό σ’ αυτή την αισθητή πολλαπλότητα. Με άλλα λόγια ακριβώς επειδή είναι ενότης της πολλαπλότητος και αν δεν είναι έτσι, τότε η Ιδέα δεν μπορεί να δείχνει μια ουσία στον Ιδεατό κόσμο και κάτι που δεν είναι ουσία (… απλό συμβεβηκώς) στον αισθητό κόσμο. (Είναι παράλογο να πιστεύουμε πως δύο όντα διαθέτουν την ίδια φύση και το ένα είναι ουσία και το άλλο όχι).
3. Στο τρίτο αντεπιχείρημα ο Αριστοτέλης συνεχίζει από το σημείο που σταμάτησε στο προηγούμενο. Εάν δεχθούμε τα συμπεράσματα στα οποία καταλήξαμε πιο πάνω και πούμε πως υπάρχει ταυτότης φύσεως ανάμεσα στις Ιδέες και στα αισθητά πράγματα, τότε καταλήγουμε στην άπειρη πρόοδο, δηλ. στον «τρίτο άνθρωπο», όπως αποδεικνύει το παράδειγμα της δυάδος (εάν οι Ιδέες και τα αντίστοιχα πράγματα έχουν την ίδια Φύση ή φόρμα, θα είναι πάντοτε δυνατά, βάσει της λογικής του συστήματος, να εννοήσουμε αυτή την κοινή Φόρμα σαν νέα Ιδέα και έτσι στο άπειρο). Εάν δε δεχθούμε τα παραπάνω συμπεράσματα, τότε ανάμεσα στην Ιδέα και στα αντίστοιχα πράγματα δεν θα υπάρχει κοινότης φύσεως, και τότε ανάμεσα στις Ιδέες και στα πράγματα δεν θα υπάρχει τίποτε άλλο κοινό από το απλό όνομα και έτσι η Θεωρία των Ιδεών θα χάσει κάθε νόημα. Εν τέλει λοιπόν, με τη Θεωρία των Ιδεών μπαίνουμε σε αδιέξοδο, από το οποίο δεν μπορούμε να βγούμε.
Έκτο επιχείρημα (991 α 8-13): οι Ιδέες των πλατωνιστών δεν ευνοούν στην εξήγηση ούτε του είναι των πραγμάτων ούτε της γνώσεώς των.
Οι Ιδέες όταν γίνονται κατανοητές με τον τρόπο που τις εννοούν οι πλατωνιστές, δηλ σαν υπερβατικές ή ξεχωρισμένες από τα αισθητά, δεν χρειάζονται σε τίποτε πια συγκεκριμένο:
1. Δεν εξηγούν την κίνηση ή τις αλλαγές (την κίνηση των ουράνιων σωμάτων και τις αλλαγές εδώ κάτω) διότι δεν είναι επαρκείς αιτίες.
2. Δεν εξηγούν το είναι των πραγμάτων (το είναι που μπορεί να γίνει κατανοητό, μαζί, και στο ουσιώδες νόημα και στο υπαρξιακό νόημα, το είναι καθ’ εαυτό και το υπάρχειν) διότι ακριβώς δεν ενυπάρχουν στα πράγματα.
3. Δεν εξυπηρετούν ούτε στη γνώση των πραγμάτων, για τον ίδιο λόγο, διότι για να διευκολύνουν στη γνώση των πραγμάτων θα έπρεπε να είναι μέσα στα πράγματα και όχι έξω από τα πράγματα.
Τώρα, εάν προσπαθήσουμε να ανακατέψουμε τις Ιδέες με τα πράγματα όπως προσπαθούν μερικοί πλατωνικοί, με τον τρόπο του Αναξαγόρα, φτάνουμε εύκολα σε μερικούς παραλογισμούς:
1. Εάν οι Ιδέες ανακατευθούν με τα άλλα πράγματα, θα έπρεπε πάνω απ’ όλα να είναι σώματα, διότι το ανακάτεμα γίνεται μόνον ανάμεσα σε σώματα.
2. Θα έπρεπε να είναι αντίθετες ανάμεσά τους, διότι αυτή η ένωση επιτυγχάνεται μόνον μεταξύ αντιθέτων.
3. Επιπλέον, η ένωση αυτή θα έχει σαν συνέπεια, σε κάθε πράγμα με το οποίο ενώνεται, η Ιδέα να ενώνεται ολόκληρη ή με ένα της μέρος, δύο υποθέσεις παράλογες και οι δύο.
4. Σε κάθε πράγμα δε, θα είναι ανακατεμένη όχι μόνον μία, αλλά περισσότερες Ιδέες (όπως π.χ. στον άνθρωπο η Ιδέα του ανθρώπου και η Ιδέα του ζώου), πράγμα που θα έφερνε το ανακάτεμα των Ιδεών μεταξύ των. Εάν δεχθούμε λοιπόν το ανακάτεμά τους με τα πράγματα, τότε παύουν να είναι μοντέλα και θα κατέληγαν στην ίδια μοίρα με τα αισθητά.
Τι εννοεί με τις αντιρρήσεις του ο Αριστοτέλης; Οπωσδήποτε πρέπει να ενυπάρχουν με κάποιο τρόπο οι Ιδέες στα πράγματα, αλλά όχι με τον τρόπο που θέλουν οι πλατωνικοί, αλλά λειτουργώντας με έναν πιο ριζικό τρόπο, δηλ. αφαιρώντας την υπερβατικότητα των Ιδεών και παραιτούμενοι από την προσπάθεια να θέσουμε τις Ιδέες σαν ουσιώδη όντα, κάνοντάς τες απλώς την ενυπάρχουσα φόρμα του αισθητού.
Έβδομο επιχείρημα (991 α 19 – 991 b 1): οι πλατωνιστές παρουσιάζουν απορητικούς δεσμούς ανάμεσα στις Ιδέες και στα πράγματα. Τα πράγματα δεν μπορούν να προέλθουν από τις Ιδέες με τους τρόπους που επιθυμούν οι πλατωνιστές, δηλ. διά της μιμήσεως ή διά της συμμετοχής (Φαίδων, 100D) για τους εξής λόγους:
α). Θα ήταν απαραίτητη μια επαρκής αιτία η οποία θα ενεργούσε στα αισθητά κυττάζοντας τις Ιδέες, δηλ. σαν μεσάζων ανάμεσα στις Ιδέες και στα πράγματα. [Στην πραγματικότητα ο Πλάτων στον Τίμαιο 28C, μιλά ακριβώς για έναν Δημιουργό ο οποίος διαθέτει ακριβώς αυτή τη λειτουργία. Αλλά ο Αριστοτέλης αποσιωπά σχεδόν όλες τις εξηγήσεις κλειδιά του Πλάτωνος για να αποκαλύψη ευκολότερα…]
β). Στην απουσία αυτής της ενδιαμέσου επαρκούς αιτίας, τα πράγματα θα μπορούσαν μια χαρά να είναι όμοια με τις Ιδέες χωρίς να είναι καθόλου μίμησί τους. Το να είσαι όμοιος σε κάτι δεν εμπλέκει και υποχρεωτικά να είσαι μίμησις αυτού. Δύο πράγματα μπορούν να μοιάζουν, χωρίς να είναι υποχρεωτικά η μία μοντέλο και η άλλη αντίγραφο. Το γεγονός δε, πως οι Ιδέες είναι αιώνιες και τα πράγματα που τους ομοιάζουν δεν είναι, δεν αλλάζει τίποτε, διότι η έννοια της αιωνιότητος δεν εμπλέκει αναγκαίως και εκείνην του αντιγράφου.
γ). Ενός και του αυτού πράγματος θα υπάρχουν περισσότερα μοντέλα. Ο άνθρωπος είναι λοιπόν, και άνθρωπος και ζώο και δίποδο και έτσι θα πολλαπλασιάσει ταυτοχρόνως αυτά τα τρία μοντέλα. Αντίθετα από το δόγμα των πλατωνιστών οι οποίοι θέτουν ένα μόνο μοντέλο για κάθε είδος πραγμάτων.
δ). Τέλος, οι Ιδέες θα είναι μοντέλα και αντίγραφα την Ίδια στιγμή. Για παράδειγμα η Ιδέα (Γένος) του ζώου (το ζώο καθ’ εαυτό), επειδή διαθέτει καθ’ εαυτή και άλλες Ιδέες(τις Φόρμες ή είδη του ανθρώπου, του σκυλού κ.τ.λ.) θα έπρεπε να είναι (χάριν της λογικής του συστήματος) μοντέλλο αυτόν και με την σειρά τους αυτές θα έπρεπε να είναι μοντέλλα των αισθητών πραγμάτων. Τοιουτοτρόπως η Ιδέα του ζώου θα κατέληγε μοντέλλο ενός μοντέλλου. Ενώ η Ιδέα του άνθρωπου θα ήταν μοντέλλο (σε σχέση με τους αισθητούς ανθρώπους) και αντίγραφο (ως προς της Γενική Ιδέα του ανθρώπου).
Συνεχίζεται
Αμέθυστος
ENRICO BERTI-ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ
Βιβλία Α, α, Β, -Ι, ΙΙ, ΙΙΙ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ
1. Υπάρχει μια δομική διαμάχη ανάμεσα στις συνέπειες που οδηγεί η λογική των αποδείξεων της υπάρξεως των ιδεών και στις συνέπειες που συνάγονται από την εξέταση της φύσεως των Ιδεών. Ακολουθώντας τη λογική των αποδείξεων, θα μπορούσαμε να δεχθούμε Ιδέες των πάντων και όχι μόνον των ουσιών (διότι είναι δυνατόν να μειώσουμε κάθε πολλαπλότητα σε ενότητα της εννοίας). Ενώ η ίδια τη φύση της Ιδέας απαιτεί τις Ιδέες μόνον ουσίες, διότι και αυτές είναι ουσίες και διότι η μετοχή των πραγμάτων στις Ιδέες είναι ουσιώδης και όχι απλώς ένα συμβεβηκώς. Γι’ αυτό τα πράγματα μετέχουν των Ιδεών, μόνον επειδή αυτές είναι ουσίες, και αντίστροφα οι Ιδέες είναι μόνον Ιδέες ουσιών.
2. Είναι μια απάντηση σε πιθανή αποφυγή του πιο πάνω επιχειρήματος από τους πλατωνικούς. Διότι θα μπορούσαν να ισχυρισθούν: Απορρίπτουμε την αντίρρησί σου, διότι, για μας, ο όρος ουσία, αναφερόμενος στον ύστατο κόσμο, δεν έχει την ίδια σημασία που δίνει στον αισθητό κόσμο, κι έτσι λοιπόν, τίποτε δεν απαγορεύει σε μια Ιδέα να είναι ουσία και στο αντίστοιχό της στον αισθητό κόσμο να μην είναι ουσία. Έτσι λοιπόν, ενάντια σ’ αυτή την πιθανότητα ο Αριστοτέλης αποδεικνύει πως ο όρος που δείχνει μια ουσία στον κόσμο των Ιδεών δεν μπορεί να σχεδιάσει μια ουσία και στον αισθητό κόσμο (και αντιστρόφως). Εάν δεν ήταν τοιουτοτρόπως, δεν θα είχε κανένα νόημα να πούμε πως η Ιδέα είναι η ενότης της αισθητής πολλαπλότητος, διότι αυτό θα ισοδυναμεί με το να πούμε πως αυτή είναι η ουσία η ίδια αυτής της πολλαπλότητος και επίσης αυτό που είναι κοινό σ’ αυτή την αισθητή πολλαπλότητα. Με άλλα λόγια ακριβώς επειδή είναι ενότης της πολλαπλότητος και αν δεν είναι έτσι, τότε η Ιδέα δεν μπορεί να δείχνει μια ουσία στον Ιδεατό κόσμο και κάτι που δεν είναι ουσία (… απλό συμβεβηκώς) στον αισθητό κόσμο. (Είναι παράλογο να πιστεύουμε πως δύο όντα διαθέτουν την ίδια φύση και το ένα είναι ουσία και το άλλο όχι).
3. Στο τρίτο αντεπιχείρημα ο Αριστοτέλης συνεχίζει από το σημείο που σταμάτησε στο προηγούμενο. Εάν δεχθούμε τα συμπεράσματα στα οποία καταλήξαμε πιο πάνω και πούμε πως υπάρχει ταυτότης φύσεως ανάμεσα στις Ιδέες και στα αισθητά πράγματα, τότε καταλήγουμε στην άπειρη πρόοδο, δηλ. στον «τρίτο άνθρωπο», όπως αποδεικνύει το παράδειγμα της δυάδος (εάν οι Ιδέες και τα αντίστοιχα πράγματα έχουν την ίδια Φύση ή φόρμα, θα είναι πάντοτε δυνατά, βάσει της λογικής του συστήματος, να εννοήσουμε αυτή την κοινή Φόρμα σαν νέα Ιδέα και έτσι στο άπειρο). Εάν δε δεχθούμε τα παραπάνω συμπεράσματα, τότε ανάμεσα στην Ιδέα και στα αντίστοιχα πράγματα δεν θα υπάρχει κοινότης φύσεως, και τότε ανάμεσα στις Ιδέες και στα πράγματα δεν θα υπάρχει τίποτε άλλο κοινό από το απλό όνομα και έτσι η Θεωρία των Ιδεών θα χάσει κάθε νόημα. Εν τέλει λοιπόν, με τη Θεωρία των Ιδεών μπαίνουμε σε αδιέξοδο, από το οποίο δεν μπορούμε να βγούμε.
Έκτο επιχείρημα (991 α 8-13): οι Ιδέες των πλατωνιστών δεν ευνοούν στην εξήγηση ούτε του είναι των πραγμάτων ούτε της γνώσεώς των.
Οι Ιδέες όταν γίνονται κατανοητές με τον τρόπο που τις εννοούν οι πλατωνιστές, δηλ σαν υπερβατικές ή ξεχωρισμένες από τα αισθητά, δεν χρειάζονται σε τίποτε πια συγκεκριμένο:
1. Δεν εξηγούν την κίνηση ή τις αλλαγές (την κίνηση των ουράνιων σωμάτων και τις αλλαγές εδώ κάτω) διότι δεν είναι επαρκείς αιτίες.
2. Δεν εξηγούν το είναι των πραγμάτων (το είναι που μπορεί να γίνει κατανοητό, μαζί, και στο ουσιώδες νόημα και στο υπαρξιακό νόημα, το είναι καθ’ εαυτό και το υπάρχειν) διότι ακριβώς δεν ενυπάρχουν στα πράγματα.
3. Δεν εξυπηρετούν ούτε στη γνώση των πραγμάτων, για τον ίδιο λόγο, διότι για να διευκολύνουν στη γνώση των πραγμάτων θα έπρεπε να είναι μέσα στα πράγματα και όχι έξω από τα πράγματα.
Τώρα, εάν προσπαθήσουμε να ανακατέψουμε τις Ιδέες με τα πράγματα όπως προσπαθούν μερικοί πλατωνικοί, με τον τρόπο του Αναξαγόρα, φτάνουμε εύκολα σε μερικούς παραλογισμούς:
1. Εάν οι Ιδέες ανακατευθούν με τα άλλα πράγματα, θα έπρεπε πάνω απ’ όλα να είναι σώματα, διότι το ανακάτεμα γίνεται μόνον ανάμεσα σε σώματα.
2. Θα έπρεπε να είναι αντίθετες ανάμεσά τους, διότι αυτή η ένωση επιτυγχάνεται μόνον μεταξύ αντιθέτων.
3. Επιπλέον, η ένωση αυτή θα έχει σαν συνέπεια, σε κάθε πράγμα με το οποίο ενώνεται, η Ιδέα να ενώνεται ολόκληρη ή με ένα της μέρος, δύο υποθέσεις παράλογες και οι δύο.
4. Σε κάθε πράγμα δε, θα είναι ανακατεμένη όχι μόνον μία, αλλά περισσότερες Ιδέες (όπως π.χ. στον άνθρωπο η Ιδέα του ανθρώπου και η Ιδέα του ζώου), πράγμα που θα έφερνε το ανακάτεμα των Ιδεών μεταξύ των. Εάν δεχθούμε λοιπόν το ανακάτεμά τους με τα πράγματα, τότε παύουν να είναι μοντέλα και θα κατέληγαν στην ίδια μοίρα με τα αισθητά.
Τι εννοεί με τις αντιρρήσεις του ο Αριστοτέλης; Οπωσδήποτε πρέπει να ενυπάρχουν με κάποιο τρόπο οι Ιδέες στα πράγματα, αλλά όχι με τον τρόπο που θέλουν οι πλατωνικοί, αλλά λειτουργώντας με έναν πιο ριζικό τρόπο, δηλ. αφαιρώντας την υπερβατικότητα των Ιδεών και παραιτούμενοι από την προσπάθεια να θέσουμε τις Ιδέες σαν ουσιώδη όντα, κάνοντάς τες απλώς την ενυπάρχουσα φόρμα του αισθητού.
Έβδομο επιχείρημα (991 α 19 – 991 b 1): οι πλατωνιστές παρουσιάζουν απορητικούς δεσμούς ανάμεσα στις Ιδέες και στα πράγματα. Τα πράγματα δεν μπορούν να προέλθουν από τις Ιδέες με τους τρόπους που επιθυμούν οι πλατωνιστές, δηλ. διά της μιμήσεως ή διά της συμμετοχής (Φαίδων, 100D) για τους εξής λόγους:
α). Θα ήταν απαραίτητη μια επαρκής αιτία η οποία θα ενεργούσε στα αισθητά κυττάζοντας τις Ιδέες, δηλ. σαν μεσάζων ανάμεσα στις Ιδέες και στα πράγματα. [Στην πραγματικότητα ο Πλάτων στον Τίμαιο 28C, μιλά ακριβώς για έναν Δημιουργό ο οποίος διαθέτει ακριβώς αυτή τη λειτουργία. Αλλά ο Αριστοτέλης αποσιωπά σχεδόν όλες τις εξηγήσεις κλειδιά του Πλάτωνος για να αποκαλύψη ευκολότερα…]
β). Στην απουσία αυτής της ενδιαμέσου επαρκούς αιτίας, τα πράγματα θα μπορούσαν μια χαρά να είναι όμοια με τις Ιδέες χωρίς να είναι καθόλου μίμησί τους. Το να είσαι όμοιος σε κάτι δεν εμπλέκει και υποχρεωτικά να είσαι μίμησις αυτού. Δύο πράγματα μπορούν να μοιάζουν, χωρίς να είναι υποχρεωτικά η μία μοντέλο και η άλλη αντίγραφο. Το γεγονός δε, πως οι Ιδέες είναι αιώνιες και τα πράγματα που τους ομοιάζουν δεν είναι, δεν αλλάζει τίποτε, διότι η έννοια της αιωνιότητος δεν εμπλέκει αναγκαίως και εκείνην του αντιγράφου.
γ). Ενός και του αυτού πράγματος θα υπάρχουν περισσότερα μοντέλα. Ο άνθρωπος είναι λοιπόν, και άνθρωπος και ζώο και δίποδο και έτσι θα πολλαπλασιάσει ταυτοχρόνως αυτά τα τρία μοντέλα. Αντίθετα από το δόγμα των πλατωνιστών οι οποίοι θέτουν ένα μόνο μοντέλο για κάθε είδος πραγμάτων.
δ). Τέλος, οι Ιδέες θα είναι μοντέλα και αντίγραφα την Ίδια στιγμή. Για παράδειγμα η Ιδέα (Γένος) του ζώου (το ζώο καθ’ εαυτό), επειδή διαθέτει καθ’ εαυτή και άλλες Ιδέες(τις Φόρμες ή είδη του ανθρώπου, του σκυλού κ.τ.λ.) θα έπρεπε να είναι (χάριν της λογικής του συστήματος) μοντέλλο αυτόν και με την σειρά τους αυτές θα έπρεπε να είναι μοντέλλα των αισθητών πραγμάτων. Τοιουτοτρόπως η Ιδέα του ζώου θα κατέληγε μοντέλλο ενός μοντέλλου. Ενώ η Ιδέα του άνθρωπου θα ήταν μοντέλλο (σε σχέση με τους αισθητούς ανθρώπους) και αντίγραφο (ως προς της Γενική Ιδέα του ανθρώπου).
Συνεχίζεται
Αμέθυστος
1 σχόλιο:
Εχω μια μικρή απορια, επειδή δεν γνωριζω φιλοσοφια:
Τελικα ο Πλάτωνας 'συγκρούστηκε' με τον Αριστοτέλη;
Εχω διαβασει οτι στην Δυση οι μεν ητανε του ΑΡιστοτελη, οι δε ακολουθησαν τις θεωριες του Πλατωνα.
Αρα, προφανως υπηρχε 'αντίφαση'.
Λοιπον;
Θα χαρω να ακουσω την αποψη σας!
Μυρμιδόνας
Δημοσίευση σχολίου