Αγ. Γρηγόριος Νύσσης - Ερμηνεία του Άσματος Ασμάτων (33)

 Συνέχεια από: Παρασκευή 23 Δεκεμβρίου 2022

    ΛΟΓΟΣ Θ'

(Ασμα Ασμ. 4,10 - 15)

Πόσο πιο ωραία έγιναν τα στήθη σου, αδελφή μου, νύμφη μου, 

πόσο πιο ωραία από το κρασί έγιναν;

Η ευωδία των μύρων σου πάνω από όλα τα αρώματα.

Κερήθρα είναι τα χείλη σου, νύμφη μου, και σταλάζουν,

μέλι και γάλα κάτω από τη γλώσσα σου·

και η ευωδιά των ρούχων σου σα μυρωδιά λιβανιού. 

Κήπος κλεισμένος είσαι, αδελφή μου, νύμφη μου,

κήπος κλεισμένος, πηγή σφραγισμένη.

Όσα μου στέλνεις είναι παράδεισος ροδιών και κάθε καρπού, 

κύπροι μαζί με νάρδους,

νάρδος και κρόκος, μοσχοκάλαμο και κανέλα,

με όλα μαζί τα ξύλα του λιβάνου (τα δενδρολίβανα),

σμύρνα κι αλόη με όλα τα πρώτα αρώματα.

Πηγή κήπων, πηγάδι του ζωντανού νερού, 

που κατεβαίνει με θόρυβο από το Λίβανο».

Κι αφού έτσι επαίνεσε το στόμα και τη γλώσσα της νύφης, μεταβαίνει πάλι στα υψηλότερα εγκώμια λέγοντας «η ευωδιά των ρούχων σου είναι σα μυρωδιά λιβανιού». Ο λόγος αυτός είναι μια φιλοσοφία που διδάσκει σε τι αποσκοπεί ο ενάρετος βίος των ανθρώπων. Τέλος δηλαδή της ενάρετης ζωής είναι η ομοίωση προς το θείο, και χάριν αυτού και η καθαρότητα της ψυχής και η απόρριψη κάθε εμπαθούς διάθεσης κατορθώνεται από τους ενάρετους με την επιμέλεια, ώστε ν' αποτυπωθεί σ' αυτούς με τη φρονιμότερη ζωή ένα αποτύπωμα από την ανώτερη φύση. 

Δεν είναι λοιπόν μονοδιάστατη ούτε μονότροπη η πολιτεία της αρετής, αλλά, όπως στην κατασκευή των υφασμάτων, η υφαντική υφαίνει το φόρεμα με πολλά νήματα άλλα τεντωμένα ίσια κι άλλα περασμένα από τα πλάγια, έτσι και στην ενάρετη ζωή πρέπει να συνδράμουν πολλά, με τα οποία υφαίνεται ο φρόνιμος βίος. Ο θείος Απόστολος αριθμεί τα νήματα αυτά, από τα οποία συντελείται το πανί των καθαρών έργων, αναφέρει την αγάπη, τη χαρά, την ειρήνη, τη μακροθυμία και την καλοσύνη (τη χρηστότητα) και όλα τα παρόμοια, που στολίζουν όποιον αλλάζει το φθαρτό και γήινο βίο και ντύνεται την ουράνια αφθαρσία. Γι' αυτό δέχεται ότι το φόρεμα που στολίζει τη νύφη μοιάζει στην ευωδιά με το λιβάνι. Αν και βέβαια πριν από αυτό είπε ότι η ευωδιά των μύρων της νύφης ξεπερνά όλα τα αρώματα, ώστε να μοιάζει το πράγμα με αναίρεση των εγκωμίων, αν αυτή που τοποθετήθηκε πάνω από κάθε άρωμα παρομοιάζεται τώρα και συγκρίνεται με ένα μόνο άρωμα, αφού ο λόγος είπε ότι η ευωδιά των ρούχων είναι όπως η μυρωδιά του λιβανιού. 

[Δεν γίνεται όμως καμιά αναίρεση των εγκωμίων]. Επειδή όμως ειδικά για κάποιο λόγο ήταν ορισμένο για την τιμή της θεότητας το θυμίαμα από λιβάνι, γι' αυτό εκείνη που θεωρήθηκε ανώτερη από όλα τα αρώματα κρίνεται άξια να παρομοιασθεί με το ένα άρωμα, που είναι προορισμένο για το Θεό, ώστε το νόημα του αινίγματος να είναι κάπως τέτοιο· η περιβολή (το φόρεμα) των αρετών σου, νύφη μου, μιμείται τη θεία μακαριότητα, μοιάζοντας με την καθαρότητα και την απάθεια στην απρόσιτη φύση. Τέτοια, λέει, είναι η ευωδιά των ρούχων σου, ώστε να είναι παρόμοια με το λιβάνι που είναι προορισμένο για να τιμάται η θεότητα.

Με τους επόμενους επαίνους μαθαίνουμε, πως θα μπορούσε να γίνει κάποια ψυχή αδελφή και σύζυγος του Κυρίου, με τους λόγους «είσαι κήπος κλεισμένος, αδελφή μου, νύφη μου». Επομένως αν μεν κάποια ψυχή μεταβάλλεται και γίνεται νύφη με την προσκόλλησή της στον Κύριο, ενώ γίνεται δε αδελφή του με το να πραγματοποιεί το θέλημά του, όπως λέει το Ευαγγέλιο, ας γίνει κήπος θαλερός που περιέχει όλα τα ωραία φυτά, τη συκιά με τα γλυκά σύκα, την κατάκαρπη ελιά, το φοίνικα με το φύλλωμα στην κορυφή, το φορτωμένο (εύκαρπο) αμπέλι, χωρίς όμως κάποιο θάμνο με αγκάθια και χωρίς βάτα, αλλά αντί αυτών το κυπαρίσσι και τη μυρσίνη (μυρτιά). Γιατί έτσι γνωρίζει να στολίζει τον κήπο αυτόν ο μέγας Δαβίδ και ο υψηλοστόχαστος Ησαίας· ο Δαβίδ λέγοντας «ο δίκαιος θ' ανθίσει όπως ο φοίνικας» και «εγώ σαν ελιά κατάκαρπη» και «η γυναίκα του σαν κλήμα πολύκαρπο», ενώ ο Ησαίας λέει ότι θ᾽ ανεβεί αντί θάμνος το κυπαρίσσι και αντί βάτων η μυρσίνη. Και από άλλο προφήτη μακαρίζεται αυτός που αναπαύεται κάτω από τη δική του συκιά.

Θα πήγαινε βέβαια σε μάκρος να εκθέσουμε λεπτομερώς τα αινίγματα για καθένα από τα δένδρα αυτά που μας έδειξαν οι προφήτες, αφού είναι φανερό σε όλους, ποιος είναι ο γλυκύς καρπός της συκιάς που ωριμάζει από ένα πολύ στυφό χυμό, που στην αρχή είναι πικρός κι ούτε τρώγεται, έπειτα όμως γίνεται καρπός ειρηνικός και καταγλυκαίνει τα αισθητήρια της ψυχής. Ξέρουμε επίσης τι μας χαρίζει η καρποφορία της ελιάς· ο πολύ δριμύς και ολόπικρος χυμός που περιέχει ο καρπός στην αρχή, έπειτα με την οικεία ωρίμανση και καλλιέργεια αλλάζει και γίνεται λάδι, ύλη του φωτός, ξεκούραση από κόπους, ανακούφιση από τους πόνους, του κεφαλιού φαιδρότητα, συνεργός σε όσους αγωνίζονται σύμφωνα με τον νόμο στα αθλήματα. Και τέλος πως ο φοίνικας κάνει τον καρπό του πολύ δύσκολο στις προσπάθειες των κλεφτών, καθώς συγκεντρώνει τους καρπούς του ψηλά και δεν τους αφήνει κοντά στη γη, και ποια είναι η χάρη που μας παρέχει το κλήμα και το ευωδιαστό κυπαρίσσι και η ηδύτητα της μυρσίνης. Είναι ολοφάνερα σε όλους όσοι γνωρίζουν καλά που αποβλέπουν όλα αυτά που με τον τρόπο του συμβολισμού τα εφαρμόσαμε στα σχετικά με την αρετή. 

Ο κήπος λοιπόν των δέντρων αυτών είναι θαλερός και κατάφυτος και είναι ασφαλισμένος από παντού με το φράχτη των εντολών, ώστε να μην παρέχει σε βάρος του καμιά είσοδο στον κλέφτη και στα θηρία (γιατί αυτόν που περιλαμβάνεται κυκλικά με το φράχτη των εντολών δεν τον πλησιάζει ο αγριόχοιρος και δεν τον καταστρέφει ο κάπρος του δάσους). Αν λοιπόν υπάρχει κάποιος κήπος και είναι ταυτόχρονα κι ασφαλισμένος, αυτός γίνεται αδελφή και νύφη εκείνου που είπε στην ψυχή αυτή· «είσαι κήπος κλεισμένος, αδελφή μου, νύφη μου».