Αυτό που συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας είναι κάτι διαφορετικό: δεν χρησιμοποιείται πλέον το ψέμα για πολιτικούς σκοπούς, αλλά, αντίθετα, τα ψέματα έχουν γίνει από μόνα τους στόχος της πολιτικής. Δηλαδή η πολιτική είναι καθαρά και απλά η κοινωνική άρθρωση του ψεύτικου. Είναι λοιπόν κατανοητό γιατί ο ηθοποιός είναι σήμερα αναγκαστικά το παράδειγμα του πολιτικού ηγέτη. Σύμφωνα με ένα παράδοξο που μας έχει γίνει οικείο από τον Ντιντερό μέχρι τον Μπρεχτ, ο καλός ηθοποιός δεν είναι στην πραγματικότητα αυτός που ταυτίζεται με πάθος με τον ρόλο του, αλλά αυτός που διατηρώντας την ψυχραιμία του τον κρατά σε απόσταση. Θα φαίνεται τόσο πιο αληθινός όσο λιγότερο κρύβει το ψέμα του. Η θεατρική σκηνή είναι, δηλαδή, ο τόπος μιας επέμβασης για την αλήθεια και το ψέμα, στην οποία το αληθινό παράγεται εκθέτοντας το ψέμα. Η αυλαία ανεβαίνει και κλείνει ακριβώς για να υπενθυμίσει στους θεατές το μη πραγματικότητα αυτού που βλέπουν.
Αυτό που καθορίζει την πολιτική σήμερα -που έχει γίνει, όπως ειπώθηκε, η ακραία μορφή του θεάματος- είναι μια άνευ προηγουμένου αντιστροφή της θεατρικής σχέσης αλήθειας και ψεύδους, που στοχεύει να παράγει το ψέμα μέσα από μια συγκεκριμένη λειτουργία πάνω στην αλήθεια. Η αλήθεια, όπως μπορέσαμε να δούμε τα τελευταία τρία χρόνια, στην πραγματικότητα δεν κρύβεται και πράγματι παραμένει εύκολα προσβάσιμη σε όποιον θέλει να τη μάθει. αλλά αν προηγουμένως -και όχι μόνο στο θέατρο- η αλήθεια γινόταν με την επίδειξη και την αποκάλυψη του ψεύδους ( veritas patefacit se ipsam et falsum ), τώρα αντ 'αυτού το ψέμα παράγεται, ας πούμε, με την έκθεση και την αποκάλυψη της αλήθειας (εξ ου και η αποφασιστική σημασία της συζήτησης για τις ψεύτικες ειδήσεις ). Αν το ψέμα ήταν κάποτε μια στιγμή στην κίνηση της αλήθειας, τώρα η αλήθεια ισχύει μόνο ως στιγμή στην κίνηση του ψεύδους.
Σε αυτήν την κατάσταση ο ηθοποιός είναι, ας πούμε, στο σπίτι του, ακόμα κι αν, σε σύγκριση με το παράδοξο του Ντιντερό, πρέπει με κάποιο τρόπο να διπλασιαστεί. Καμία αυλαία δεν χωρίζει πλέον τη σκηνή από την πραγματικότητα, η οποία -σύμφωνα με μια σκοπιμότητα που μας έχουν γνωρίσει οι σύγχρονοι σκηνοθέτες- αναγκάζει τους θεατές να συμμετάσχουν στο έργο. – γίνεται το ίδιο το θέατρο. Αν ο ηθοποιός Ζελένσκι είναι τόσο πειστικός ως πολιτικός ηγέτης, είναι ακριβώς επειδή καταφέρνει πάντα και παντού να λέει ψέματα χωρίς να κρύβει ποτέ την αλήθεια, σαν να μην ήταν παρά ένα αναπόφευκτο μέρος της πράξης του. Ο ίδιος -όπως και η πλειοψηφία των ηγετών των χωρών του ΝΑΤΟ- δεν αρνείται το γεγονός ότι οι Ρώσοι έχουν κατακτήσει και προσαρτήσει το 20% του ουκρανικού εδάφους (το οποίο, εξάλλου, έχει εγκαταλειφθεί από περισσότερους από δώδεκα εκατομμύρια κατοίκους του) ούτε ότι η αντεπίθεσή του απέτυχε εντελώς. Ούτε αυτό, ότι βρίσκεται σε μια κατάσταση όπου η επιβίωση της χώρας του εξαρτάται εξ ολοκλήρου από ξένη χρηματοδότηση που μπορεί να σταματήσει ανά πάσα στιγμή,καί ότι ούτε αυτός ούτε η Ουκρανία έχουν καμία πραγματική ευκαιρία μπροστά τους. Αυτός είναι ο λόγος που, ως ηθοποιός, ο Zelensky προέρχεται από την κωμωδία. Σε αντίθεση με τον τραγικό ήρωα, ο οποίος πρέπει να υποκύψει στην πραγματικότητα των γεγονότων που δεν γνώριζε ή πίστευε ότι δεν ήταν αληθινά, ο κωμικός χαρακτήρας μας κάνει να γελάμε γιατί δεν παύει ποτέ να επιδεικνύει το μη πραγματικό και τον παραλογισμό των πράξεών του. Ωστόσο, η Ουκρανία, που κάποτε ονομαζόταν Μικρή Ρωσία, δεν είναι μια κωμική σκηνή και η κωμωδία του Ζελένσκι τελικά θα μετατραπεί μόνο σε μια πικρή, πολύ πραγματική τραγωδία.
19 Ιανουαρίου 2024
Giorgio Agamben
Giorgio Agamben
1 σχόλιο:
Παίζουν θέατρο... Παίζουν συνεχώς θέατρο... Γι' αυτό και μας "μπερδεύουν", κι η ανθρωπότητα κατρακυλά θαρρείς ολόκληρη στο χάος του "εικονικού"... Κι όμως, δεν μπορούν, δεν μπορεί κανείς να βλάψη οριστικά και αμετάκλητα την αληθινή εικόνα, παρά μόνον αν την παραδώσουμε...
Δημοσίευση σχολίου