ΤΟ ΡΟΜΑΝΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ.
Του Hans Kramer.
Ο ιστορικός είναι ένας προφήτης στραμμένος πρός τα πίσω. F Schlegel.
Η ερμηνεία του Πλάτωνος που δόθηκε απο τον Σλαϊερμάχερ και η επιρροή της στις σύγχρονες σπουδές.
Εάν θα έπρεπε να τραβήξουμε μία διαχωριστική γραμμή η οποία θα σημάδευε την αρχή τής μοντέρνας εποχής όσον αφορά τις ερμηνείες τού Πλάτωνος, δέν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτή θα έπρεπε να συμπίπτει με την έκδοση τής μεγάλης μεταφράσεως τών έργων τού Πλάτωνος την οποία επιμελήθη ο F.E.D. Σλαϊερμάχερ και δημοσιεύθηκε ανάμεσα στο 1804 και το 1828, με μία γενική εισαγωγή η οποία χαράζει μία εικόνα του Πλάτωνος η οποία γνώρισε μία μεγάλη επιρροή όχι μόνον στην Γερμανία, αλλά σε όλη την Ευρώπη, και η οποία περιείχε μερικές ιδέες οι οποίες ήταν προορισμένες να αφήσουν εποχή, τουλάχιστον σ'ένα σημείο κλειδί. Οι ουσιώδεις γραμμές σύμφωνα με τις οποίες ο Σλαϊερμάχερ σχηματίζει την εικόνα του Πλάτωνος είναι οι παρακάτω:
Κατ'αρχάς οι διάλογοι υπολογίζονται σαν έργα τέχνης όπου μορφή και περιεχόμενο συνδέονται με τρόπο που αποτελεί την δομή τους και επομένως είναι αξεχώριστα το ένα από το άλλο. Επομένως η κατανόηση τής μεθόδου και τού περιεχομένου τών διαλόγων ταυτίζονται ολοκληρωτικώς με την συστηματική κατανόηση τής φιλοσοφίας του με την καθολική έννοια.
Και δεύτερον και κατά συνέπειαν, η έμμεση παράδοση η οποία μας αναφέρει πληροφορίες γύρω απο τα προφορικά δόγματα του Πλάτωνος τα οποία παρουσίαζε στο εσωτερικό τής Ακαδημίας, υποβαθμίζεται ολοκληρωτικώς, και υπολογίζεται σαν εντελώς περιθωριακή, καθότι δέν εκφράζει τίποτε νεώτερο! Ανάμεσα στο εξωτερικό και το εσωτερικό δέν υπάρχει καμμία διαφορά περιεχομένων, οποιουδήποτε είδους!
Όπως είναι γνωστό, για μάς, η πιό πλούσια και πιό σίγουρη πηγή πληροφοριών γύρω απο τα προφορικά δόγματα του Πλάτωνος είναι ο Αριστοτέλης. Και όπως είναι επίσης γνωστό, για τους μοντέρνους ερμηνευτές τού Αριστοτέλη, ένα πρόβλημα ιδιαιτέρως δύσκολο να βρεί την λύση του γεννιέται σ'εκείνα τα χωρία όπου αυτός μιλά για τον Πλάτωνα και του αποδίδει θεωρίες, οι οποίες όπως όλοι αναγνωρίζουν σήμερα, δέν συναντώνται στους διαλόγους. Και όμως η θέση την οποία λαμβάνει ο Σλαϊερμάχερ είναι εκπληκτική.
Απο το ένα μέρος προσπαθεί να αρνηθεί αυτές τις διαφορές και ισχυρίζεται ότι ο Αριστοτέλης "δέν επικαλείται ποτέ άλλες πηγές, αλλά αναφέρεται πάντοτε στα γραπτά που διαθέτουμε!". Αλλά αμέσως μετά προσπαθεί να δικαιολογήσει την δήλωσή του, η οποία βρίσκεται σε αντίφαση με τα δεδομένα που διαθέτουμε, δηλώνοντας επακριβώς : "και όπου, εδώ και εκεί, γίνεται αναφορά για άλλες χαμένες διδασκαλίες ή ίσως προφορικές, αυτές οι αναφορές δέν περιέχουν κάτι που δέν διαβάζεται στα γραπτά μας ή που διαφέρει εντελώς απο αυτά"
Έτσι λοιπόν σύμφωνα με τον Σλαϊερμάχερ η έμμεση παράδοση δέν προσθέτει τίποτε καινούργιο αναφορικά με τα γραπτά ή τουλάχιστον τίποτε που δέν θα μπορούσε να αλιευθεί και απο αυτά και επομένως δέν προσφέρει καμμία βοήθεια η ερμηνεία της! Τοιουτοτρόπως οι διάλογοι τού Πλάτωνος υπολογίζονται στην αυτάρκεια τους και δέν απαιτούν καμμία βοήθεια πέραν αυτών για να ερμηνευθούν!
Και τρίτον, τελικώς ο Σλαϊερμάχερ είναι πεπεισμένος ότι στους διαλόγους περιέχεται μία ενότης σκέψεως, δηλαδή ένα αληθινό και πραγματικό σύστημα! Αυτό το σύστημα όμως δέν εκφράζεται ποτέ σ'έναν ξεχωριστό διάλογο, αλλά εκτυλίσσεται σε διαδοχικές στιγμές, βασισμένο σε ένα σύνθετο και ακριβές σχέδιο επικοινωνίας διδακτικού χαρακτήρος!
Στην βάση αυτού του σχήματος ο Σλαϊερμάχερ διακρίνει τους Πλατωνικούς διαλόγους σε τρείς βασικές ομάδες : α) στοιχειώδεις, β) εκείνους που παρουσιάζουν το σύστημα με έμμεσο τρόπο και γ) εκείνους που παραθέτουν το σύστημα μ'έναν τρόπο εποικοδομητικό και άμεσο. Σ'αυτή την τριπλή διάκριση προσθέτει μία δεύτερη, ξανά τριαδικής υφής, σύμφωνα με την οποία α) μερικοί διάλογοι πρέπει να υπολογισθούν σαν βασικοί, β) άλλοι σαν συμπληρωματικοί, γ) ενώ άλλοι τέλος, πρέπει να θεωρηθούν ευκαιριακά γραπτά.
Η καλλιτεχνική μορφή συλλαμβάνεται και πραγματοποιείται σύμφωνα με μία ενοποιό οπτική, την οποία ο Πλάτων πραγματοποιεί, επιβάλλοντας έναν συντονισμό πολύ καλά υπολογισμένο τών μερών με το όλον, τόσο στο εσωτερικό κάθε διαλόγου, όσο και στο παιχνίδι των σχέσεων ανάμεσα σε διάλογο και διάλογο και ανάμεσα σε κάθε διάλογο σε σχέση με το σύνολο του σε ένα ολοκληρωμένο όραμα! Η καλλιτεχνική μορφή πραγματοποιείται τέλος στο πεδίο του διαλόγου των γραπτών, με όλες τις συνέπειες που επιφέρει και επομένως με τις διάφορες μιμητικές στιγμές και τις σκηνικές αναπαραστάσεις που απαιτεί ο διάλογος. Και σ'αυτό το διαλογικό πλαίσιο συγκλίνουν επιπλέον διάφορες τεχνικές προφορικής επικοινωνίας , με την χρήση προσωπείων ή μεταφορικών σημείων. Και τέλος αποκτούν σπουδαιότητα τα παιχνίδια των αποριών, των διακοπών που προηγούνται των συμπερασμάτων και διάφορα άλλα μυστικά αυτού του είδους.
Όποιος θέλει να κατανοήσει βαθειά την σκέψη του Πλάτωνος, σύμφωνα με τον Σλαϊερμάχερ, πρέπει να κατανοήσει καλά αυτή την καλλιτεχνική μορφή των γραπτών του, διότι μόνον μέσω αυτής εισερχόμαστε στα φιλοσοφικά περιεχόμενα που εκφράζουν.
Η θέση της αυτάρκειας των πλατωνικών γραπτών και της συνθετικής ενότητος μορφής και περιεχομένου επιβλήθηκε στην μοντέρνα εποχή σαν ένα βασικό παράδειγμα βάσης. Σχεδόν όλοι οι μελετητές απέκρουσαν τον τρόπο με τον οποίο ο Σλαϊερμάχερ προσπαθούσε να πραγματοποιήσει αυτό το παραδειγματικό σχέδιο, μή αποδεχόμενοι ότι οι διάλογοι ξεδιπλώνουν την ενότητα του συστήματος με διαδοχικούς σταθμούς σύμφωνα με ένα διδακτικό σχέδιο, παρά το ότι αποδέχτηκαν την αυτάρκεια των γραπτών. Στον συγκεκριμένο τρόπο τής άρθρωσης τού παραδείγματος τής αυτάρκειας των Πλατωνικών γραπτών, την μεγαλύτερη επιρροή άσκησε παρ'όλα αυτά ο Σλέγκελ, όπως θα δούμε στην συνέχεια. Αλλά επειδή το παραδειγματικό πλαίσιο στην μορφή του, εκφράστηκε από τον Σλαϊερμάχερ στην γενική Εισαγωγή στην μετάφραση των διαλόγων του Πλάτωνος με διαύγεια και αυθεντία, σαν ο μεταφραστής ο οποίος προσπαθούσε να σταθεί όσο το δυνατόν, πιστότερος στο γράμμα τού κειμένου, είναι σωστό να ονομάσουμε τον Σλαϊερμάχερ τον κύριο δημιουργό του μοντέρνου παραδείγματος στις σπουδές του Πλάτωνος!
Φυσικά θα μπορούσαμε να διαφωνήσουμε διότι πρός αυτή την κατεύθυνση στην οποία κινήθηκε ο Σλαϊερμάχερ είχαν ήδη προσπαθήσει να κινηθούν μερικοί και το '700, ακόμη και το '600. Αλλά όλα τα μεγάλα παραδείγματα δέν γεννιούνται έτσι ξαφνικά αλλά εμφανίζονται πάντοτε αποσπασματικές διατυπώσεις πρίν γεννηθεί η κατάλληλη στιγμή και ο κατάλληλος άνθρωπος που θα διατυπώσει πλήρως το παράδειγμα που θα επικρατήσει και θα εξασφαλίσει και την επίδραση του στον επιστημονικό κόσμο!
Αυτό συνέβη και στην περίπτωση μας! Η αλληγορική ερμηνεία έφτανε στο τέλος της και δέν αποτελούσε πλέον ένα δυναμικό μοντέλο που θα κανόνιζε και θα πραγματοποιούσε την αλλαγή και ώς επί το πλείστον προσπαθούσαν οι περισσότεροι να τα βγάλουν πέρα με την άμεση παράδοση! Έτσι ο Σλαϊερμάχερ εμφανιζόμενος σαν ο μεγάλος μεταφραστής του Πλάτωνος έπεισε πλήρως την κατάλληλη στιγμή τον κόσμο των επιστημόνων.
ΕΔΩ ΠΝΙΓΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΤΩΝ "ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου