Συνέχεια από Παρασκευή 27 Ιανουαρίου 2023
Το πνευματικό και το κοσμικό
Η απομυθοποίηση της ενώσεως των θρησκειών καί τής θρησκειολογίας
Κεφάλαιο 2δ
Η πνευματικότητα στην μοντέρνα κοινωνία
Peter van der Veer
Princeton University Press, 2014
Παγκόσμια μετάφραση
 |
| κατάλαβες; μπήκε κουνάβι στό κοτέτσι, κατάλαβες; |
Κατά τον 19ο το μοντέρνο σήμαινε εξέλιξη και πρόοδο. Οι πολιτικές φιλοσοφίες του 20ου αιώνα -φιλελευθερισμός, σοσιαλισμός, κομμουνισμός, φασισμός-εξαρτώνται από διάφορες μορφές προοδευτισμού, και όλες τους δικαιολογούν προγράμματα αποικισμού και ανάπτυξης, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Η ιδέα της προόδου και της ρήξης με το παρελθόν, αλλά και η σύγκριση με σύγχρονες αλλά οπισθοδρομικές κοινωνίες, συνδέεται με τα ρομαντικά οράματα περί απώλειας και ετερότητας. Αυτό είναι το κρίσιμο στοιχείο για την κατανόηση της πνευματικότητας, εφόσον η Ανατολή έρχεται να αποτελέσει τον τόπο της πνευματικότητας η οποία έχει χαθεί από την Δύση. Όπως και άλλες αναπαραστάσεις του ανατολίτικου, έτσι και αυτή λειτουργεί με τρόπο που εξυπηρετεί την κατανόηση του εαυτού μας, αλλά είναι επίσης σημαντική και για αυτογνωσία αυτών που ζουν στην Ανατολή. Είναι επομένως αδύνατο να κάνουμε στοχασμούς περί της σύγχρονης ιστορίας της Ινδίας και της Κίνας, χωρίς αναφορά στα ευχάριστα και δυσάρεστα της ευρωπαϊκής νεωτερικότητας. Με τον ίδιο τρόπο είναι αδύνατο να κατανοήσουμε βαθύτερα την ευρωπαϊκή νεωτερικότητα, χωρίς αναφορά στην αλληλεπίδραση της Ευρώπης με την Ινδία και την Κίνα.
Ο όρος «πνευματικότητα» είναι ένα είδος παγκόσμιας γέφυρας, που συνδέει διάφορα εννοιολογικά σύμπαντα, η επαφή των οποίων διαρκώς εντείνεται. Η σύνδεση είναι διαφορετική από την μετάφραση, εάν υποθέσουμε πως η μετάφραση έχει πάντοτε σκοπό την ορθότητα. Όπως ανέφερα, δεν υπάρχει μια αντίστοιχη έννοια για την «πνευματικότητα» στα σανσκριτικά ή τα Κινέζικα (υπάρχουν προφανώς λέξεις που σημαίνουν «πνεύμα»). Η έννοια όμως αυτή χρησιμοποιείται όλο και πιο συχνά για να συνδέσει παραδόσεις οι οποίες κατέληξαν να λέγονται Ινδουισμός ή Κομφουκιανισμός ή Ταοϊσμός, την στιγμή που καμιά από αυτές δεν ήταν «ισμός» πριν την συνάντηση τους με την αποικιοκρατία. Σύμφωνα με τις έρευνες του I. A. Richards περί μεταφράσεων της κινέζικης σκέψης, εισηγούμαι πως η αποδοχή ενός τόσο αόριστου όρου όπως η «πνευματικότητα» κατέστησε δυνατή μια ειρηνική επικοινωνία μεταξύ διαφορετικών εννοιολογικών συμπάντων.
Διάφορες μορφές πνευματικότητας, που βρίσκονται πέραν και μερικές φορές είναι αντίθετες προς την κατεστημένη θρησκεία, επηρεάστηκαν από την πρόσφατη «ανακάλυψη» της ινδικής και κινέζικης παράδοσης. Το καλύτερο παράδειγμα είναι η θεοσοφική εταιρία, αλλά υπάρχουν πολλά άλλα. Πολλές φορές, τα κινήματα αυτά που εμπλέκονται με την ανατολική πνευματικότητα έχουν μια κριτική στάση προς την αποικιοκρατία, αν και σε ένα άλλο επίπεδο η ύπαρξη τους κατέστη δυνατή λόγω της αποικιοκρατίας. Και το πιο σημαντικό, προσλαμβάνονται και χρησιμοποιούνται δημιουργικά στην Ινδία και την Κίνα, προς παραγωγή νέων ερμηνειών της παράδοσης.
Η Ινδική πνευματικότητα
 |
Από την εποχή του Schopenhauer (1788-1860) και μετά, η Δύση θεωρεί την Ινδία ως ένα πνευματικό έθνος. Ο Schopenhauer είχε ενθουσιαστεί βαθιά από τον μυστικισμό των Ουπανισάδων (ινδικά φιλοσοφικά κείμενα), και τις είχε χρησιμοποιήσει για να διατυπώσει την δική του εκδοχή του γερμανικού ιδεαλισμού. Ενώ ο Hegel (1770-1831) είχε μια αρνητική στάση προς τον ινδικό πολιτισμό, με την έννοια ότι η Ινδία ήταν καταδικασμένη στην οπισθοδρόμηση, ο Schopenhauer και άλλοι μεγάλοι Γερμανοί στοχαστές, όπως ο August Wilhelm Schlegel (1767-1845) και ο Schelling (1775-1854), εκτιμούσαν ιδιαιτέρως την μεταφυσική σκέψη της Ινδίας. Η ιδεαλιστική και ρομαντική παράδοση της Γερμανίας, που ήταν βασικές για την μεγάλη ανάπτυξη της Γερμανικής φιλολογίας, χρωστούσαν πολλά στην συνάντηση τους με την ινδική πνευματικότητα18. Θεμελιώδες στοιχείο που εξηγεί αυτό το ενδιαφέρον για «ανατολική σοφία», ήταν η αυξανόμενη πεποίθηση στην Γερμανία και αλλού στον δυτικό κόσμο, πως ο Χριστιανισμός έχει εκθρονιστεί από τον Διαφωτισμό, και δεν μπορεί πια να προσφέρει στην μοντέρνα πνευματικότητα.
Συνεχίζεται
Σχόλιο : "Και το πιο σημαντικό, προσλαμβάνονται και χρησιμοποιούνται δημιουργικά στην Ινδία και την Κίνα, προς παραγωγή νέων ερμηνειών της παράδοσης"
Μήπως αυτό δέν συμβαίνει καί σέ μάς μέ τόν Αγουρίδη; Μέ τόν Γιανναρά, μέ τόν Ράμφο;
Ο Γερμανικός ιδεαλισμός δέν διέλυσε ήδη τήν ορθοδοξία μέ τήν μεσολάβηση τών Ρώσων τής διασποράς;
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου