Παρασκευή 27 Ιανουαρίου 2023

Γενιά νιφάδων χιονιού: εύθραυστη και ασυνήθιστη - Roberto Pecchioli


Ο αμερικανικός στρατός αναγκάστηκε να μειώσει τα φυσικά του κριτήρια στρατολόγησης. Οι επιδόσεις των υποψηφίων επιδεινώνονται συνεχώς. Δεν είναι γνωστό ποιες είναι οι ψυχολογικές και ψυχικές συνθήκες, η ηθική ιδιοσυγκρασία των νεοσύλλεκτων. Η ίδια κατάσταση στη Γαλλία, όπου η σύγκριση μεταξύ των σημερινών σωματικών τεστ και αυτών του παρελθόντος είναι αποκαρδιωτική: η τελευταία γενιά έχει χάσει το ένα τέταρτο της ικανότητας των πνευμόνων της λόγω καθιστικής ζωής, αποτέλεσμα των πολλών ωρών που πέρασε μπροστά στις οθόνες. Συνέπεια: οι νέοι Γάλλοι χρειάζονται ένα λεπτό περισσότερο από τους πατέρες τους για να περπατήσουν ένα χιλιόμετρο.

Η πρόγνωση είναι σοβαρή: ανάμεσα σε εθισμούς (αλκοόλ, ναρκωτικά, φάρμακα και ψυχοφάρμακα, μαστούρες, ηλεκτρονικές συσκευές) τη σωματική φθορά και ευθραυστότητα που προκαλείται από την οικογενειακή καταστροφή, τις τρέλες του φύλου και της πολιτικής ορθότητας, το ναρκισσισμό, το μυστήριο των δικαιωμάτων χωρίς καθήκοντα, η μοίρα των γενιών αυτών είναι ανησυχητική. Ακόμη πιο καταστροφική είναι η κατάσταση των νεαρών αρσενικών. Mέ χαμένη τήν ανδροπρέπειά τους, εκπαιδευμένοι κυρίως από γυναίκες, στερούμενοι προτύπων,  παρακινούμενοι να κατηγορούν το ένστικτό τους, είναι ο πιο αδύναμος κρίκος σε μια παρακμιακή αλυσίδα. Τα αρσενικά και τα θηλυκά – συμπεριλαμβανομένων των "μη δυαδικών" – είναι η γενιά των «νιφάδων χιονιού». Η προοδευτική αποδυνάμωση του μυαλού και του σώματος, η σύγχυση που τροφοδοτείται έντεχνα σε σημείο προσωπικής και οικείας αποταύτισης, δεν είναι ευθύνη των νέων.

Αυτοί γίνονται θύματα ενός γιγαντιαίου πειράματος στη μηχανική και την κοινωνική ανθρωπολογία. Είναι όπως τους θέλει η εξουσία: χαλαροί, πλαδαροί, αδύναμοι, κομφορμιστές, φοβισμένοι, αδαείς (εκτός από την οργανική εκπαίδευση), αμόρφωτοι/ανεκπαίδευτοι  στη συζήτηση, ανίκανοι να φανταστούν την αλλαγή. Το αντίθετο από το παρελθόν, στο οποίο οι νέοι ήταν πάντα κινητήριες δυνάμεις της ανανέωσης, της διαφορετικότητας (ποικιλομορφίας), της καινοτομίας. Ιδανικά υποκείμενα, επειδή δεν γνωρίζουν, ακόμη και ειλικρινά πεπεισμένοι ότι κάνουν τις επιλογές τους ανεξάρτητα, εκπαιδευμένοι πίθηκοι πεπεισμένοι ότι η ζωή είναι μια διαδοχή διακοπών, δικαιωμάτων, επιθυμιών και ιδιοτροπιών. Το σημερινό σύστημα – η ψευδοφιλελεύθερη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση – τους έχει κάνει νιφάδες χιονιού, κρύες, υγρές, προορισμένες να λιώνουν με την πρώτη ζέστη, ντυμένες με πανάκριβα κουρέλια, με επιδεικτικά τατουάζ, φυλετικά δαχτυλίδια και περίεργα/παράξενα χτενίσματα. Εύθραυστοι, επικεντρωμένοι στη στιγμή, προκαλούν μεγάλη ανησυχία.

Η αδιάφορη υποταγή των ανώνυμων στρατιωτών, σάν στρατιωτάκια τών παιχνιδιών, είναι εκπληκτική, για την οποία έχουμε δει αποδείξεις στην τριετή περίοδο της επιδημίας: τον θρίαμβο της ύπουλης, σαγηνευτικής, υπνωτικής και ναρκωτικής δύναμης. Τα λόγια του Byung Chul Han, ενός διαυγούς παρατηρητή του παρόντος, είναι πέτρες: "Το υποτακτικό (υποταγμένο) υποκείμενο δεν ξέρει καν ότι είναι τέτοιο, και πράγματι πιστεύει ότι είναι ελεύθερο. Δεν υπάρχει συνεργατικό και διασυνδεδεμένο πλήθος ικανό να ξεσηκωθεί σε μια παγκόσμια διαμαρτυρία, μια μάζα αφιερωμένη στην επανάσταση. Σε μια μάζα εξουθενωμένων ατόμων, που εκμεταλλεύονται τον εαυτό τους με την ψευδαίσθηση της αυτοεκπλήρωσης, μέχρι να καταρρεύσουν στην κατάθλιψη και την απομόνωση, δεν μπορεί να αναδυθεί καμία ανταγωνιστική σπίθα. Όπως συμβαίνει στη Νότια Κορέα (ο Χαν είναι Κορεάτης) που έχει το υψηλότερο ποσοστό αυτοκτονιών στον κόσμο: οι άνθρωποι ασκούν βία στον εαυτό τους αντί να επιδιώκουν την αλλαγή στην κοινωνία. Δεν με εκμεταλλεύεται ο αφέντης μου, εκμεταλλεύομαι τον εαυτό μου. Είμαι και υπηρέτης και αφέντης ταυτόχρονα. Το νεοφιλελεύθερο καθεστώς απομονώνει έτσι τους ανθρώπους: στην κοινωνία των επιδόσεων, δεν μπορεί κανείς ποτέ να σχηματίσει μια συλλογικότητα, ένα Εμείς ικανό να επαναστατήσει ενάντια στο σύστημα". 

Είναι προφανές ότι η ευθραυστότητα, η αποδόμηση κάθε κοινής ταυτότητας και αρχής, σε συνδυασμό με την ψυχοφυσική αδυναμία των γενεών -μια διαδικασία που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960 και έφτασε στην ωριμότητα με επιταχυνόμενη κίνηση- είναι η ακριβής βούληση των ολιγαρχιών στην εξουσία. Μια εντυπωσιακή ανάλυση έρχεται από τον Αμερικανό ψυχολόγο Jonathan Haidt, στο The transformation of the modern mind. Η διατριβή του είναι ότι κάποιες κακές ιδέες καταδικάζουν μια ολόκληρη γενιά σε αποτυχία. Ακόμη και τα στατιστικά στοιχεία που φαίνονται παρήγορα μπορούν να ερμηνευθούν ως σημάδια εσωστρέφειας, ανασφάλειας των γενεών.

Το ποσοστό όσων έχουν δοκιμάσει αλκοόλ, κάπνισμα και σεξ πριν από την ηλικία των δεκαέξι ετών έχει μειωθεί κατά μερικές μονάδες στην Αμερική. Δεν υπάρχει πραγματικός αναστεναγμός ανακούφισης: αντί να μάθουν να παίρνουν ρίσκα χωρίς το προστατευτικό δίχτυ ενηλίκων, πάρα πολλοί μένουν κλεισμένοι στο σπίτι, συνδεδεμένοι/προσκολλημένοι  με εξοπλισμό υπολογιστή. Η καταστροφή είναι ότι κανείς δεν τους εκπαιδεύει για την πραγματική ζωή, παρά τις «καλές» προθέσεις των γονιών τους (όταν υπάρχουν…). Η τάση είναι η προστασία από οποιοδήποτε τραύμα, πραγματικό ή φανταστικό, με κόστος να πειστούν οι νέοι ότι ζουν σε μια άρρηκτη ζούγκλα.

Οι κακές ιδέες είναι οι σκέψεις που ενσταλάζει το σύστημα. Ο Haidt απαριθμεί τρία: ό,τι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο αδύναμο (το ψέμα της αδυναμίας/ευθραυστότητας). Eμπιστεύεστε πάντα τα συναισθήματά σας (το ψέμα της συναισθηματικής συλλογιστικής). Η ζωή είναι μια μάχη μεταξύ των καλών και των κακών (το ψέμα «εμείς εναντίον τους»). Αυτός ο θανατηφόρος συνδυασμός καλών προθέσεων και κακών ιδεών καταδικάζει μια γενιά σε αποτυχία, δηλητηριάζοντας την κοινωνία στο σύνολό της. Το άγχος, η κατάθλιψη, ο φόβος, η αυτοκτονία έχουν εκτοξευθεί, η κουλτούρα έχει γίνει ομοιόμορφη, κάτι που σε εμποδίζει να μάθεις, να συγκρίνεις, να σχηματίσεις άποψη. Τ
α κοινωνικά δίκτυα και τα νέα μέσα σάς επιτρέπουν να καταφύγετε σε φούσκες όπου το τίποτα σπέρνεται και βασιλεύει η πόλωση. 

Είναι ανησυχητικό ότι οι ψυχολογικές διαταραχές πολλαπλασιάζονται με αιχμές για πράξεις αυτοτραυματισμού. Λείπει η προετοιμασία για να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα, τις αναπόφευκτες αποτυχίες, να επεξεργαστούμε το όχι που ακούστηκε για πρώτη φορά μετά το ναι των γονιών και του ήπιου άχαρου εκπαιδευτικού συστήματος. Η κρίσιμη ημερομηνία, για τον Haidt, ήταν το 2010, η χρονιά του smartphone, παράλληλα με την ταχεία ανάπτυξη των νέων μέσων. «Η κοινωνική ζωή των εφήβων άλλαξε ριζικά. Το 2008, τα παιδιά πήγαιναν σε σπίτια φίλων ή βρίσκονταν σε εξωτερικούς χώρους. Το 2010, έγινε φυσιολογικό να κλείνονται στα δωμάτιά τους με τα κινητά τους τηλέφωνα». Τα παιδιά και οι έφηβοι χρειάζονται παιχνίδι για να ολοκληρώσουν τη διαδικασία νευρωνικής ανάπτυξης. Εάν η φάση του παιχνιδιού είναι περιορισμένη, ενηλικιώνονται σωματικά και κοινωνικά λιγότερο δυνατοί, λιγότερο ανθεκτικοί στον κίνδυνο και πιο ευάλωτοι. «Αν είσαι νέος που έχει κολλήσει στα κοινωνικά δίκτυα από το 2010, ο εγκέφαλός σου λειτουργεί διαφορετικά από τον δικό μου», καταλήγει με πικρία ο Χάιντ. 

Η εναλλακτική λύση είναι να διαλύσουμε τα τρία μεγάλα ψέματα που υποδεικνύονται. Η αδυναμία είναι διαδεδομένη μεταξύ εκείνων που γεννήθηκαν μετά το 1995, του iGen, των ψηφιακών ιθαγενών που έχουν εμμονή με την ασφάλεια, τη σωματική και συναισθηματική. Η τραγωδία είναι ότι «πιστεύουν ότι πρέπει να σωθούν από τροχαία ατυχήματα ή σεξουαλικές επιθέσεις στις πανεπιστημιουπόλεις, αλλά και από ανθρώπους που έχουν διαφορετικές ιδέες από τις δικές τους». Είναι το κλείσιμο του νου που παράγεται από το πολιτικά ορθό, το οποίο αποδεικνύεται όλο και περισσότερο ισχυρός παράγοντας γνωστικού πολέμου εναντίον του ατόμου, που έχει αφαιρεθεί από λέξεις (στερείται των λέξεων) και είναι διαχωρισμένος από την πραγματικότητα. 

Το δεύτερο ψέμα είναι συναισθηματικό: να εμπιστεύεστε πάντα τα συναισθήματά σας. Διδάσκεται ότι αν κάτι σε ενοχλεί, είναι κακό. Εξ ου και η πρακτική του μποϋκοτάζ όσων υποστηρίζουν «λανθασμένες ιδέες», καθώς και η παράλογη αντίληψη ότι τα πανεπιστήμια πρέπει να προστατεύουν τους φοιτητές από την αντιπαράθεση. Η τρέχουσα μετατόπιση είναι απόδειξη του πόσο εύκολα ριζώνουν οι κακές ιδέες. Αυτό ισχύει και για τη φαινομενική αντιπαράθεση καλών και κακών, η οποία καταλήγει σε προκατάληψη και βία, σωματική ή ηθική, για να φιμώσει όσους δεν τους αρέσει, «προσβάλλουν» επειδή είναι διαφωνούντες, μη κομφορμιστές. 

Η ζωή, είτε αρέσει στις νιφάδες χιονιού είτε όχι, είναι σοβαρή υπόθεση. Το μέλλον είναι ζοφερό όχι μόνο λόγω της ευθραυστότητας, της απουσίας πάθους και της παρεξηγημένης αίσθησης ελευθερίας των τελευταίων γενεών, αλλά και επειδή η απροετοιμασία και η ηθική ευτέλεια των κυρίαρχων τάξεων, ο μαζικός νηπιολαϊκισμός, το σύνδρομο του Πίτερ Παν, θα εξαπλώσουν τον Πάνα που πνίγεται στη ματαιότητα, στο κενό, στην αυτοκρατορία του εφήμερου.

Ζεις κανείς σε ένα είδος απείρως παρατεταμένης απουσίας. Τα ακαδημαϊκά προσόντα αφθονούν αλλά οι καλλιεργημένοι και προετοιμασμένοι λείπουν. Πολλοί φοιτούν στο πανεπιστήμιο σαν ένα κοπάδι που κοιμάται χωρίς κριτική ικανότητα ή ειλικρίνεια στη συζήτηση. Η ζωή πρέπει να αντιμετωπίζεται ανοιχτά, να εκπαιδεύεται στην προσπάθεια του να κάνει (της πράξης) και να γνωρίζει (της γνώσης), μακριά από τή μαλακτική αλοιφή της υπερπροστασίας, ξένη στη βουή της συναισθηματικής ντίσκο. Πρέπει να επιστρέψουμε στην ανάπτυξη επιλέγοντας μεταξύ αντικρουόμενων θέσεων, που υποστηρίζονται από σταθερές αρχές, την προϋπόθεση για την ικανότητα λήψης αποφάσεων. Οι νέοι περνούν την πιο σημαντική ηλικία της ζωής τους σε μια εικονική Disneyland. Αγόρια που δεν γίνονται άντρες και κορίτσια που κλαίνε χαμένα χωρίς την έγκριση των «likes». Πρέπει να αποκαταστήσουμε τη δύναμη των ιδεών και την ιδέα της δύναμης, που νοείται ως ηθική σταθερότητα/ανθεκτικότητα, αντίσταση στις αντιξοότητες. Αρκετά με τη συγκεχυμένη έμφαση στα συναισθήματα χειραγωγήσιμων κούκλων και μαριονετών, έρμαια κάθε φόβου, εύκολοι στόχοι προπαγάνδας και ψεύδους.

Η πλειοψηφία των Millennials είναι αδύναμοι, υπερευαίσθητοι, μανιχαϊστές. Δεν είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τη ζωή, που είναι η σύγκρουση, ούτε την πολυδιαφημισμένη δημοκρατία, που είναι η συζήτηση.  Πέφτει με τα μούτρα στην αποτυχία. Γενιές που φοβούνται τη γλώσσα, φοβούνται τις λέξεις ή τα νοήματα, αγνοούν την πραγματικότητα: είναι η νεοκουλτούρα της υπερ-ασφάλειας (safetysm) που κάνει το κοπάδι υπάκουο, τυφλό, ευτυχισμένο να ακολουθεί τον βοσκό. Τα προστατευτικά μαξιλάρια απέναντι σε κάθε δυσφορία δημιουργούν υπαρξιακή ευθραυστότητα: εξ ου και το άγχος και η κατάθλιψη των νέων που μεταφέρουν τα συναισθήματα και τις αλληλεπιδράσεις τους στα κοινωνικά δίκτυα, ζώντας στη σύγκριση της φυσικής εμφάνισης, της κοινωνικής θέσης, στο σύνδρομο του "fomo", του φόβου της απουσίας, του φόβου του αποκλεισμού από συλλογικά γεγονότα ή πλαίσια. Το πολυετές καρναβάλι έχει βαριές συνέπειες: ο καθένας επιθυμεί την ομάδα, τη μόδα. Όσοι δεν χρησιμοποιούν ορισμένους όρους ή δεν συμμετέχουν σε ορισμένες τελετουργίες και έθιμα χλευάζονται, εκφοβίζονται, απομονώνονται ως αποκλίνοντες.

Οι νέοι αναζητούν οπαδούς, όχι φίλους -στερούνται πραγματικής ελευθερίας και δεν ξέρουν πώς να τη χρησιμοποιήσουν- οι επιζώντες γονείς και παππούδες λειτουργούν ως μόνιμοι επόπτες των υποκειμένων που δεν θα φτάσουν στην ενηλικίωση. Το καρότο είναι η επιτρεπτική συγκατάβαση, αλλά και το ηλίθιο ή βίαιο βιντεοπαιχνίδι που προσφέρεται στα ανεμοδαρμένα πλοία που η θάλασσα της ύπαρξης θα ναυαγήσει. Η ευθραυστότητα είναι το πρώτο βήμα, μετά έρχονται η ανασφάλεια, το άγχος, ο εκνευρισμός, η σωματική αδυναμία. Καταλήγουν να είναι  κακοί πολίτες. Άψογοι, δεν ξέρουν τι είναι η κλίση, τι είναι το πάθος. Απλώς κινούν καταναγκαστικά τα δάχτυλά τους πάνω στην οθόνη σαν υπνοβάτες χωρίς να καταλαβαίνουν τι διαβάζουν ή τι βλέπουν. Τους προστατεύουμε από την καταιγίδα, αλλά αν προστατεύουμε τους νέους από κάθε δυνητικά αποδιοργανωτική εμπειρία, τους καθιστούμε ανίκανους να αντισταθούν όταν βγουν από τον προστατευτικό κώνο.

Δεν υπάρχει κύρος, αυτοέλεγχος, εσωτερική ανθεκτικότητα, διάθεση για βελτίωση. Η αμνιακή προστασία γεννά την κατάθλιψη, την ανασφάλεια, ακόμη και τις ψυχικές διαταραχές και τη μάστιγα της αυτοκτονίας.  Πάρα πολλοί αγνοούν τη βία που βιώνουν και μερικές φορές ασκούν.  Το να περνάς δύσκολες εμπειρίες και τραύματα δυναμώνει τον χαρακτήρα. Η δυναμική της υπερασφάλειας, η εμπέδωση της παιδικότητας, βασίζεται σε θεμελιώδη λάθη: η λαϊκή σοφία λέει ότι "ό,τι δεν πνίγεται, ζει", συγκρατεί και επιτρέπει τον διαχωρισμό της συναισθηματικής σφαίρας από την ώριμη αντίδραση, την τήρηση αποστάσεων, την προϋπόθεση της προσωπικής ισορροπίας.

Όσοι γεννήθηκαν μετά το 1982 εμφανίζουν όλο και υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών ανά έτος γέννησης. Πάρα πολλά brains-in-training απασχολούνται μόνο με τα κοινωνικά δίκτυα, των οποίων ο θόρυβος από όλους που αναζητούν έγκριση στερείται βάθους καθώς και προσωπικών κινήτρων: έτσι είναι όλοι οι θαυμαστές. Τα εξωτερικά, σωματικά παιχνίδια έχουν εξαφανιστεί, υπάρχει λιγότερος χρόνος για να βγεις έξω, να συναναστραφείς, πιασμένοι/παγιδευμένοι από τον πυρετό των οθονών, από την εξάρτηση από το τι λένε οι άλλοι μέσα από την οθόνη. Όλοι κρίνουν τα πάντα σε μια επιφανειακή Βαβυλώνα βουτηγμένη στην απιστία. Δεν υπάρχουν δικές τους ιδέες, αλλά τρέμει κανείς από την αποδοκιμασία ή το επίφοβο «δεν μου αρέσει», τα μπράβο και το "όχι" στο νέο Κολοσσαίο. 

Η παρατήρηση των νεότερων, χωρίς πολιτισμικά φίλτρα και παγιωμένες εμπειρίες, πείθει ότι η δυτική κοινωνία ζει σε ανασταλτικό, εξωπραγματικό χρόνο, όπου το παρόν είναι μια αδρανειακή, ψυχρή, εντροπική στιγμή. Ο κόσμος που προσφέρουμε σε όσους μπαίνουν στη ζωή είναι ένας ψεύτικος παράδεισος ναρκωτικών-πορνογραφικών ασύνδετων ατόμων που σέρνονται σε φανταστικές υπάρξεις. Το βλέμμα στις γενιές των παροδικών, πρόωρα εξαντλημένων νιφάδων χιονιού μας οδηγεί σε ένα φθινοπωρινό συναίσθημα, τη μελαγχολία. Τα φύλλα πέφτουν, όχι μόνο στα κεφάλια της γενιάς των «χιονονιφάδων».

1 σχόλιο:

Ανώνυμος είπε...

Pantos ypirxe kai kapoios pou genithike to 1940 kai eixe ola ayta ta xaraktiristika. Itan o teos vasilias Kostantinos pou apo to 1967 13 Dekemvriou pou ton edioxan oi xountikoi ekane kai kapoia kala pragmata i diktatoria apo tote loipon ta exyne kyriolektika kai pernouse san megistanas. Ego xero pollous nearous pou doulevoun apo to proi os to vrady kai den exoun kanena xaraktiristiko apo ayta pou leei to arthro kai pollous palaion geneon pou oli tous tin zoi ta xynoun. Etsi apla. AM