Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΜΟΝΤΕΡΝΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΔΥΣΕΩΣ. Το Μοντέρνο Πνεύμα της Ασίας (19)

Συνεχίζεται από Σάββατο, 21 Ιουνίου 2014
Η απομυθοποίηση της ενώσεως των θρησκειών καί τής θρησκειολογίας    
Η πνευματικότητα στην μοντέρνα κοινωνία   

Κεφάλαιο 3 ι
Δημιουργώντας την Θρησκεία της Ανατολής 

Ο σύγχρονος οριενταλισμός
Η αποικιακή γνώση και η νέα συγκριτική επιστήμη της θρησκείας

Η μαγεία της εκκοσμίκευσης δ  

Επιθέσεις των ιεραποστολών κατά της ενδογενούς θρησκείας

Κατά παράδοξο τρόπο, ο ιεραποστολικός Χριστιανισμός ήταν στην Ινδία η κύρια πηγή ορισμού της ορθοδοξίας  και αυθεντικότητας του Ινδουισμού κάτω από τις σύγχρονες συνθήκες. Φυσικά δεν υπήρξε ποτέ μια άμεση μίμηση και δανεισμός των επιχειρημάτων του Χριστιανισμού, καθώς ο ίδιος ο Χριστιανισμός εκσυγχρονιζόταν και βρισκόταν σε μια διαρκή διαδικασία επαναπροσδιορισμού του. Επιπλέον, η σχέση του Προτεσταντισμού και του Καθολικισμού ήταν πολύ περιπλεγμένη, όσον αφορά στα τελετουργικά, την λατρεία της εικόνας, και την αποδοχή των θαυμάτων. Το πρώτο πράγμα στο οποίο επιτέθηκαν οι Βρετανοί ιεραπόστολοι ήταν η «βάρβαρη» συνήθεια sati, να θάβουν ή να καίνε τις χήρες. Η πρακτική αυτή απαγορεύτηκε το 1829. Όπως το θέτει ο Lata Mani, το κύριο θέμα όσον αφορά στο έθιμο sati ήταν η «ελεύθερη βούληση» της γυναίκας, η οποία θα έπρεπε να έχει το δικαίωμα να διαλέξει αν θα πάει στην πυρά όπου κείται ο νεκρός άνδρας της. Η επιχειρηματολογία γύρω από το sati βασίστηκε στην αυθεντία των γραφών, στον βαθμό δηλαδή που οι βραχμανικές γραφές απαγόρευαν την πρακτική αυτή. Στις βραχμανικές γραφές λοιπόν στηρίζονται οι Ινδουιστές μεταρρυθμιστές και οι αποικιακές αρχές, για να καταδικάσουν το έθιμο αυτό. Μόνο το αποικιακό κράτος έχει την δύναμη να δώσει εξουσία στην βραχμανική γραπτή παράδοση, και να την χρησιμοποιήσει ως βάση νόμων αλλά και ως βάση για την κατάργηση μη-βραχμανικών «μαγικών» εθίμων²⁵. Η γενικευμένη αντίθεση θρησκείας και μαγείας, απεικονίζεται στην άνοδο των βραχμανικών γραφών στο επίπεδο της θρησκείας και στην καταδίκη ορισμένων ινδουιστικών πρακτικών ως «άλογων» και «ανήθικων». Δεν περιορίστηκαν μόνο στο sati, αλλά  ιεραπόστολοι, αποικιακές αρχές και ελίτ των Βραχμάνων, καταδίκασαν πρακτικές όπως η ταλάντευση πάνω σε στύλους (hook swinging) που σκοπό είχαν την εξευμένιση της θεότητας στην Νότια Ινδία²⁶. Ενώ στην Κίνα, οι ελίτ των Κονφουκιστών πληροφορούσαν τις κρατικές αρχές για το ποιες πρακτικές επιτρέπονται και ποιες πρέπει να καταργηθούν, στην Ινδία οι ελίτ των Βραχμάνων πληροφορούσαν τις αποικιακές αρχές για το τι επιτρέπει η παράδοση τους και τι όχι. 

Όταν είχε πάλι επιτραπεί στις ιεραποστολές να εισέλθουν στην Κίνα, μετά τους πολέμους του οπίου, οι ιεραπόστολοι επιτέθηκαν σε όλα τα στοιχεία που σήμαιναν οπισθοδρόμηση. Αναμίχθηκαν όμως πολύ στην ανακάλυψη του «ηθικού πυρήνα» της κινέζικης παράδοσης, που θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως γέφυρα προς την Χριστιανική εκπλήρωση της πρωταρχικής αυτής ηθικής. Αυτό είναι ξεκάθαρο στα έργα του James Legge (το έργο του πάνω στα «The Sacred Books of the East» παρουσιάσαμε στο κεφάλαιο 2), όπου ανοικοδόμησε την κονφουκιστική σκέψη. Οι θεωρίες του ήταν μέρος τής ιστορίας τής φιλολογίας της Δύσεως, αλλά και της κινέζικης σκέψης. Οι Κινέζοι στοχαστές υποστηρίζουν πως ο Κονφούκιος μεταμόρφωσε και εκλογίκευσε το wu και το έκανε shi (ιστορία) και li (τελετουργικό). Η μεταμόρφωση αυτή περιελάμβανε την μετατροπή του wu, δια της εκλογίκευσης, σε ren (εσωτερική ηθική), κυρίως του αυτοκράτορα²⁷. Ο Herbert Fingarette, ακολουθώντας το έργο του φιλοσόφου J. L. Austin, υποστηρίζει πως το θέμα της φιλοσοφίας του Κονφούκιου είναι η παραγωγή αθρώπινων αρετών (ren) δια των μαγικών δυνάμεων των τελετουργικών χειρονομιών (li)²⁸. Ενώ οι θεωρίες του Weber περί τελεολογικής εξέλιξης από την μαγεία προς την θρησκεία (ηθικότητα) βασίζονται στην από τον Schleiermacher  ερμηνεία του Προτεσταντισμού ως εσωτερική ευσέβεια, η κονφουκιστική σκέψη εστιάζεται στα τελετουργικά της αυτοκρατορικής αυλής, και παρουσιάζει ως παράδειγμα τον ρόλο του αυτοκράτορα²⁹.

Ο Προτεσταντισμός φυσικά θεωρήθηκε ανέκαθεν ως ένας σημαντικός ιστορικός τόπος στοχασμού περί λογικής, σκεπτόμενου υποκειμένου,άμεσης πρόσβασης και ελεύθερης δράσης (agency). Οι Προτεστάντες ιεραπόστολοι ασχολούνται με το καθάρισμα από τις ακατάλληλες μορφές δράσης, καθάρισμα που θεωρείται ως απελευθέρωση από την εσφαλμένη κατανόηση της φύσης-με άλλα λόγια απελευθέρωση από την μαγεία³⁰. Η επιστημονική ανακάλυψη παίζει κεντρικό ρόλο στον διαρκή επαναπροσδιορισμό της θρησκευτικής αλήθειας. Η επιστημονική ανακάλυψη είχε επιταχυνθεί κατά τον 19^ο αιώνα, ιδιαίτερα μετά τις ανακαλύψεις του Δαρβίνου, και ταυτόχρονα ήταν θεμελιώδης για τις προτεσταντικές επανερμηνείες της θεολογίας, αλλά και για τον αθεϊσμό και τον αγνωστικισμό. Στο επίπεδο της προσωπικής πίστης, οι Καλβινιστικές θέσεις περί ειλικρίνειας, εσωτερικότητας και δράσης με πλήρη επίγνωση, ήταν παραδειγματικές για την ευρύτερη δυτική, και εν τέλει παγκόσμια, διατύπωση του μοντέρνου εαυτού (self), από τον Locke μέχρι τον Foucault. Κρίσιμη για τον νέο εαυτό είναι η πειθαρχημένη αυτοεξέταση και η μεταρρύθμιση της επιθυμίας από πλευράς ενός εαυτού ο οποίος αξιολογεί. Η ηθικότητα και η απόρριψη της μαγείας (δηλαδή, το να αποδίδει κανείς την αποτελεσματικότητα σε λάθος αίτια) συνδέονται με την μεταστροφή στον Προτεσταντισμό. Αυτή η μεταστροφή επηρέασε βαθιά τα ινδικά και κινέζικα κινήματα κατά της λαϊκής μαγείας. 

Η μεταστροφή τόσο σε άλλη θρησκεία, όσο και σε μια διαφορετική, απομυθοποιημένη  και ηθική μορφή της ίδιας θρησκείας, ή ακόμα και στην εκκοσμίκευση, απαιτεί κάποια σκέψη και δράση γύρω από το παρελθόν, το οποίο σχετίζεται με την κοινωνική μνήμη³¹. Θέματα όπως η απώλεια, η νοσταλγία, η καταπίεση και η ίαση είναι κεντρικά για την μεταστροφή. Όπως γνωρίζουμε όμως, υπάρχει και το θέμα της εξιδανίκευσης και της επιστροφής του απωθημένου. Η θρησκεία δεν μπορεί ποτέ να καθαρθεί τελείως από την μαγεία. Και πράγματι, η αποτελεσματικότητα της ίασης, η πίστη στα θαύματα, και η κατάληψη από το πνεύμα, είναι μερικά από τα αξιοσημείωτα στοιχεία του σύγχρονου Χριστιανισμού, τόσο στους Πεντηκοστιανούς Προτεστάντες όσο και στου Χαρισματικούς Καθολικούς. 

Συνεχίζεται

ΣΧΟΛΙΟ: Iσως τώρα μ'αυτή τήν διευκρίνηση :''Η μεταστροφή τόσο σε άλλη θρησκεία, όσο και σε μια διαφορετική, απομυθοποιημένη  και ηθική μορφή της ίδιας θρησκείας, ή ακόμα και στην εκκοσμίκευση'', κατανοήσουμε ότι η ενότης στήν διαφορά, δέν αφορά πλέον τήν ορθοδοξία, αλλά μιά νέα μεταρρυθμισμένη ορθόδοξη εκκλησία, μέ τον τρόπο πού μεταρρύθμισε ο Λούθηρος τήν Λατινική εκκλησία. ΔΙΑ ΧΕΙΡΟΣ ΖΗΖΙΟΥΛΑ.

Αμέθυστος.