Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΠΡΟ ΧΡΙΣΤΟΥ - Δημήτριος Δουμάνης (10)

 Συνέχεια από: Πέμπτη 25 Αυγούστου 2022

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΠΡΟ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΑΠΘ

Σύμβουλος Καθηγητής κ. Χρ. Σταμούλης

Μεταπτυχιακός Φοιτητής: Δημήτριος Δουμάνης

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2015

ΚΕΦΆΛΑΙΟ Β΄:ΧΡΙΣΤΌΣ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΊΑ.

Δ) Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΩΣ ΚΕΦΑΛΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ.

α. Ο προαιώνιος Θεάνθρωπος Χριστός

Με ένα ελάχιστο δείγμα παραδειγμάτων γίνεται σαφές το συνεχές της πατερικής διδασκαλίας για το γεγονός της υπάρξεως της Εκκλησίας του Χριστού και προ Χριστού. «Η εκκλησία του Χριστού δεν είναι μόνο καθολική αλλά είναι και διαχρονική». Όπως παρατηρεί ο Αγ. Χρυσόστομος όχι μόνο «πανταχού της οικουμένης», αλλά και «πανταχού των χρόνων εκτέταται»229. «Η επέκταση της Εκκλησίας μέσα στον χρόνο δεν αντιμετωπίζεται μόνο ως ιστορική διάρκεια αλλά και ως διαχρονική παρουσία»230.Και αυτό γιατί «η Εκκλησία είναι ο ίδιος ο Χριστός, αλλά και ο Χριστός είναι η Εκκλησία. Όλη η εκκλησία ενυπάρχει εν τω Χριστώ και όλος ο Χριστός ενυπάρχει εν τη εκκλησία»231. Και όχι μόνον αυτό αλλά ο Αγ. Ιγνάτιος ο Θεοφόρος δίνει στην Εκκλησία την διάσταση που της αρμόζει, «Όπου γάρ αν ή Χριστός Ιησούς, εκεί και η Καθολική Εκκλησία.»232 [Τουτέστιν ανόητοι ο χρόνος υπάρχει μέσα στην αΐδιο Τριάδα. Δεν ξεκίνησε με την δημιουργία; Ούτε τους λόγους των αγίων που αντιγράψατε δεν συλλαμβάνετε και θέλετε να θεολογήσετε!]

Από τα ανωτέρω μπορούμε να συμπεράνουμε αβίαστα τα εξής: H πραγματικότητα της εν χρόνω, πενήντα ημέρες μετά την Ανάσταση, αποκάλυψης της ήδη υπαρχούσης Εκκλησίας του Χριστού, επ’ ουδενί δεν αναιρεί την ύπαρξη της και προ της Θείας Ενσαρκώσεως. Ο Υιός και Λόγος του Θεού ο Άναρχος και Προαιώνιος Χριστός, είναι ο ίδιος κεφαλή και ιδρυτής της με την αρχή της δημιουργίας.[ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ Η ΑΛΟΓΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ; ΤΑΥΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΛΟΙΠΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΙΣ ΕΠΟΧΕΣ ΑΛΛΑΖΕΙ ΚΑΙ ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΗΣ;!!]

β. Πίστη, η μεγαλυτέρα απόδειξις

Επειδή βέβαια, αυτή η έκφραση «Προαιώνιος Χριστός», ίσως προβληματίζει κάποιους, θεωρώντας ότι κάθε φορά που την χρησιμοποιούμε θα πρέπει να κάνουμε και την απαραίτητη γι’ αυτούς διευκρίνιση ότι αναφερόμαστε στον Υιό και Λόγο του Θεού και όχι στην ανθρώπινη φύση Του, χωρίζοντας νεστοριανικά τον ένα Χριστό, [ΤΟΝ ΧΩΡΙΣΑΤΕ ΗΔΗ. ΤΑΥΤΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΘΕΙΑ ΦΥΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΑΣΗ. ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟΝ ΝΑ ΔΙΔΑΣΚΕΤΕ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΝΑ ΔΙΑΣΤΡΕΦΕΤΕ ΤΙΣ ΨΥΧΕΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ;] θα παραθέσουμε πάλι το χωρίο του Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά «πάσης αποδείξεως κρείτων και οίον αρχή τις αναπόδεικτος ιεράς αποδείξεως, η πίστης εστί, μόνιμος ούσα των πεπεισμένων ίδρυσις.»233 Η προσπάθεια που καταβάλει κανείς να διαλεχτεί με κάποιον για το ότι ο Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός είναι προαιώνιος είναι ανευ ουσίας αν ο ίδιος δεν πιστεύει τον Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό ως Προαιώνιο Θεό.[ΤΑΥΤΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΘΕΛΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΘΕΟ ΜΟΝΑΔΑ ΕΝ ΤΡΙΑΔΙ;]

Εν ολίγοις η στάση αυτών θυμίζει τη στάση του Ιουλιανού του παραβάτου έναντι του προσώπου του Χριστού όπως αποτυπώνεται στο «υπόμνημα μαρτυρίου μεγαλομάρτυρος Αρτεμίου», του Αγ. Ιωάννου του Δαμασκηνού: «τον δε Χριστόν χθές του είναι αρξάμενον και προ πολλού της ημετέρας γενεάς, Θεόν προαιώνιον και βασιλέα των όλων ανακηρύττετε;»[ΚΑΙ; Ο ΑΓΙΟΣ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ]234 Και φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι την ίδια αμφιβολία έχουν και οι μη αποδεχόμενοι την θεότητα του Χριστού, Εβραίοι: «και ο Τρύφων (σ.σ. ο εβραίος συνομιλητής του Ιουστίνου.). και περί τούτων όσα φρονείς ακηκόαμεν, είπεν. Αναλαβών ούν τον λόγον, όθεν επαύσω, πέραινε, παράδοξός τις γαρ ποτέ και μη δυνάμενος όλως αποδειχθήναι δοκεί μοι είναι, το γάρ λέγειν σε προυπάρχειν Θεόν όντα πρό αιώνων τούτον τον Χριστόν, είτα και γεννηθήναι άνθρωπον γενόμενον υπομείναι, και ότι ούκ άνθρωπος εξ ανθρώπου, ού μόνον παράδοξον δοκεί μοι είναι αλλά και μωρόν.»235[ΚΑΙ; Η ΕΝΣΑΡΚΩΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΕΙΝΑΙ ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΞΗ ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΑΙΔΙΟΣ ΓΕΝΝΗΣΙΣ]

γ. Νεστόριος και προαιώνιος Χριστός

Η αναγνώριση όμως της προαιωνιότητος του Χριστού είναι βασική προϋπόθεση της σωτηρίας όχι μόνο στην καινή, αλλά και στην παλαιά διαθήκη: «επεί οί τα καθόλου και φύσει και αιώνια καλά εποίουν ευάρεστοί εισι τω Θεώ, και δια του Χριστού τούτου εν τη αναστάσει ομοίως τοις προγενομένοις αυτών δικαίοις, Νώε και Ενώχ και Ιακώβ και εί τινές άλλοι γεγόνασι, σωθήσονται συν τοις επιγνοούσι τον Χριστόν τούτον του Θεού Υιόν, ός και πρό εωσφόρου και σελήνης ήν.»236

Βέβαια το πρόβλημα της μη αποδοχής της προαιωνιότητας του Χριστού έχει νεστοριανές ρίζες. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα από τα επιχειρήματα που χρησιμοποιεί ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας για να μεταπείσει τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο τον Β΄ (Μικρό), για τις κακοδοξίες του Νεστορίου και να του αποδείξει ότι αφενός ο Υιός και Λόγος του Θεού και ο Χριστός είναι ένα και το αυτό, αφετέρου ότι ο Χριστός για αυτόν ακριβώς το λόγο είναι ο «Αυτός χθές και σήμερον και εις τους αιώνας»237, ερμηνεύοντας το σχετικό Παύλειο χωρίο αλλά και άλλα του ιδίου αποστόλου και του αγίου Ιωάννου του Θεολόγου.[ΕΔΩ ΓΙΝΕΤΑΙ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟ ΤΟΝ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ. ΠΑΡΑΠΛΑΝΗΣΗ ΛΕΓΕΤΑΙ Η ΥΠΟΥΛΗ ΤΑΚΤΙΚΗ.]

Θα μας επιτραπεί εδώ λόγω του μεγέθους του κειμένου και της σπουδαιότητάς του να παραθέσουμε την μετάφραση μόνον.: « μπορείς να δείς και από αλλού να λένε τα ίδια οι πνευματοφόροι. Πράγματι ο Ιωάννης λέγει: “εν αρχή ήν ό λόγος, και ο λόγος ήν προς τον θεόν, και θεός ήν ο Λόγος. Ούτος ήν εν αρχή προς τον Θεόν. Πάντα δι αυτού εγένετο, και χωρίς αυτού εγένετο ουδέν έν”. Ο Παύλος λέει “Είς Θεός, ο Πατήρ, εξ ού τα πάντα, και είς Κύριος, Ιησούς Χριστός δι ού τα πάντα”. Αλλά αν υπήρχε κάτι το οποίο μεσολαβούσε μετά την ένωση του Λόγου με τη σάρκα, και κατά την άποψη κάποιων διαιρούσε σε διαφορετικά μέρη, εννοώ την δυάδα που υπάρχει τον Υιό, πως δημιουργήθηκαν όλα από τον Ιησού Χριστό. Αλλ’ ‘όμως δημιουργήθηκαν τα πάντα από αυτόν. Είναι λοιπόν ολοφάνερο ότι τα ιδιαίτερα φυσικά γνωρίσματα που υπάρχουν στον Λόγο που γεννήθηκε από τον Πατέρα, διατηρήθηκαν πάλι σ’ αυτόν και όταν φανερώθηκε σαν άνθρωπος. Επομένως είναι επικίνδυνο να τολμά κανείς την διαίρεση. Γιατί είναι ένας Κύριος, ο Ιησούς Χριστός, και μ’ αυτόν δημιούργησε ο Πατέρας τα πάντα. Και δημιουργός λοιπόν είναι ως Θεός, και ζωοποιός ως ζωή, και αποτελείται από ενδιάμεσο με ενωμένα τα ανθρώπινα και υπερανθρώπινα ιδιώματα. Γιατί είναι μεσίτης μεταξύ του Θεού και των ανθρώπων, σύμφωνα με της γραφές, όντας από την φύση του Θεός και όχι χωρίς σάρκα, και άνθρωπος αληθινά, όχι όμως απλός σαν εμάς, αλλά είναι αυτό που ήταν, Θεός, και όταν έγινε σάρκα. Έχει γραφεί “Ιησούς Χριστός χθές και σήμερον ο αυτός και εις τους αιώνας”. Η δηλαδή δεν λέμε ότι γεννήθηκε από την αγία Παρθένο ο Εμμανουήλ κατά τους τελευταίους καιρούς του αιώνα; Και αυτό δεν είναι αλήθεια; Το “χθές” πάλι και “σήμερον”, φιλοχριστε βασιλιά μου, μπορεί να σημαίνει τον παρόντα χρόνον και τον περασμένο ήδη. Πώς λοιπόν θα μπορούσε να είναι ο ίδιος και κατά τον περασμένο χρόνο, αφού δεν είχε ακόμα γεννηθεί κατά σάρκα; Υπήρχε λοιπόν στην αρχή ο λόγος, και αφού φανερώθηκε από τον αιώνιο και Άτρεπτο Θεού και Πατέρα, έχει κι αυτός στη φύση του το αιώνιο και άτρεπτο. Ή δεν είναι πολύ πρόσφατο και αποδόθηκε κατά τον καιρό της ενανθρώπησης στο Λόγο το όνομα “Ιησούς Χριστός”; κι αυτό βέβαια το δείξαμε με τα πλείστα όσα επιχειρήματα. Κατανόησε λοιπόν ότι ο Ιησούς Χριστός, και όχι μόνο ο Λόγος, λέγει ότι είναι ο ίδιος χθές και σήμερα και στους αιώνες. Πώς όμως μπορεί να έχει το άτρεπτο και την παραμονή στην ταυτότητα η ανθρώπινη φύση, τη στιγμή πού επιδέχεται κίνηση και εκτός από τα άλλα την κίνηση από την μη ύπαρξη στην ύπαρξη και τη ζωή; Έκανε λοιπόν λάθος στην αλήθεια η αγία γραφή, και αυτόν πού χθές δεν υπήρχε λέγει ότι προϋπήρχε; Αυτό εγώ βέβαια δεν θα το έλεγα, πολύ απέχω από κάτι τέτοιο, γιατί ο Ιησούς Χριστός είναι χθές και σήμερα ο ίδιος και στους αιώνες. Την πρεσβύτητα όμως του λόγου και το αμετάβλητο δεν θα τα αρνηθώ καθόλου, έστω και αν έγινε σάρκα, θα θεωρήσω όμως ότι με την ένωσή του με τη δική του σάρκα καταδηλώνεται πάλι αυτός ως αυτός που υπήρχε χθές και προϋπήρχε. Και βέβαια αποστρέφονταν με βδελυγμία στην παραφροσύνη τους οι Ιουδαίοι και επιχειρούσαν να τον λιθοβολήσουν, επειδή δεν αποδέχονταν την πίστη. Γιατί απορούσαν, μολονότι τον έβλεπαν άνθρωπο σαν εμάς, διαβεβαίωνε ότι αυτός είναι πρεσβύτατος ως προς την αρχαιότητα από κάθε άνθρωπο, λέγοντας ως Θεός, “Αμήν, αμήν λέγω υμίν, πρίν Αβραάμ γενέσθαι εγώ ειμί”. Όταν απαντώντας και σ’ αυτό το λόγο εκείνοι του έλεγαν, “πεντήκοντα έτη ούπω έχεις, και Αβραάμ εώρακας”;. λέγει πάλι και ο Ιωάννης “ούτος έστι, περί ού εγώ είπον υμίν, οπίσω μου έρχεται ανήρ ός εμπροσθέν μου γέγονεν, ότι πρώτος μου ήν”. Και πώς ενώ τον γνώριζε ως άντρα και έλεγε με το όνομά του τον Εμμανουήλ, λέγει ότι γεννήθηκε πρίν από αυτόν και υπήρξε πρώτος από αυτόν, αυτός που ήταν νεώτερος και μεταγενέστερος του; Αλλά θα πεί ίσως κάποιος, λέγει ότι ήταν μπροστά από αυτόν και πρώτος ως την δόξα, όπως μου έρχεται στο νού να το πώ. Ότι όμως η σκέψη αυτή είναι κίβδηλη και αποτέλεσμα αμάθειας, θα το αποδείξει όχι μακρός λόγος…. Είπε κάπου ο Θεός για τον κατά σάρκα Χριστόν που κατάγεται από την γενιά του Δαυίδ, μέσω κάποιου προφήτη “και σύ, Βηθλεέμ, οίκος του Εφραθά, μη ολιγοστός εί του είναι εν χιλιάσιν Ιούδα. Εκ σού μοί εξελεύσεται του είναι εις άρχοντα εν τω Ισραήλ και αί έξοδοι αυτού απαρχής εξ’ ημερών αιώνος”. Για τους Ισραηλίτες πάλι ο ιερώτατος Παύλος λέγει, “πάντες εις τον Μωυσήν εβαπτίσθησαν εν τη νεφέλη και εν τη θαλλάση, και πάντες βρώμα πνευματικόν το αυτό έφαγον, και πάντες το αυτό πνευματικόν έπιον πόμα, έπινον γάρ εκ πνευματικής ακολουθούσης πέτρας, η δε πέτρα ήν ο Χριστός.” Πρόσεχε λοιπόν ότι δίνεται στον Ιησού Χριστό σε ένωση κατ’ οικονομίαν η πρεσβύτητα που είναι ιδιαίτερο γνώρισμα του Λόγου. Ή δεν είναι σαφής ο λόγος; Γιατί πολύ καλά ότι ο καταγόμενος από την Βηθλεέμ, ως άνθρωπος και υιός γυναίκας έχει την προέλευσή του από την αρχή του κόσμου, γιατί ο Θεός Λόγος που ενανθρώπησε υπήρχε από την αρχή και πρίν από κάθε αιώνα ακόμα, και αυτός ήταν η πέτρα, που διψασμένο τον Ισραήλ τον ξεδιψούσε με ανέλπιστα κι απροσδόκητα νάματα, μολονότι είχε γεννηθεί ως προς την σάρκα από την ανθρώπινη φύση κατά τους εσχάτους καιρούς του κόσμου και είχε χρισθεί για την αποστολή του σ΄ αυτόν τον κόσμο από τον Θεό Πατέρα…..»238. [ΜΙΑ ΦΥΣΙΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΕΣΑΡΚΩΜΕΝΗ. ΕΙΝΑΙ Η ΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΥΡΙΛΛΟΥ Η ΟΠΟΙΑ ΓΕΝΝΗΣΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ ΚΑΤΑ ΓΡΑΜΜΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΤΟΝ ΜΟΝΟΦΥΣΙΤΙΣΜΟ. ΠΑΡΟΤΙ ΛΟΙΠΟΝ Ο ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΛΑΜΑΣ ΔΙΕΚΡΙΝΕ ΣΑΦΩΣ ΤΗΝ ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΥΙΟΥ ΚΑΙ ΛΟΓΟΥ, ΟΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΤΕΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΤΗΝ ΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΛΛΟΥ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΟΥΝ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΟΦΥΣΙΤΙΣΜΟΥ, ΑΚΥΡΩΝΟΝΤΑΣ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΩΣ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΜΑΞΙΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ.]

δ. Η πίστη του πληρώματος στην προαιωνιότητα του Θεανθρώπου

Εδώ αξίζει να τονίσουμε ότι οι πατέρες που μιλούν για την προαιωνιότητα του Χριστού, μεταφέρουν και την αντίληψη και γνώμη του απλού λαού για τον Θεό του. Ακόμη και συγγραφείς, οι οποίοι ήταν φιλικά προσκείμενοι στον Άρειο, όπως ο εκκλησιαστικός ιστορικός Ευσέβιος, ο οποίος ελέγχεται για τη στάση του απέναντι στην αίρεση του Αρείου239, αναγκάζεται, μεταφέροντας την άποψη του πληρώματος της Εκκλησίας να ομολογήσει την ύπαρξη του Χριστού και πρίν από την Θεία Του σάρκωση.: «ταύτα μεν ουν αναγκαίως προ της ιστορίας ενταύθα μοι κείσθω, ως αν μη νεώτερον τις είναι νομίσειε τον Σωτήρα και Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν, δια της ενσάρκου πολιτείας αυτού χρόνους. Ίνα δε μηδέ την διδασκαλίαν αυτού νέαν είναι και ξένην ως αν υπό νέου και μηδέν των λοιπών διαφέροντος ανθρώπων συστάσαν υπονοήσειέ της, φέρε δια βραχέων και περί τούτου διαλάβομεν».240 [ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΝΣΑΡΚΩΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ ΚΑΙ Ο ΖΗΖΙΟΥΛΑΣ ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΤΗΝ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΗ ΥΠΑΡΞΗ ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ. ΑΥΤΟ ΑΚΡΙΒΩΣ ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ Η ΥΠΑΡΞΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΝΣΑΡΚΩΣΗ;]

Και η άποψη του πληρώματος της Εκκλησίας είχε από πολύ νωρίς συνοδικά διατυπωθεί στην σύνοδο της Αντιοχείας που συγκλήθηκε το 268-269 για να καταδικάσει τον Παύλο Σαμοσατέα. Ως γνωστόν ο εν λόγω αιρετικός, υποστήριζε, ότι ο Υιός και Λόγος του Θεού ήταν μία απλή δύναμη του Θεού241 και όχι ο Άναρχος και Προαιώνιος Υιός και Λόγος του Θεού, ο ομοούσιος με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα. Σε αυτό το σύμβολο οι πατέρες της Εκκλησίας κάνουν μια εκτενή αναφορά στην προΰπαρξη του Χριστού ως Υιού και Λόγου του Θεού: « Τούτον (τον Χριστό) λέγομεν καταβάντα και οφθέντα τω Αβραάμ προς τη δρϋί τη Μαυρή, ένα των τριών, ώ ως Κυρίω και κριτή ο πατριάρχης διελέγετο… τούτον(λέγομεν) είναι, ός εκπληρών την πατρικήν βουλήν τοις πατριάρχαις φαίνεται και διαλέγεται εν ταίς αυταίς περικοπές και τοις αυτοίς κεφαλαίοις ποτέ μεν ως άγγελος, ποτέ δε ως κύριος, ποτέ δε θεός μαρτυρούμενος…. Και εκάλεσεν Ιακώβ το όνομα του τόπου εκείνου «είδος Θεού», είδον γάρ Θεόν πρόσωπον προς πρόσωπον, και εσώθη μου η ψυχή…. Ούτω και ο Χριστός πρό της σαρκώσεως εν ταίς θείαις γραφαίς ως είς ωνόμασται..»242. [ΝΑ ΚΑΙ Η ΨΕΥΔΟΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ Η ΟΠΟΙΑ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΨΕΥΔΗ ΤΑΥΤΙΣΗ ΤΟΥ ΟΡΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟ ΠΟΥ ΑΦΟΡΑ ΤΟΝ ΕΝΣΑΡΚΩΘΕΝΤΑ ΛΟΓΟ ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΥΙΟΥ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΘΕΙ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ  ΣΤΗΝ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΘΕΛΗΣΕΩΣ ΧΑΡΙΝ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΕΩΣ]

ε. Λάθος Τριαδολογία, εσφαλμένη Χριστολογία

Λίγα χρόνια αργότερα ο Μέγας Αθανάσιος αντιμετωπίζοντας τους αρειανούς της εποχής του, είχε αντιληφθεί ότι η συγκεκριμένη χριστολογική αντίληψη του Αρείου αλλά και του συνεχιστή του, Ευνομίου, αποτελούσε επισφράγισμα της λανθασμένης Τριαδολογίας τους, εφόσον κάθε αμφισβήτηση της θεότητος του Χριστού, προκαλεί σύγχυση στην κατανόηση του Τριαδολογικού δόγματος: «Πράγματι ο Άρειος υποστήριζε ότι ο Λόγος δεν είναι ομοούσιος με τον Πατέρα, αλλά είναι κτίσμα και ποίημά του “…ούκ έστιν ίδιος της ουσίας του Πατρός, κτίσμα γάρ εστί και ποίημα. Και ουκ έστιν αληθινός Θεός ο Χριστός, αλλά μετοχή και αυτός εθεοποιήθη”243. Όπως κάθε κτίσμα, έτσι και ο Υιός είναι τρεπτός και αλλοιωτός κατά φύσιν, “… ότε μέντοι θέλει, δύνασθαι τρέπεσθαι και αυτός ο Λόγος εστί τρεπτός, τω δε ιδίω αυτεξουσίω έως βούλεται, μένει καλός”244. Για να αποδείξει την κτιστότητα του Λόγου, ο Άρειος χρησιμοποίησε τη συγκεκριμένη χριστολογική αντίληψη και απέδωσε όλες τις ανθρώπινες ιδιότητες και τα πάθη του Χριστού στον ίδιο το Λόγο»245.[ΔΗΛ. Ο ΖΗΖΙΟΥΛΑΣ, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΕΤΑ ΑΡΕΙΟΣ;] Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΥ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΕΙΣΑΓΕΙ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΣΤΗΝ ΑΙΔΙΟ ΤΡΙΑΔΑ , ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΕΙΝΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΠΡΟ ΤΗΣ ΕΝΣΑΡΚΩΣΕΩΣ, ΤΙ ΕΙΝΑΙ;

στ. Κεφαλή της εκκλησίας, η Θεϊκή υπόστασις του Χριστού

Σημαντικό επίσης, είναι να τονιστεί ότι, κεφαλή της εκκλησίας δεν είναι η ανθρώπινη φύση του Χριστού. «Ος ερρύσατο ημάς εκ της εξουσίας……εν ώ έχομεν την απολύτρωσιν,την άφεσιν των αμαρτιών……Ος εστίν εικών του Θεού του αοράτου, πρωτότοκος πάσης κτίσεως, ότι εν αυτώ εκτίστη τα πάντα…… τα πάντα δι’ αυτού και εις αυτόν έκτισται, και αυτός εστί πρό πάντων, και τα πάντα εν αυτώ συνέστηκε, και Αυτός εστίν η Κεφαλή του σώματος της Εκκλησίας…»246. Και αυτό γιατί μόνο ως Θεός μπορεί να είναι κεφαλή της Εκκλησίας. «Ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός ως Αρχηγός….. δέν δύναται παρά να είναι Θεός….. διότι μόνον ο Θεός διαμένει εις τον αιώνα και δύναται να ιδρύσει Εκκλησίαν Αιωνίαν, περιλαμβάνουσα τους απ’ αρχής πιστούς μέχρι των εσχάτων.».247 Κεφαλή της Εκκλησίας συνέπεια της Ανάρχου και Προαιώνιας Υπόστασις Του , είναι ο Όλος Χριστός.

Αν όμως θελήσουμε, επιμένοντας, να δούμε το θέμα και από την άποψη της ανθρώπινης φύσεως του Χριστού, τότε πάλι καταλήγουμε στο ίδιο σημείο. Στην ανθρώπινη φύση Του, πάλι βρίσκεται σαρκούμενη στο πρόσωπο του ενανθρωπήσαντος Λόγου, ολόκληρος η Αγία Τριάς, « και ότε λέγει ο Απόστολος, «ότι εν Χριστώ κατοικεί πάν το πλήρωμα της Θεότητος σωματικώς», εν τη σαρκί αυτού κατοικεί πάν το πλήρωμα της Θεότητος νοητέον»248. Με όποιο τρόπο λοιπόν προσεγγίσει κάποιος τον Χριστό, οδηγείται στο Θεϊκό Του πρόσωπο, το οποίο ενεργεί και υποστασιάζει και τις δύο φύσεις Αυτού249.[ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΛΟΓΟΣ. ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΝΣΑΡΚΩΣΕΩΣ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΕΝΑ ΓΝΩΣΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ. ΑΛΛΟ ΟΜΩΣ ΝΑ ΛΕΜΕ ΟΤΙ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΧΕΙ ΣΑΝ ΣΚΟΠΟ ΤΗΣ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟ ΚΑΙ ΑΛΛΟ ΝΑ ΛΕΜΕ ΟΤΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ, ΔΗΛ. ΠΡΟΑΙΩΝΙΟΣ ΧΑΡΙΖΟΝΤΑΣ ΜΙΑ ΚΑΤΑ ΦΥΣΙΝ ΘΕΩΣΗ. ΝΑ ΟΜΟΛΟΓΟΥΜΕ ΔΗΛ. ΟΤΙ ΘΕΟΣ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΘΕΟΤΗΣ ΑΥΤΗΣ Ο ΠΑΠΑΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ Ο ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ ΟΜΟΟΥΣΙΟΣ ΚΑΙ ΙΣΟΣ, ΚΑΤΑΡΓΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ. ΚΑΝΕΝΑΣ ΔΕΝ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΕ ΤΟΝ ΘΕΟ ΛΟΓΟ. ΤΟΝ ΛΟΓΟ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ: ΕΝ ΑΡΧΗ ΗΝ Ο ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ Ο ΛΟΓΟΣ ΗΝ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΕΟΝ ΚΑΙ ΘΕΟΣ ΗΝ Ο ΛΟΓΟΣ. Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΑΣ ΔΙΝΕΙ ΤΗΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΕΩΣ ΕΝ ΧΡΙΣΤΩ ΙΗΣΟΥ, ΕΚΟΥΣΙΑ, ΥΠΕΡΒΑΙΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΚΟΥΣΙΟ ΕΡΧΟΜΟ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ. ΑΥΤΗ Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΤΑΡΓΕΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΤΟ ΕΚΟΥΣΙΟ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ, ΤΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΕΙ ΤΗΝ ΑΝΤΙΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΘΕΣΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΥ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΚΑΘΙΣΤΑ ΑΙΩΝΙΟ ΚΑΙ ΑΘΑΝΑΤΟ ΤΟ ΑΚΟΥΣΙΟ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΕΩΣ ΕΤΟΙΜΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟ].

ζ. Ορθόδοξη θεολογία και σχολαστικισμός

Βέβαια εδώ θα μπορούσαμε να πούμε ότι φαίνεται ξεκάθαρα ένας «ορθόδοξος» σχολαστικισμός. Ο ισχυρισμός ότι κεφαλή της εκκλησίας είναι μόνον η ανθρώπινη φύση του Χριστού250, δεν είναι απαραίτητο να δηλώνεται ξεκάθαρα. [Ο ΑΝΑΣΤΑΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΘΕΟΦΟΒΕ] Αυτό είναι άλλωστε και ενάντια στην κοινή συνείδηση του απλού ορθοδόξου λαού. Μπορεί απλά να αποτελεί λογική συνέπεια εσφαλμένων, ορθοδόξων φαινομενικά, δογματικών θέσεων.

Σε αυτό το σημείο αρκεί να αναφέρουμε την περίπτωση του Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά ο οποίος στην πολεμική του ενάντια στο περίφημο έργο του Βαρλαάμ, ορθόδοξο κατά τους περισσοτέρους συγχρόνους του, «κατά Λατίνων» (contra latinos), διέκρινε την αίρεση μόνον στον τρόπο προσεγγίσεως του Θεού μέσω της διαλεκτικής και όχι της πατερικής αποδεικτικής-εμπειρικής μεθόδου251. Το γεγονός ότι ξεκινώντας από αυτό, το φαινομενικά όχι τόσο σημαντικό γεγονός, κατέληγε η διδασκαλία του Βαρλαάμ να απορρίπτει τη σύνολη πατερική παράδοση, δυστυχώς δεν έγινε στην αρχή αντιληπτό από κανέναν σχεδόν σύγχρονό του, γι’ αυτό και πολεμήθηκε ο άγιος και από «ορθοδόξους» της εποχής του.

Αυτός λοιπόν ο σχολαστικισμός, σαν θεολογική σκέψη προτάσσει μόνο μια διαλεκτική και νοητική πορεία στα πλαίσια της οποίας η προσέγγιση του Θεού μπορεί να γίνει μόνο διαμέσου των κτιστών πραγμάτων γιατί απλά καμία Θεοφάνεια ή θέα του Θεού δεν είναι όχι μόνον κατανοητή, αλλά ούτε καν αντιληπτή252. Οι πατέρες της Εκκλησίας μιλούν για «κατάφαση» και «απόφαση» της θεολογίας. Αυτές οι δύο όμως είναι παντελώς αντίθετες προς την θετική θεολογία (theologia affirmativa) και αρνητική θεολογία (theologia negativa) του σχολαστικισμού στις οποίες κυριαρχεί μόνο η διαλεκτική και νοητική αναγωγή προς το Θεό. [Η ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΚΤΙΣΤΟΥ ΚΑΙ ΑΚΤΙΣΤΟΥ ΤΟΥ ΖΗΖΙΟΥΛΑ ΤΙ ΕΙΝΑΙ; ΧΩΡΙΣ ΚΑΜΜΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΙΣ ΑΚΤΙΣΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΟΥΣΙΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΛΟΓΙΚΗ ΚΤΙΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΟΥΝ ΤΗΝ ΑΛΟΓΗ. ΔΙΑΛΟΓΟΣ;]

η. Θεοτόκος και Θεάνθρωπος

Σε κάθε περίπτωση, μας είναι δύσκολο να κατανοήσουμε πώς είναι δυνατόν να δέχεται κάποιος την Παναγία ως Θεοτόκο, παρότι γέννησε τον Θεάνθρωπο Χριστό και ταυτόχρονα να μην μπορεί να δεχτεί ότι ο ίδιος Θεάνθρωπος Χριστός είναι προαιώνιος.[ΤΙ ΘΑ ΠΕΙ ΓΕΝΝΗΣΗ, ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ, ΑΝΑΣΤΑΣΗ; Ο ΚΥΡΙΟΣ ΑΝΕΛΗΦΘΗ  ΙΔΙΟΣ ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΗΛΘΕ; ΟΠΩΣ ΤΟ ΑΤΜΑΝ ΤΟΥ ΙΝΔΟΥΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΙΩΝΙΑ ΜΕΤΕΜΨΥΧΩΣΗ ΤΟΥ, ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΑΛΛΑΖΕΙ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑ, ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ ΣΤΟ ΜΠΡΑΜΑΝ ΑΠΑΡΑΛΛΑΧΤΟ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΥΠΑΡΞΕΙ ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΟ ΠΛΗΡΩΜΑ;] Φυσική συνέπεια λοιπόν, για όποιον τυχόν δεν δέχεται ότι ο Θεάνθρωπος Χριστός είναι προαιώνιος Θεός, είναι το να μην θεωρεί την Παναγία Θεοτόκο. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο αγ. Κύριλλος Αλεξανδρείας αφιέρωσε την ζωή του για τον όρο «Θεοτόκος», αρνούμενος στον θεολογικό του αντίπαλο Νεστόριο, τον όρο «Χριστοτόκος», τον ίδιο που χρησιμοποιούσε και ο ίδιος, αλλά με την ορθόδοξη έννοια του πριν εμφανιστεί το πρόβλημα της αμφισβήτησης του προσώπου του Χριστού. Βέβαια για τον Νεστόριο που κατέτασσε τον Κύριλλο με τους Αρειανούς και τους Απολιναριστές, στο θέμα του θεοπασχητισμού, το πρόβλημα προέρχοταν από τον υποστατικό τρόπο ένωσης των δύο φύσεων, τρόπος που εκφράζεται πλήρως από τον όρο «Θεοτόκος». Σύμφωνα με αυτόν, αυτός ο όρος, που σημειωτέον τον θεωρεί έξω της παραδόσεως, έχει μονοφυσιτικές ρίζες και προέλευση ως προκαλών «κράση» του Θεού με τον άνθρωπο, του κτιστού με το άκτιστο.[ΞΕΧΝΟΥΝ ΕΠΙΤΗΔΕΙΩΣ ΝΑ ΑΝΑΦΕΡΟΥΝ ΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΘΕΟΤΟΚΟ Η ΟΠΟΙΑ ΕΔΩΣΕ ΣΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΤΟ ΘΕΩΜΕΝΟ ΣΩΜΑ ΤΟΥ, ΧΩΡΙΣ ΤΑ ΔΙΑΒΛΗΤΑ ΜΑΣ ΠΑΘΗ.]

Κατά συνέπεια καταργείται η διάκριση των φύσεων, η οποία κατάργηση αποδίδει τα πάθη της ανθρωπότητας στη θεότητα εφόσον όλα λέγονται και γίνονται από έναν, όχι όμως κατά την αξία της συνάφειας αλλά κατά φύσιν: «…ίνα δε αυτό σαφέστερον και πάσιν ευληπτότερον είπω, τοις Αρείου και Ευνομίου και Απολιναρίου και πάντων (σ.σ. εδώ στρέφεται και κατά του αγίου Κυρίλλου) τοις χοροίς των της τοιαύτης φατρίας σπουδή το Θεοτόκος, εισάγειν, ως κράσεως γινομένης και των δύο φύσεως μη διαιρουμένων, μηδέν των ευτελών εις την ανθρωπότητα λαμβάνεσθαι και χώραν αυτούς λοιπόν κατά της θεότητος έχειν, ως πάντων λεγομένων παρ’ ενός, ού κατά την από της συναφείας αξίας, αλλά κατά την φύσιν»253. «Πράγματι, ο επίσκοπος Αλεξανδρείας αποκαλεί την Παρθένο «Θεοτόκο» γιατί γέννησε το Θεό Λόγο ενωμένο «καθ’ υπόστασιν» με τη σάρκα254. Η ένωση, όμως, έγινε «ατρέπτως», «ασυγχύτως»255, «αχωρίστως» και «αδιαιρέτως»256, έτσι ώστε να μείνει ό Λόγος του Θεού «τούθ’ όπερ εστί», επειδή η φύση του είναι αναλλοίωτη και ανεπίδεκτη μετατροπής ή μεταβολής. Η σάρκωση, λοιπόν του Λόγου του Θεού δε θεωρείται ως τροπή ή μεταχώρηση ούτε, βέβαια, ως σύγχυση με τη σάρκα, αλλά ως ένωση κάποιων στοιχείων(«πραγμάτων») στο ένα και μόνο πρόσωπο του Χριστού257»258. [ΔΗΛ. ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΜΗΝ ΑΔΕΙΑΣΕΙ Η ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΥΙΟΥ, ΕΠΙΝΟΟΥΜΕ ΜΙΑ ΠΡΟΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ. ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΑΝΑΡΩΤΗΘΟΥΜΕ ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΝΘΡΩΠΗΣΕ Ο ΥΙΟΣ ΚΑΙ ΟΧΙ Ο ΠΑΤΗΡ Ή ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ;]

θ. Το προϋπάρχων πρόσωπο του Χριστού, η αρχή και το τέλος των πάντων

Εδώ πρέπει να τονιστεί πάλι, ότι κεφαλή της Εκκλησίας είναι ο Όλος Χριστός και όχι κάποια από τις δύο φύσεις. Ο όλος Χριστός είναι κεφαλή της, γιατί η Θεία του Υπόσταση είναι αυτή που πραγματοποιεί την ένωση των δύο φύσεων. Το προϋπάρχον πρόσωπο του Χριστού είναι αυτό που διασφαλίζει το γεγονός της ύπαρξης της Εκκλησίας του Χριστού προ Χριστού. Πάνω σε αυτό το Πρόσωπο «εξελέξατο ημάς εν αυτώ προ καταβολής κόσμου»,(Εφες.1,3-4). «Ο Μέγας Αθανάσιος, απαντώντας στον Άρειο, κάνει μια ρωμαλέα εφαρμογή της περικοπής αυτής. Ο Λόγος, που προόρισε «προ καταβολής κόσμου» τα μέλη της εκκλησίας, ήταν «πρό του αιώνος» και είχε «προτετυπωμένους» στον ίδιο τον εαυτό του τους ανθρώπους, ως «δημιουργικούς λόγους».

Δεν ήταν δυνατόν να γίνει η υιοθεσία και ο δικός μας «προορισμός» χωρίς να προϋπάρχει το πρόσωπο του Χριστού (ως άσαρκου εδώ λόγου), προοριζόμενο το ίδιο να επιτελέσει τούτο το έργο. «Πως ουν εξελέξατο, πρίν γενέσθαι ημάς ει μη, ως αυτός είρηκεν, εν αυτώ ήμεν προτετυπωμένοι. Πως δε όλως, πρίν ανθρώπους κτισθήναι, ημάς προώρισεν εις υϊοθεσίαν, ει μη αυτός ο Υϊός προ του αιώνος τεθεμελίωτο, αναδειξάμενος την υπέρ ημών οικονομίαν? Ή πως, ως επιφέρει λέγων ο Απόστολος, εκληρώθημεν προορισθέντες, ει μη αυτός ο Κύριος, προ του αιώνος, ην θεμελιωτής, ώστε αυτόν πρόθεσιν έχει υπέρ ημών πάντα τον καθ’ ημών κλήρον του κρίματος αναδέξασθαι δια της σαρκός, και λοιπόν ημάς εν αυτώ υϊοποιηθήναι;»( Μ. Αθανασίου, Κατά Αρειανών 2 P.G. 26, 308B.)» 259.

«Η εκκλησία λοιπόν αρχίζει με την δημιουργία»260 διότι ο σκοπός της δημιουργίας ήταν η κοινωνία του Θεού με όλα τα κτιστά και λογικά όντα, δηλαδή η θέωση αυτών. Ή ο κόσμος δια την Εκκλησία και όχι η Εκκλησία διά τον κόσμο, όπως τονίζει ο Αγ. Χρυσόστομος261. Και αν θέλουμε να είμαστε πιο κοντά στην ορθόδοξη κτισιολογία και ανθρωπολογία, σύμφωνα με τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά «ο άνθρωπος φτιάχτηκε εξαρχής για τον Χριστό, όπως , άλλωστε και ο κόσμος ολόκληρος, αλλά ακόμη και αυτοί οι άγγελοι φτιάχτηκαν εξαρχής, πρίν από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο… Έτσι ο Χριστός, προσλαμβάνοντας την ανθρώπινη φύση, αποδεικνύεται η αρχή και το τέλος όχι μόνον των ανθρώπων, αλλά των πάντων»262.[ ΜΑΤΣΟΥΚΑΣ] [ΑΡΧΙΖΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΔΕΝ ΤΗΝ ΚΑΘΙΣΤΑ ΠΡΟΑΙΩΝΙΟ. ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΗ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ]

 Γιατί ο Θεός έγινε Άνθρωπος; (Άγιος Μάξιμος Ομολογητής)

  

"Τοῦτό ἐστι τὸ μακάριον, δι᾿ ὃ τὰ πάντα συνέστησαν τέλος"

«᾿Αλλὰ μὲ τὸ πολύτιμο αἷμα τοῦ Χριστοῦ, ποὺ θυσιάστηκε σὰν ἀμνὸς ἄμωμος καὶ ἄσπιλος, κι ἦταν βέβαια προορισμένος πρὶν ἀπὸ τὴ δημιουργία τοῦ κόσμου, ἀλλὰ φανερώθηκε γιὰ χάρη μας αὐτὰ τὰ τελευταῖα χρόνια»1. 

Προορισμένος ἀπὸ ποιόν;

ΑΠΟΚΡΙΣΗ

Τὸ μυστήριο τοῦ Χριστοῦ ὁ λόγος τῆς Γραφῆς τὸ ὀνόμασε Χριστὸ καὶ τὸ βεβαιώνει μὲ σαφήνεια ὁ μέγας ᾿Απόστολος λέγοντας, «τὸ μυστικὸ σχέδιο, ποὺ ἦταν κρυμμένο ἀπὸ ὅλες τὶς γενεές, φανερώθηκε τώρα»2, ἐννοώντας δηλαδὴ ὡς τὸν Χριστό, τὸ μυστικὸ σχέδιο μὲ τὸν Χριστό. Αὐτὸ εἶναι ὁλοφάνερα ἡ ἄρρητη καὶ ἀκατάληπτη ὑποστασιακὴ ἕνωση τῆς θεότητας καὶ τῆς ἀνθρωπότητας, ποὺ ὁδηγεῖ σὲ ταυτότητα πλήρη τὴν ἀνθρωπότητα μὲ τὴ θεότητα ἐξαιτίας τῆς ὑπόστασης καί, κάνοντας μία τὴν ὑπόσταση τὴ σύνθετη ἀπὸ τὰ δύο, χωρὶς ἡ φυσικὴ διαφορὰ τῆς οὐσίας τους νὰ προκαλέσει σ᾿ αὐτὴν καμμιὰ μείωση σὲ ὁτιδήποτε. 

Τὸ μυστήριο τοῦτο [τοῦ Χριστοῦ] προγνώριζε ὁ Πατέρας καὶ ὁ Υἱὸς καὶ τὸ ἅγιο Πνεῦμα.

῾Ο Πατέρας γιατὶ ἔτσι εὐδόκησε, ὁ Υἱὸς γιατὶ ἦταν ὁ αὐτουργός, καὶ τὸ Πνεῦμα γιατὶ συνεργαζόταν σ᾿ αὐτό. Γιατὶ εἶναι μία ἡ γνώση τοῦ Πατέρα καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἐπειδὴ εἶναι μία καὶ ἡ οὐσία καὶ ἡ δύναμη. Δὲν ἀγνοοῦσε δηλαδὴ ὁ Πατέρας ἢ τὸ ἅγιο Πνεῦμα τὴ σάρκωση τοῦ Υἱοῦ, γιατὶ ὑπῆρχε σὲ ὁλόκληρο τὸν Υἱό, ποὺ αὐτουργοῦσε τὸ μυστήριο τῆς σωτηρίας μας μὲ τὴ σάρκωσή Του, ὅλος κατὰ τὴν οὐσία Του ὁ Πατέρας, ὄχι βέβαια μὲ σάρκωσή Του, ἀλλὰ εὐδοκώντας γιὰ τὴ σάρκωση τοῦ Υἱοῦ, καὶ ὁλόκληρο τὸ ἅγιο Πνεῦμα κατὰ τὴν οὐσία Του ὑπῆρχε στὸν Υἱό, ὄχι λαμβάνοντας σάρκα, ἀλλὰ συνεργώντας μὲ τὸν Υἱὸ στὴν ἀπόρρητη γιὰ μᾶς σάρκωσή Του.

Εἴτε λοιπὸν πεῖ κάποιος Χριστό, εἴτε μυστήριο τοῦ Χριστοῦ, τὴν πρόγνωση γι᾿ αὐτὸ κατὰ τὴν οὐσία τὴν ἔχει μόνη ἡ ἁγία Τριάδα, ὁ Πατέρας, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ ἅγιο Πνεῦμα. Κι ἄς μὴν ἀναρωτηθεῖ κανένας πῶς ὁ Χριστός, ἐνῶ εἶναι ἕνας ἀπὸ τὴν ἁγία Τριάδα, γίνεται ἀντικείμενο πρόγνωσής της, ἔχοντας ὑπόψη ὅτι δὲν ἔγινε πρόγνωση τοῦ Χριστοῦ ὡς Θεοῦ, ἀλλὰ ὡς ἀνθρώπου, ἔγινε δηλαδὴ πρόγνωση τῆς κατ᾿ οἰκονομίαν σάρκωσής του γιὰ χάρη τοῦ ἀνθρώπου. Γιατὶ ὅ,τι ὑπάρχει αἰώνια ποτὲ δὲν προγνωρίζεται ἀπὸ ἕνα ἄλλο αἰώνιο. Γιατὶ ἡ πρόγνωση γίνεται γιὰ ὅσα ἔχουν ἀρχὴ στὸ εἶναι καὶ γιὰ κάποια αἰτία. 

Προγνωρίσθηκε λοιπὸν ὁ Χριστὸς ἀπὸ πρὶν ὄχι γι᾿ αὐτὸ ποὺ ἦταν κατὰ φύση γιὰ τὸν ἑαυτό του, ἀλλὰ γι᾿ αὐτὸ ποὺ φάνηκε ὅτι ἔγινε ἀργότερα γιὰ μᾶς κατ᾿ οἰκονομία. ῎Επρεπε δηλαδὴ ἀληθινὰ ὁ φυσικὸς δημιουργὸς τῆς οὐσίας τῶν ὄντων νὰ γίνει αὐτουργὸς καὶ τῆς κατὰ χάρη θέωσης τῶν δημιουργημάτων, ὥστε ὁ δωρητὴς τοῦ εἶναι νὰ φανεῖ δωρεοδότης καὶ τῆς μακαριότητας. ᾿Επειδὴ λοιπὸν κανένα ἀπὸ τὰ ὄντα δὲν γνωρίζει καθόλου τὸν ἑαυτό του ἢ κάποιο ἄλλο τί εἶναι ὡς πρὸς τὴν οὐσία, εἶναι εὔλογο ὅτι κανένα ἀπὸ τὰ ὄντα δὲν ἔχει κατὰ τὴ φύση τὴν ἱκανότητα πρόγνωσης κανενὸς ἀπὸ ὅσα θὰ γίνουν, πλὴν μόνο ὁ Θεὸς ὁ πάνω ἀπὸ τὰ ὄντα, ποὺ καὶ τὸν ἑαυτό Του γνωρίζει τί εἶναι κατὰ τὴν οὐσία καὶ γιὰ ὅλα ὅσα δημιούργησε καὶ πρὶν ἀκόμα γίνουν εἶχε ἀπὸ πρὶν τὴ γνώση τῆς ὕπαρξής τους κι ἔμελλε κατὰ χάρη νὰ φιλοδωρήσει τὰ ὄντα μὲ τὴ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ τους καὶ τῶν ἄλλων, τί εἶναι στὴν οὐσία τους, καὶ νὰ φανερώσει τοὺς λόγους ποὺ ὑπάρχουν ἑνιαῖα σ᾿ αὐτὸν ἀπὸ πρίν.

Τὸ νὰ λένε μερικοὶ ὅμως πὼς ὁ Χριστὸς εἶχε προγνωσθεῖ πρὶν ἀπὸ τὴν καταβολὴ τοῦ κόσμου ἀπὸ ἐκείνους, στοὺς ὁποίους φανερώθηκε ὕστερα τοὺς τελευταίους καιρούς, ἐπειδὴ ἐκεῖνοι οἱ ἴδιοι ὑπῆρχαν πρὶν ἀπὸ τὴν καταβολὴ τοῦ κόσμου μαζὶ μὲ τὸν προεγνωσμένο Χριστό, αὐτὸν τὸ λόγο σὰν ἐντελῶς ἄσχετο μὲ τὴν ἀλήθεια, ἐπειδὴ κάνει συναΐδια μὲ τὸν Θεὸ τὴν οὐσία τῶν λογικῶν ὄντων, τὸν ἀπορρίπτουμε. Γιατὶ εἶναι τελείως ἀδύνατο νὰ βρίσκονται μὲ τὸ Χριστό, ἔτσι ὅπως αὐτὸς εἶναι, καὶ πάλι νὰ λείψουν τελείως κάποτε ἀπὸ αὐτόν, ἂν βέβαια εἶναι φυσικὸ νὰ γίνει σ᾿ αὐτὸν ἡ ἀποπεράτωση τῶν αἰώνων καὶ ἡ στάση ὅσων κινοῦνται, μέσα στὴν ὁποία κανένα ἀπολύτως ἀπὸ τὰ ὄντα δὲ θὰ ὑπόκειται σὲ μεταβολή. ῾Ο λόγος τῆς Γραφῆς κάλεσε τὸν Χριστὸ ἄμωμο καὶ ἄσπιλο, ἐπειδὴ εἶναι κατὰ τὴν ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα ἀπὸ τὴ φύση του τελείως ξένος ἀπὸ τὴ φθορὰ τῆς ἁμαρτίας. Γιατὶ ἡ ψυχή του δὲν εἶχε μῶμο κακίας οὔτε τὸ σῶμα του σπίλο τῆς ἁμαρτίας.

῾Αγίου Μαξίμου ῾Ομολογητοῦ, Πρὸς Θαλάσσιον Περὶ Διαφόρων ᾿Απόρων τῆς ῾Αγίας Γραφῆς, ᾿Ερώτησις Ξʹ.Ε.Π.Ε. τ. 14Γ, σελ. 186-195, Θεσσαλονίκη 1992)

Σημειώσεις

229. ΙΩΆΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΌΜΟΥ.: εις ψαλμόν 144,4 P.G. 55,469-470.

230. Α.ΚΕΣΕΛΌΠΟΥΛΟΥ.: Προτάσεις ποιμαντικής θεολογίας ,εκδ.: Π. Πουρναρά Θεσ/νίκη 2009 σ.71.

231.ΑΡΧ.ΙΟΥΣΤΊΝΟΥ ΠΌΠΟΒΙΤΣ .: Η Ορθόδοξη Εκκλησία και ο Οικουμενισμός εκδ.: Ορθ. κυψέλη Θεσ/νίκη 1974 σ. 68.

232. ΙΓΝΑΤΊΟΥ ΘΕΟΦΌΡΟΥ, Προς Σμυρναίους, P.G. 5, 713B.

233. ΓΡΗΓΟΡΊΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΆ ΣΥΓΓΡΆΜΜΑΤΑ, Λόγος αντιρρητικός στ΄,, Επιμέλεια Π. ΧΡΉΣΤΟΥ, Τομ. Γ΄, εκδ. Λ. Κοντογιάννης Β. Φανουργάκης, Θεσ/νίκη 1970, σ. 380.

234. ΙΩΆΝΝΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΎ, P.G. 96, 1281A.

235. ΙΟΥΣΤΊΝΟY, Διάλογος προς Τρύφωνα, P.G. 6, 580.

236. ΙΟΥΣΤΊΝΟY, Διάλογος προς Τρύφωνα, P.G. 6, 572.

237. Εβρ. 13,8.

238. ΚΥΡΊΛΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΊΑΣ :Προσφωνητικός προς τον βασιλέα Θεοδόσιο, P.G. 76, 1192D-1197D.

239. Βλέπε σχετικά για την ζωή του: Π. ΧΡΉΣΤΟΥ, Ελληνική πατρολογία, Τομ. Γ΄ εκδ.: Kυρομάνος Θεσ/νίκη 2008 σ.σ. 308-317.

240. ΕΥΣΕΒΕΊΟΥ, Εκκλησιαστική ιστορία, 1,4 P. G. 20, 76BC.

241. Γι’ αυτό τον λόγο ονομάζονταν και δυναμικοί Μοναρχιανοί. Ο ιδρυτής και διαμορφωτής της διδασκαλίας τους, ο Παύλος Σαμοσατεύς, υποστήριζε ότι η δύναμη αυτή του Θεού ο Λόγος, κατήλθε και κατοίκησε στον Ιησού ο οποίος ήταν ένας απλός άνθρωπος, αλλά λόγω της ηθικής του προκοπής και τελειώσεως υιοθετήθηκε από τον Θεό και ονομάσθηκε Υιός Θεού. Γι’ αυτήν τους την θέση ονομάστηκαν και Υιοθετιστές.

242. Δ. ΛΙΆΛΙΟΥ, Ερμηνεία των δογματικών και συμβολικών κειμένων της Ορθοδόξου Εκκλησίας Τομ.: Α’, Ερμηνεία των Οικουμενικών Συμβόλων και των συναφών ι. κανόνων (Θεολογική ανάλυση με αναφορά στις πηγές), Θεσ/νίκη 1992, σ.σ.180-181.

243. ΜΕΓΆΛΟΥ ΑΘΑΝΑΣΊΟΥ, Κατά Αρειανών Λόγος πρώτος, P.G. 26, 29B.

244. Οπ. Παρ., 21C.

245. ΧΡ. ΣΤΑΜΟΎΛΗ, Άσκηση αυτοσυνειδησίας, εκδ., Το Παλίμψηστον, Θεσ/νίκη 2004, σ.203.

246. Κολ. Α΄, 15-18.

247 ΝΕΚΤΑΡΊΟΥ ΠΕΝΤΑΠΌΛΕΩΣ.: Χριστολογία, εκδ. Ν. Παναγόπουλος Αθήνα 1992, σ.σ.244-252.

248. ΜΕΓΆΛΟΥ ΑΘΑΝΑΣΊΟΥ, Περί της Eνσάρκου επιφανείας, P.G. 26, 989C.

249. ΜΑΞΊΜΟΥ ΟΜΟΛΟΓΗΤΟΎ, Ερωτήσεις και αποκρίσεις προς θαλλάσιον περί διαφόρων απόρων της θείας γραφής, P.G. 90, 340A, «Φασί δε τινές Χριστόν μεν λέγεσθαι του Χριστού το ανθρώπινον, ως του παντός, ήγουν της όλης φύσεως κεφαλήν. Ούπερ ανθρωπίνου δήλον, η του Χριστού θεότητης καθέστηκε κεφαλή. Τη γαρ ονομασία του όλου τα μέλη καλέσαντες, ορθήν εκδεδώκασιν έννοιαν.»

250. ΜΕΓΆΛΟΥ ΑΘΑΝΑΣΊΟΥ, Περί της Eνσάρκου επιφανείας, P.G. 26, 520A, «πώς δε και κληθείη Χριστός ψιλός (σ.σ. μόνον) άνθρωπος;».

251. CHIVU CRISTIAN EMIL, Θεολογία θεοπτία και θέωση. Από τον άγιο Συμεών το νέο θεολόγο στον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά. Διδακτορική διατριβή στο τμήμα θεολογίας του Α. Π. Θ. Θεσ/νίκη 2009.

252. Εδώ θα πρέπει να τονιστεί ότι ο ισχυρισμός της διαλεκτικής του σχολαστικισμού, ότι δήθεν βασίζεται στον Αριστοτέλη, είναι παντελώς αβάσιμος. Ο Αριστοτέλης όντως διδάσκει την νοητική θεωρία. Ποτέ όμως μόνη της αλλά πάντα σε λειτουργική σχέση με την εμπειρία. Αρκεί κανείς να ρίξει μια πιο προσεκτική ματιά στα έργα του, ιδιαίτερα στο «μετά τα φυσικά», για να διαπιστώσει ότι παραμένει πάντα ένας εμπειρικός φιλόσοφος, όπως άλλωστε και οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, των αρχαίων φιλοσόφων. Σχ. Ν. ΜATΣΟΎΚΑ, Δογματική και Συμβολική Θεολογία α΄, εκδ.: Π. Πουρναρά Θεσ/νίκη 2009 σ.σ. 96,152, 213 και Γ. ΜΑΝΤΖΑΡΊΔΗ, Χριστιανική ηθική Ι΄, εκδ. Π. Πουρναρά, Θεσ/νίκη 2009, σ. 36.

253. Βλ. σχετικά «Ανθρώπινη φύση του Χριστού και αμαρτία», από του ΧΡ. ΣΤΑΜΟΎΛΗ, Άσκηση αυτοσυνειδησίας, εκδ. Το Παλίμψηστον Θεσ/νίκη 2004, σ.σ. 226-229, όπου και η σχετική παραπομπή του Νεστορίου.

254. ΚΥΡΊΛΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΊΑΣ, Κατά των Νεστορίου δυσφημιών πεντάβιβλος αντίρρησις, P.G.76,20C. Επιστολή 17, P.G. 77, 117D-120A.

255. Τα επιρρήματα «ατρέπτως» και «ασυγχύτως» αναιρούν την απολιναριστική ταύτιση. Είναι γεγονός ότι δε συναντιούνται για πρώτη φορά στα έργα του Κυρίλλου, αλλά προέρχονται από την προγενέστερή του εκκλησιαστική γραμματεία και παράδοση. Βλ. σχετικά Γ. ΜΑΡΤΖΈΛΟΥ, Γένεση και πηγές του όρου της Χαλκηδόνας. Συμβολή στην Ιστορικοδογματική διερεύνηση του Όρου της Δ΄ Οικουμενικής συνόδου, Θεσσαλονίκη 1986, σ. 209-211.

256. Τα επιρρήματα «αχωρίστως» και «αδιαιρέτως», απορρίπτουν τη νεστοριανή διαίρεση.

257. ΚΥΡΊΛΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΊΑΣ, Προς τους τολμώντας συνηγορείν τοίς Νεστορίου δόγμασι, ως ορθώς έχουσι. Κεφάλαια 12, P.G. 76, 396C.

258. Χ. ΣΤΑΜΟΎΛΗ, Άσκηση αυτοσυνειδησίας, εκδ. Το Παλίμψηστον Θεσ/νίκη 2004, σ. 230.

259. Ν.ΜΑΤΣΟΥΚΑ.: Δογματική και Συμβολική Θεολογία Β΄. Εκδ.: Π. Πουρναρά Θεσ/νίκη 1992,σ. 369.

260. Ν.ΜΑΤΣΟΥΚΑ.: Δογματική και Συμβολική Θεολογία Β΄. Εκδ.: Π. Πουρναρά Θεσ/νίκη 1992,σ.355.

261. AΓ.ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ, Ομιλία προ της εξορίας, P.G. 52, 429 « δια την Εκκλησίαν ο ουρανός, ου δια τον ουρανόν η Εκκλησία.». βλ. επίσης ΕΡΜΑ, Ποιμήν, Όρασις α΄, Ι, 6: «Ο Θεός ο εν τοις ουρανοίς κατοικών και κτίσας εκ του μη όντος τα όντα και πληθύνας και αυξήσας ένεκεν της αγίας Εκκλησίας αυτού οργίζεταί σοι, ότι ήμαρτες εις εμέ…».

262. Χ. ΣΤΑΜΟΥΛΗ: Έρως και Θάνατος, εκδ. Ακρίτας Θεσ/νίκη 2009, σ.σ.303-304, « “Oυκούν, και η απ’ αρχής παραγωγή του ανθρώπου”, σημειώνει ο Γρηγόριος Παλαμάς, “δι’ αυτόν (εν. τον Χριστόν), κατ’ εικόνα πλασθέντος του Θεού, ίνα δυνηθή ποτέ χωρήσαι το αρχέτυπον”, Γρηγορίου Παλαμά, Ομιλία Ξ΄, 20, Γρηγορίου Παλαμά Έργα 11, Εισαγωγή-κείμενο-μετάφραση Π. Χρήστου, εκδ. Πατερικαί εκδόσεις «Γρηγόριος Παλαμάς», Θεσσαλονίκη 1986, σ. 532 “Πρό ημών υπέρ υμών τους αγγέλους εποίησε… Πρό ημών δι’ ημάς παντί τω αισθητώ τούτω κόσμο τον ουρανόν περιέτεινεν…. Δι’ ημάς πρό ημών τον μέγαν εποίησε φωστήρα εις αρχάς της ημέρας και τον ελλάσω εις αρχάς της νυκτός… Δι’ ημάς πρό ημών γήν εθεμελίωσεν, εφήπλωσε θάλασσαν, πλουσίως επ’ αυτά τον αέρα εξέχεε και υπέρ τούτων ανήψε περαιτέρω πανσόφως την πυρός φύσιν… και τα άλογα των ζώων… εις δουλείαν των ανθρώπων εγένετο υπέρ ημών. Τούτον μέν ούν τον σύμπαντα κόσμον δια την του σώματος ημών σύστασιν ο πλάσας ημάς, πρό της ημών πλάσεως εκ του μη όντος παρήγαγε”, Γρηγορίου Παλαμά, Ομιλία Γ’, 5-7, Γρηγορίου Παλαμά έργα 9, Εισαγωγή-κείμενο-μετάφραση Π. Χρήστου, εκδ. Πατερικαί Εκδόσεις «Γρηγόριος Παλαμάς». Θεσσαλονίκη 1985,σ.σ. 80-82.».