Marie Louise von Franz --- Puer aeternus (25)

ΣΥΝΈΧΕΙΑ ΑΠΌ : ΠΑΡΑΣΚΕΥΉ, 11 ΜΑΡΤΊΟΥ 2011
Αιώνιος έφηβος και δημιουργικός - Genius Ewiger Jüngling und kreativer Genius
Μέρος πρώτο: “Ο μικρός πρίγκηπας”(Saint-Exupery)

3. Ο αποχαιρετισμός 4

Αυτό το μέρος πρέπει συζητήσουμε με μεγαλύτερη λεπτομέρεια, γιατί είναι γεμάτο σύμβολα. Κατ' αρχάς να πούμε, πως ο μικρός πρίγκηπας έπρεπε να πεθάνει σαν άνθρωπος, για να μπορέσει να επιστρέψει στο άστρο του. Λέει πως το σώμα του είναι πολύ βαρύ για να πάει μαζί μ' αυτό. Αυτό είναι ένα πολύ περίεργο μοτίβο, γιατί αν δούμε τον μικρό πρίγκηπα ως εσωτερική ψυχολογική μορφή-ως σύμβολο του εαυτού στον Saint-Exupery-τότε δεν θα ήταν γι' αυτόν αναγκαίο να αποθέσει το σώμα του. Θα ήταν ήδη στην περιοχή του ψυχικού, και θα μπορούσε να επιστρέψει όποτε ήθελε, να ξανάρθει στη γη, να ξαναπάει. Είχε έρθει κάτω συρόμενος από ένα σμήνος πουλιών. Είχε επομένως μια κάποια σωματικότητα. Δεν μπορούσε να πετάξει ή απλά να πέσει στη γη, αλλά χρειαζόταν την βοήθεια των πουλιών. Είναι περίεργο πως δεν του ξανάρθε αυτή η ιδέα. Αυτό όμως που θέλω να τονίσω είναι πως αποτελείται από ψυχή και σώμα. Δεν είναι ένα περιεχόμενο του ασυνειδήτου που έμεινε στο επέκεινα, δηλαδή μέσα στο ασυνείδητο, αλλά είχε ως ένα βαθμό ενσαρκωθεί στην περιοχή του ανθρώπινου. Είχε γίνει πραγματικός, και αυτό δείχνει πως αυτό το σύμβολο είναι ένα μείγμα παιδικής σκιάς και συμβόλου του εαυτού. Ο μικρός πρίγκηπας είναι κατά κάποιο τρόπο ένα σύμβολο που δεν είναι ξεκάθαρο. Εν μέρει είναι η παιδική σκιά που είναι ενσαρκωμένη, και εν μέρει σύμβολο του εαυτού, που δεν είναι ενσαρκωμένο. Ως σύμβολο του εαυτού βρίσκεται στο επέκεινα και είναι αιώνιος, και δεν υπάρχει γι' αυτόν θάνατος, αλλά μόνο η εμφάνιση στον, και εξαφάνιση από τον χώρο αυτό. Όπως ακριβώς μια εμπειρία του εαυτού μας έρχεται και μετά πάλι χάνεται. Αν θεωρήσουμε πως το σύμβολο του μικρού πρίγκηπα είναι ο εαυτός, αυτό σημαίνει πως μερικές φορές αγγίζει την περιοχή της ανθρώπινης συνειδήσεως και μετά πάλι εξαφανίζεται. Εφόσον όμως έχει σώμα, πάει να πει πως ενσαρκώθηκε μέσα μας, στο βασίλειο μας. Έγινε ορατό και ακουστό(το σύμβολο) μέσω των πράξεων μας, έγινε ένα μέρος από μας, και αυτό το γεγονός κάνει το πρόβλημα δύσκολο. Το φίδι σκοτώνει την σκιά, γιατί μόνο αυτό το σώμα μπορεί να δηλητηριάσει, και έτσι να ελευθερώσει το σύμβολο του εαυτού από το σώμα στο οποίο κατοικούσε. Η άλλη δυνατότητα θα ήταν να συνεχιζόταν η ενσάρκωση, και το σύμβολο του μικρού πρίγκηπα να εκπτυσσόταν σε ένα άλλο, ενήλικο επίπεδο. Στο ενδιάμεσο αυτό στάδιο όμως, η ανάπτυξη διακόπτεται ξαφνικά, αφού το φίδι σκοτώνει τον μικρό πρίγκηπα.

Ο Saint-Exupery περιγράφει πολύ ποιητικά την συνάντηση αυτή: την στιγμή ακριβώς που ο ίδιος είναι σε θέση να επιδιορθώσει την μηχανή του και να επιστρέψει στον ανθρώπινο κόσμο και τους συναδέλφους του, ο μικρός πρίγκηπας αποφασίζει να εγκαταλείψει την γη. Ο Saint-Exupery ταξιδεύει προς τον ανθρώπινο κόσμο, και ο άλλος προς το επέκεινα. Επειδή η ιστορία αυτή είναι από την αρχή κιόλας ένα μείγμα σωστού και μοιραίου συμβολισμού, δεν ξέρουμε αυτή την στιγμή, αν το ταξίδι αυτό, των δυο τους, είναι μια θετική εξέλιξη. Θα μπορούσαμε να πούμε πως τώρα, μετά την εμπειρία του εαυτού και του επέκεινα, ο Saint-Exupery μπορεί να επιστρέψει στην κανονική του προσαρμογή στον κόσμο. Και το σύμβολο του εαυτού, το οποίο ήταν προορισμένο να τον συναντήσει μόνο σε αυτή την αποφασιστική στιγμή, μπορεί να επιστρέψει εκεί από που ήρθε. Αυτό θα ήταν μια θετική πτυχή αυτής της τραγικής στιγμής. Γίνεται όμως ταυτόχρονα αισθητό πως το γεγονός είναι αρνητικό, αφού ο Saint-Exupery δεν επιστρέφει στον κόσμο προσαρμοσμένος, αλλά ακολουθεί, λίγο αργότερα, τον μικρό πρίγκηπα στο επέκεινα. Μπορούμε να πούμε πως η αναχώρηση δεν έλαβε χώρα στην πραγματικότητα, ή πως δεν ήταν ολοκληρωμένη. Δεν χώρισαν πραγματικά. Το ανθρώπινο μέρος, ο Saint-Exupery δηλαδή, ακολούθησε το άλλο μέρος, και για τον λόγο αυτό, η αναχώρηση του μικρού πρίγκηπα είναι μια ένδειξη για τον επερχόμενο θάνατο του Saint-Exupery. Σ' αυτά να προστεθεί και το γεγονός πως ο Saint-Exupery δεν αποδέχτηκε τον αποχαιρετισμό, όπως φαίνεται από τα λίγα λόγια στο τέλος:

Και αν έρθει τότε προς το μέρος σας ένα παιδί, που γελά, αν έχει χρυσά μαλλιά, αν δεν απαντά σ' αυτά που τον ρωτάτε, τότε δε θα είναι δύσκολο να μαντέψετε ποιος είναι. Μη μ' αφήσετε τότε άλλο στην τόση λύπη μου: γράψτε μου γρήγορα, πως είναι πάλι εδώ...

Ο Saint-Exupery δεν είχε παραδοθεί. Δεν μπορεί να αποδεχθεί τον αποχαιρετισμό, αν και είναι σχεδόν απίθανο πως ο μικρός πρίγκηπας θα ξανάρθει. Δεν θυσίασε την σχέση. Αυτό είναι μια άλλη μοιραία ένδειξη. Γιατί όταν κανείς δεν θυσιάζει μια τέτοια εμπειρία, αφού την έχει βιώσει, παραμένει μια συνεχής τάση προς τον θάνατο και μια εμμονή για το επέκεινα του ασυνειδήτου, με την ελπίδα να βιώσει πάλι αυτή την εμπειρία.

Αυτή είναι μια πολύ επικίνδυνη και χαρακτηριστική εμπειρία. Ανήκει στην νεύρωση του Puer aeternus, ο οποίος είναι πολύ κοντά στο ασυνείδητο, και για τον λόγο αυτό έχει βίαια βιώματα, που συχνά του μεταδίδουν ένα θετικό αίσθημα ζωής. Δεν μπορεί όμως να τα αφήσει. Κάθεται απλά και περιμένει την εμπειρία να ξανάρθει. Και όσο πιο πολύ κάθεται κανείς και περιμένει, τόσο πιο δύσκολο γίνεται για την εσωτερική εμπειρία να πλησιάσει την συνείδηση, γιατί η ουσία της εμπειρίας αυτής είναι να έρχεται με καινούργια μορφή. Η εμπειρία του εαυτού δεν επαναλαμβάνεται, αλλά αναδύεται σε εκείνες τις στιγμές απελπισίας, όταν δεν αντέχει κανείς πια να περιμένει. Έχει στραφεί προς μια εντελώς άλλη κατεύθυνση, και στέκει μπροστά μας σε μια άλλη μορφή. Επειδή είναι η ζωή και ανανέωση της ζωής και ο ποταμός της ζωής, δεν μπορεί να επαναληφθεί. Θα ήταν μια αντίφαση προς την αληθινή ουσία της. Έτσι λοιπόν, αν κάποιος είχε την εμπειρία του εαυτού, ο μοναδικός δρόμος να μην δηλητηριαστεί κανείς μετά από αυτό και να πάρει λάθος δρόμο, είναι να αφήσει την εμπειρία, να την αποστραφεί, μάλιστα να την ξεχάσει-και να στραφεί προς την επόμενη υποχρέωση(ευθύνη) του. Όσο πιο πολύ το εγώ την αναπολεί και θέλει να την ξαναέχει, τόσο πιο πολύ την διώχνει με την εγωτική του επιθυμία. Με τις θετικές ερωτικές και συναισθηματικές εμπειρίες είναι το ίδιο: άνθρωποι που κάθε φορά που έχουν μια θετική εμπειρία, έχουν από τους άλλους παιδιάτικες απαιτήσεις, θέλουν πάντα να επαναλαμβάνουν, να πιέσουν τα πράγματα, ώστε να συμβούν όλα με τον ίδιο τρόπο. Λένε: “Ας κάνουμε την ίδια βαρκάδα, γιατί ήταν πανέμορφη, την μαγική εκείνη Κυριακή.” Μπορούμε να είμαστε σίγουροι πως θα καταλήξει σε μια μεγάλη απογοήτευση. Μπορείτε να το προσπαθήσετε, έτσι απλά για να δείτε ότι δεν γίνεται. Αποδεικνύεται (από την επανάληψη) πάντα πως το εγώ δεν ήταν ικανό να επεξεργαστεί την εμπειρία του εαυτού με ωριμότητα, αλλά αποδεικνύεται πως ξυπνάει κάτι σαν παιδική απληστία. Η θετική εμπειρία προκάλεσε αυτή την νηπιακή στάση-αυτός δηλ είναι ο θησαυρός τον οποίο θέλει κανείς να κρατήσει. Όταν κανείς έχει μια τέτοια αντίδραση, διώχνει τον θησαυρό για πάντα, και δε θα ξανάρθει. Όσο πιο πολύ τον ποθεί και τον ζητά κανείς, τόσο πιο πολύ βυθίζεται σε μια σπασμωδική, ακόρεστη κατάσταση συνειδήσεως, και τόσο πιο απελπιστική γίνεται η κατάσταση.

Συνεχίζεται.

Αμέθυστος