Το μητρικό οιδιποδειο σύμπλεγμα

 Συνέχεια από : Δευτέρα 14 Φεβρουαρίου 2022

Το μητρικό σύμπλεγμα
Κεφάλαιο 5ο
Έρως και Ψυχή ΙΙ

Ας στραφούμε τώρα στον σύντροφο της Ψυχής, τον θεό Έρωτα. Ο Οβίδιος μιλά γι’ αυτόν, όπως αναφέραμε, ως τον «puer aeternus», που σημαίνει, πως του δίνει την ύψιστη εσωτερική αξία ως τον «νέο», «γιγνόμενο» θεό. Όταν ταυτίζεται όμως ένας άντρας μ’ αυτό το αρχέτυπο, γίνεται ο ίδιος ένας «puer aeternus» με την αρνητική έννοια του όρου: Μένει ένας γυιός της μητέρας του, που αρνείται να μεγαλώση. Πρέπει να παραιτηθή απ’ αυτήν την ταύτιση, γιατί καμμιά ανθρώπινη ύπαρξη δεν δικαιούται πλήρως να είναι ένας θεός. Όταν μένη ένας άντρας ένας γυιός της μητέρας του και ζη έτσι, σαν να ήταν αθάνατος, σαν να μην του ήταν αναγκαίο, να προσαρμοστή στην πραγματικότητα και σε μιαν πραγματική γυναίκα, όταν ζη σε φαντασίες λυτρωτή, σαν να ήταν αυτός ο άντρας, που θα μπορούσε να λυτρώση μια μέρα τον κόσμο ή να γίνη ο πιο μεγάλος φιλόσοφος ή ποιητής, τότε ταυτίζεται λανθασμένα με τη μορφή του Puer aeternus. Θεωρεί τον εαυτό του έναν θεό και δεν έχει αποσπάσει ακόμα το εγωτικό του σύμπλεγμα απ’ το Ταυτό. Δεν έχει αναπτυχθή ακόμα μέσα απ’ το αρχετυπικό βάθος, έτσι ώστε ο «puer» να γίνεται καθαρή καταστροφή γι’ αυτόν. Τέτοιοι νεαροί άντρες, που είναι σταθερά καρφωμένοι στο μητρικό σύμπλεγμα, είναι τελείως αδιαμόρφωτοι, και το συλλογικό σχήμα του «puer» τους κρατά φυλακισμένους σε μιαν κοινότυπη ζωή.

 Εισαγωγή

Puer aeternus είναι το όνομα ενός αρχαίου θεού. Προέρχεται από το έργο του Οβίδιου “Μεταμορφώσεις”2 και προσδίδεται εκεί στο παιδί-θεό των Ελευσινίων μυστηρίων. Ο Οβίδιος ονομάζει τον θεό Ιάκχο ως “Puer aeternus“3. Αργότερα εξισώθηκε αυτό το παιδί-θεός με τον Διόνυσο και τον θεό Έρωτα. Είναι ο θεϊκός έφηβος, που γεννιέται ως σωτήρας στην άγια νύχτα των ελευσίνιων μυστηρίων, που είναι αφιερωμένα στην λατρεία της μητέρας. Είναι ένας θεός της ζωής, του θανάτου και της ανάστασης-ο θεϊκός έφηβος που αντιστοιχεί στους ανατολικούς θεούς όπως οι Ταμμούζ, Άττις και Άδωνις. Ο τίτλος “Puer aeternus“ σημαίνει “αιώνιος έφηβος”. Σήμερα τον χρησιμοποιούμε και για να χαρακτηρίσουμε ένα συγκεκριμένο τύπο νεαρών ανδρών, που έχουν ένα έντονο μητρικό σύμπλεγμα, και επιδεικνύουν μια τυπική συμπεριφορά, την οποία θα περιγράψω στα επόμενα κεφάλαια.

Γενικά, ένας τέτοιος άνδρας, που ταυτίζεται με το αρχέτυπο του Puer aeternus, παραμένει στην εφηβική ψυχολογία για διάστημα μεγαλύτερο του κανονικού. Δηλαδή προσλαμβάνει στην ενήλικη ζωή του όλα τα χαρακτηριστικά που είναι κανονικά για νεαρούς 17 με 18 χρονών, και αυτό συνδέεται συνήθως με μια μεγάλη εξάρτηση από την μάνα.  Εκείνος αναζητεί μια θεά, και κάθε φορά στη σχέση με μια γυναίκα αναγκάζεται να ανακαλύψει, πως είναι απλά ένα συνηθισμένο ανθρώπινο πλάσμα. Μετά την πρώτη σεξουαλική επαφή μαζί της εξαφανίζεται όλη η συναρπαστικότης, και αποστρέφεται απογοητευμένος, για να προβάλει την ιδεατή του εικόνα σε μια άλλη γυναίκα. Επιθυμεί την μητρική γυναίκα, που κλείνει στην αγκαλιά της και ικανοποιεί όλες του τις ανάγκες. Το όλο συνοδεύεται συνήθως από μια ρομαντική, εφηβική συμπεριφορά.

Ένας τέτοιος άνδρας έχει μεγάλες δυσκολίες να προσαρμοστεί στην κοινωνία. Μερικές φορές εμφανίζεται ένα είδος αντικοινωνικού ατομικισμού: επειδή θεωρεί τον εαυτό του ως κάτι ιδιαίτερο, πιστεύει πως δεν πρέπει να προσαρμοστεί, γιατί αυτό θα ήταν υπερβολική απαίτηση από μια μεγαλοφυΐα! Η με αυτά συνδεδεμένη υπεροψία βασίζεται σε λανθασμένα αισθήματα υπεροχής και ταυτόχρονα σε ένα σύμπλεγμα κατωτερότητος. Τέτοιοι άνθρωποι συνήθως δυσκολεύονται να βρουν το κατάλληλο επάγγελμα, γιατί ό,τι τους προσφέρεται δεν είναι ποτέ εντελώς το σωστό, ποτέ ακριβώς αυτό που φαντάστηκαν. Πάντα υπάρχει μια τρίχα στην σούπα. Και η γυναίκα επίσης, δεν είναι ποτέ ακριβώς η σωστή. Είναι μια καλή φίλη, αλλά....Πάντα υπάρχει ένα αλλά, το οποίο βρίσκεται πριν από τον γάμο ή οποιαδήποτε άλλη υποχρέωση.

Όλα αυτά οδηγούν σε μια μορφή νεύρωσης, που έχει περιγραφεί ως “πρόχειρη ζωή”5. Πρόκειται για μια περίεργη τοποθέτηση ή φαντασία, πως κάποτε στο μέλλον θα έρθει το σωστό, πχ η σωστή γυναίκα, ή η εκπλήρωση εκείνου που κανείς πραγματικά θέλει. Αυτή η στάση είναι μια συνεχής εσωτερική άρνηση, να αφιερωθεί κανείς στην στιγμή(το παρόν). Συχνά συνοδεύεται σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό από το σύμπλεγμα του σωτήρα ή του μεσσία, γυροφέρνει στους μυστικούς λογισμούς, πως μια μέρα θα μπορέσει να σώσει τον κόσμο ή να πει την τελευταία λέξη στην φιλοσοφία, θρησκεία, πολιτική τέχνη ή κάπου αλλού. Αυτό μπορεί να οδηγήσει μέχρι την παθολογική μεγαλομανία. Ένα ίχνος της μεγαλομανίας βρίσκεται και στον λογισμό πως “δεν ήρθε ακόμη η ώρα του”. Ένας τέτοιος άνδρας φοβάται περισσότερο απ' όλα να είναι με κάτι συνδεδεμένος. Έχει τεράστιο φόβο να είναι δεσμευμένος, να μπει πλήρως στον χώρο και στον χρόνο, και να είναι το ανθρώπινο πλάσμα που ο ίδιος είναι. Πάντα είναι παρόν ο φόβος να φυλακιστεί σε μια κατάσταση, από την οποία δεν θα μπορούσε να διαφύγει. Γι' αυτό κάθε παρούσα κατάσταση είναι κόλαση. Αυτή η μη-δέσμευση και η απόσταση από την πραγματικότητα του Puer aeternus, εκφράζεται συμβολικά στον θαυμασμό για επικίνδυνα αθλήματα όπως η πτήση και η ορειβασία: θέλει να πάει όσο πιο ψηλά γίνεται, ώστε να είναι μακριά από την μητέρα, την γη, και την συνηθισμένη ζωή. Όταν αυτό το σύμπλεγμα είναι πολύ έντονο, πεθαίνουν συχνά αυτοί οι νεαροί άνδρες σε πτώσεις αεροπλάνων ή σε ατυχήματα στα όρη. Πρόκειται για μια πνευματική επιθυμία που έχει μετατοπιστεί προς τα έξω, και παίρνει αυτή την μορφή.

Οι ούτω καλούμενοι Pueri δεν προτιμούν αθλήματα που απαιτούν υπομονή και μακρά προπόνηση, γιατί ο Puer aeternus με την αρνητική έννοια της λέξης, είναι από την φύση του πολύ ανυπόμονος. Γνώριζα ένα νεαρό ορειβάτη που ήταν κλασσικό παράδειγμα του Puer aeternus. Προκειμένου να μην φοράει σακίδιο, προτιμούσε να σκληραγωγηθεί, ώστε να μπορεί να κοιμάται έξω στη βροχή και το χιόνι. Για τον σκοπό αυτό ανέπτυξε μάλιστα ένα ιδιαίτερο είδος αναπνοής γιόγκα, και έτσι επέζησε νύχτες με παγετό μέσα σε τρύπες στο χιόνι, περιτυλιγμένος μόνο με ένα μεταξωτό ύφασμα. Για να μην κουβαλάει κανένα βάρος, προπονήθηκε ώστε να κάνει τις εξορμήσεις του χωρίς να τρώει. Για χρόνια όργωνε όλα τα όρη της Ευρώπης και άλλων ηπείρων, χωρίς εξοπλισμό. Από μια άποψη ζούσε μια ηρωική ζωή, ώστε μην αναγκάζεται να κοιμάται σε καλύβες ή να κουβαλάει σακίδιο. Συμβολικά εκφράζεται με αυτά ο σκοπός αυτού του νεαρού άνδρα, να μην συναντήσει την πραγματική ζωή και να μην επιβαρυνθεί από κάποιο βάρος. Αυτό είναι μια απόλυτη άρνηση να αναλάβει την ευθύνη για οτιδήποτε, ή να επωμιστεί το βάρος μιας συγκεκριμένης καταστάσεως.

Η θετική ιδιότητα τέτοιων νεαρών ανδρών, είναι ένα είδος πνευματικότητος, που προέρχεται από μια σχετικά στενή σχέση τους με το συλλογικό ασυνείδητο. Διαθέτουν την χάρη της νεότητος και τις ερεθιστικές ιδιότητες ενός ποτηριού σαμπάνιας. Οι Pueri aeterni είναι συνήθως πολύ άνετοι συνομιλητές, γιατί ξυπνούν τους ακροατές τους με ενδιαφέροντα θέματα και ζωτικότητα. Θέτουν ασύμβατες, βαθιές ερωτήσεις, και κατευθύνονται άμεσα προς την αλήθεια, αναζητώντας πάντα την αληθινή θρησκευτικότητα, κάτι που είναι τυπικό για την ύστερη φάση της εφηβείας. Στον Puer aeternus όμως, εκτείνονται οι ιδιότητες αυτές μέχρι το μέσο της ζωής, και μερικές φορές πιο πέρα ακόμα.

ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΡΟΦΗΤΗΝ ΗΛΙΑΝ – ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

amethystos: ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΡΟΦΗΤΗΝ ΗΛΙΑΝ – ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ (amethystosbooks.blogspot.com)

 Ήκουσε ταύτα Ιεζάβελ η γυνή του Αχαάβ τα γεγενημένα, και πέμπει προς τον Ηλίαν λέγουσα· Τάδε ποιησάτωσάν μοι οι θεοί, και τάδε προσθείησάν μοι, ει μη αύριον θήσω την ψυχήν σου ως την ψυχήν ενός αυτών· και ακούσας Ηλίας έφυγε. Που Ηλίας ο τοσούτος και τηλικούτος; Σκοπός γαρ μοι δείξαι, ότι αμαρτία υπέπεσε· λέγω την αμαρτίαν ου κατηγορών του δικαίου, αλλ’ υπόθεσιν σωτηρίας πραγματευόμενος, ίνα όταν ίδης εκείνους αμαρτήσαντας, μη απογνόντας δε εαυτών, αλλά της του Θεού φιλανθρωπίας τυχόντας, συ εάν αμαρτήσης, περισσοτέραν ελπίζης την σωτηρίαν. Επειδή είπεν Ιεζάβελ, τάδε ποιήσαιέν μοι οι θεοί, και τάδε προσθείησάν μοι, ει μη αύριον θήσω την ψυχήν σου ως την ψυχήν ενός εξ αυτών, ήκουσεν Ηλίας, και έφυγεν οδόν ημερών τεσσαράκοντα. Ω δειλίας υπερβολή! Γυναικός ήκουσε ρήμα, και τεσσαράκοντα ημέρας οδώ βαδίζων έφυγεν· ου μίαν ημέραν, ου δευτέραν, ου τρίτην, αλλ’ άμα τε ο λόγος της γυναικός εισήλθεν εις τον Προφήτην, και από της δειλίας ουκ οίδε τι έπραττε, τοσαύτην φυγήν απερχόμενος. Τι εστί σοι, Ηλία; Συ ει ο τον ουρανόν κλείσας, και την βροχήν χαλινώσας, ο τω αέρι επιτάξας, και τω πυρ άνωθεν καλέσας, ο σφάξας τους ιερείς, ο ειπών τω βασιλεί Αχαάβ, συ ει ο διαστέφων τον Ισραήλ, και ο οίκος του πατρός σου· ο ειπών· Ζη Κύριος, ει έσται υετός, ει μη δια στόματός μου· ο την οικίαν της χήρας άλωνα και δράγματα ποιήσας, ο τοις στοιχείοις επιτάξας, λόγον πόρνης ήκουσας και έφυγας, και μία γυνή αιχμάλωτον απάγει; Αι δύο ακροπόλεις υπό γυναικός ηλέγχθησαν· Πέτρος κόρην εφοβήθη, και ούτος την Ιεζάβελ· τοις αυτοίς περιέπεσον αμαρτήμασι. Και έφυγεν Ηλίας οδόν ημερών τεσσαράκοντα. Που έστιν ο ζήλος σου, Ηλία, ότε έλεγες, Ζη Κύριος, ει έσται υετός, ει μη δια στόματός μου; Ότε τον βασιλέα ήλεγχες, ότε το πυρ εκάλεσας; Τοσαύτα εποίησας, και μιας γυναικός λόγον ουκ εβάστασας; Που έστιν ο τόνος σου, ότε ουκ ήθελες τον σον Δεσπότην αξιώσαι ίνα δω υετόν επί της γης;  

 Αλλ’ όμως μετά το φυγείν Ηλίαν ημέρας τεσσαράκοντα, ήλθε και εκάθευδεν εν τόπω τινί, και έρχεται προς αυτόν ο Θεός, ο Δεσπότης προς τον δούλον, ο κηδεμών και φιλάνθρωπος· και τι φησίν; Ειδώς μεν δια τι ήλθεν εκεί, όμως δε ερωτών· τι ώδε, Ηλία; Και τι συ ώδε; Αινιττόμενος αυτού την φυγήν, αντί του έφυγες· που έστιν η παρρησία εκείνη; Ίνα μάθης, μη σαυτώ θαρρείν. Τι ώδε, Ηλία; Και τι συ ώδε; Αλλ’ όμως ο Ηλίας αποκρίνεται, αλλά μεν έχων εν τη γνώμη, άλλα δε λέγων. Τι γαρ ο Ηλίας προς ταύτα; Κύριε, τους Προφήτας σου απέκτειναν, και τα θυσιαστήριά σου κατέσκαψαν, καγώ υπελείφθην μόνος, και ζητούσι την ψυχήν μου λαβείν αυτήν. Τι ουν προς αυτόν ο Θεός; Ευθύς αυτόν ελέγχει. Ου δια τούτο έφυγες, φησίν, Ηλία· ου γαρ συ μόνος ει ο μη προσκυνήσας τη Βαάλ· είτα επάγει ελέγχων αυτόν· κατέλειπον εμαυτώ επτακισχιλίους άνδρας, οίτινες ουκ άκαμψαν γόνυ τη Βαάλ. Ήλεγξε τοίνυν αυτόν, ότι ου δια τούτο έφυγεν, αλλά δια τον της γυναικός φόβον ανεχόμενος· και μία γυνή τον τοιούτον και τηλικούτον άνδρα δραπέτην και φυγάδα εποίησεν, ίνα μάθης, Ηλία, όταν τι παράδοξον ποιής, μη σαυτώ επιγράφειν, αλλά τη του Θεού δυνάμει. Είδες πως ότε απέστη η χάρις, ηλέγχθη η φύσις; Έφυγεν Ηλίας οδόν ημερών τεσσαράκοντα. Ω φόβου επίτασις! Ω δειλίας υπερβολή! Ου μίαν έφυγεν ημέραν, ου δευτέραν, ου τρίτην, αλλά τεσσαράκοντα ημέρας, και αυτός τας πανερήμους κατέλαβεν, ου τροφήν έχων, ου σιτηρέσιον επαγόμενος· μεθύων γαρ από του φόβου, τούτων ουκ εφρόντιζεν, αλλά τας αοικήτους εδίωκεν. Εισήλθεν ο λόγος της γυναικός εις τον Προφήτην, και καθάπερ ζέφυρος σφοδρώς εμπεσών εις ιστίον τη ρύμη την ολκάδα αποπέμπει, ούτως ο λόγος της γυναικός εισελθών εις τον Προφήτην, μετά πολλής ρύμης αυτόν ει την έρημον εξέπεμψε. Που έστιν, Ηλία, τα της παρρησίας εκείνης; Που το στόμα το φοβερόν; Που η γλώττα η ηνίοχος των όμβρων· που ο εκατέροις επιτάττων τοις στοιχείοις, ποτέ μεν ουρανόν κλείων, ποτέ δε πυρ καλών επί την θυσίαν; Αλλ’ όμως, ως προείπον, ταύτα εποίει της χάριτος ενεργούσης· 

ΣΗΜΕΡΑ ΤΟ ΜΗΤΡΙΚΟ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ, Ο ΦΟΒΟΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΚΥΡΙΑΡΧΕΙ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΣΤΟΝ ΔΥΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΔΙΑ ΤΟΥ ΟΙΔΙΠΟΔΕΙΟΥ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΦΡΟΥΝΤ ΚΑΤΕΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΥΣΙΣ ΤΟΥ ΑΝΔΡΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΔΙΑ ΤΟΥ ΦΟΒΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΟΡΡΙΨΕΩΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ.

ΑΥΤΟΣ Ο ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ ΠΑΝΤΟΔΥΝΑΜΟΣ ΘΕΟΣ [Ο ΕΩΣΦΟΡΟΣ] ΠΟΥ ΕΠΙΝΟΗΣΕ Η ΔΥΣΗ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΕ Ο ΚΑΡΤΕΣΙΟΣ ΕΝΣΑΡΚΩΘΗΚΕ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΣΑΝ ΦΟΒΟΣ ΤΗΣ ΣΚΟΤΕΙΝΗΣ ΠΛΕΥΡΑΣ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ, ΣΑΝ ΦΟΒΟΣ ΤΗΣ ΒΑΒΩΣ, ΦΟΒΟΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ.

ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΟΜΩΣ ΠΩΣ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΣΤΗ ΑΠΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΧΑΡΗΣ, ΣΤΟΝ ΚΥΡΙΑΡΧΟ ΑΘΕΙΣΜΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ, ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ, ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ, ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ.

ΑΥΤΟΣ Ο ΑΘΕΙΣΜΟΣ ΓΕΝΝΗΣΕ ΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗ ΨΥΧΗ ΣΤΗΝ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΦΥΣΕΩΣ.