ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Συστηματικής – Δογματικής Θεολογίας
Διπλωματική εργασία Η οντολογία του προσώπου στη νεότερη θεολογική σκέψη: Ν. Νησιώτης, Χρ. Γιανναράς, Ι. Ζηζιούλας. Μια κριτική αποτίμηση.
Καθηγητής: Χρ. Σταμούλης
Φοιτητής : Περικλής Αγγελόπουλος - Θεσσαλονίκη 2020
ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ
3. Η χριστολογίαΗ ελευθερία λοιπόν, αποτελεί την οντολογική προϋπόθεση της ύπαρξης του Θεού, του ανθρώπου και του κόσμου. Η απώλεια της ελευθερίας για τον άνθρωπο και η υπαγωγή του στην οντολογική αναγκαιότητα, η οποία στη τελική της μορφή εκφράζεται με το γεγονός του θανάτου, αίρεται με την ιστορική φανέρωση του Χριστού. Η παρουσία του Χριστού στον κόσμο συστήνει μια νέα οντολογική πραγματικότητα, απαλλαγμένη από το γεγονός της κτιστότητας και άρα και της περατότητας349. [ΑΥΘΑΙΡΕΣΙΕΣ ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΔΕΝ ΣΤΕΚΟΝΤΑΙ ΟΥΤΕ ΛΟΓΙΚΑ. ΤΙ ΕΝΝΟΕΙ ΤΟ ΘΕΙΟΝ ΒΡΕΦΟΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ;]
Η αρχή της Χριστολογίας στην Ορθόδοξη Θεολογία βρίσκεται στην έννοια της υπόστασης, δηλαδή του προσώπου. Το πρόσωπο του Χριστού υποστασιάζοντας την ανθρώπινη και τη θεϊκή φύση, αίρει την οντολογική αναγκαιότητα της βιολογικής υποστάσεως και το γεγονός του θανάτου.[Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ] Η ελευθερία και η αγάπη, ως τρόπος ύπαρξης του ακτίστου, με την Ανάσταση του Χριστού, καθίστανται τρόποι ύπαρξης που εκφράζουν την ενότητα, την κοινωνία και την εσχατολογική προοπτική του ανθρώπου.[ΤΟ ΟΣΤΙΣ ΘΕΛΕΙ ΞΕΠΕΡΑΣΤΗΚΕ] Η Ανάσταση του Χριστού αναδεικνύει τη Θεϊκή φύση του Χριστού ως την αληθινή του ταυτότητα. Η ανάληψη της ανθρώπινης φύσης από τον Υιό, καταργεί το γεγονός του θανάτου και χωρίς να μείνει ξένη από το γεγονός της περατότητας, αναδεικνύει την εσχατολογική προοπτική, η οποία αναφέρεται στην πραγματικότητα του Θεού350.[Η ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΩΤΗΡΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΗΔΕΝ. ΚΑΤΑΡΓΕΙΤΑΙ Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΛΗΨΗ ΠΡΟΣ ΧΑΡΙΝ ΤΗΣ ΕΥΘΕΙΑΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ. ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΑΙΡΕΤΙΚΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Ο ΑΠ. ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΤΗΡΓΗΣΕ ΤΗΝ ΟΡΙΖΟΝΤΙΟ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΕΒΑΛΛΕ ΤΗΝ ΚΑΘΕΤΟ ΔΙΑΣΤΑΣΗ. ΟΛΟΙ ΟΙ ΜΕΤΑΠΑΤΕΡΙΚΟΙ ΦΛΕΡΤΑΡΟΥΝ ΜΕ ΤΗΝ ΙΔΕΑ ΟΤΙ Ο ΙΗΣΟΥΣ ΔΕΧΘΗΚΕ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ ΣΤΗ ΒΑΠΤΙΣΗ.]
Η αναφορά αυτή στην πραγματικότητα του Θεού, έχει εν τέλει σκοπό να μεταφέρει στον άνθρωπο μια νέα οντολογική δυνατότητα. Ο Χριστός, καθιστά το πρόσωπο, ως μια νέα δυνατότητα για κάθε άνθρωπο. Ως ύπαρξη εν ελευθερία και αγάπη, η οποία δεν υπόκειται στους νόμους της φύσης , αλλά μετέχοντας στο Είναι του Θεού, μετέχει στη ζωή του Θεού και μπορεί να υπάρχει εν ελευθερία και αγάπη. Η χριστολογία, δηλαδή η παρουσία του Χριστού στην ιστορική ζωή, είναι ο ευαγγελισμός του ανθρώπου, ότι η φύσις του μπορεί να προσληφθεί και να υποστασιασθεί με ένα νέο τρόπο που υπερβαίνει την οντολογική αναγκαιότητα, η οποία υπόκειται στο γεγονός της περατότητας351. Ο τέλειος άνθρωπος, είναι εκείνος που είναι όντως πρόσωπο, η υπόσταση του οποίου ταυτίζεται με την υπόσταση του Χριστού. Το γεγονός αυτό του επιτρέπει να υπάρχει ως νέα κτίση, ως εκκλησιολογική υπόσταση η αλήθεια της οποίας βρίσκεται στα έσχατα, ως αποτέλεσμα της άσκησης της ελευθερίας, εν Χριστώ. Η χριστολογία του Ι. Ζηζιούλα διαμορφώνει και την ανθρωπολογία του. Στη συνέχεια θα παρακολουθήσουμε την ανθρωπολογική σκέψη του Σεβασμιότατου.[ΟΠΟΤΕ, ΕΣΤΙΝ ΚΑΙΡΟΣ. Η ΖΩΗ ΕΝ ΑΛΗΘΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΝΕΦΙΚΤΟΣ, Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΟΙΞΕ ΜΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΓΚΗ. Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΣΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ.ΜΙΑ ΕΠΙΤΗΔΕΙΑ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΒΑΡΛΑΑΜ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΚΗΡΥΤΤΕ ΤΟΝ ΑΓΝΩΣΤΟ ΘΕΟ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ. Η ΟΘΟΔΟΞΙΑ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΟΤΙ Ο ΑΛΦΑ ΚΑΙ Ο ΩΜΕΓΑ ΑΥΤΟΣ.]
4. Η ανθρωπολογία
Η οντολογία του Μητροπολίτη Περγάμου, η θέση του δηλαδή για το πραγματικό, θεμελιώνεται καταρχάς στο χριστιανικό δόγμα της δημιουργίας εκ του μηδενός και κατά δεύτερο στην οντολογία των αρχαίων Ελλήνων. Για τον Ι. Ζηζιούλα το θεμελιακό γνώρισμα του προσώπου είναι η ελευθερία του από την αναγκαιότητα. Ο Θεός ως αρχή και αιτία των όντων είναι ελεύθερος από κάθε αναγκαιότητα και υπάρχει εκ-στατικά με τον τρόπο της αγάπης. Η αλήθεια του ανθρώπου πραγματώνεται στα έσχατα ως αποτέλεσμα της ελευθερίας, η οποία προέρχεται από τη σχέση του ανθρώπου με τον Θεό. «Η ελευθερία ταυτίζεται με το είναι του ανθρώπου»352. Ο άνθρωπος υπάρχει ως μοναδική, ανεπανάληπτη και ελεύθερη υπόσταση, με τον τρόπο της αγάπης, μετέχοντας στο Είναι του Θεού. Η θέωση, στη γλώσσα των Πατέρων, αναφέρεται στη μετοχή στο Μυστήριο του Χριστού μέσα στο οποίο υπάρχουν αληθινά τα όντα, και το οποίο ολοκληρώνεται στα έσχατα.[ΠΟΛΛΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ ΜΙΛΑ ΑΥΤΟ ΤΟ ΒΡΕΦΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΣΑΝ ΠΑΤΕΡΕΣ ΕΝΝΟΕΙ ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΝ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟ ΣΕ ΣΥΜΠΝΟΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΔΥΣΗ. ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΣΣΕΙΑ ΤΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΘΕΩΣΗ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΕΝΝΟΕΙ ΜΟΝΟΣΗΜΑΝΤΑ ΣΑΝ ΑΝΟΗΤΟΣ ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡΙΑΝΟΣ]
Η μετοχή αυτή, στη ύπαρξη του Θεού, επιτρέπει στον άνθρωπο να υπάρξει με τον τρόπο της αγάπης και να γίνει πρόσωπο,[ΟΥΤΕ ΟΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ ΔΕΝ ΤΟΛΜΟΥΝ ΝΑ ΙΣΧΥΡΙΣΘΟΥΝ ΟΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΥΠΑΡΞΟΥΜΕ ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ, ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ.] υπερβαίνοντας τους περιορισμούς της βιολογικής παρουσίας του στο κόσμο. Ο άνθρωπος μπορεί να υπάρξει με δύο τρόπους. Είτε ως βιολογική ύπαρξη, η οποία παραμένει στην ατομικότητα της και υπόκειται στην αναγκαιότητα της φύσης, είτε ως εκκλησιαστική ύπαρξη, ως πρόσωπο, ελεύθερα από τους περιορισμούς της κτιστής ύπαρξης υπάρχοντας με τον τρόπο της αγάπης353.
Ο άνθρωπος, ως παρουσία στο χρόνο και στο χώρο διέπεται από την αναγκαιότητα, η οποία έχε ως τελική έκφανση το γεγονός της περατότητας. Η ελευθερία του ανθρώπου περιορίζεται από τη κτιστή του φύση, η οποία δεν του επιτρέπει να αποφύγει τα δεδομένα της ύπαρξης του. Ο άνθρωπος αδυνατεί ως δημιούργημα να υπάρξει με τον τρόπο του ακτίστου, δηλαδή, ελεύθερος από κάθε προκαθορισμό, ακόμα και της ίδιας της ύπαρξης του354. Το είναι του ανθρώπου φανερώνεται μέσα στο χρόνο και την ιστορία ως υπόσταση καταρχάς, σωματική.[ΚΑΙ ΤΟ ΜΗ ΕΙΝΑΙ ΕΜΦΑΝΙΖΕΤΑΙ ΩΣ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗ] Τα στοιχεία αυτά αποτελούν τις οντολογικές προϋποθέσεις της ανθρώπινης παρουσίας στον κόσμο και καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο υπάρχει το όν.
Η βιολογική παρουσία του ανθρώπου ορίζεται από την αναγκαιότητα, η οποία οδηγεί στο πάθος του ατομισμού. Η ατομική υπόσταση ως σωματική παρουσία, αδυνατώντας να υπάρξει ελεύθερα από την ανάγκη, καθορίζεται από την επιθυμία της ατομικής επιβίωσης, η οποία για να πραγματοποιηθεί απαιτεί την εξατομίκευση και τη διαφοροποίηση από τους άλλους.
Ταυτόχρονα η αναπαραγωγή και η διαιώνιση του είδους μέσα από τον έρωτα επιτρέπει στον άνθρωπο να λειτουργεί εκ–στατικά χωρίς ωστόσο να υπερβαίνει το γεγονός του θανάτου. Ο άνθρωπος ως ατομικό γεγονός ύπαρξης αδυνατεί να υπερβεί το γεγονός της περατότητας, ακόμα και στην ερωτική εκ–στατική πράξη αφού και αυτή δεν τον απαλλάσσει από το γεγονός του θανάτου καθώς δεν εξασφαλίζει την προσωπική σωτηρία παρά μόνο την βιολογική αναπαραγωγή.
Η οντολογική αυτή πραγματικότητα της φθοράς και του θανάτου, δεν υπερβαίνεται ούτε με τη πολιτισμική δημιουργία. Η γλώσσα, η τέχνη, η φιλοσοφική αναζήτηση της αλήθειας, η επικοινωνία αποτελούν τρόπους του είναι με τους οποίους ο άνθρωπος επιχειρεί να ξεπεράσει το γεγονός του θανάτου.
Ωστόσο, οι τρόποι αυτοί της ύπαρξης λειτουργούν ως ένα κάλυμμα του αληθούς εαυτού, ένα προσωπείο, που επιτρέπει την δυνατότητα της προσομοίωσης και της απόστασης από τον βαθύ εαυτό, ο οποίος όπως είδαμε πραγματώνεται στα έσχατα ως αποτέλεσμα της μετοχής στο είναι του Θεού, δηλαδή με ένα άνοιγμα στο χρόνο, προς την αιωνιότητα και μια τελική λύση που υπερβαίνει το γεγονός του θανάτου355. Ο φόβος του θανάτου, εντείνει την ανάγκη επιβεβαίωσης της ατομικής ύπαρξης, η οποία βιώνει το αίσθημα της ανασφάλειας και της αβεβαιότητας. άνθρωπος στην προσπάθεια του να υπερνικήσει το φόβο επιχειρεί να κυριαρχήσει και να επιβεβαιώσει την ύπαρξη του, μέσα από την αρνητική διάσταση της, όπως εκφράζεται στην επιθετικότητα, το μίσος, την φιληδονία, τη φιλαργυρία, την απληστία. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει ότι για την οντολογία η αμαρτία δε σχετίζεται με την ηθική και τον ανθρώπινο λόγο, αλλά με την αλήθεια των όντων. Και η αλήθεια των όντων βρίσκεται στο γεγονός ότι τα κτιστά όντα καθορίζονται από τη συνθήκη της φθοράς και του θανάτου356.
Η αμαρτία, δηλαδή η αδυνατότητα της φύσης να διαιωνίσει τη ζωή με τις δικές της δυνάμεις, είναι αποτέλεσμα της αποκοπής από την όντως ζωή η οποία ταυτίζεται με το πρόσωπο του Χριστού357. Καταδεικνύεται έτσι η ανάγκη της μετοχής στο Είναι του Θεού, ο οποίος είναι η αρχή της δημιουργίας και της ζωής. Το άνοιγμα αυτό της ύπαρξης και η μετοχή στη ζωή του Θεού, συντελείται με ένα άνοιγμα στο χρόνο και μεταβάλλει την οντολογική υφή του ανθρώπου, ο οποίος από άτομο γίνεται πρόσωπο, δηλαδή υπόσταση, μοναδική και ανεπανάληπτη ύπαρξη, η οποία μέσω της νέας γέννησης παύει να υπόκειται στην εξουσία του θανάτου και εκφράζοντας την καθολική παρουσία του Θεού υπάρχει με τα χαρακτηριστικά της αγάπης, της ελευθερίας, της μοναδικότητας και της καθολικότητας. Η ύπαρξη αυτή χαρακτηρίζεται με μια νέα οντολογική κατηγορία, ως εκκλησιαστική και πραγματώνεται εντός της Εκκλησίας. Δια του έθους και του Βαπτίσματος ο άνθρωπος μετέχει στη νέα ζωή, η οποία πραγματώνεται εντός της Εκκλησίας , και φανερώνεται στις σχέσεις μεταξύ των μελών της Εκκλησίας και στην κοινωνία και αναφορά όλων στον Πατέρα358.
Η εκκλησιαστική ύπαρξη αναδεικνύει την προσωπική ταυτότητα, τη μοναδικότητα, την ελευθερία και τη προσωπική αθανασία του κάθε ανθρώπου σε κύρια οντολογικά χαρακτηριστικά. Ο άνθρωπος διαφεύγει από την περατότητα, από το μη – είναι, την ανυπαρξία της ατομικότητας, μετέχοντας στο είναι του Θεού. Η μετοχή αυτή σημαίνει το πέρασμα στην αιωνιότητα, όχι γενικά και αφηρημένα, αλλά ως συγκεκριμένη ύπαρξη που αναφέρεται στο Θεό και ζει αιώνια σε κοινωνία μαζί Του. Η υπόσταση αυτή είναι μοναδική και απόλυτη, καθώς συγκεφαλαιώνει και συμπεριλαμβάνει τα μοναδικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου και του Θεού. Υπάρχει δηλαδή με τον τρόπο του Θεού, χωρίς διαιρέσεις, με πίστη στη δυνατότητα να πραγματώσει την υπέρβαση της βιολογικής υποστάσεως και την ελπίδα ότι περνά στην αιωνιότητα μετέχοντας στο μυστήριο του Χριστού.
Η μοναδικότητα και η ελευθερία συντελούνται κοινωνικά και ευχαριστιακά και πραγματώνονται στη σύναξη των πιστών. Η ύπαρξη αυτή πραγματώνεται εντός της Εκκλησίας, όπως η ιστορική της φανέρωση, διότι μόνο στην Εκκλησία ο άνθρωπος μπορεί να υπάρχει ελεύθερα, με τον τρόπο της αγάπης αγαπώντας και αγαπώμενος. Η Εκκλησία ως ευχαριστιακή σύναξη δίνει την ευκαιρία στα μέλη της, να υπάρξουν ελεύθερα από το βιολογικό περιορισμό, να υπερβούν κάθε κοινωνικό ή άλλο διαχωρισμό και μετέχοντας στη καθολική παρουσία του Χριστού, να υπάρξουν εκφράζοντας την καθολικότητα και την ενότητα που απορρέει από την νέα γέννηση.
Η συμμετοχή στην Ευχαριστιακή σύναξη δεν εκφράζει μόνο την κοινή καταγωγή από τον Πατέρα γεγονός που καθιστά αδελφούς τα μέλη της Εκκλησίας, αλλά και ταυτόχρονα συνιστά ένα γεγονός κίνησης, πορείας προς τα έσχατα359. Η εκκλησιολογική υπόσταση συμμετέχοντας στη λειτουργική αυτή κίνηση της Ευχαριστίας, αναφέρεται στο μέλλον, στη δυνατότητα να υπάρξει ως πρόσωπο, υπερβαίνοντας τους περιορισμούς της βιολογικής ύπαρξης. Το σώμα και ο έρωτας δεν εγκαταλείπονται, ούτε ταυτίζονται με τη φυλακή της ψυχής.
Αντίθετα, αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία της εκκλησιαστικής ύπαρξης, καθώς όμως υποστασιάζονται με τον τρόπο της ελευθερίας και της αγάπης. Ο έρωτας ως εκ-στατική κίνηση υπερβαίνει τους αποκλεισμούς και αναφέρεται στο καθόλου. Αγάπη, η οποία συμπεριλαμβάνει αντί να αποκλείει, καθώς μετέχοντας στο είναι του Θεού αποκτά την δυνατότητα να αγαπά όπως Εκείνος όλους και όλα σε ένα και μόνο πρόσωπο. Το σώμα από φορέας του εγωκεντρισμού και του ατομισμού γίνεται φορέας της κοινωνίας, της αγάπης και της ελευθερίας από την ανάγκη. Η υπέρβαση της φύσης και η απελευθέρωση της από την αναγκαιότητα δίνουν μια ασκητική διάσταση στην εκκλησιαστική υπόσταση. Η διάσταση αυτή δεν αφορά την ηθική κατάσταση του ανθρώπου, καθώς η ηθική συμπεριφορά, δεν είναι αρκετή για σωθεί ο άνθρωπος από το γεγονός του θανάτου. Η αξία του προσώπου δεν θεμελιώνεται, στο τι κάνει, αλλά στην αλήθεια της ύπαρξης του και της υπέρβασης ή όχι του θανάτου.
Έτσι, η άσκηση δεν αφορά κάποιο ηθικό γεγονός άλλα την άρνηση του τρόπου της ατομικής υπόστασης, ώστε να πραγματοποιηθεί η ευχαριστιακή ύπαρξη με τον τρόπο της ελευθερίας και της αγάπης360. Η θνητότητα δεν αίρεται ούτε με την βιολογική αναπαραγωγή της ζωής ούτε με την ηθική βελτίωση του ανθρώπου. Η εκκλησιολογική ύπαρξη του ανθρώπου, η υπόσταση του κατά τρόπο ευχαριστιακό αποτελεί εγγύηση και «αρραβώνα» της τελικής νίκης του ανθρώπου επί του θανάτου.
Η έξοδος του ανθρώπου από την αυτάρκεια του και υποστατική ένωση του με το Θεό σηματοδοτεί την εσχατολογική προοπτική την οποία εγγυάται η Ανάσταση του Χριστού361. Η εσχατολογική αυτή προοπτική, δίνει την βεβαιότητα της υπέρβασης του θανάτου και θέτει την ρίζα της ζωής στο μέλλον. Ο άνθρωπος ως πρόσωπο υπάρχει στο παρόν και εκτείνεται στο μέλλον. Αυτό που είναι και αυτό που θα γίνει και ήδη είναι. Το πρόσωπο που υπάρχει με τον τρόπο της Αγάπης βεβαιώνεται ότι δεν θα πεθάνει τελικά. Η υπερνίκηση αυτή της θνητής φύσης, μέσω της μετοχής στο είναι του Θεού, αποτελεί το μήνυμα της σωτηρίας της Εκκλησίας και εκφράστηκε με την έννοια του προσώπου από τους Πατέρες. Έτσι, η έννοια του προσώπου, ξεπερνά το επιμέρους και τα όρια της ανθρώπινης προσωπικότητας, και αναφέρεται στη καθολική ύπαρξη του ανθρώπου. Συνδέεται υπαρξιακά με τη Θεολογία και αποτελεί χάρη στο περιεχόμενο του, τη συνεισφορά των Πατέρων και της Εκκλησίας στην ανθρωπότητα.
ΑΝΟΥΣΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΑΓΙΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ. Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΤΗΣ ΜΕΤΡΙΟΤΗΤΟΣ, ΤΗΣ ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΗΤΟΣ, ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ.
Σημειώσεις
349. Ι. Ζηζιούλα, νυν μητροπολίτη Περγάμου, Από το προσωπείον εις το πρόσωπον. Η συμβολή της πατερικής θεολογίας εις την έννοιαν του προσώπου, ανάτυπον εκ του τόμου Χαριστήρια εις τιμήν του Μητροπολίτου γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος . εκδ. Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών . Θεσσαλονίκη 1977 σ. 312.
350. Στο ίδιο, σ. 313.
351. Στο ίδιο, σ. 314.
352. Στο ίδιο, σ. 315.
353. Στο ίδιο, σ. 308.
354. Στο ίδιο, σ. 301.
355. Να σημειώσουμε ότι στο σημείο αυτό ότι η θέση του Ι. Ζηζιούλα, προσομοιάζει με εκείνη του Σ. Κίρκεγκωρ ο οποίος θεωρούσε ότι η αποκοπή από τον Θεό οδηγούσε στην απελπισία τον άνθρωπο , ο οποίος αναζητούσε καταφύγιο στις συμβιώσεις του πολιτισμού. Βλ. Νησιώτης Ν. Υπαρξισμός και Χριστιανική πίστη. Μήνυμα, Αθήνα, 1956, σ. 56.
Αντίθετη άποψη φαίνεται να διατυπώνει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής ο οποίος θεωρούσε ότι ο σκοπός του ανθρώπου είναι η θέωση του και παράλληλα η θέωση του κόσμου ολόκληρου. Σε αυτή την προοπτική ο πολιτισμός , η τέχνη , η πολιτική η οικονομία,είναι δώρα του Θεού στον άνθρωπο και βρίσκουν το νόημα τους καθώς γίνονται τα μέσα με τα οποία ο άνθρωπος εξανθρωπίζει τον κόσμο. Αγίου Μάξιμου του Ομολογητού (2002), Φιλοσοφικά και θεολογικά ερωτήματα. (« Περί διαφόρων αποριών των αγίων Διονυσίου και Γρηγορίου»). ( Εισαγωγή και σχόλια Πρωτοπρεβύτερος Δ. Στανιλοάε. Ι. Σακαλής Μτρφ). Γ¨ έκδοση. Αθήνα : Αποστολική Διακονία. PG,91 1032A
356. Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Οντολογία και ηθική. Φρέαρ, τομ.3, 2013.
357. Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Οντολογία και ηθική. Φρέαρ, τομ.3, 2013.
358. Ι. Ζηζιούλα, νυν μητροπολίτη Περγάμου, Από το προσωπείον εις το πρόσωπον. Η συμβολή της πατερικής θεολογίας εις την έννοιαν του προσώπου , ανάτυπον εκ του τόμου Χαριστήρια εις τιμήν του Μητροπολίτου γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος. εκδ. Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών. Θεσσαλονίκη 1977 σ.317.
Το έθος, αναφέρεται στη διάπλαση της ψυχής δια μέσου της ενεργοποίησης των ηθικών ποιοτήτων που προσομοιάζουν προς το Αγαθό. Η εξάσκηση και ενεργοποίηση των ηθικών ποιοτήτων για την αντιμετώπιση του κακού διαπλάθει την ψυχή και συμβάλλει στην δημιουργία της αγαθής συνείδησης καθώς πραγματώνει την αρετή, δηλαδή το σκοπό του ανθρώπου. Ωστόσο, στην εκκλησιαστική ύπαρξη, η αποκατάσταση της ανθρώπινης φύσης στην αρχική της ακεραιότητα, όπως την προτυπώνει ο Ιησούς Χριστός, επαναφέρει τον άνθρωπο στην ελευθερία του προκειμένου να πραγματοποιήσει στο πρότυπο του Χριστού, το καθ΄ομοίωση. Δεν πρόκειται για κάποια φυσική ή ηθική βελτίωση αλλά για την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Η αγιότητα δεν ταυτίζεται με την ηθική βελτίωση αλλά με την μετάνοια, δηλαδή την αναγνώριση της αστοχίας να υπάρξει το πρόσωπο με τον τρόπο της αγάπης. Πρόκειται για γεγονός οντολογικό και όχι ηθικό. Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Οντολογία και ηθική. Φρέαρ, τομ.3, 2013 και Χρ. Καψιμαλάκου Ελευθερία και αναγκαιότητα κατά τον Μάξιμο τον Ομολογητή. Προς μια οντολογία του προσώπου. Αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Πατρών. Ανακτήθηκε 14-11-2019 από https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/32441 σ.22.
359. Ν. Ασπρούλη, Αγία Τριάδα , Εκκλησία ,Έσχατα. Συμβολή στην ευχαριστιακή εκκλησιολογία του Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη Ζηζιούλα Θεολογία, τ.4,2009,σ.289-319
Η ευχαριστία για τον Ι. Ζηζιούλα δεν είναι μια τελετουργική πράξη, αλλά η δυνατότητα μετοχής στο είναι του Θεού, της κοινωνίας με την αιώνια ζωή και την αλήθεια της Αγίας Τριάδος. Στην ευχαριστία ο άνθρωπος υπάρχει με τον τρόπο του Θεού. Η Ευχαριστία δεν είναι απλώς μια σύναξη, αλλά και μια κίνηση προς τα έσχατα. Η Εκκλησία μετέχοντας στο είναι του Θεού πραγματώνει την εσχατολογική της αναφορά, την κίνηση προς το μέλλον, καθώς δεν εγκλωβίζεται από την ιστορική της φανέρωση αλλά σε κοινωνία με τον Θεό αντλεί την ύπαρξη της από τα έσχατα. Η Ευχαριστία είναι τόπος φανέρωσης και σύνθεσης, γεγονός κοινωνίας μεταξύ Θεού και ανθρώπου, από το ένα μέρος και από το άλλο μέρος, η Εκκλησία υπάρχει ως εικόνα του Θεού, σημείο της εσχατολογικής πραγματικότητας της Βασιλείας του Θεού.
360. Ν. Ασπρούλη, Αγία Τριάδα , Εκκλησία ,Έσχατα. Συμβολή στην ευχαριστιακή εκκλησιολογία του Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη Ζηζιούλα Θεολογία, τ.4,2009,σ.289-319.
361. Ι. Ζηζιούλα, νυν μητροπολίτη Περγάμου, Από το προσωπείον εις το πρόσωπον. Η συμβολή της πατερικής θεολογίας εις την έννοιαν του προσώπου , ανάτυπον εκ του τόμου Χαριστήρια εις τιμήν του Μητροπολίτου γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος. εκδ. Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών. Θεσσαλονίκη 1977 σ.322.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου