ΤΟ ΕΣΧΑΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΟΥΡΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΠΡΟΚΛΟΥ. (12)

Συνέχεια από: Σάββατο 4 Ιανουαρίου 2020

ΤΟ ΕΣΧΑΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΟΥΡΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΠΡΟΚΛΟΥ. 

Τού Giovanni Reale.

                                                Τρίτο κεφάλαιο. 

ΙΙ. Η Ενολογική κορύφωση τής μεταφυσικής τού Πρόκλου, τό εννοιολογικό σχήμα τών “Στοιχείων τής Θεολογίας” και ο συνοπτικός πίνακας πού ανακεφαλαιώνει τα θέματα τής πραγματείας!(συνέχεια)


Η Κλασσική μεταφυσική είναι πρωταρχικώς μία οντολογία, όπως συμπεραίνεται ιδιαιτέρως από τον Παρμενίδη, από την Πλατωνική σκέψη η οποία κατετέθη στα γραπτά, και ιδιαιτέρως από τον Αριστοτέλη ο οποίος όρισε την μεταφυσική “θεωρία τού είναι καθότι είναι”. Αλλά ήδη ο δεύτερος Ελεατισμός (Ζήνων και Μέλισσος) από την θεματική τού Είναι και τού μη-Είναι ανέδειξε σαν πρωταρχικής σημασίας εκείνη τού Ενός και τών πολλών. Ο Πλάτων στα “προφορικά δόγματα” (θα επιστρέψουμε σ’αυτό τό θέμα στην συνέχεια), έδειξε ακριβώς στο Ένα τήν απόλυτη αρχή (και όχι το Είναι, το οποίο ακολουθεί εκ τών υστέρων το Ένα) και ο Νεοπυθαγορισμός και πάνω απ’όλα ο Πλωτίνος και ο Νεοπλατωνισμός ανέπτυξαν και έφεραν στις ακραίες του συνέπειες αυτό το θέμα!
Έτσι λοιπόν ο Πρόκλος ξεκινά από την σύλληψη τού Ενός με την οποία η ελληνική σκέψη είχε φτάσει στο αποκορύφωμά της, προσπαθώντας να εμβαθύνει όλες τις συνέπειες και τις δυνατές εφαρμογές, σε όλα τα επίπεδα.
Η μεταφυσική τού Πρόκλου συνιστά την πιο αρθρωμένη και πιο πλήρη έκφραση τής προβληματικής τού Ενός (Εν) και είναι επομένως νόμιμο να την ονομάσουμε Ενολογία, δηλαδή θεωρία του Ενός, δηλαδή μεταφυσική, το αποκορύφωμα τής οποίας είναι η θεωρία τού Ενός, το οποίο υπολογίζεται υπεράνω τού Είναι.
Αυτή είναι η καρδιά τών στοιχείων τής Θεολογίας, ξεκινώντας από την οποία κατανοείται πλήρως το εννοιολογικό σχήμα το οποίο στηρίζει το έργο στήν ολότητά του.
Από καιρό οι μελετητές έχουν χωρίσει το έργο σε δύο μέρη. Το πρώτο, από το θεώρημα 1 μέχρι το 113, αφορά τήν ενολογία γενικώς, δηλαδή την απόδειξη ότι το Ένα είναι η απόλυτη αρχή όλης της πραγματικότητος, όπως επίσης τις γενικές αρχές που κυβερνούν την σύσταση και την δομή του πραγματικού. Το δεύτερο, από το θεώρημα 113 μέχρι το 211, αφορά τις μεγάλες τάξεις του πραγματικού: τις ενάδες, τις πνευματικές πραγματικότητες και τις ψυχές.

Ο συνοπτικός πίνακας πού παρουσιάζεται στην συνέχεια προσφέρει με διαισθητικό τρόπο καθαρά το πλαίσιο τού συνόλου των θεμάτων τής πραγματείας στα κύρια σημεία τους, και τις συνέπειές τους.
                                    Ενολογία 
 Γενική ενολογία και οι βασικοί της νόμοι. Θεωρήματα 1-112,
Ενολογία ειδική (θεωρήματα 113-211.)


1. Το Ένα και τα πολλά και εισαγωγική απολυτοποίηση τού Ενός (1-6).
2. Το Ένα και το αγαθό (7-13).
3. 3. Ιεραρχική δομή τής πραγματικότητος και η ενότητά της (14-24).
4. Ο μεγάλος διαλεκτικός νόμος τής μονής-προόδου-επιστροφής (24-39).
5. Η αυτοσύσταση! (40-51).
6. Αιωνιότης και χρόνος (52-55).
7. Οι βαθμοί τής αιτιότητος: τό όλον και τά μέρη (56-76).
8. Δυνάμει και ενεργεία (77-86).
9. Η τριαδικότης όριο-άπειρο-μεικτό και τα προβλήματα τής αιωνιότητος και τής απειροσύνης (87-96).
10. Σχέσεις ανάμεσα στο αμέτοχο και το μετεχόμενο (97-100).
11. Η μεγάλη Τριάδα Είναι-Ζωή-Νούς και συμπεράσματα (101-112).


1. Η θεωρία τών Ενάδων και τού Είναι (113-165).
2. Το δόγμα τών νόων (166-183).
3. Το δόγμα τών ψυχών (184-211).

Η Ενολογία τού Πρόκλου όπως πολύ σωστά είπε ο Trouillard, αναπτύσσεται σάν εναδολογία (δόγμα τών Ενάδων) και σάν Ενοφάνεια, ή φανέρωση τού Ενός. Το όλον είναι στό Ένα, το οποίο στο υψηλότερο επίπεδο φανερώνεται στις Ενάδες, και στην συνέχεια φανερώνεται στις διάφορες υποστάσεις και στους διάφορους βαθμούς τής πραγματικότητος.
Φυσικά θα μάς διέφευγε η τελική σημασία αυτής τής πραγματείας και πάνω απ’όλα η δύναμις η οποία τήν καθιστά ζωντανή, εάν στην ανάγνωση τών θεωρημάτων στην ολότητά τους δεν λογαριάζαμε το “μυσταγωγικό” βάθος στο οποίο εντάσσονται και τήν μυστικο-γνωστική ενέργεια, και επομένως τήν άνοδο, την οποία η κατάλληλη γνώση τού Ενός και η κατανόηση τών δομικών του φανερώσεων προϋποθέτουν.
Το ακόλουθο χωρίο τής Πλατωνικής Θεολογίας το αποδεικνύει τελείως. “Βλέπουμε λοιπόν πώς οφείλουμε να αφήσουμε στην άκρη, από την ψυχή μας, τήν ποικιλία όλης τής ζωής. Ας τοποθετηθούμε στην μοναξιά από όλους ξεχασμένη και απόμακρη και μαζί ας φτάσουμε λοιπόν στην καθολική αιτία. Και ας είναι μαζί μας όχι μόνον η μοναξιά απέναντι στήν γνώμη και τήν φαντασία, αλλά μόνον καί η ειρήνη καί η ησυχία στην θάλασσα τών παθών τα οποία εμποδίζουν τήν ανοδική πορεία προς τό Πρώτο. Ειρήνη λοιπόν και ησυχία ας βασιλεύσουν στον αέρα, και σ’όλο το σύμπαν. Κάθε πράγμα με ακίνητη και ήσυχη δύναμη, ας μάς καταστήσει έτοιμους για την μετοχή στο άφατο. Και θα σταθούμε εκεί πάνω : θα έχουμε διατρέξει με ορμή το βασίλειο τού νου (εάν υπάρχει έστω και μία ιδιότητά του μέσα μας), εξυμνώντας, σχεδόν έναν ανατέλλοντα ήλιο, θα υψώσουμε και με μάτια κλειστά (διότι δεν είναι σωστό να στρέψουμε απ’ευθείας τό βλέμμα ούτε στα άλλα όντα) θα στοχεύσουμε τότε τον ήλιο τού φωτός για τούς νοητούς Θεούς, ενώ (θα έλεγαν οι ποιητές) από τον ωκεανό εμφανίζεται εκείνος ο ήλιος” (Πλατωνική Θεολογία ΙΙ 11 σελ. 64,11-65,1).
Έτσι λοιπόν το μυσταγωγικό βάθος τής πραγματείας θα πρέπει να γίνει αντιληπτό επαρκώς, εάν θέλουμε να κατανοήσουμε με ποια σημασία χρησιμοποιείται η γεωμετρική μορφή η οποία υιοθετείται.

Ας δούμε λοιπόν τους θεωρητικούς πυλώνες της πραγματείας!


Συνεχίζεται.
Αμέθυστος.