Συνεχίζεται από Τετάρτη, 18 Ιουνίου 2014
Του Enrico Berti.
Βιβλία Λ,Μ,Ν - XII (C.C.6-10),XIII,XIV.
Αυτά λοιπόν από την εννοιολογική οπτική γωνία. Από την άποψη της φυσικής όμως, έρχεται αυθόρμητο σχεδόν στον Αριστοτέλη να σκεφθεί πώς η αιώνια κίνηση είναι η κίνηση του ουρανού. Ας σκεφθούμε τον ουρανό που τότε είχε σαν περιεχόμενο του τους ακίνητους αστερισμούς και τα σταθερά άστρα, αυτόν τον θόλο που γυρίζει την νύχτα πάνω από εμάς. Δυστυχώς εμείς δεν κυττάζουμε πλέον τα αστέρια τις νύχτες, ίσως επειδή υπάρχει πολύ φώς στις πόλεις μας και δεν διακρίνεται καλά, αλλά στους χρόνους του Αριστοτέλη δεν υπήρχε φωτισμός και ο κόσμος ξόδευε περισσότερο χρόνο από εμάς, πιστεύουμε,για να παρατηρεί τα άστρα. Όποιος κυττάζει προσεκτικά λοιπόν τα άστρα, στην διάρκεια μίας ολόκληρης νύχτας, αντιλαμβάνεται αυτή την κυκλική κίνηση, λόγω της οποίας, το άστρο της αυγής και το άστρο του δειλινού βρίσκονται σε διαφορετικές θέσεις.
Του Enrico Berti.
Βιβλία Λ,Μ,Ν - XII (C.C.6-10),XIII,XIV.
Αυτά λοιπόν από την εννοιολογική οπτική γωνία. Από την άποψη της φυσικής όμως, έρχεται αυθόρμητο σχεδόν στον Αριστοτέλη να σκεφθεί πώς η αιώνια κίνηση είναι η κίνηση του ουρανού. Ας σκεφθούμε τον ουρανό που τότε είχε σαν περιεχόμενο του τους ακίνητους αστερισμούς και τα σταθερά άστρα, αυτόν τον θόλο που γυρίζει την νύχτα πάνω από εμάς. Δυστυχώς εμείς δεν κυττάζουμε πλέον τα αστέρια τις νύχτες, ίσως επειδή υπάρχει πολύ φώς στις πόλεις μας και δεν διακρίνεται καλά, αλλά στους χρόνους του Αριστοτέλη δεν υπήρχε φωτισμός και ο κόσμος ξόδευε περισσότερο χρόνο από εμάς, πιστεύουμε,για να παρατηρεί τα άστρα. Όποιος κυττάζει προσεκτικά λοιπόν τα άστρα, στην διάρκεια μίας ολόκληρης νύχτας, αντιλαμβάνεται αυτή την κυκλική κίνηση, λόγω της οποίας, το άστρο της αυγής και το άστρο του δειλινού βρίσκονται σε διαφορετικές θέσεις.
Αυτή η ιδέα λοιπόν ότι υπάρχει ένας ουρανός που γυρίζει γύρω από την γή, βοηθούμενη οπωσδήποτε και από το αρχαίο γεωκεντρικό παράδειγμα, για τον Αριστοτέλη είναι η αισθητή αναπαράσταση της αιωνίου κινήσεως. Και φυσικά μία κίνηση, γενικώς απαιτεί, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη ένα ποιητικό(κινητικό) αίτιο. Αυτό το αίτιο αφορά πλέον την έννοια της φιλοσοφίας του. Διότι η φιλοσοφία, όπως είδαμε, η επιστήμη γενικώς, είναι έρευνα των αιτίων. Και να πούμε πώς δεν υπάρχουν αιτίες ισοδυναμεί με το να παραιτηθούμε από την επιστήμη, να παραιτηθούμε από την φιλοσοφία, να μην κάνουμε πλέον φιλοσοφία. Και φιλοσοφία σημαίνει να ερευνούμε τις αιτίες, τις εξηγήσεις, να αναρωτιόμαστε ένα γιατί! Επομένως και απέναντι σ’αυτό το φαινόμενο, της αιωνίου κινήσεως του ουρανού, οφείλουμε να ρωτήσουμε ένα γιατί, πρέπει να δεχθούμε ότι υπάρχει μία αιτία, η οποία δεν μπορεί να είναι παρά ένα ποιητικό αίτιο. Ο Αριστοτέλης το εισάγει λέγοντας, ει εστι κινητικόν ή ποιητικόν (1071 b 12). Ένα κινητικό αίτιο, στα ελληνικά, σημαίνει πώς κινεί, πώς είναι ικανό να κινήσει και ποιητικόν σημαίνει ικανό του ποιείν, ικανό για παραγωγή, για πράξη, και η ακριβής του μετάφραση στα λατινικά είναι, cansa efficiens. Επομένως η αιώνια κίνηση του ουρανού έχει την ανάγκη μίας αρχής που να είναι κινητική και ποιητική, δηλαδή έναν κινητήρα, δηλαδή ένα παραγωγό.
Αλλά, λέει ο Αριστοτέλης, αυτή η αρχή, αυτή η αιτία για να εξηγήσει πραγματικά την κίνηση, πρέπει να είναι εν ενεργεία. Και δεν λέει ούτε αυτό, λέει ακριβώς πώς πρέπει το αίτιο αυτό να είναι ενεργόν (1071 b 12). Ενεργούν είναι κλίση του ρήματος ενεργείν, που σημαίνει πράττω, εργάζομαι. Έτσι λοιπόν η συγκεκριμένη αιτία πρέπει να εργάζεται. Δεν αρκεί μία αρχή, μία κινητική αιτία που δεν ενεργεί, που δεν ασκεί την ικανότητα της για κίνηση, που δεν κινεί, το κινητό δηλαδή, πρέπει να βρίσκεται σε ενέργεια. Αμέσως μετά ο Αριστοτέλης συμπληρώνει: «Δεν κερδίζουμε λοιπόν τίποτε εάν πλάσουμε αΐδιες ουσίες, όπως κάνουν οι δημιουργοί της θεωρίας των ιδεών, εάν δεν υπάρχη μέσα στις ουσίες αυτές αρχή ικανή να προκαλεί μεταβολή» ( 1071 b 14-16). Καταλαβαίνουμε λοιπόν αμέσως, ποιος είναι ο στόχος αυτής της πολεμικής: αυτοί οι οποίοι υποστηρίζουν την ύπαρξη των μορφών (ειδών), οι πλατωνικοί δηλαδή, οι Ακαδημαϊκοί. Γνωρίζει πολύ καλά πώς οι σύγχρονοι του φιλόσοφοι απεδέχοντο την ύπαρξη ακίνητων ουσιών, συγκεκριμένα τις ιδέες ή τις μορφές που ήταν αποδεκτές από τον Πλάτωνα. Αλλά λέει εδώ, δεν χρησιμεύει σε τίποτε να δεχθούμε αυτόν τον τύπο ακίνητων ουσιών, εάν σ’αυτές δεν υπάρχει μία αρχή ικανή του μεταβαλλείν, να μεταβάλλει να μεταμορφώσει, ενεργητικά, να δημιουργήσει δηλαδή μετάλλαξη, αλλαγή να μεταμορφώσει!
Είναι φανερό λοιπόν, πώς σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, οι ιδέες του Πλάτωνος δεν έχουν αυτή την ικανότητα, δεν είναι δηλαδή, ενεργητικές αρχές. Αυτό το λέει και σε διάφορα άλλα χωρία, όπως στο πρώτο βιβλίο της Μεταφυσικής ( 991 α 8-11), θα το πεί στο δέκατο τρίτο (1079 b 12-15). Οι ιδέες δεν εξηγούν την αλλαγή, παρότι ο Πλάτων-και εδώ αναφέρει τον Φαίδωνα όπου ο Πλάτων εκθέτει την θεωρία των ιδεών-παρότι ο Πλάτων λοιπόν λέει πώς είναι αιτία του Είναι όπως και του γίγνεσθαι, ο Αριστοτέλης ισχυρίζεται πώς οι ιδέες είναι πραγματικότητες, πώς να το πούμε, αδρανείς, ανενεργείς, δεν ενεργούν, είναι αντικέιμενα σκέψης, είναι καθολικότητες, αιώνιες, αμετάβλητες, αλλά δεν είναι δυναμικές αρχές, ενεργεία, ποιητικές αρχές, ικανές για πράξη.
Πολλοί ισχυρίζονται πώς αυτή είναι μία λανθασμένη ερμηνεία, και πώς για τον Πλάτωνα οι ιδέες είναι και ποιητικές αρχές και ίσως είναι έτσι. Όμως ο Αριστοτέλης πιστεύει σε τούτο το σημείο, πώς οι ιδέες του Πλάτωνος δεν αρκούν για να εξηγήσουν κίνηση. Επομένως πρέπει οπωσδήποτε να βεβαιώσουμε την ύπαρξη μίας ακίνητης και αμετάβλητης ουσίας, κάτι που έκαναν ήδη οι Πλατωνικοί, αλλά πρέπει να ορίσουμε μία ακίνητη ουσία διαφορετική από εκείνη που δέχθηκαν οι Πλατωνικοί η οποία θα διαθέτει διαφορετικούς χαρακτήρες, η οποία θα είναι δηλαδή κινητική και ποιητική. Εδώ ακριβώς εκφράζεται η ανάγκη μίας ποιητικής αιτίας. Και πράγματι ο Αριστοτέλης συνεχίζει λέγοντας: «ει γάρ μη ενεργήσει (άλλη ουσία παρά τα είδη), ούκ έσται κίνησις». (1071 b 17) και ακόμη «έτι ουδ ει ενεργήσει η δ’ουσία αυτής δύναμις» (1071 b 18) Εδώ ακριβώς ο Αριστοτέλης σκέπτεται μία άλλη αρχή με την οποία ο Πλάτων εξηγούσε την κίνηση, η οποία εκτίθεται καθαρά στον τελευταίο διάλογο του Πλάτωνος, οι ΝΟΜΟΙ, την ψυχή του κόσμου δηλαδή (897 b…)
Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η αρχή όλων των κινήσεων ήταν η ψυχή του κόσμου, ήταν αυτοκίνητο, δηλαδή ήταν αιτία της κινήσεως, αλλά δεν ήταν ακίνητη. Επομένως βλέπουμε τον Αριστοτέλη να λαμβάνει υπ’όψιν όλες τις λύσεις που έδωσαν στο πρόβλημα της κινήσεως οι Πλατωνικοί. Οι ιδέες είναι ακίνητες, αλλά δεν είναι ενεργείς, δεν πράττουν. Η ψυχή του κόσμου είναι στα σίγουρα ενεργός, αλλά δεν είναι ακίνητη, διότι όπως λέει ο Πλάτων είναι αυτοκίνητη, κινεί τον εαυτό της (896 α), ούτε αυτή φτάνει σύμφωνα με τον Αριστοτέλη; Διότι εάν η ψυχή κινείται, σημαίνει πώς αυτή η ίδια περνά από το δυνάμει στο ενεργεία, καθότι για τον Αριστοτέλη η κίνηση είναι πάντοτε ένα πέρασμα από το δυνάμει στο ενεργεία, οπουδήποτε ένα πέρασμα από το δυνάμει στο ενεργεία, οπουδήποτε δηλαδή υπάρχει κίνηση, υπάρχει δύναμις. Στις ιδέες λοιπόν δεν υπάρχει δύναμις, αλλά δεν υπάρχει ούτε η ικανότης της κινήσεως, αλλά υπάρχει δύναμις. Λοιπόν λέει ο Αριστοτέλης, μία αρχή που περιέχει καθαυτή δύναμη, κάποια δυνατότητα, δεν μπορεί να εξηγήσει μία αιώνια κίνηση! Γιατί; Διότι σύμφωνα μέ την πλευρά, λόγω της οποίας είναι εν δυνάμει, θα μπορούσε και να μην κινηθεί (1071 b 18-19).
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου