Αγ. Γρηγόριος Νύσσης - Ερμηνεία του Άσματος Ασμάτων (31)

    Συνέχεια από: Σάββατο 5 Νοεμβρίου 2022

    ΛΟΓΟΣ Θ'

(Ασμα Ασμ. 4,10 - 15)

Πόσο πιο ωραία έγιναν τα στήθη σου, αδελφή μου, νύμφη μου, 

πόσο πιο ωραία από το κρασί έγιναν;

Η ευωδία των μύρων σου πάνω από όλα τα αρώματα.

Κερήθρα είναι τα χείλη σου, νύμφη μου, και σταλάζουν,

μέλι και γάλα κάτω από τη γλώσσα σου·

και η ευωδιά των ρούχων σου σα μυρωδιά λιβανιού. 

Κήπος κλεισμένος είσαι, αδελφή μου, νύμφη μου,

κήπος κλεισμένος, πηγή σφραγισμένη.

Όσα μου στέλνεις είναι παράδεισος ροδιών και κάθε καρπού, 

κύπροι μαζί με νάρδους,

νάρδος και κρόκος, μοσχοκάλαμο και κανέλα,

με όλα μαζί τα ξύλα του λιβάνου (τα δενδρολίβανα),

σμύρνα κι αλόη με όλα τα πρώτα αρώματα.

Πηγή κήπων, πηγάδι του ζωντανού νερού, 

που κατεβαίνει με θόρυβο από το Λίβανο».

Αν αναστηθήκατε μαζί με το Χριστό, να σκέφτεστε τα άνω (τα ουράνια), όχι τα επίγεια. Αυτά μας λέει εκείνος που μιλά με το στόμα του Παύλου. Γιατί λέει, «πεθάνατε και η ζωή σας κρύφτηκε μαζί με το Χριστό μέσα στο Θεό. Όταν ο Χριστός, η ζωή σας, φανερωθεί, τότε και εσείς θα φανερωθείτε μαζί του μέσα στη δόξα». Αν λοιπόν νεκρωθήκαμε ως προς την κάτω φύση μας, μεταθέτοντας την ελπίδα της ζωής από τη γη στον ουρανό, κι αν η ζωή της σαρκός έχει κρυφτεί από μας σύμφωνα με το λόγο των Παροιμιών «οι σοφοί κρύβουν την αίσθησή τους», κι αν περιμένουμε να μας φανερωθεί η αληθινή ζωή που είναι ο Χριστός, ώστε να φανερωθούμε κι εμείς μέσα στη δόξα αλλαγμένοι στο θειότερο, τότε ας ακούσουμε έτσι τα παρόντα, ως νεκροί στο σώμα, που τα λεγόμενα δεν μας παρασέρνουν σε καμιά σαρκική σκέψη. Ο νεκρός δηλαδή στα παθήματα (στα πάθη) και στις επιθυμίες, επειδή σκέφτεται τα ουράνια, μεταφέρει τις έννοιες των λόγων στο επίπεδο της καθαρότητας και της αφθαρσίας «όπου ο Χριστός κάθεται στα δεξιά του Πατέρα» και δεν υπάρχει πάθος εξαιτίας της λήθης των ταπεινών και χαμόσυρτων νοημάτων. Aς ακούσουμε λοιπόν τους θείους λόγους, με τους οποίους η Γραφή περιγράφει την ομορφιά της αγνής νύμφης, και ας τους ακούσουμε σα να είμαστε πια έξω από τη σάρκα και το αίμα και να έχουμε μεταστοιχειωθεί στην πνευματική φύση.

«Γιατί έγιναν πιο ωραία τα στήθη σου, αδελφή μου, νύμφη μου; Γιατί έγιναν πιο ωραία από το κρασί και η ευωδιά των μύρων σου ξεπερνά όλα τ' αρώματα;». 

Ότι καθένας που κάνει το θέλημα του Κυρίου είναι αδελφός του κι αδελφή του και μητέρα του κι ότι η αγνή παρθένος (κόρη) που έχει ενωθεί με τον Κύριο προς μετουσία της αμόλυντης κλίνης ονομάζεται ορθά νύμφη είναι φανερό στον καθένα που δεν αγνοεί τους θεόπνευστους λόγους. Εγώ όμως ερευνώντας το νόημα των θείων αυτών λόγων βλέπω ότι δεν προσφέρεται στη νύμφη από τον Λόγο ένας κενός έπαινος από την ονομασία αυτή, αλλά υποστηρίζω ότι ο νυμφίος εκθέτει τις αιτίες της τόσης ομορφιάς της. Γιατί δε θα γινόταν τόσο ωραία στις πηγές των αγαθών διδαγμάτων, που μεταφορικά τις ονομάζει μαστούς, αν δεν γινόταν πρώτα αδελφή του Κυρίου με τα αγαθά έργα της κι έπειτα ανακαινισμένη εις παρθενίαν δια της άνωθεν γεννήσεως (με την βάπτιση από τον ουρανό) μνηστή και νύμφη εκείνου που την ένωσε μαζί του.

Αυτός λοιπόν που την ονόμασε αδελφή του και νύμφη του αναφέρει την αιτία της μεταβολής των μαστών της προς το καλύτερο και τελειότερο, που δεν βγάζουν πια γάλα, την τροφή των νηπίων, αλλά πηγάζουν το αθάνατο κρασί προς ευφροσύνη των πιο τέλειων, που τη θεία του χάρη δεν τη νόθεψε το νερό των καπήλων. Μέσα στους λόγους σώζεται κατά κάποιο τρόπο, όπως στη χαρά του γάμου, η αγαπητική φιλοφροσύνη (καλοσύνη της αγάπης), που αμοιβαία και οι δύο προσφέρουν το ερωτικό συναίσθημα (την ερωτικήν διάθεσιν). Γιατί με τα όμοια λόγια αντιχαιρετίζει και ο νυμφίος την Εκκλησία, με τα οποία πρώτη εκείνη στο προοίμιο ύμνησε το κάλλος του. Ευθύς με τα πρώτα λόγια δηλαδή, όταν πόθησε να περάσει στο στόμα της ο λόγος από το θείο στόμα δηλώνοντάς το με το αίνιγμα του φιλήματος, δήλωσε ότι η αιτία της επιθυμίας αυτής είναι ότι οι μαστοί του είναι αγαθοί και νικούν με τον ανάβλυσμά τους τη φύση του κρασιού και ξεπερνούν την ευωδία όλων των μύρων και των αρωμάτων λέγοντας τα εξής· «γιατί είναι αγαθοί οι μαστοί σου πιο πολύ από το κρασί και η ευωδία των μύρων σου ξεπερνά όλα τα αρώματα».

Επειδή λοιπόν και σ' όλα τα άλλα διδασκόμαστε το δόγμα αυτό από τη θεία φιλοσοφία (διδασκαλία), ότι η θεότητα γίνεται πάντοτε σ' εμάς τέτοια, όπως θα παρουσιαστούμε εμείς στο Θεό με την προαίρεσή μας, γι' αυτό και τώρα η αντίδοση γίνεται από τη Γραφή κατάλληλη στη νύμφη (ο Δαβίδ δηλαδή στην προφητεία του μαρτυρεί ότι ο Θεός είναι αγαθός για τους αγαθούς, για όσους όμως έχουν αποθηριωθεί με τη ζωή που κάνουν, άλλος προφήτης τον ονομάζει αρκούδα και πάρδαλη, προεκθέτοντας την ευαγγελική διδασκαλία με αινίγματα και μ' αυτά ο χαρακτήρας των λόγων του βασιλιά φαίνεται αλλιώτικος στους από τη δεξιά πλευρά και διαφορετικός στους από τ' αριστερά, αγαθός και μαλακός στους πρώτους και στους δεύτερους φοβερός κι αμείλικτος, προσαρμόζοντας τον εαυτό του στην προαίρεση εκείνων που κρίνονται), γι' αυτό λοιπόν ο Κύριος της αντιπροσφέρει τον έπαινο όμοιο με όσα αυτή ύμνησε το κάλλος του Κυρίου. Αποδέχεται δηλαδή κι αυτός την αλλοίωση των μαστών της που με την ενέργειά της έγινε προς το καλύτερο, ότι έπαυσαν να βγάζουν γάλα και πηγάζουν άφθονο κρασί, που προκαλεί την ευχαρίστηση στις τελειότερες καρδιές που δεν ταλαντεύονται πιά από τη νηπιότητα, αλλά μπορούν να ρουφούν από τον κρατήρα της σοφίας με το στόμα τους τα αγαθά και να πίνουν.

Αφού λοιπόν επαίνεσε τους μαστούς για την προσφορά του κρασιού, προσθέτει και τον έπαινο της ευωδίας λέγοντας· «και η ευωδία των μύρων σου ξεπερνά όλα τα αρώματα». 

Πρέπει ν' αντιληφθούμε τον έπαινο αυτόν, αφού διδαχτούμε από την αγία Γραφή τη φύση των αρωμάτων που κατονομάζονται. Κάθε ευώδες άρωμα γίνεται ευχάριστο στην όσφρηση. Επομένως πρέπει να υποθέσουμε ότι αρώματα λέγονται εκείνα, όσα μας είπε η αγία Γραφή ότι ευωδιάζουν. Για παράδειγμα· προσφέρει ο Νώε τη θυσία στο Θεό, «και αισθάνθηκε ο Κύριος την ευωδία». Η θυσία λοιπόν γίνεται για τον Θεό άρωμα. Κι αργότερα προσφέρονται στον Θεό με τον ορισμό του νόμου πολλές εξιλαστήριες και ευχαριστήριες θυσίες, και για την σωτηρία και για την κάθαρση και για την αμαρτία. Όλα αυτά κατάταξέ τα στα αρώματα, επίσης τις ολοκαρπώσεις και τα ολοκαυτώματα και τις μερικές αφιερώσεις των εκλεκτών κομματιών που αφαιρούνται, το στήθος του ζώου το οποίο προσφέρεται θυσία, ο λοβός του ήπατος, το λίπος πάνω στο νεφρό, και επιπλέον το λιβάνι, το αλεύρι που είναι ποτισμένο με λάδι, το θυμίαμα του μίγματος, και όλα τα άλλα όσα εξαγιάζονται με τη φωτιά, ας τεθούν στον κατάλογο των αρωμάτων.

Οταν λοιπόν ακούσουμε ότι το μύρο της νύμφης κρίνεται άξιο να γίνει αποδεκτό περισσότερο από όλα τα αρώματα, με το λόγο αυτόν διδασκόμαστε τούτο· ότι το μυστήριο της αλήθειας, που επιτελείται με την ευαγγελική διδασκαλία, είναι το μόνο που ευωδιάζει για το Θεό, προτιμότερο από όλα τα αρώματα του νόμου, επειδή δεν καλύπτεται πια με κανένα τύπο και καμιά σκιά, αλλά μοσχοβολά από τη φανέρωση της αλήθειας. Γιατί κι αν ο Κύριος αισθάνθηκε κάποιο από τα προηγούμενα αρώματα να βγάζει οσμή ευωδίας, αξιώθηκε καθένα από αυτά να γίνει αποδεκτό σύμφωνα με το λόγο που εκδηλώνεται στα γινόμενα κι όχι κατά το σωματικό είδος των γινομένων (και όχι με την εξωτερική και υλική μορφή των τελετών). Κι αυτό γίνεται φανερό από τη δυνατή φωνή του προφήτη που λέει «δε θα δεχτώ από το σπίτι σου θυσίες μοσχαριών ούτε κατσίκια από τα κοπάδια σου»!· γιατί «δεν θα φάγω κρέας ταύρων ούτε θα πιώ αίμα τράγων». Μολονότι στο παρελθόν έγιναν συχνά θυσίες ζώων. Αλλά κι αν γίνουν αυτά, είναι διαφορετικό ό,τι νομοθετείται  συμβολικά για σένα με αυτά, ότι πρέπει να θανατώνονται (σφαγιάζονται) τα πάθη σου. Γιατί λέει· «θυσία στο Θεό είναι το συντετριμμένο φρόνημα· ο Θεός δεν θα περιφρονήσει μια καρδιά συντριμμένη και ταπεινωμένη». Από αυτό γίνεται η θυσία της αίνεσής μας που δοξολογεί αυτόν που οσφραίνεται αυτήν την ευωδιά. 

Επειδή λοιπόν ξεπέρασε όλα τα τυπικά αρώματα του νόμου η ψυχή που μοσχοβολά πνευματικά κατά τον Παύλο, που ήταν ευωδία Χριστού, έγινε και η ίδια με τη ζωή της το μύρο της ιερωσύνης και το μίγμα του θυμιάματος, μοσχοβολώντας με την ποικίλη συμβολή και ανάμιξη των αρετών. Και η ζωή της ψυχής αυτής φάνηκε στην όσφρηση του Νυμφίου ως οσμή ευωδίας. Γι' αυτό η θεία αίσθηση, όπως λέει ο Σολομών, προτάσσει από τα υλικά αρώματα του νόμου εκείνη την άυλη και καθαρή ευωδία, που παρασκευάζεται με τις αρετές, λέγοντας (ο Νυμφίος), «και η ευωδιά των μύρων σου ξεπερνά όλα τα αρώματα».