Κεφάλαιο 11ο
Η θεά Ίσις
Είναι αναγκαίο για τον σκοπόν αυτόν, να μπούμε σε γενικές γραμμές στο πνεύμα της ιστορίας της αιγυπτιακής θρησκείας. Παρ’ όλο που θα αναλάβω η ίδια την ευθύνη όσων θα αναπτύξω, έχω εμπνευσθή παντελώς απ’ τις θέσεις και επεξηγήσεις του Χέλμουτ Γιάκομπσον (σ.σ.: Χέλμουτ Γιάκομπσον, «Το πρόβλημα της αντίθεσης στον αρχαίο αιγυπτιακό μύθο, Χίλντεσχάιμ 1992»). Αυτό το οποίο έχει εξόχως επεξεργαστή, είναι η αρχή της θεϊκής τριάδας και η τριαδική ιδέα της θεότητας καθώς και το πρόβλημα του τέταρτου στην αιγυπτιακή θρησκεία (σ.σ.: Για το πρόβλημα της τετράδας βλέπε προπάντων στον Κ.Γκ.Γιουνγκ, «Προσπάθεια μιας ψυχολογικής ερμηνείας του τριαδικού δόγματος, Άπαντα 11, Κεφάλαιο 5: Το πρόβλημα του τέταρτου»).
Υπήρχαν στην Αίγυπτο δυό θεοί με το όνομα Χόρους: ο Χόρους ο παλαιότερος κι ο Χόρους ο νεώτερος. Οι δυό συγχωνεύθηκαν αργότερα, ήταν όμως κατ’ αρχάς δυό διαφορετικοί θεοί. Ο παλαιότερος ήταν ένα είδος πανθεϊστικής θεότητας, που περιέκλειε όλον τον Κόσμο, την ύλη, το πνεύμα, το σύμπαν, την ολότητα της φύσης και της ζωής˙ ο νεώτερος ήταν ο αναγεννημένος Όσιρις. Η αιγυπτιακή θρησκεία έχει τις αρχές της – και έλαβε τις βασικές της επιρροές – σίγουρα περισσότερο από κεντροαφρικανικές παρά από αφρικανικές της Μεσογείου ή ευρωπαϊκές πηγές. Τα ουσιαστικά της συστατικά στοιχεία κατάγονται πιθανώτατα από αφρικανικές φυλές των πηγών του Νείλου και εξαπλώθηκαν αργά προς τις εκβολές μέχρι την Αίγυπτο. Όποιος έχει επισκεφτή μια φορά αυτήν τη χώρα, έχει αναμφισβήτητα εντυπωσιαστή απ’ την απολύτως μη ευρωπαϊκή ξενικότητα της πρώϊμης αιγυπτιακής θρησκείας. Είναι γνήσια αφρικανική, που της παρέχει κατά την άποψή μου και την εντελώς ιδιαίτερη σημασία της. Ο Χόρους θα ήταν ως εκ τούτου μια αφρικανικά ειδωμένη κοσμική φυσική αρχή. Στην κλασσική εποχή δεν έπαιζε πια ωστόσο αυτός ο θεός κάποιον μεγάλο ρόλο, αλλά είχε αντικατασταθή από μια θεϊκή τριάδα, κυριαρχημένη απ’ τον θεό του ήλιου Ρε (ή Ρα).
Ο Φαραώ ήταν ούτως ειπείν η ενσαρκωμένη παράσταση του θεού του ήλιου Ρα, και εξυμνούνταν σε αναρίθμητες επικλήσεις και χαρακτηρισμούς ως τέτοιος. Δεν ήταν όμως μόνο μια γήινη ενσάρκωση του θεού, ή τ α ν ο θεός. Όταν αναζητά π.χ. ο Φαραώ για πρώτη φορά την κρεβατοκάμαρα της βασίλισσας και γεννά τον διάδοχό του, τον μεγαλύτερό του γυιό, χαρακτηρίζεται στα κείμενα ως ο θεός τού ήλιου Ρα, που συνευρίσκεται με τη θεά Ίσιδα και γεννά με τη βοήθεια του Ka-mutef τον γυιό του. Η γεννητική του δύναμη συμβολίζεται με τον Ka-mutef, το οποίο σημαίνει «ο ταύρος της μητέρας του». Είναι έτσι η πρώτη συνένωση του βασιλιά και της βασίλισσας, στην οποία συλλαμβάνεται ένας διάδοχος, γεννιέται δηλαδή ο καινούργιος θεός του ήλιου, ένας ιερός γάμος (hieros gamos) ανάμεσα στη μητέρα και τον γυιό. Η βασίλισσα είναι ταυτόχρονα μητέρα, σύζυγος και αδελφή τού βασιλιά. Ο Γιάκομπσον τονίζει σωστά, ότι ο Ka-mutef κατέχει από ορισμένην άποψη τον ίδιον ρόλο, που παίζει το Άγιο Πνεύμα στη χριστιανική Τριάδα (σ.μ.: !!!). Βρίσκεται ως μεσολαβητής ανάμεσα στον πατέρα και τον γυιό και γεννά τον γυιό απ’ τον πατέρα.
Ο Ka-mutef είναι ωστόσο και εντελώς γενικά «η» γεννητική δύναμη, αυτό δηλαδή που διατηρεί γόνιμο τον άνθρωπο και τα ζώα˙ είναι η δυναμική ισχύς της θεότητας, που επενεργεί σ’ ολόκληρο το βασίλειο. Λείπει όμως τώρα ακόμα το τέταρτο, κι αυτό το αόρατο τέταρτο, που είναι αποκλεισμένο απ’ τη φωτεινή, ηλιοειδή, τριαδικήν αρχή, ήταν στην Αίγυπτο η θηλυκή μορφή της Ίσιδας, που συμβόλιζε και την ύλη, ή και ο Όσιρις, που παριστά σ’ αυτό το σύστημα των δυό αρχαιότερων βασιλείων εκείνο, που δεν συμπεριλαμβάνονταν στην ανώτερη ηλιακή τριάδα: την παθητικήν αρχή της φύσης, αυτό που υποφέρει, αυτό, το οποίο θυσιάζεται και απωθείται. Είναι το παράλογο, αυτό, το οποίο λείπει στη συνειδητή τάξη ενός πολιτισμού. Γι’ αυτό θεωρείται ο Όσιρις ο μυστικός άρχοντας του κάτω κόσμου. Θα μπορούσαμε να τον ονομάσουμε η προσωποποίηση του συλλογικού ασυνείδητου, όλων εκείνων, τα οποία υπήρχαν μεν στη συλλογική ψυχή, δεν αναγνωρίζονταν όμως στα συνειδητά θρησκευτικά σχήματα αυτής της εποχής. Η ηλιακή αρχή στην τριαδική της μορφή είναι μονοσήμαντα συνδυασμένη με τη θρησκευτική τάξη. Η λατρεία της συμπίπτει με την ανακάλυψη της μέτρησης των αγρών και της γραφής, με τον καθορισμό οριστικών συνόρων στην επιφάνεια της γης, την οροθέτηση των εδαφών των μετακινούμενων φυλών και των γειτόνων σε μιαν τάξη, που την εγγυόταν ο βασιλιάς και η κρατική του οργάνωση. Αυτό ήταν τότε μια απ’ τις μεγάλες προόδους στην κατεύθυνση μιας μεγαλύτερης συνειδητότητας.
Για πρώτη φορά δημιουργήθηκε μ’ αυτόν τον τρόπο στο αρχαιότατο αιγυπτιακό βασίλειο μια συνεχής συνειδητή τάξη, που δεν μπορούσε να εξαλείφεται ή να διαφθείρεται συνεχώς μέσω εισβολών απ’ το ασυνείδητο. Ο Όσιρις εξακολουθούσε ωστόσο να λείπη˙ γιατί όσο πιο σταθερά και πιο μόνιμα, πιο ισχυρά και πιο συστηματικά συμπεριφέρεται η συνείδηση, τόσο περισσότερο εξορίζονται οι άλλες όψεις της ψυχής, οι παράλογες, και πέφτουν στο ασυνείδητο. Αυτό το παράλογο μέρος του αποκλεισμένου έγινε με τον καιρό πιο διαφοροποιημένα αντιληπτό. Κατέστη δυνατό, να διακριθή μια άλλη απ’ την πρώτην τριάδα.
Ο Όσιρις, ο βασανισμένος βασιλιάς και θεάνθρωπος, είχε υπάρξει κατά την παράδοση αρχικά ένας επιεικής βασιλιάς κι ένας μεγάλος μουσικός και καλλιτέχνης, αλλά είχε δολοφονηθή απάνθρωπα απ’ τον εχθρό του Σεθ. Θα μπορούσαμε να δούμε τον Σεθ ως την αποκλεισμένη στη συνειδητή τάξη όψη τού κακού. Το κόκκινο χρώμα συναρτάται στον Σεθ, και στην αιγυπτιακή γλώσσα λέγεται «κάνω κόκκινα πράγματα», το να κάνω κακά πράγματα. Ο Σεθ ευθύνονταν για το ευσυγκίνητο (το παρορμητικό), για τον φόνο και την κτηνωδία. Ο Όσιρις παριστάνονταν με το μαύρο ή πράσινο χρώμα. «Να κάνης πράσινα πράγματα» σήμαινε, να πράττης στο πνεύμα του Όσιρι. Σε πιο σύγχρονα έργα για την αιγυπτιακή θρησκεία χαρακτηρίζεται ο Όσιρις ενίοτε ως θεός της βλάστησης. Είναι μια πολύ απλή θεώρηση, παρ’ όλο που ήταν συνδεδεμένος με τη βλάστηση, με την ανάπτυξη των σιτηρών την άνοιξη ή μετά τον κατακλυσμό του Νείλου. Στο βαθύτερό του όμως νόημα είναι το σύμβολο τού πράσινου στη σημασία της ανάστασης. ‘Όπως το έχει συμπεράνει με την εργασία του σαφώς ο Γιάκομπσον, είναι γι’ αυτό συνδυασμένος με τη βλάστηση, επειδή παριστάνει την παθητικήν αρχή της ζωής στο ασυνείδητο, το ζωντανό και παράλογο, που δεν κάνει τίποτα το κακό, και είναι απ’ την άλλη μεριά ο μεγάλος βασανισμένος απ’ την έναρξη του κόσμου. Κάθε ζώο, κάθε ψείρα, κάθε μυρμήγκι καταβροχθίζει τη βλάστηση, κι αυτή αναπτύσσεται πάλι σιωπηλά. Ο Όσιρις είναι αυτή η αρχή της ζωής, αυτή η παντοτινά πράσινη ζωή στην ανθρώπινη ψυχή – αυτό, που εξακολουθεί πάντα να ζη. Ο Σεθ ήταν πραγματικά κακός και γι’ αυτό τον έχω τοποθετήσει στη βάση του κατώτερου τριγώνου, γιατί δεν είναι μόνον ο εχθρός του Όσιρι, αλλά σε αναρίθμητα αιγυπτιακά κείμενα και ο μεγάλος εχθρός του θεού-ήλιου Ρα. Ο Ρα ταξιδεύει μέσα στην ηλιακή του βάρκα κάθε νύχτα κάτω στη δύση και πρέπει να παλέψη με τον Σεθ, για να μπορέση ν’ ανέβη πάλι επάνω το πρωΐ στην ανατολή. Είναι έτσι ο Σεθ ο μεγάλος αντίπαλος παίκτης, το πιο σκοτεινό σημείο στην κατώτερη αρχή απέναντι στον ήλιο-θεό Ρα.
Ο χθόνιος, γήινος και φυσικός μεσολαβητής ανάμεσα στα δυό αντίθετα είναι στα περισσότερα κείμενα ο Θοτ, ο πίθηκος-θεός, ο θεός της ιατρικής τέχνης, του πνεύματος και της σοφίας. Δεν είναι συνδεδεμένος όπως ο Ka-mutef μόνο με την ηλιακήν αρχή, αλλά και με την ίδια την υλική φύση. Ο Θοτ είναι ο αιγυπτιακός πρόδρομος και εν μέρει υπόδειγμα για το αλχημιστικό πνεύμα Μερκούριο. Ενσαρκώνει τη φυσική σοφία του ασυνείδητου.
Αφού είχε θανατωθή ο Όσιρις, πέταξε η Ίσις με τη μορφή ενός γερακιού πάνω στο πτώμα του και μπόρεσε να βγάλη λίγο σπέρμα απ’ το πέος του, έτσι ώστε έμεινε μετά τον θάνατό του έγκυος και μπόρεσε να τον ξαναγεννήση.
Τον γέννησε με τη μορφή του νεαρού Χόρους, Αρποκράτης (Harpokrates)˙ αυτός είναι το «θεϊκό παιδί» όλων των ύστερων αιγυπτιακών μυστηρίων και παριστάνονταν γενικά ως μικρό αγόρι με το δάχτυλο μπροστά στο στόμα, γιατί είναι το μεγάλο μυστικό των αιγυπτιακών μυστηρίων, τουλάχιστον κατά την εξήγηση της ύστερης αρχαιότητας. Ονομάστηκε εντελώς εύστοχα Χόρους, γιατί είναι πράγματι η επαναδημιουργηθείσα κοσμική ολότητα, η επαναδημιουργηθείσα πληρότητα σε όλες της τις όψεις. Τον έχω γι’ αυτό τοποθετήσει στο σχήμα στο κέντρο, ανάμεσα στα δυό αντιπαραβαλλόμενα τρίγωνα. Περιέχει «in nuce» (πυρηνικά) όλες τις διαφορετικές όψεις των άλλων θεών: είναι ο καινούργιος θεός-ήλιος, η ανανεωμένη ηλιακή αρχή και το θεϊκό παιδί, που ανανεώνει όλην την ζωή πάνω στη γη. Είναι ο μυστικός πνευματικός σκοπός της θεάς Ίσιδας. Όταν αυτή αποκαλύπτεται στον Λούκιο, του δίνει επίσης την υπόσχεση μιας πνευματικής αναγέννησης. Του φανερώνεται ως κυρία του Κόσμου (Kosmos), κι αυτό είναι ένα απ’ τα ονόματα, τα οποία δίνουμε και στην Παρθένο Μαρία (domina rerum). «Είμαι η κυρίαρχος όλης της φύσης: είμαι η ύψιστη όλων των θεών, αντρών και γυναικών˙ είμαι η βασίλισσα των διαισθητικών πνευμάτων (Manium).»
Στην ύστερη Ελλάδα και στην Αίγυπτο υπήρχε μια ισχυρή τάση προς τον μονοθεϊσμό, ο οποίος έφτασε στην κορύφωσή του με τη θεά Ίσιδα, την ονομαζόμενη Nut στην Αίγυπτο θεά. Ακριβώς όπως είναι στην Αίγυπτο το ουράνιο στερέωμα η μ ι ά θεότητα που τα περιλαμβάνει όλα κι όλοι οι άλλοι θεοί αστέρια εκεί, έτσι περιέχει κι ο πολυθεϊσμός της μιαν εσωτερικήν όψη ενότητας. Ο μονοθεϊσμός προάγει, ειδωμένος ψυχολογικά, την ηθική συνείδηση και την ενότητα της προσωπικότητας. Κληρονομούμε διάφορα χαρακτηριστικά και έχουμε αντίθετα προγονικά στοιχεία σε μας, που μας τραβούν απ’ τη μια ψυχική κατάσταση στην άλλη και που δεν μπορεί να τα ενώση εντελώς το Εγώ. Η ανατροφή (αγωγή) κι η θέληση (βούληση) επιχειρούν κάθε τι το δυνατό, για να μας διαμορφώσουν σε ενότητα, δεν μπορούν να έχουν όμως καμμιάν επιτυχία χωρίς τη βοήθεια του Ταυτού. Αυτή η ενότητα, η ατομικότητα (Individualität), μπορεί να επιτευχθή μόνο με τη βοήθεια της μεταφυσικής λειτουργίας, που εκφράζεται κυρίως μέσα από όνειρα.
Η Ίσις, η κυρίαρχος πάνω στα διαισθητικά πνεύματα, είναι ένα σύμβολο της ψυχικής ολότητας, το Ταυτό σε θηλυκή μορφή. Κυβερνά την ανθρώπινη κοινωνία μέσα από όνειρα. Δίνει π.χ. στον Λούκιο και στους ιερείς εντολές στον ύπνο, και συγχρονιστικά φαινόμενα συνοδεύουν το όνειρο. Στην περίπτωσή μας εμφανίζεται στον Λούκιο και στον ιερέα για πρώτη φορά την ίδια νύχτα, έτσι ώστε συναντώνται δυό άνθρωποι μέσω της συγχρονιστικής αρχής και μπορούν να κάνουν, ό,τι είναι αναγκαίο (σ.σ.: Κάτι όμοιο εξιστορείται και στην ιστορία των αποστόλων. Ο Φίλιππος λαμβάνει σ’ ένα όραμα την εντολή, να συναντήση έναν σημαίνοντα Αιθίοπα αξιωματούχο, για να τον βαπτίση. Στον Πέτρο ανακοινώνεται επίσης μέσα από ένα όραμα, ότι πρέπει να βαπτίση έναν Ρωμαίο κεντυρίωνα και να αποδεχθή τους μη Ιουδαίους στη χριστιανική κοινότητα).
Ο Λούκιος πράττει απολύτως κάτω απ’ την καθοδήγηση των ονείρων, ακόμα και αναφορικά με το χρηματικό ποσό, το οποίο χρειάζεται για τη μύηση. Αν έχη συμφωνηθή σήμερα μια ελάχιστη αμοιβή για μιαν αναλυτική συνεδρία κι έχη ένας θεραπευτής ένα όνειρο, ότι θά ’πρεπε να αναλάβη έναν ασθενή για λιγότερα χρήματα, τί πρέπει να κάνη; Εγώ θα τό ’κανα, αλλά στους περισσότερους το απαγορεύουν οι κανόνες των ταμείων και του επαγγέλματος. Η κοινωνική εμπλοκή μέσω των θεών απονεκρώνεται μέσα από κάθε είδους γραφειοκρατία και απολυταρχισμό. Θά ’πρεπε να έχη κανείς γι’ αυτό τη δυνατόν λιγότερη οργάνωση σε μιαν κοινωνία, γιατί σκοτώνει το αυθόρμητο πνεύμα και καταστρέφει τη μυστική επίδραση της μεταφυσικής λειτουργίας. Η πολύ εντατική οργάνωση κι οι πάρα πολλοί κανόνες αποκλείουν το μυστικό παιχνίδι των θεών, την εμφάνιση από κάτι που είναι παράλογο (Irrationales), που μπορεί να είναι (όμως…) η αρχή μιας μεταβολής. Πιστεύουμε σε νόρμες (κανόνες) και στο ότι, πρέπει να οργανωθούν προγράμματα, κι αποκλείουμε έτσι τη δυνατότητα (το ενδεχόμενο) ενός πολύ μεγαλύτερου αυθόρμητου ψ υ χ ι κ ο ύ συμβάντος. Κι αν συμβή παρ’ όλ’ αυτά κάτι παρόμοιο, είτε δεν γίνεται αντιληπτό, είτε απωθείται είτε υποτιμάται. Μ’ αυτόν τον τρόπο διαρρηγνύεται η φ υ σ ι κ ή ανθρώπινη κοινότητα.
Οι σημερινοί άνθρωποι διαβεβαιώνου, πως έχουν την ανάγκη, να είναι πιο κοντά ο ένας στον άλλον, και παρ’ όλ’ αυτά κάνουμε το παν για αποξένωση μέσω οργάνωσης και αποκλείουμε το ένα και σημαντικό: το παράλογο παιχνίδι των ονείρων. Οι μυστηριακές λατρείες ήταν μυστικές ενώσεις εκείνων, που ήταν ένα στο πνεύμα και που ανάμεσά τους μπορούσε να ξεδιπλώνεται ανεμπόδιστα το παράλογο παιχνίδι των ονείρων. Ακριβώς έτσι υπήρχε και στις πρώιμες εκκλησίες ένα ζωντανό πνεύμα, ένας πνευματικός ενθουσιασμός (ορμή), που δεν επενεργούσε μόνον ωφέλιιμα και οργανωσιο-λογικά.
Πρώτ’ απ’ όλα πρέπει να πάρη τώρα πίσω ο Λούκιος την ανθρώπινη μορφή του. Η θεά τού δίνει την εντολή, να συμμετάσχη την επόμενη μέρα στη λιτανεία προς τιμήν της, και του λέει: «Κανένας δεν πρέπει να τρομάξη στην χαρούμενη τελετή και το εορταστικό θέαμα μπροστά στην αποκρουστική εμφάνισή σου, κι ούτε πρέπει να κακολογήση μοχθηρά ο οποιοσδήποτε την ξαφνική σου μεταβολή. Να θυμάσαι μόνον και να μη χάσης απ’ τη μνήμη σου, ότι είναι εγγυημένες σε μένα από τώρα και στο εξής οι υπόλοιπές σου μέρες μέχρι και την τελευταία σου αναπνοή.
Γιατί μόνον εύλογα (δίκαια) χρωστάς ολόκληρη την ζωή σου σ’ αυτήν, με της οποίας την ευεργεσία επιστρέφεις ανάμεσα στους ανθρώπους. Στο μεταξύ θα είσαι ευτυχισμένος, θα ζήσης ένδοξα (επαινετά) κάτω απ’ την προστασία μου, κι όταν θά ’χης ολοκληρώσει εδώ τον δρόμο σου και θα κατέβης στον κάτω κόσμο, θα λατρεύης κι εκεί, σε κείνο το υπόγειο ημισφαίριο, ως ένας κάτοικος των Ηλυσείων πεδίων επιμελώς εμένα, που με βλέπεις μπροστά σου, που φωτίζω τα σκοτάδια τού Αχέροντα και κυβερνώ τις στυγικές κατοικίες, και θα χαίρεσαι με την εύνοιά μου. Και μάλιστα, καθόσον θα γίνεσαι επαρκώς άξιος μέσα από αδιάλειπτη υπακοή, μέσα από ευσυνείδητη τήρηση της υπηρεσίας μου, μέσα από αυστηρή νηστεία και αγνότητα για τη θεότητά μου: τότε θα μάθης επίσης, πως είναι μόνο στη δύναμή μου, να σου παρατείνω ακόμα και την ζωή πέρα απ’ τον καθορισμένο για σένα απ’ τη μοίρα χρόνο.»
Μόλις έχει εκφράσει η θεϊκή οπτασία αυτά τα λόγια, εξαφανίζεται. Αυτό που λέει, είναι πολύ σημαντικό. Προσδοκά απ’ αυτόν ένα «Ναι» από εσωτερικήν πεποίθηση. Είναι υποχρεωμένος στο θρησκευτικό του βίωμα και δεμένος σ’ αυτό, και χωρίς αυτό δεν είναι δυνατή η θρησκευτική εμπειρία. Οι κανόνες τής ευγνωμοσύνης δεν αφορούν μόνο στις κοινωνίες μας, αλλά και στους θεούς. Έχουν και οι εσωτερικές δυνάμεις ένα δικαίωμα στην ανθρώπινη στάση της ευγνωμοσύνης και πίστης και την εμμονή στην εμπειρία. Μερικοί άνθρωποι το ξεχνούν αυτό μέσα σε θολές ψυχικές διαθέσεις και εξωστρέφεια και δεν αισθάνονται την υποχρέωση. Τρώνε βέβαια καρπούς του παραδείσου, αλλά κατόπιν χάνεται η εμπειρία μέσα στις ανάγκες τής ζωής, γιατί δεν έχουν συνάγει τα συμπεράσματα απ’ την εμπειρία τους.
Σχόλιο: Φαίνεται στο υπογραμμισμένο σημείο η καταστροφική επιρροή της παπικής Θεολογίας. Διότι με το φιλιόκβε καταργησαν την υπόσταση του Αγίου Πνεύματος. Το Άγιο Πνεύμα είναι η αγάπη του Πατρός προς τον Υιό και του Υιού πρός τον Πατέρα. Δέν έχει υπόσταση. Ο Αγγελικούδης εξηγεί τα πάντα αλλά ποιός τον διαβάζει. Σε αυτο το ανυπόστατο Άγιο Πνεύμα στήρίζεται και η σύγχρονη αγαπολογία αλλά κυρίως ο συγκρητισμός. Διότι η θρησκεία του παπισμού είναι μια ολωσδιόλου φυσική θρησκεία, η οποία συνεχίζει και εξελίσσει τις ειδωλολατρικές θρησκείες.
Aμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου