Συνεχίζεται από Πέμπτη, 26 Ιουνίου 2014
Του Enrico Berti.
Βιβλία Λ,Μ,Ν - XII (C.C.6-10),XIII,XIV.
Ας ξαναδούμε όμως σ’αυτό το σημείο την έννοια της δύναμης. Δύναμις είναι η Ικανότης να πράξω ή επίσης και να μην πράξω, η ικανότης να είμαι και να μην είμαι, η δύναμις είναι πάντοτε δύναμις των αντιθέτων. Οπουδήποτε υπάρχει δύναμις, υπάρχει η πιθανότης των αντιθέτων. Και γι’αυτό μία αυτοκίνητη αρχή, καθόσον θα ήταν εν δυνάμει, θα μπορούσε και να μην κινηθεί. Έτσι λοιπόν αποδεχόμενος μία αρχή αυτού του τύπου ισοδυναμεί με την αποδοχή της δυνατότητος του ουρανού να μην κινηθεί κάποια στιγμή. Αλλά αυτό για τον Αριστοτέλη είναι παρανοϊκό (1050 b 23-24), διότι εάν ο ουρανός κινείται αιωνίως-και μάλιστα σκεπτόταν όχι μόνον πώς ο ουρανός κινείται αιωνίως αλλά και με μία συνεχή κίνηση, δηλαδή χωρίς διακοπές, χωρίς ανάπαυλα, χωρίς στάσεις-για να εξηγηθεί μία κίνηση αυτού του τύπου, είναι αναγκαία μία κίνηση που βρίσκεται ενεργεία, που εξασκεί δηλαδή ενεργώς την ικανότητα της να κινεί, και η οποία πρέπει να βρίσκεται σε ενεργεία, η οποία δεν έχει δηλαδή καθ’εαυτή τίποτε εν δυνάμει, καμία δυνατότητα, διότι μόνον εάν είναι όλη ενέργεια, καθίσταται ικανή κίνηση όπως είναι η κίνηση του ουρανού. Φυσικά η συνέπεια αυτού είναι πώς εάν είναι όλη ενέργεια, εάν η ίδια της η ουσία, εάν το ουσιώδες σ’αυτή είναι ενέργεια, αυτή δεν θα μπορεί να είναι ποτέ ακίνητη, διότι μόνον εκεί που υπάρχει μόνον ενέργεια μπορεί να υπάρξει κίνηση.
Του Enrico Berti.
Βιβλία Λ,Μ,Ν - XII (C.C.6-10),XIII,XIV.
Ας ξαναδούμε όμως σ’αυτό το σημείο την έννοια της δύναμης. Δύναμις είναι η Ικανότης να πράξω ή επίσης και να μην πράξω, η ικανότης να είμαι και να μην είμαι, η δύναμις είναι πάντοτε δύναμις των αντιθέτων. Οπουδήποτε υπάρχει δύναμις, υπάρχει η πιθανότης των αντιθέτων. Και γι’αυτό μία αυτοκίνητη αρχή, καθόσον θα ήταν εν δυνάμει, θα μπορούσε και να μην κινηθεί. Έτσι λοιπόν αποδεχόμενος μία αρχή αυτού του τύπου ισοδυναμεί με την αποδοχή της δυνατότητος του ουρανού να μην κινηθεί κάποια στιγμή. Αλλά αυτό για τον Αριστοτέλη είναι παρανοϊκό (1050 b 23-24), διότι εάν ο ουρανός κινείται αιωνίως-και μάλιστα σκεπτόταν όχι μόνον πώς ο ουρανός κινείται αιωνίως αλλά και με μία συνεχή κίνηση, δηλαδή χωρίς διακοπές, χωρίς ανάπαυλα, χωρίς στάσεις-για να εξηγηθεί μία κίνηση αυτού του τύπου, είναι αναγκαία μία κίνηση που βρίσκεται ενεργεία, που εξασκεί δηλαδή ενεργώς την ικανότητα της να κινεί, και η οποία πρέπει να βρίσκεται σε ενεργεία, η οποία δεν έχει δηλαδή καθ’εαυτή τίποτε εν δυνάμει, καμία δυνατότητα, διότι μόνον εάν είναι όλη ενέργεια, καθίσταται ικανή κίνηση όπως είναι η κίνηση του ουρανού. Φυσικά η συνέπεια αυτού είναι πώς εάν είναι όλη ενέργεια, εάν η ίδια της η ουσία, εάν το ουσιώδες σ’αυτή είναι ενέργεια, αυτή δεν θα μπορεί να είναι ποτέ ακίνητη, διότι μόνον εκεί που υπάρχει μόνον ενέργεια μπορεί να υπάρξει κίνηση.
Να λοιπόν που και ο Αριστοτέλης δέχεται την ύπαρξη μίας ακίνητης ουσίας, την οποία όμως συλλαμβάνει διαφορετικά από τον Πλάτωνα, μία ουσία δηλαδή η οποία συνενώνει στον εαυτό της τους χαρακτήρες που είχαν για τον Πλάτωνα οι ιδέες, δηλαδή ακινησία, αιωνιότητα τελειότητα και εκείνες που είχε η ψυχή του κόσμου δηλαδή την ικανότητα κινήσεως δυναμισμό, επάρκεια. Και να το συμπέρασμα: Είναι λοιπόν αναγκαίο να δεχθούμε ένα κινητό ακίνητο του ουρανού (1072 α 24-26). Φυσικά αυτή η θεωρία, σε όλους τους ερμηνευτές του Αριστοτέλη οι οποίοι κατά κάποιο τρόπο ανήκαν ή προέρχονταν από τις μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες, κατά μία άποψη, άρεσε πολύ, από μία άλλη όμως τους δημιουργούσε πολλά προβλήματα. Άρεσε πολύ η ιδέα της αποδοχής μίας ακίνητης αρχής, καθαρής ενέργειας από την οποία εξαρτώνται τα πάντα από όσα υπάρχουν στο σύμπαν. Διότι από την κίνηση του ουρανού εξαρτώνται οι κινήσεις όλων των άστρων του ηλίου και επομένως η εναλλαγή των εποχών και ο κύκλος της γεννήσεως και της φθοράς που παράγεται πάνω στη γή, και επομένως, αμέσως ή εμμέσως εξαρτώνται τα πάντα. Και πραγματικά ο Αριστοτέλης θα πεί στην συνέχεια, στο έβδομο κεφάλαιο ότι από εκείνη την αρχή «εξαρτώνται ο ουρανός και η Φύση» (1072 b 13-14). Όχι μόνον ο ουρανός, αλλά και η Φύσις επίσης, διότι η Φύσις με την σειρά της εξαρτάται από τις κινήσεις του ουρανού και επομένως εξαρτάται από εκείνη την αρχή. Αλλού ο Αριστοτέλης την ονομάζει το πρώτον πάντων, το πρώτον όλων, το κινούν τα πάντα(1070 b 35), διότι κινώντας τον ουρανό, αυτό το κινητό ακίνητο κινεί, συμπαρασύρει στο στριφογύρισμα ου ουρανού, όλο το σύμπαν, και επομένως είναι μία αρχή που κινεί το πάν. Αυτό το πράγμα δεν μπορούσε να έχει διαφορετική ερμηνεία από εκείνη που δέχθηκαν οι Φιλόσοφοι και οι Θεολόγοι των μεγάλων θρησκειών, της εβραϊκής, της Χριστιανικής και της μουσουλμανικής.
Εκείνο που φέρνει κάποιες δυσκολίες είναι η αιωνιότης αυτής της κινήσεως και επομένως του σύμπαντος το οποίο εμπλέκεται από αυτή την κίνηση, διότι φαίνεται να αντιτίθεται στην δημιουργική αρχή, στην ιδέα της δημιουργίας. Γνωρίζετε ίσως ότι ο Θωμάς Ακινάτης, ιδιοφυώς απέδειξε πώς στην πραγματικότητα δεν είναι, εξ’απόψεως λογικής, ασυμβίβαστες μεταξύ τους, η δημιουργία και η αιωνιότης. Από ιστορικής απόψεως, η σημασία που έχει αυτή η θεωρία της αιωνιότητος του κόσμου είναι εξόχως θετική, διότι δείχνει πώς ακόμη και αν ήταν αιώνιο το σύμπαν, θα είχε εξίσου ανάγκη μίας αρχής από την οποία θα εξηρτάτο. Η θεώρηση της κινήσεως σαν αιωνίου είναι κατά κάποιο τρόπο, η θεώρηση της πραγματικότητος στην ολότητα της, στην μέγιστη δυνατή έκτασή της, σε μία διάσταση η οποία τουλάχιστον στον χρόνο, είναι άπειρη-διότι η αιωνιότης είναι ένας άπειρος χρόνος. Σημαίνει πώς ακόμη και αν θεωρηθεί σαν άπειρη στον χρόνο, παρ’όλα αυτά η αισθητή πραγματικότης, στο σύνολό της, έχει ανάγκη, για να εξηγηθεί, μίας ακίνητης αρχής, η οποία θα είναι καθαρή ενέργεια. Αυτό είναι το μεγάλο όφελος, τεράστιας ιστορικής σημασίας, του έκτου κεφαλαίου του βιβλίου Λάμδα της Μεταφυσικής.
Σ’αυτό υπάρχει επίσης και ένα πρόβλημα, διότι σε κάποιο σημείο ο Αριστοτέλης, λέει πώς η εν λόγω κίνηση είναι ενέργεια, αλλά σύμφωνα με μερικά χειρόγραφα υπάρχει η λέξη ενέργεια, συμφωνα όμως με άλλα υπάρχει ο πληθυντικός ενέργειας, και γι’αυτό εισάγεται η πιθανότης, αυτό το κινητό να μην είναι μοναδικό, αλλά να υπάρχουν περισσότερα από ένα (1071 b 22). Εξάλλου ακόμη και στο τελευταίο βιβλίο της Φυσικής, όπου ο Αριστοτέλης διεξάγει την ίδια συζήτηση, σε κάποιο σημείο λέει: αυτό μπορεί να είναι ένα χωρίς να αποκλείεται η δυνατότητα της ύπαρξης πολλών τέτοιων αϊδίων όντων και πρέπει ακόμη το πρώτο κινούν να είναι ακίνητο» (258 b 11). Είτε είναι ένα είτε είναι πολλά, λοιπόν. Το επιχείρημα του ισχύει, εκ της απόψεως του Αριστοτέλη, τόσο για ένα κινητό ακίνητο, για να εξηγήσει όλη την κίνηση των ουρανών, όσο και για πολλά κινητά! Σε κάθε περίπτωση, ένα ή πολλά, πρέπει να είναι ενεργεία, μόνον ενέργεια, τέτοια ώστε η ουσία τους, να είναι η ενέργεια.
Και γι’αυτόν τον λόγο είναι ακίνητες. Η ακινησία δηλαδή κερδίζεται σαν συνέπεια της καθαρής ενέργεια καταστάσεως των. Αυτό που αναζητάται, αυτό που αποδεικνύεται αναγκαίο για να εξηγήσει μία αιώνια κίνηση, είναι ένα κινητό το οποίο είναι όλο ενέργεια, το οποίο δεν θα έχει εις εαυτό τίποτε εν δυνάμει. Μετά από αυτό, στο υπόλοιπο κεφάλαιο, ο Αριστοτέλης επιστρέφει στην θεωρία του, η οποία έχει ήδη εκτεθεί στο βιβλίο θήτα, περί της προτεραιότητος και προϋπάρξεως της ενέργειας στην δύναμη. Βάσει αυτής πρίν από κάθε τι, πρίν από κάθε άλλο πράγμα υπάρχει μία ενέργεια πραγματικότης, η οποία είναι ακριβώς το κινητό ακίνητο. Έτσι η ενέργεια προηγείται απολύτως της δυνάμεως, ακόμη και αν στα ξεχωριστά άτομα που κινούνται, υπάρχει πρίν η δύναμις και μετά η ενέργεια.
Μέχρις αυτού του σημείου, όπως επίσης και βάσει όσων έχει πεί στην Φυσική, θα έπρεπε να σκεφθούμε πώς αυτό το κινητό ακίνητο, είναι ένα ποιητικόν αίτιο, όπως προκύπτει από τις εκφράσεις κινητικόν και ποιητικόν. Είπε επίσης πώς αυτή η αιτία είναι καλύτερη από τις ιδέες του Πλάτωνος, διότι οι ιδέες του Πλάτωνος δεν είναι επαρκείς. Αντιθέτως στο έβδομο κεφάλαιο, το αμέσως επόμενο όταν αναρωτιέται: Πώς αυτό το κινητό κινεί τον ουρανό; Απαντά πώς κινεί όπως το αντικείμενο της επιθυμίας και όπως το αντικείμενο της νοήσεως κινεί δηλαδή χωρίς να έχει κινηθεί (1072 α 26-27). Εδώ η αναφορά είναι από το περί ψυχής, όπου στο τρίτο βιβλίο λέγεται πώς η επιθυμία κινείται από το επιθυμητό αντικείμενο (433 b 15-17). Για παράδειγμα εάν διψώ για νερό και βλέπω το μπουκάλι με το νερό, αυτό είναι ακριβώς το αντικείμενο της επιθυμίας μου, και τότε κινούμε, πάνω να πάρω το νερό και να το πιώ. Τα ίδια μπορούμε να πούμε και για το αντικείμενο της νοήσεως; Επειδή λοιπόν ο Αριστοτέλης ήταν ρεαλιστής, δήλωνε πώς η νόηση είναι μία κίνηση την οποία πραγματοποιώ, μέσω της οποίας γίνομαι κυρίαρχος κατά κάποιο τρόπο της νοερής μορφής του αντικειμένου, και επομένως το νοερό αντικείμενο κινεί τον νου μου, προς αυτό. Έτσι λοιπόν το αντικείμενο της επιθυμίας και το αντικείμενο της νοήσεως κινούν παραμένοντας ακίνητα, και είναι δυνατόν λοιπόν κάτι να κινεί κάποιο άλλο, παραμένοντας ακίνητο.
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου