Τετάρτη 9 Μαρτίου 2022

Αγ. Γρηγόριος Νύσσης - Ερμηνεία του Άσματος Ασμάτων (8)

 Συνέχεια από: Δευτέρα 28 Φεβρουαρίου 2022

    ΛΟΓΟΣ Γ'

(Άσμα Ασμάτων 1,9-14)

Ο ΝΥΜΦΙΟΣ:

9. Με τους ίππους μου (που νίκησαν) τ’ άρματα του Φαραώ σε παρομοίασα, συ η πλησίον μου (η εκλεκτή μου).

10. Πόσο ομόρφυναν οι σιαγόνες σου σαν της τρυγόνας, και ο λαιμός σου όπως οι ορμίσκοι (και ο λαιμός σου με τα περιδέραια); 

ΟΙ ΦΙΛΟΙ:

11. Θα σου φτιάξουμε κοσμήματα (ομοιώματα) από χρυσάφι με στίγματα ασημένια.

Η ΝΥΦΗ: 

12. Όσο ήταν ο βασιλιάς μου ξαπλωμένος (στο ανάκλιντρό του), ανάδινε την ευωδιά του η νάρδος μου.

13. Θήκη της στακτής (Θήκη με μύρο σμύρνας) είναι ο αγαπημένος μου, θα ξενυχτήσει ανάμεσα στα στήθη μου.

14. Τσαμπί ανθισμένο της κύπρου είναι ο αγαπημένος μου μέσα στα αμπέλια του Εν Γαδί.

Όσα εκθέσαμε προ της παρούσης αναγνώσεως στο προοίμιο του Άσματος των Ασμάτων, μοιάζουν με το αχνό φως που φαίνεται την αυγή περί τον όρθρο μετά τη νύχτα. Ούτε κι αυτή είναι καθαρό φως, άλλα προοίμιο φωτός. Έτσι και όσα είπαμε μας προμηνούν την ανατολή του αληθινού φωτός, δεν έχουν όμως να προβάλλει μέσα τους φωτίζοντας ως πέρα με διαύγεια τον ίδιο το δίσκο του ήλιου. Σ’ εκείνα μιλάει η νύφη και οι φίλοι και οι κοπέλες· ενώ τώρα ανατέλλει η φωνή του ίδιου του νυμφίου σαν δίσκος ηλιακός αποκρύπτοντας (ξεθωριάζοντας) με τη λάμψη των ακτινών του όλη τη φεγγοβολή των άστρων που έλαμπαν πρωτύτερα και το αχνό φέγγος της αυγής. Και εκείνα όλα βέβαια έχουν τη δύναμη κάποιων καθαρμών και ραντισμάτων με τα οποία αφού εξαγνιστούν οι ψυχές, ετοιμάζονται για να υποδεχτούν τα θεία. Ο τωρινός λόγος είναι μετουσία της ίδιας της θεότητας κατά την οποία ο ίδιος ο Θεός Λόγος μεταδίδει σ’ αυτόν που ακούει με την ίδια του φωνή την κοινωνία της αιώνιας δύναμης. Και όπως επάνω στο όρος Σινά, αφού πρώτα ετοιμάστηκε ο ισραηλιτικός λαός με καθαρμούς επί δύο ήμερες, την τρίτη μόνο κατά την αυγή αξιώνεται τη φανέρωση του Θεού, οπότε δεν ήταν πια απασχολημένος με το πλύσιμο των ρούχων, αλλά δεχόταν εμφανώς τον ίδιο το Θεό, που για χάρη του είχε αποπλύνει την ακαθαρσία της ψυχής με τους καθαρμούς που είπαμε, έτσι και τώρα η ανάλυση των προοιμίων του Άσματος των Ασμάτων που έγινε στους προηγούμενους λόγους στις δύο ημέρες που πέρασαν ωφέλησε τόσο, ώστε να πλύνει και να καθαρίσει το νόημα των λόγων από τον σαρκικό ρύπο.

Ο ίδιος ο θεός Λόγος σήμερα, τρίτη ήμερα μετά την πρώτη και τη δεύτερη, θα μας φανερωθεί αφού καθαρθήκαμε, δεν θα φανερώσει την παρουσία του μέσα στο γνόφο και τη θύελλα και με τον ήχο της σάλπιγγας και με φωτιά φοβερή που από τους πρόποδες ως την κορυφή του κατακαίει όλη την έκταση του βίου, αλλά θα γίνει γλυκύς κι ευπρόσιτος και από την φοβερή εκείνη όψη θα προσαρμοστεί στη χαρά του γάμου. Η νύφη παρακάλεσε να μάθει τους τόπους της ανάπαυσης, όπου ο αγαθός ποιμήν έχει τη διαμονή του, ώστε να μην πάθει από άγνοια κάτι ανεπιθύμητο, κι επειδή έπειτα οι φίλοι του νυμφίου της υπόδειξαν το ασφαλές κριτήριο της αλήθειας, να προσέχει δηλαδή την ψυχή της και να μαθαίνει τον εαυτό της (γιατί την άγνοια του εαυτού της την καθόρισε ως αρχή και ως συνέπεια του να μην γνωρίζει τίποτε άλλο από όσα πρέπει. Πραγματικά πώς μπορεί να μάθει κανείς κάτι άλλο όταν δεν ξέρει τον εαυτό του;), έπειτα από αυτά, επειδή το ηγεμονικό της ψυχής ήταν πια καθαρμένο ικανοποιητικά ανατέλλει ξανά ο Λόγος σ’ αυτήν που τον ποθεί, προτρέποντάς την προς το τελειότερο με την επιδοκιμασία των παρόντων. Γιατί ο έπαινος για ένα κατόρθωμα δημιουργεί στην ψυχή εκείνου που το πραγματοποίησε εντονότερη προθυμία προς το καλύτερο.

Ποιόν λόγο λοιπόν είπε στην κόρη ο αληθινός Λόγος; «Σε παρομοίασα», λέει, «συ η πλησίον μου, με τους ίππους μου (που νίκησαν) τ’ άρματα του Φαραώ». Επειδή όμως δε γίνεται έτσι στα πρόχειρα ν’ αναλύσουμε το νόημα των λόγων αυτών, πρέπει να τους εξετάσουμε με κάθε δυνατή ακρίβεια. Από την ιερά ιστορία μάθαμε μιαν άλλη δύναμη που αντιτάχτηκε στο ιππικό του Φαραώ, τη νεφέλη, τη ράβδο, τον βίαιο άνεμο, το πέλαγος που σχίζεται στα δύο, το βυθό της θάλασσας να έχει σκόνη, τα τείχη που σχημάτισαν, τα κύματα, τη στεγνή άβυσσο που έγινε χέρσος ανάμεσα στα υδάτινα τείχη, και που με όλα αυτά πετύχαιναν οι Ισραηλίτες τη σωτηρία τους, ενώ τα κύματα σκέπαζαν πανστρατιά το Φαραώ, με άλογα και άρματα. Αφού λοιπόν δεν αντιτάχτηκε στον αιγυπτιακό στρατό καμιά ιππική δύναμη, προκαλεί απορία με ποιό ιππικό, που εμφανίστηκε κατά των αιγυπτιακών αρμάτων, παρομοιάζεται τώρα η νύφη από το Λόγο. «Με τους ίππους μου», λέει, «που πέτυχαν να νικήσουν τ’ άρματα τού Φαραώ σε παρομοίασα, εσένα που σ’ έχω δίπλα μου». Ή είναι φανερό ότι, όπως δεν είναι δυνατό να νικηθούν κάποιοι σε ναυμαχία αν μια άλλη ναυτική δύναμη δεν καταβυθίσει τη ναυτική δύναμη των αντιπάλων, το ίδιο ούτε και στην ιππομαχία δε θα ηττηθεί κάποιος, αν δεν αντιπαρατάξουν οι εχθροί μια άλλη ιππική δύναμη;

Επειδή λοιπόν το ισχυρότερο τμήμα της αιγυπτιακής στρατιάς ήταν το ιππικό, την αόρατη δύναμη, που το χτύπησε και προκάλεσε τη νίκη κατά των Αιγυπτίων, ο Λόγος το ονόμασε ιππικό. Ένιωθαν κι εκείνοι αυτόν που τους πολεμούσε και φώναξαν ο ένας στον άλλο «ο Κύριος πολεμά τους Αιγυπτίους» και «ας φύγουμε από το πρόσωπο του Κυρίου». Είναι φανερό όμως ότι ανάλογα με την προπαρασκευή των εχθρών όπλιζε και τη δική του δύναμη ο αληθινός αρχιστράτηγος. Υπήρχε λοιπόν μια αόρατη δύναμη που με τις θαυμαστές εκδηλώσεις της στη θάλασσα προξενούσε τον αφανισμό των Αιγυπτίων και Ο Λόγος την ονόμασε ιππικό. Υποθέτουμε ότι αυτή είναι η αγγελική στρατιά, για την οποία λέει ο προφήτης «θα καβαλικέψεις τους ίππους σου κι αυτό θα είναι η σωτηρία σου». Ο Δαβίδ αναφέρει και άρματα του Θεού λέγοντας· «τ’ άρματα του Θεού είναι μύριες φορές περισσότερα, που τα σέρνουν οι χιλιάδες των καλότυχων». Ακόμα και τη δύναμη που σηκώνει μετέωρο από τη γη στην έκταση τ’ ουρανού τον προφήτη Ηλία την ονομάζει η Γραφή με το όνομα των ίππων και τον ίδιο τον προφήτη τον λέει η ιερή ιστορία άρμα του Ισραήλ και ιππέα. Κι αυτούς, που περιέρχονται όλη την οικουμένη και μ’ αυτούς η γη κατοικείται καί ησυχάζει, ο Ζαχαρίας ο προφήτης τους ονόμασε ίππους, που συνομιλούν με τον άνδρα που στέκεται ανάμεσα στα δύο βουνά.

Έχει λοιπόν κάποιους ίππους αυτός που εξουσιάζει το παν· άλλον που ανυψώνει τον προφήτη, άλλον που κατοικεί στη γη, άλλον που σέρνει το άρμα, άλλον που παίρνει ως αναβάτη του το Θεό για τη σωτηρία των ανθρώπων και άλλον που καταποντίζει την αιγυπτιακή δύναμη. Αφού λοιπόν υπάρχει ανάμεσα στους θείους ίππους μεγάλη διαφορά που εκδηλώνεται με τις ενέργειες τους, παρομοιάζεται με το ιππικό που συνέτριψε την αιγυπτιακή δύναμη εκείνη που πλησίασε το Θεό από το δρόμο της αρετής. Γιατί αυτό λέει προς αυτήν ο Λόγος· «σε παρομοίασα με τους ίππους μου που νίκησαν τ’ άρματα του Φαραώ, εσένα που σ’ έχω δίπλα μου». Η φράση αυτή περιέχει πολλούς και μεγάλους επαίνους και η παρομοίωση αυτή με τον ίππο είναι ολόκληρος κατάλογος κατορθωμάτων. Όσα αναφέρονται για τον Ισραήλ κατά την παροικία του στην Αίγυπτο, η δουλεία, οι καλαμιές, ο πηλός, η πλινθοποιΐα, όλη η δουλειά τους στη γή, οι σκληροί επιστάτες στις δουλειές τους, που απαιτούσαν τον καθημερινό φόρο του κόπου τους στο κόψιμο των πλιθιών, που εξαιτίας τους το νερό γίνεται αίμα και σκοτεινιάζει το φως και τα βατράχια πηδούνε στα σπίτια και η σκόνη από το καμίνι που κάνει το σώμα να πετάει φουσκάλες κι όλα τα δεινά ένα-ένα, η ακρίδα, ο σκνίπες, ο βρούχος (ο θόρυβος), το χαλάζι, τα πάθη με τα πρωτότοκα, όλα αυτά και όσα πολύ καλύτερα διηγείται η ιστορία, με τα οποία πετυχαίνουν οι Ισραηλίτες τη σωτηρία τους, είναι αιτίες επαίνων για την ψυχή που ενώνεται με το Θεό. Δεν θα παρομοιαζόταν βέβαια με τη δύναμη εκείνη που διέλυσε τα αιγυπτιακά δεινά κι ελευθέρωσε τον Ισραήλ από τη σκληρή τυραννία, αν δεν κατορθώνονταν όλα αυτά μ’ επιτυχία κι όσα αφάνισαν την Αίγυπτο κι όσα προπαρασκευάζουν την πορεία προς το Θεό όσων από την αιγυπτιακή λάσπη μεταφέρονται στη γη της επαγγελίας.

Επειδή λοιπόν, όπως λέει ο θείος Απόστολος, όλα έχουν γραφεί για να μας σωφρονίζουν, με όσα περιέχει η θεόπνευστη Γραφή, δεν κάνει τίποτε άλλο, παρά με όσα λέει στη νύφη ο Λόγος μάς συμβουλεύει, ότι πρέπει κι εμείς να δεχτούμε ως αναβάτη το Λόγο και αφού συντρίψουμε το αιγυπτιακό ιππικό, άρματα κι αναβάτες, κι αφού καταποντίσουμε στη θάλασσα όλη την άδικη δυναστεία τους, έτσι να ομοιωθούμε με τη δύναμη εκείνη, αφήνοντας μέσα στο νερό σαν έναν ρύπο την αντίπαλη στρατιά. Αλλά για να το κατανοήσουμε καλύτερα αυτό που λέμε, ας το δούμε ως εξής. Δεν είναι δυνατό να παρομοιωθεί κάποιος με το ιππικό, που εξαιτίας του καταποντίστηκαν στο βυθό τα άρματα των Αιγυπτίων, αν δεν απελευθερωθεί δια του μυστικού ύδατος από τη δουλεία του εχθρού και, αφήνοντας κάθε αιγυπτιακή ιδέα κι αλλόφυλη αμαρτία και κακία μέσα στο νερό, ν’ αναδυθεί καθαρός χωρίς να κουβαλάει μαζί του στην κατοπινή του ζωή τίποτε από την αιγυπτιακή συνείδηση. Όποιος έχει απόλυτη καθαρότητα από τις αιγυπτιακές πληγές, αίμα και βατράχια και φουσκάλες και σκότος κι ακρίδες και σκνίπες και χαλάζι και τη βροχή της φωτιάς και τα άλλα πού αναφέρει η ιερή Ιστορία, αυτός είναι άξιος να παρομοιαστεί μ’ εκείνη τη δύναμη, που αναβάτης της είναι ο Λόγος. Ωστόσο δεν αγνοούμε τί σημαίνουν οι πληγές, πώς γίνεται για τους Αιγύπτιους πληγή το αίμα, και η οσμή των βατραχιών και η μεταβολή του φωτός σε σκοτάδι κι όλα τα υπόλοιπα.

Πράγματι ποιος δεν γνωρίζει, με τί λογής βίο γίνεται κάποιος αίμα, ενώ πρώτα ήταν πόσιμο νερό κι έπαθε αυτή τη φθαρτική αλλοίωση, και τί κάνοντας δημιουργεί μέσα στον οίκο του τη δυσωδία των βατραχιών, και πως μεταβάλλει τη φωτεινή ζωή σ’ έργα που αγαπάει η νύχτα γεμάτα ζόφο, που μ’ αυτά το καμίνι της γέεννας κάνει να σπάσουν οι οδυνηρές φουσκάλες της κατάκρισης; Έτσι και καθένα από τα αιγυπτιακά δεινά είναι εύκολο να το δεχτεί κανένας ως μέσο παιδείας και σωφρονισμού εκείνου που ακούει. Αλλά είναι περιττό να μακραίνουμε το λόγο μας για πράγματα στα όποια συμφωνούμε. Αν αυτά και τα παρόμοια τα κατανικήσουμε και πλησιάσουμε το θεό, θ’ ακούσουμε κι εμείς οπωσδήποτε το «σε παρομοίασα με τους ίππους μου που νίκησαν τ’ άρματα του Φαραώ, συ η πλησίον μου».

Το πρωτότυπο κείμενο

Τῇ ἵππῳ μου ἐν ἅρμασι Φαραὼ
ὡμοίωσά σε, ἡ πλησίον μου.
Τί ὡραιώθησαν σιαγόνες σου ὡς τρυγόνος,
τράχηλός σου ὡς ὁρμίσκοι;
Ὁμοιώματα χρυσίου ποιήσομέν σοι μετὰ στιγμάτων τοῦ ἀργυρίου.
Ἕως οὗ ὁ βασιλεὺς ἐν ἀνακλίσει αὐτοῦ,
νάρδος μου ἔδωκεν ὀσμὴν αὐτοῦ.
Ἀπόδεσμος στακτῆς ἀδελφιδός μου ἐμοί,
ἀνὰ μέσον τῶν μαστῶν μου αὐλισθήσεται·
Βότρυς τῆς κύπρου ἀδελφιδός μου ἐμοὶ
ἐν ἀμπελῶσιν ἐν Γαδί.
Ὅσα πρὸ τῆς παρούσης ἀναγνώσεως ἐν τοῖς προοιμίοις τοῦ Ἄισματος
τῶν ᾀσμάτων ἡμῖν τεθεώρηται, ὁμοίως ἔχει τῇ γινομένῃ μετὰ τὴν νύκτα
περὶ τὸν ὄρθρον αὐγῇ. οὔτε γὰρ ἐκείνη καθαρὸν φῶς, ἀλλὰ φωτός ἐστι
προοίμιον· καὶ τὰ εἰρημένα τοιαῦτα, ὡς τὴν ἀνατολὴν μὲν ἡμῖν τοῦ ἀληθινοῦ
καταμηνύειν φωτός, οὐ μὴν ἐν ἑαυτοῖς ἔχειν αὐτὸν τοῦ ἡλίου τὸν κύκλον
τηλαυγῶς προφαινόμενον. ἐν ἐκείνοις μὲν γὰρ ἡ νύμφη φθέγγεται καὶ οἱ
φίλοι καὶ αἱ νεάνιδες, νῦν δὲ αὐτοῦ τοῦ νυμφίου φωνὴ καθάπερ τις κύκλος
ἡλιακὸς | ἀνατέλλει ἀποκρύπτων ταῖς τῶν ἀκτίνων αὐγαῖς πᾶσαν τῶν τε
προφανέντων ἀστέρων καὶ τοῦ ὑπαυγάσαντος ὄρθρου τὴν λαμπηδόνα.
κἀκεῖνα μὲν πάντα καθαρσίων τινῶν καὶ περιρραντηρίων δύναμιν ἔχει, δι’
ὧν ἀφαγνισθεῖσαι αἱ ψυχαὶ πρὸς τὴν ὑποδοχὴν τῶν θείων παρασκευάζονται,
ὁ δὲ νῦν λόγος αὐτῆς τῆς θεότητός ἐστι μετουσία αὐτοῦ τοῦ θεοῦ λόγου διὰ
τῆς ἰδίας φωνῆς μεταδιδόντος τῷ ἀκούοντι τῆς ἀκηράτου δυνάμεως τὴν
κοινωνίαν.

καὶ ὥσπερ ἐπὶ τοῦ ὄρους Σινᾶ προπαρασκευασθεὶς τοῖς καθαρσίοις ὁ
Ἰσραὴλ ἐν ἡμέραις δύο τῇ τρίτῃ κατὰ τὸν ὄρθρον ἀξιοῦται τῆς θεοφανείας
οὐκέτι περὶ τὴν πλύσιν τῶν ἱματίων ἄσχολος ὤν, ἀλλ’ αὐτὸν δεχόμενος
ἐμφανῶς τὸν θεόν, οὗ χάριν τὸν τῆς ψυχῆς ῥύπον διὰ τῶν προλαβόντων
καθαρσίων ἀπεπλύνατο, οὕτω καὶ νῦν ἡ ἐν τοῖς φθάσασι λόγοις γεγενημένη
τῶν προοιμίων τοῦ Ἄισματος τῶν Ἀισμάτων θεωρία κατὰ τὰς προλαβούσας
δύο ἡμέρας τοσοῦτον ὠφέλησεν, ὅσον ἐκπλῦναι καὶ ἀποκλύσαι τοῦ ῥύπου τῆς 
σαρκὸς τὴν ἐν τοῖς λεγομένοις διάνοιαν. αὐτὸς δὲ ὁ θεὸς λόγος σήμερον,
ἥτις ἐστὶ τρίτη μετὰ τὴν πρώτην τε καὶ δευτέραν, καθαρθεῖσιν ἐπιφανήσεται,
οὐ γνόφῳ καὶ θυέλλῃ καὶ σάλπιγγος ἤχῳ | καὶ πυρὶ φοβερῷ ἐκ πυθμένος
εἰς ἀκρώρειαν τοῦ ὄρους τὴν περιοχὴν διασμύχοντι φανερὰν καὶ ἐπίδηλον
ἑαυτοῦ τὴν παρουσίαν ποιούμενος, ἀλλ’ ἡδὺς καὶ εὐπρόσιτος ἐκ τοῦ φοβεροῦ
εἴδους ἐκείνου πρὸς τὴν νυμφικὴν εὐφροσύνην μεθαρμοσάμενος.

τῆς γὰρ νύμφης δεηθείσης μαθεῖν τοὺς τῆς ἀναπαύσεως τόπους, ἐν οἷς ὁ
ἀγαθὸς ποιμὴν τὴν διατριβὴν ἔχει, ὥστε μή τι κατὰ ἄγνοιαν τῶν ἀβουλήτων
παθεῖν, εἶτα τῶν φίλων τοῦ νυμφίου τὸ ἀσφαλὲς τῆς ἀληθείας κριτήριον
ὑφηγησαμένων τὸ πρὸς ἑαυτὴν βλέπειν τὴν ψυχὴν καὶ ἑαυτὴν γινώσκειν (τὸ
γὰρ ἑαυτὴν ἀγνοεῖν ἀρχὴν ἀπεφήναντο καὶ ἀκολουθίαν εἶναι τοῦ μηδὲ ἄλλο
τι τῶν δεόντων εἰδέναι. πῶς γὰρ ἄν τις ἄλλο τι μάθοι ἑαυτὸν ἀγνοῶν;) ἐπὶ
τούτοις ὡς ἱκανῶς ἤδη τοῦ ἡγεμονικοῦ τῆς ψυχῆς κεκαθαρμένου ἐπανατέλλει
τῇ ποθούσῃ ὁ λόγος προτροπὴν πρὸς τὸ τελειότερον ποιούμενος διὰ τῆς
ἀποδοχῆς τῶν παρόντων· ὁ γὰρ ἐπὶ τοῖς κατορθώμασιν ἔπαινος σφοδροτέραν
| τοῖς κατορθώσασι τὴν πρὸς τὸ κρεῖττον προθυμίαν ἐντίθησιν.

Τίς οὖν ὁ παρὰ τοῦ ἀληθινοῦ λόγου γεγονὼς πρὸς τὴν παρθένον λόγος;
Τῇ ἵππῳ μου, φησίν, ἐν ἅρμασι Φαραὼ ὡμοίωσά σε, ἡ πλησίον μου. ἀλλ’
ἐπειδὴ οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ προχείρου τὴν τῶν εἰρημένων θεωρῆσαι διάνοιαν,
ἐξετάσαι προσήκει δι’ ἐπιμελείας καθὼς ἂν οἷόν τε ᾖ τὸ προκείμενον.

ἄλλην δύναμιν τὴν ἀντιταχθεῖσαν τῇ ἵππῳ τοῦ Φαραὼ παρὰ τῆς
ἱστορίας ἐμάθομεν, νεφέλην καὶ ῥάβδον καὶ βίαιον ἄνεμον καὶ πέλαγος
διχῇ διαιρούμενον καὶ βυθὸν ἐν κόνει καὶ τὴν ἐκ κυμάτων τειχοποιΐαν καὶ
ξηρὰν ἄβυσσον τὴν διὰ τοῦ μέσου τῶν ἐξ ὕδατος τειχῶν χερσωθεῖσαν, δι’ ὧν
ἁπάντων ἐγίνετο τοῖς Ἰσραηλίταις ἡ σωτηρία πανστρατιᾷ τοῦ Φαραὼ μετὰ
τῶν ἵππων τε καὶ ἁρμάτων συγκαλυφθέντος τοῖς κύμασιν. οὐδεμιᾶς τοίνυν
ἱππικῆς δυνάμεως ἀντιταχθείσης τῷ Αἰγυπτίῳ στρατῷ ἄπορον ἂν εἴη μαθεῖν,
ποίᾳ ἵππῳ τῇ διαφανείσῃ κατὰ τῶν Αἰγυπτίων ἁρμάτων ἡ νύμφη παρὰ τοῦ 
λόγου νῦν προσεικάζεται· Τῇ ἵππῳ γάρ μου, φησί, τῇ ἐν τοῖς ἅρμασι τοῦ
Φαραὼ κατειργασμένῃ τὴν νίκην ὡμοίωσά σε, ἡ πλησίον μου.

ἢ δῆλόν ἐστιν ὅτι ὥσπερ οὐκ ἔστι διὰ ναυμαχίας ἡττηθῆναί τινας μὴ
ναυτικοῦ στρατοῦ τὴν ἐν ταῖς ναυσὶ τῶν ἐναντίων δύναμιν καταδύσαντος,
οὕτως οὐδὲ ἂν ἐν ἱππομαχίᾳ τις ἡττηθείη μή τινος | ἱππικῆς ἐκ τῶν ἐναντίων
ἀντιταχθείσης δυνάμεως; ἐπειδὴ τοίνυν τὸ κράτιστον τῆς τῶν Αἰγυπτίων
στρατιᾶς ἡ ἵππος ἦν, τὴν ἐπαχθεῖσαν αὐτῇ κατὰ τὸ ἀόρατον δύναμιν, δι’ ἧς ἡ
νίκη κατὰ τῶν Αἰγυπτίων ἐγένετο, ἵππον ὁ λόγος ὠνόμασεν· ᾐσθάνοντο γὰρ
κἀκεῖνοι τοῦ πολεμοῦντος καὶ πρὸς ἀλλήλους ἐβόων Κύριος πολεμεῖ τοὺς
Αἰγυπτίους καὶ Φύγωμεν ἀπὸ προσώπου κυρίου. δῆλον δὲ ὅτι καταλλήλως
τῇ παρασκευῇ τῶν ἐναντίων ὁ ἀληθινὸς ἀρχιστράτηγος τὴν ἰδίαν ἀνθώπλιζε
δύναμιν. οὐκοῦν ἦν τις ἀόρατος δύναμις ἡ διὰ τῶν περὶ τὴν θάλασσαν
θαυμάτων ἐνεργοῦσα τῶν Αἰγυπτίων τὸν ὄλεθρον, ἣν ἵππον ὁ λόγος
ὠνόμασεν.

ἀγγελικὴν δὲ στρατιὰν εἶναι ταύτην ὑπονοοῦμεν, περὶ ἧς φησιν ὁ
προφήτης ὅτι Ἐπιβήσῃ ἐπὶ τοὺς ἵππους σου, καὶ ἡ ἱππασία σου σωτηρία.
ἀλλὰ καὶ ἅρματος θεοῦ μνήμην ὁ Δαβὶδ ἐποιήσατο λέγων Τὸ ἅρμα τοῦ θεοῦ
μυριοπλάσιον, ᾧ ὑποζεύγνυνται τῶν εὐθηνούντων αἱ χιλιάδες. ἔτι δὲ καὶ ἡ τὸν
προφήτην Ἠλίαν μετάρσιον ἐκ γῆς ἐπὶ τὸν αἰθέριον χῶρον ἀναλαμβάνουσα
δύναμις τῷ τῶν ἵππων ὀνόματι παρὰ τῆς γραφῆς ὀνομάζεται καὶ αὐτὸν δὲ τὸν
προφήτην ἅρμα λέγει τοῦ Ἰσραὴλ καὶ ἱππέα ἡ ἱστορία καὶ τοὺς περιοδεύοντας
πᾶσαν τὴν οἰκουμένην, | δι’ ὧν ἡ γῆ κατοικίζεται καὶ ἡσυχάζει, Ζαχαρίας ὁ
προφήτης ἵππους ὠνόμασε διαλεγομένους πρὸς τὸν ἄνθρωπον τὸν μέσον
ἑστῶτα τῶν δύο ὀρῶν.

οὐκοῦν ἔστι τις ἵππος τῷ τὸ πᾶν κεκτημένῳ· ἡ μὲν τὸν προφήτην
ἀνάγουσα, ἡ δὲ τὴν οἰκουμένην οἰκίζουσα, ἡ δὲ ὑποζευγνυμένη τῷ ἅρματι,
ἄλλη δὲ τὸν θεὸν ἔποχον ἐπὶ σωτηρίᾳ τῶν ἀνθρώπων λαμβάνουσα, ἄλλη
δὲ τὴν Αἰγυπτίαν καταδύουσα δύναμιν. πολλῆς τοίνυν οὔσης ἐν ταῖς θείαις
ἵπποις τῆς διὰ τῶν ἐνεργειῶν φαινομένης διαφορᾶς τῇ καθαιρετικῇ τῆς
Αἰγυπτίας δυνάμεως ἵππῳ παρεικάζεται ἡ διὰ τοῦ δρόμου τῆς ἀρετῆς τῷ θεῷ
πλησιάσασα· οὕτω γάρ φησι πρὸς αὐτὴν ὁ λόγος ὅτι Τῇ ἵππῳ μου ἐν ἅρμασι
Φαραὼ ὡμοίωσά σε, ἡ πλησίον μου.

πολλοὺς δὲ καὶ μεγάλους ἐπαίνους ὁ λόγος ἐν ἑαυτῷ περιείληφε καί τις
κατορθωμάτων κατάλογός ἐστιν ἡ πρὸς τὴν ἵππον ταύτην ὁμοίωσις· ὅσα
γὰρ τοῦ Ἰσραὴλ ἐν τῇ παροικίᾳ τῶν Αἰγυπτίων μνημονεύεται, ἡ δουλεία, ἡ
καλάμη, ὁ πηλός, ἡ πλινθεία, πᾶσα ἡ περὶ τὴν γῆν ἀσχολία, οἱ χαλεποὶ τῶν
τοιούτων ἔργων ἐπιστάται, οἱ τὸν πήλινον αὐτοὺς καθ’ ἑκάστην ἡμέραν
ἀπαιτοῦντες φόρον, δι’ οὓς τὸ ὕδωρ αἷμα γίνεται καὶ τὸ φῶς σκοτίζεται καὶ
βάτραχοι τοῖς οἴκοις | εἰσέρπουσι καὶ ἡ καμιναία κόνις τὰς φλυκτίδας ἐκ τῶν
σωμάτων ἀναζέειν ποιεῖ, καὶ τὰ καθ’ ἕκαστον πάντα, ἡ ἀκρίς, οἱ σκνῖπες, ὁ
βροῦχος, ἡ χάλαζα, τῶν πρωτοτόκων τὰ πάθη, πάντα ταῦτα καὶ ὅσα πρὸς
τὸ κρεῖττον ἡ ἱστορία διέξεισι, δι’ ὧν γίνεται τοῖς Ἰσραηλίταις ἡ σωτηρία,
ἐπαίνων ἐστὶν ὑπόθεσις τῇ τῷ θεῷ συναπτομένῃ ψυχῇ· οὐ γὰρ ἂν ὡμοιώθη
τῇ δυνάμει ἐκείνῃ τῇ καθαιρετικῇ τῶν Αἰγυπτίων κακῶν, δι’ ἧς ἐλευθεροῦται
ὁ Ἰσραὴλ τῆς πονηρᾶς τυραννίδος, εἰ μὴ πάντα ταῦτα καὶ ταύτῃ κατώρθωτο
τά τε καθαιρετικὰ τῆς Αἰγύπτου καὶ τὰ παρασκευαστικὰ τῆς πρὸς τὸν θεὸν
πορείας τῶν μετοικιζομένων πρὸς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας ἀπὸ τῆς Αἰγυπτίας
ἰλύος. οὐκοῦν ἐπειδή, καθώς φησιν ὁ θεῖος ἀπόστολος, πάντα πρὸς νουθεσίαν
ἡμῶν ἀναγέγραπται, ὅσα ἡ θεόπνευστος περιέχει γραφή, οὐδὲν ἄλλο ἢ
συμβουλεύει διὰ τῶν πρὸς τὴν νύμφην εἰρημένων ὁ λόγος ἡμῖν ὅτι χρὴ καὶ
ἡμᾶς ἔποχον δεξαμένους ἐφ’ ἑαυτῶν τὸν λόγον καὶ καταγωνισαμένους τὴν
Αἰγυπτίαν ἵππον αὐτοῖς ἅρμασι καὶ ἀναβάταις καὶ πᾶσαν αὐτῶν τὴν πονηρὰν
δυναστείαν τῷ ὕδατι καταπνίξαντας οὕτως ὁμοιωθῆναι τῇ δυνάμει ἐκείνῃ
καθάπερ τινὰ ῥύπον τὴν ἀντικειμένην στρατιὰν ἐναφέντας τῷ | ὕδατι.

ὡς δ’ ἂν σαφέστερον μάθοιμεν τὸ λεγόμενον, τοιοῦτόν ἐστιν· οὐκ
ἔστιν ὁμοιωθῆναι τῇ ἵππῳ, δι’ ἧς τὰ ἅρματα τῶν Αἰγυπτίων τῷ βυθῷ
κατεποντίσθη, εἰ μή τις διὰ τοῦ μυστικοῦ ὕδατος τῆς τοῦ ἀντικειμένου
δουλείας ἐλευθερούμενος πᾶν Αἰγυπτιάζον νόημα καὶ πᾶσαν ἀλλόφυλον
κακίαν τε καὶ ἁμαρτίαν <ἐν> τῷ ὕδατι καταλιπὼν καθαρὸς ἀναδύῃ μηδὲν
τῆς Αἰγυπτίας συνειδήσεως τῷ μετὰ ταῦτα βίῳ συνεπαγόμενος· ὁ γὰρ
ἀκριβῶς πασῶν καθαρεύσας τῶν Αἰγυπτίων πληγῶν, αἵματος καὶ βατράχων
καὶ φλυκτίδων καὶ σκότους, ἀκρίδος τε καὶ σκνιπῶν καὶ χαλάζης καὶ τῆς τοῦ
πυρὸς ἐπομβρίας καὶ τῶν λοιπῶν, ὧν ὁ τῆς ἱστορίας μέμνηται λόγος, οὗτος
ἄξιός ἐστιν ὁμοιωθῆναι τῇ δυνάμει ἐκείνῃ, ἧς ἔποχος ὁ λόγος γίνεται.

πάντως δὲ οὐκ ἀγνοοῦμεν τὰ διὰ τῶν πληγῶν σημαινόμενα, πῶς γίνεται
τοῖς Αἰγυπτίοις τὸ αἷμα πληγὴ καὶ ἡ τῶν βατράχων ὀσμὴ καὶ ἡ τοῦ φωτὸς
εἰς τὸ σκότος μεταβολὴ καὶ τὰ καθ’ ἕκαστον πάντα. τίς γὰρ οὐκ οἶδε, διὰ
ποταποῦ βίου αἷμά τις γίνεται ἐκ ποτίμου τοῦ πρότερον εἰς διαφθορὰν
ἀλλοιούμενος καὶ τί ποιῶν ζωογονεῖ τῷ ἰδίῳ οἴκῳ τὴν τῶν βατράχων
δυσωδίαν καὶ πῶς μεταποιεῖ τὸν φωτεινὸν βίον εἰς ἔργα νυκτὶ φίλα καὶ
ζοφώδη, δι’ ὧν ἡ τῆς γεέννης κάμινος τὰς πονηρὰς τῆς κατακρίσεως
φλυκτίδας ἀναζέειν ποιεῖ; οὕτω δὲ καὶ τὰ καθ’ ἕκαστον τῶν ἐν Αἰγύπτῳ
κακῶν ῥᾴδιον μεταλαβεῖν εἰς παίδευσίν τε καὶ σωφρονισμὸν τοῦ ἀκούοντος,
ἀλλὰ περιττὸν | ἂν εἴη μηκύνειν διὰ τῶν ὁμολογουμένων τὸν λόγον.

τούτων τοίνυν καὶ τῶν τοιούτων κρείττους γενόμενοι καὶ τῷ θεῷ
πλησιάσαντες καὶ αὐτοὶ πάντως ἀκουσόμεθα ὅτι Τῇ ἵππῳ μου ἐν ἅρμασι
Φαραὼ ὡμοίωσά σε, ἡ πλησίον μου.

Δεν υπάρχουν σχόλια: