ΠΑΥΛΟΣ ΤΟΜΕΣ ΣΤΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ - ΠΕΤΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ (41)

 Συνέχεια από: Δευτέρα 26 Σεπτεμβρίου 2022

ΠΕΤΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ

ΠΑΥΛΟΣ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)

ΤΟΜΕΣ ΣΤΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ

Μέρος Τρίτο

TOMEΣ ΣΤΗΝ ΠΑΥΛΕΙΑ ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

Κεφάλαιο 13

Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΛΟΓΕΙΑΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

13.4.  ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΥΛΕΙΑΣ ΛΟΓΕΙΑΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΠΡΟ-ΠΑΥΛΕΙΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

Με βάση τα καινοδιαθηκικά δεδομένα59 και την πιο πάνω συνοπτική παρουσίαση των παράλληλων προ-παύλειων θεσμών και εκδηλώσεων, έγινε νομίζουμε σαφές πως το παύλειο πρόγραμμα της λογείας παρουσιάζει ομοιότητες μόνο με τις παράλληλες ιουδαϊκές εκδηλώσεις της εποχής εκείνης.

Με το φόρο του διδράχμου η λογεία εμφανίζει τις παρακάτω ομοιότητες: 

(α) και στις δυο περιπτώσεις τελικός προορισμός των χρημάτων ήταν η Ιερουσαλήμ (Ρωμ 15,26)· για τους Ιουδαίους το θρησκευτικό και λατρευτικό τους κέντρο, για τους χριστιανούς η μητέρα των εκκλησιών. 

(β) Υπάρχουν σαφείς μαρτυρίες ότι τόσο στο ιουδαϊκό, όσο και στο παύλειο πρόγραμμα, τα χρήματα μαζεύονταν σε καθορισμένα σημεία (Ρωμ 15,26), από όπου προωθούνταν προς τα Ιεροσόλυμα με καθορισμένους συνόδους (Β´ Κορ 8,16εξ). 

(γ) Όπως για το φόρο του διδράχμου, έτσι και για τη λογεία υπήρχε ενθάρρυνση για περιοδική αποταμίευση των χρημάτων που προορίζονταν για τα Ιεροσόλυμα (Α´ Κορ 16,2). 

(δ) Και στις δυο περιπτώσεις λαμβανόταν πρόνοια να υπάρχει διαύγεια στη διαδικασία, ώστε να αποφεύγεται οποιαδήποτε υπόνοια οικονομικών ατασθαλιών, μάλιστα τόσο ο Παύλος όσο και οι ιουδαϊκές αρχές προσέφευγαν στο ίδιο γραφικό χωρίο (Β´ Κορ 8,20εξ. Πρβλ Παρ 3,4).

Υπάρχουν, εντούτοις, και οι παρακάτω αξιόλογες διαφορές: (α) ενώ ο φόρος του διδράχμου από την απομακρυσμένη διαφθορά συνδυαζόταν με τη γιορτή της Σκηνοπηγίας, η λογεία φαίνεται να είχε προγραμματιστεί για την περίοδο της Πεντηκοστής (Πραξ 20,16). 

(β) Ενώ ο ιουδαϊκός φόρος είχε τη ρωμαϊκή κάλυψη και προστασία, για τη λογεία πουθενά δεν γίνεται λόγος για κάτι παρόμοιο (Πρβλ. Πραξ 24,17-26). 

(γ) Ενώ για το φόρο του διδράχμου το χρηματικό ποσό ήταν καθορισμένο (1/2 shekel=1 δίδραχμο), για τη λογεία υπήρχε απόλυτη ελευθερία που βασιζόταν στην αγαθή προαίρεση (Α´ Κορ 16,2· Β´ Κορ 8,12· 9,5εξ). 

(δ) Ενώ ο φόρος του διδράχμου γινόταν σε ετήσια βάση, για τη λογεία δεν υπάρχουν ενδείξεις για κάτι παρόμοιο.60 

(ε) Ενώ ο ιουδαϊκός θεσμός είχε καθαρά λατρευτικό χαρακτήρα, η λογεία είχε έντονα κοινωνικό χαρακτήρα, σε σημείο μάλιστα να προσπαθεί ο Παύλος να πείσει τους Κορινθίους ότι αυτή είναι η πραγματική λατρεία (Β´ Κορ 9,11 εξ).61

Με τον έρανο των γραμματέων, και βέβαια με την εξέλιξή του σε πατριαρχικό φόρο, δεν μπορεί να περιμένει κανείς χτυπητές ομοιότητες, αφού πρόκειται για πολύ μεταγενέστερους θεσμούς.62 

Παρόλα αυτά θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε τα εξής ενδιαφέροντα παράλληλα: 

(α) και στις δυο περιπτώσεις οι επιφορτισμένοι με τη συλλογή και διεκπεραίωση του εράνου ονομάζονται «απόστολοι» (Β´ Κορ 8,23). 

(β) Η έκδοση ειδικών καταλόγων επιφανών συνδρομητών στον ιουδαϊκό αυτό έρανο μπορεί να παραλληλιστεί με τους υπερβολικούς επαίνους του Παύλου τόσο για τους Μακεδόνες (Β´ Κορ 8,1εξ), όσο και για τους Κορινθίους (Β´ Κορ 9,2εξ).

Η λογεία όμως, όπως τουλάχιστον οργανώθηκε στην παύλεια ιεραποστολή, παρουσιάζει μερικές εξωτερικές ομοιότητες και με τους υπόλοιπους καθιερωμένους θεσμούς των ιουδαϊκών κοινοτήτων. Είναι αρκετά ενδεικτικό, ότι το χαρακτηριστικό αριθμό των υπεύθυνων κοινοτικών υπαλλήλων (2 ή 3) τον συναντούμε και στην παύλεια οργάνωση της λογείας (Β´ Κορ 8,18εξ).

Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι το παύλειο πρόγραμμα της λογείας φαίνεται επηρεασμένο από το φόρο του διδράχμου, εμφανίζει όμως ομοιότητες και με το μεταγενέστερο θεσμό του εράνου των γραμμάτων. Οι ομοιότητες όμως αυτές περιορίζονται μόνο στον τομέα της οργάνωσης και των εξωτερικών, πρακτικών κυρίως, διακανονισμών. Τόσο η προσδιοριστική για τη λογεία ορολογία, όσο και η έμφαση που φαίνεται να επιχειρεί να δώσει ο Παύλος στη θεολογική της τεκμηρίωση, διαφοροποιούν σημαντικά το παύλειο πρόγραμμα από κάθε γνωστή θρησκευτική και κοινωνική εκδήλωση του περιβάλλοντος του αποστόλου.

Προκειμένου, λοιπόν, να προσδιορίσουμε το θεολογικό χαρακτήρα της λογείας δεν απομένει παρά να αναλύσουμε ερμηνευτικά την κυριότερη καινοδιαθηκική μαρτυρία, την ενότητα δηλαδή Β´ Κορ 8-9. Προτού όμως προχωρήσουμε στην ερμηνεία του χαρακτηριστικού αυτού κειμένου, θα πρέπει να το εξετάσουμε φιλολογικά στην όλη συνάφεια της παύλειας αλληλογραφίας με τους Κορινθίους.

Συνεχίζεται με το 14ο κεφάλαιο

ΟΛΗ Η ΘΛΙΒΕΡΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΕΧΕΙ ΕΝΑΝ ΜΟΝΟ ΣΚΟΠΟ: ΝΑ ΑΠΟΦΥΓΕΙ ΜΕΧΡΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΗΣ ΛΗΘΗΣ ΤΟ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟ ΧΑΡΙΣΜΑ, ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΤΟ ΕΞΙΣΩΣΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΔΙΑΔΟΧΗ ΤΩΝ ΕΠΙΣΚΟΠΩΝ.

 Η ΟΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΔΟΧΗ ΠΙΣΤΗΣ, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΔΟΧΗ ΧΑΡΙΣΜΑΤΟΣ. ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΙΚΟΠΕΔΟ ΤΟ ΧΑΡΙΣΜΑ.

Σημειώσεις

59. Βλ. πιο πάνω σελ. 46εξ.

60. Στο παρελθόν αρκετοί μελετητές, όπως o F. Rendali, “The Pauline Collection”, σελ. 334εξ, ο V. Weber, Die antiochenische Kollekte, σελ. 58εξ. J. Knox, Chapters in a Life of Paul (1950) σελ. 56, υποστήριξαν πως πρόθεση του Αποστόλου ήταν να καθιερώσει τη λογεία ως ετήσιο θεσμό. Κάτι τέτοιο όμως δεν βγαίνει από τα κείμενα. Βλ. και K. F. Nickle, The Collection, σελ. 91εξ.

61. Περισσότερα στο ερμηνευτικό (Β´) Μέρος.

62. Βλ. και C. K. Barrett, A Commentary on the Second Epistle to the Corinthians (1973) σελ. 26.