ΑΝΤΙΦΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ (36)

Συνέχεια από: Τρίτη 25 Απριλίου 2017

ΑΝΤΙΦΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥΣ.

Του Enrico Berti.

Γιατί ο αρνητής πρέπει να δεχθεί αυτός ο ίδιος την Α.Τ.Μ.Α;

Διότι για να μπορέσει να αρνηθεί, πρέπει κάτι να πεί, πρέπει να νοηματοδοτήσει κάτι στον εαυτό του και στον άλλο, διαφορετικά θα ήταν σαν να μήν έλεγε τίποτα! Αλλά να νοηματοδοτήσεις κάτι σημαίνει να εννοήσεις κάτι συγκεκριμένο και συγκεκριμένο είναι αυτό που διακρίνεται από όλο το υπόλοιπο δηλαδή αυτό που δέν είναι η άρνησή του. Να πούμε κάτι συγκεκριμένο εξισούται λοιπόν με το να δεχθούμε ότι ένα πράγμα δέν είναι η άρνησή του, να δεχθούμε δηλαδή την Α.Τ.Μ.Α.

Ο Αριστοτέλης εκθέτει πολύ καλά το επιχείρημα του ως ακολούθως: «πρῶτον μὲν οὖν δῆλον ὡς τοῦτό γ' αὐτὸ ἀληθές, ὅτι σημαίνει τὸ ὄνομα τὸ εἶναι ἢ μὴ εἶναι τοδί, ὥστ' οὐκ ἂν πᾶν οὕτως καὶ οὐχ οὕτως ἔχοι». [Πρώτα απ 'όλα είναι σαφές ότι τουλάχιστον αυτό είναι αληθές, δηλαδή ότι το όνομα σημαίνει το “είναι” ή το “μη είναι” αυτού του συγκεκριμένου πράγματος (τοδί), έτσι ώστε να μην είναι δυνατόν κάθε πράγμα να είναι μ’ αυτόν τον τρόπο και να μην είναι με αυτόν τον τρόπο].

Όποιος προφέρει ένα όνομα λοιπόν, δέχεται ότι αυτό σημαίνει ένα κάτι (ένα συγκεκριμένο πράγμα) και όχι ένα άλλο, δηλαδή, δέχεται την A.T.M.A.

«ἔτι εἰ τὸ ἄνθρωπος σημαίνει ἕν, ἔστω τοῦτο τὸ ζῷον δίπουν. λέγω δὲ τὸ ἓν σημαίνειν τοῦτο: εἰ τοῦτ' ἔστιν ἄνθρωπος, ἂν ᾖ τι ἄνθρωπος, τοῦτ' ἔσται τὸ ἀνθρώπῳ εἶναι». [Επιπλέον –συνεχίζει ο Αριστοτέλης– αν το όνομα “άνθρωπος” σημαίνει ένα κάτι (σημαίνει ἕν), υποθέτουμε ότι αυτό είναι ένα “ζώο δίποδο”. Στην πραγματικότητα, με το σημαίνει ένα κάτι (δηλώνοντας ότι έχει μία μόνον σημασία) εννοώ ακριβώς αυτό: Αν ο άνθρωπος είναι αυτό, τότε αν κάθε φορά που υπάρχει κάτι που είναι άνθρωπος, αυτό θα είναι για αυτόν να είναι άνθρωπος].

Εδώ όπως βλέπουμε επιμένει να μας φανερώσει ότι εάν η σημασία σημαίνει κάτι Ένα, αυτό σημαίνει έναν καθορισμένο τρόπο τού είναι και όχι το αντίθετό του, κάτι που προϋποθέτει λοιπόν την Α.Τ.Μ.Α. Εάν στην συνέχεια ισχυριστεί ότι μία λέξη έχει πολλές σημασίες, ο λόγος δέν αλλάζει, αρκεί και αυτές να είναι καθορισμένες. Σ 'αυτή την περίπτωση αρκεί να θέσουμε ένα διαφορετικό όνομα για κάθε σημασία. Εάν όμως δέν θα είναι καθορισμένα τότε δέν θα σημαίνουν τίποτε και δέν θα υπάρχει πλέον συζήτηση!

«τὸ γὰρ μὴ ἓν σημαίνειν οὐθὲν σημαίνειν ἐστίν, μὴ σημαινόντων δὲ τῶν ὀνομάτων ἀνῄρηται τὸ διαλέγεσθαι πρὸς ἀλλήλους, κατὰ δὲ τὴν ἀλήθειαν καὶ πρὸς αὑτόν· οὐθὲν γὰρ ἐνδέχεται νοεῖν μὴ νοοῦντα ἕν, εἰ δ' ἐνδέχεται, τεθείη ἂν ὄνομα τούτῳ τῷ πράγματι ἕν». [Διότι το να μην σημαίνει ένα κάτι (πράγμα) ισούται με το να μην σημαίνει τίποτε, και αν το ονόματα δεν σημαίνουν τίποτε, τότε αναιρείται η συζήτηση μεταξύ των ανθρώπων, αλλά στην πραγματικότητα και με τον εαυτό μας· διότι ούτε καν να σκεφτεί δεν μπορεί κάποιος, αν δεν σκέπτεται ένα πράγμα. Εάν όμως είναι δυνατόν να σκεφθούμε κάτι, θέτουμε ένα όνομα το οποίο είναι ένα σ'αυτό το πράγμα] (Μετ. 1006 α 28 - b 11).

Εδώ ο Αριστοτέλης επιμένει, όπως βλέπουμε, στην ενότητα, δηλαδή στον καθορισμό της σημασίας τών ονομάτων και επομένως των συζητήσεων. Δεν διαφέρει σε τίποτε εάν το ένα και το αυτό όνομα έχει μόνον μία σημασία ή έχει πολλές, αρκεί να είναι καθορισμένες. Σε κάθε περίπτωση λοιπόν, η συνθήκη τής σημασίας είναι ο καθορισμός αλλά ο καθορισμός εξασφαλίζεται από την Α.Τ.Μ.Α Μπορούμε να πούμε λοιπόν ότι αυτό είναι το υπέρτατο κριτήριο τής σημασίας όλων των συζητήσεων. Όποιος δέν σέβεται την Α.Τ.Μ.Α δέν εννοεί πλέον τίποτε, κάτι που είναι σαν να λέμε ότι δέν συζητά, δέν επικοινωνεί, δέν λέει τίποτα, ούτε αληθινό ούτε λανθασμένο, ούτε στον εαυτό του ούτε στους άλλους, δηλαδή ούτε κάν σκέπτεται!

Ήδη αυτές οι πρώτες διατυπώσεις, ανεξαρτήτως των αναπτύξεων, πολλές φορές πολύ σύνθετων, που λαμβάνει η υπεράσπιση της A.T.M.A στο IV βιβλίο τής Μεταφυσικής, δείχνουν την αδυναμία τής αρνήσεως της A.T.M.A. Όλες αυτές εξάλλου επιβεβαιώνονται από εκείνη την οποία μπορούμε να θεωρήσουμε σαν την πραγματική αναίρεση της αρνήσεως της A.T.M.A, η οποία συνίσταται στην φανέρωση πώς, ακόμη και εκείνοι που λένε πώς την αρνούνται, στην πραγματικότητα, στην πρακτική τους συμπεριφορά, δείχνουν να την δέχονται. Εάν δηλαδή θέλουν να πάνε στα Μέγαρα, πηγαίνουν εκεί και δεν μένουν σπίτι τους ήσυχοι, σαν να εξισώνονται τα δύο πράγματα. Ή επίσης προσέχουν μήπως πέσουν σε ένα πηγάδι ή σε έναν γκρεμό, και δέν πέφτουν κατευθείαν μέσα, σαν να εξισώνονται τα δύο πράγματα! Όπως επίσης εάν διψούν, πίνουν και εάν θέλουν να συναντήσουν έναν άνθρωπο, τον ψάχνουν, φανερώνοντας μ'αυτό ότι καθένα από αυτά τα πράγματα δέν ισούται με το αντίθετό του. Γενικώς όλοι είναι πεπεισμένοι ότι τα πράγματα έχουν τοιουτοτρόπως, τουλάχιστον όσον αφορά το καλύτερο και το χειρότερο (Μετ. 1008 b 12-27).

Γίνεται κατανοητό λοιπόν πώς όλες οι αρνήσεις και οι απορρίψεις της Α.Τ.Μ.Α οι οποίες έχουν διατυπωθεί στην ιστορία της φιλοσοφίας, πρίν και μετά τον Αριστοτέλη, πρέπει να υπολογισθούν με μία ιδιαιτέρως ξεχωριστή σημασία, δηλαδή ή ότι είναι απορρίψεις υπονοούμενες μόνον, προορισμένες να αναιρεθούν ή να αφαιρεθούν όταν εκφραστούν ή αναφέρονται σε μία ιδιαίτερη σημασία τής ίδιας της αρχής, όπως θα δούμε ότι είναι η περίπτωση του Χέγκελ και της διαλεκτικής που αναφέρεται σ'αυτόν.  Ή τέλος είναι απορρίψεις μερικές, όπως είναι η περίπτωση των "παρα-αξιακών" λογικών οι οποίες αναπτύχθηκαν τελευταίως. Αυτές οι τελευταίες, φαίνεται να δέχονται την δυνατότητα της αντιφάσεως περισσότερο στο επίπεδο της τυπικής-άλγεβρας, παρά στην πραγματικότητα, η οποία ενδιαφέρει αντιθέτως την φιλοσοφία.

Η αριστοτελική απόδειξη της μή-αναιρέσεως της αρχής της μη-αντιφάσεως προσφέρει για πρώτη φορά την απόδειξη μίας αλήθειας η οποία είχε ήδη φανεί αυτονόητη όχι μόνον στους φιλοσόφους αλλά και σε κάθε άνθρωπο. Ότι δηλαδή η πραγματικότης δέν δέχεται αντιφάσεις, με την ακριβή σημασία της Α.Τ.Μ.Α και ότι οποιαδήποτε συζήτηση αποκαλύπτεται αντιφατική πρέπει γι'αυτόν τον λόγο να υπολογισθεί σαν να μήν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, ότι είναι δηλαδή ψευδής.

2. Πέραν των αρνητικών λειτουργιών τίς οποίες εκθέσαμε δηλαδή την εξασφάλιση του νοήματος και της ακρίβειας στις συζητήσεις, δηλαδή την δυνατότητα να συσταθεί και να αντικατοπτριστεί η πραγματικότης, η Α.Τ.Μ.Α ή καλύτερα εκείνο το παράρτημα ή συμπλήρωμα αυτής, το οποίο είναι γνωστό σαν η αρχή του αποκλεισμένου τρίτου ή η αρχή του αποκλειόμενου μέσου ή ο αποκλεισμός του τρίτου ή η αρχή της τρίτου αποκλείσεως (το οποίο θα σημειώνουμε σαν α.τ.τ.α), ασκεί σε μερικές περιπτώσεις μία ακόμη και πιό θετική λειτουργία, όσον αφορά δηλαδή την εξασφάλιση της αλήθειας μίας συζητήσεως. Θα το δούμε στην συνέχεια!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.