«Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΈΝΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ» - Φλόρες Τόβο

Η φιλοσοφία, ως τέτοια, νοείται ως βαθιά σκέψη

                               ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

---

Η φιλοσοφία, ως τέτοια, νοείται ως βαθιά σκέψη, δηλαδή ως αναζήτηση των τελικών αιτιών. Η μελέτη της στη συνέχεια άνοιξε άλλα πεδία ενδιαφέροντος όπως η λογική, η πολιτική, η ηθική, η αισθητική, η ιστορία, η φυσική και η επιστήμη. Αλλά, ιδιαίτερα, όπως πολύ σωστά τόνισε ο Αριστοτέλης, κατευθύνεται προς την εμβάθυνση της γνώσης του Είναι και του Θεού. Και ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο, τήν ονόμασε Πρώτη φιλοσοφία, για να ονομαστεί αργότερα, συμπτωματικά, μεταφυσική.

Gustave Caillebotte Paris Street, Βροχερή μέρα (1877)

Περίπου δύο χιλιετίες αργότερα, στα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα, στη Γερμανία, την πατρίδα της μεταφυσικής σκέψης, η κραυγή άρχισε να αυξάνεται: "Keine Metaphisik mehr" (Όχι άλλη μεταφυσική!). Εν τω μεταξύ, στη Γαλλία, ο A. Comte είχε ιδρύσει τον Θετικισμό, ο οποίος σύντομα έγινε ένα κίνημα που εξύψωσε την επιστημονική και τεχνική γνώση. Ένα ρεύμα σκέψης που σε σύντομο χρονικό διάστημα κυριάρχησε σε όλη την Ευρώπη. Ο μηχανικός πήρε τη θέση του φιλοσόφου. Στη συνέχεια, υπήρξε η ριζική μετατόπιση του ηγεμονικού πολιτιστικού κέντρου, το οποίο ήταν ακόμα μεταφυσικό-θεολογικό, προς την κατεύθυνση αυτή, τά Φυσικομαθηματικά. Αυτό οφειλόταν κυρίως στην εξαιρετική πρόοδο που σημειώθηκε σε όλους τους τομείς της τεχνολογίας και της επιστήμης. Ο ενθουσιασμός για τις διάφορες ανακαλύψεις εξαπλώθηκε όλο και περισσότερο μεταξύ των ανθρώπων. Αν και ακούστηκαν φωνές συναγερμού στον λογοτεχνικό και φιλοσοφικό κόσμο που προειδοποίησαν για τις ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες που συνεπαγόταν ένα τέτοιο γεγονός, η μοίρα σφραγίστηκε. Ο μαζικός αθεϊσμός (ο θάνατος του Θεού), τα πλήθη που εγκατέλειψαν την ύπαιθρο κατά εκατομμύρια για να ξεχυθούν στις πόλεις, η αποξένωση μιας όλο και πιο ανώνυμης ύπαρξης, η απώλεια της αίσθησης της κοινότητας, ήταν κοσμοϊστορικές συνέπειες της καπιταλιστικής εκβιομηχάνισης και της νέας τεχνολογίας, τις οποίες αντιστάθμισε η μεγαλύτερη υλική ευημερία.

Παρ 'όλα αυτά, ο θετικισμός δεν είχε ακόμη καταφέρει, στις αρχές του 1900, να κατεδαφίσει εντελώς τον μεταφυσικό μηχανισμό που ήταν παρών στη σκέψη πολλών μεγάλων φιλοσόφων και θεολόγων και ανθρώπων των γραμμάτων: σκεφτείτε μόνο το κίνημα του παρακμιακού ή φιλοσόφους όπως ο Spengler και ο Heidegger, ή τόν Gentile (πρωτότυποι στοχαστές, αλλά ακόμα «μεταφυσικοί») και θεολόγους όπως ο Barth, Bonheoffer, Maritain, για να αναφέρουμε μόνο μερικά. Ήταν επομένως απαραίτητο να δοθεί η χαριστική βολή στην πολύπαθη  μεταφυσική, πετώντας την στα σκουπίδια. Σε αυτό το πλαίσιο απώθησης, προέκυψε η μορφή του Ludwig Wittgenstein, ο οποίος ήταν ο εμπνευστής του λεγόμενου Κύκλου της Βιέννης και του Κύκλου του Βερολίνου, μέσα στον οποίο προέκυψαν, μεταξύ πολλών άλλων, «φιλόσοφοι» όπως ο R. Carnap και ο H. Reichenbach.

Jove decadent, πίνακας του Ramon Casas (1899)

Στο πρόσφατο δοκίμιό μας "Πέρα από τον σκεπτικισμό" απαριθμήσαμε τα θεμέλια του Βιεννέζικου Κύκλου, τα οποία επαναλαμβάνουμε εδώ:

1) Αγώνας ενάντια σε όλες τις μορφές μεταφυσικής και θεολογίας
2) Εμπειρισμός και επαλήθευση ως γενική γνωσιολογική αναφορά
3) η χρήση της τυπικής μαθηματικής λογικής ως μεθόδου ανάλυσης
4) μαθηματικοποίηση όλων των επιστημών, με στόχο τη δημιουργία μιας ενιαίας επιστήμης

CARNAP ΚΑΙ Η ΛΟΓΙΚΉ ΑΝΆΛΥΣΗ ΤΗΣ ΓΛΏΣΣΑΣ

Ο «φιλόσοφος» που διακρίθηκε σε αυτή τη μάχη, ωστόσο, ήταν ο Rudolf Carnap, ο οποίος το 1932 έγραψε ένα δοκίμιο εναντίον του Heidegger στο περιοδικό του Βερολίνου "Erkenntnis" (Γνώση), υπό τη διεύθυνση του συντρόφου του Hans Reichenbach, το οποίο του κέρδισε σημαντική υποστήριξη για την αίσθηση που προκάλεσε. Ο τίτλος ήταν «Η υπέρβαση της μεταφυσικής μέσω της λογικής ανάλυσης της γλώσσας». Η κριτική του Carnap, η οποία ήταν πολύ σκληρή, στρεφόταν εναντίον ορισμένων αποφασιστικών χωρίων στο δοκίμιο του Heidegger "Τι είναι η Μεταφυσική;", το οποίο ασχολήθηκε με το φιλοσοφικό πρόβλημα του Τίποτα. Ένα «μικρό» αλλά σημαντικό έργο του Χάιντεγκερ, το οποίο εκδόθηκε λίγο μετά το αριστούργημά του «Είναι και Χρόνος», το οποίο του είχε φέρει παγκόσμια φήμη. Η κριτική του Carnap, ωστόσο, δεν ασχολήθηκε τόσο πολύ με τη μέθοδο της εμπειρικής επαληθευσιμότητας, δεδομένου ότι ήδη υποστήριζε ότι όλα τα γραπτά του Heidegger δεν ήταν, από μόνα τους, σημαντικά, επειδή ήταν μη επαληθεύσιμα: αλλά ότι όλες οι προτάσεις του δεν είχαν νόημα αν εξετάζονταν από την άποψη της τυπικής λογικής. Στην πραγματικότητα, με βάση μια αναλυτική σύνταξη (syn-taxis "από κοινού-τακτοποίηση"), δηλαδή έναν τυπικό-μαθηματικό συντονισμό, ήταν δυνατό να εξακριβωθεί ο παραλογισμός της γλώσσας του Heidegger. Ο Carnap εκμεταλλεύτηκε την επαναστατική ανακάλυψη που έκανε ο μαθηματικός George Boole (1815-64): κατάφερε για πρώτη φορά να επεκτείνει τη μαθηματική συμβολική μέθοδο στη φυσική γλώσσα, ξεκινώντας έτσι την αναλυτική τυποποίησή της, χειραφετώντας έτσι τις «ασάφειες» και τις «συγχύσεις» της κοινής γλώσσας. Κατά συνέπεια, μέσω αυτής της λογικής, ολόκληρη η γλώσσα της μεταφυσικής κατέληξε να αποτελείται από ψευδο-προτάσεις που στερούνται ορθολογικής αυστηρότητας και επομένως είναι ακατανόητες.

Ας ειπωθεί, παρεμπιπτόντως, ότι στην πραγματικότητα ο Χάιντεγκερ ήταν ένας φιλόσοφος που θεωρούσε όλη τη δυτική μεταφυσική, ξεκινώντας από τον Πλάτωνα για να φτάσει στον Νίτσε (γι' αυτόν ο τελευταίος μεταφυσικός) ως την «έδρα» εκείνης της «λήθης του Είναι» που είχε σύρει τον άνθρωπο να εγκαταλειφθεί από το ίδιο το Είναι, αφού η παραδοσιακή μεταφυσική είχε ανταλλάξει το Είναι (δηλαδή τον φυσικό κόσμο και το ανθρώπινο ον) με το όν, η οποία, ως αρχή της εκδήλωσης των όντων, είναι από μόνη της απροσδιόριστη και άφατη. Η μεταφυσική έκανε τον περήφανο ισχυρισμό ότι το γνωρίζει, ενώ το ξέχασε. Το γεγονός παραμένει ότι ο Heidegger χρησιμοποίησε την κοινή γλώσσα της μεταφυσικής, την οποία ο Carnap θεωρούσε παράλογη, "flatus vocis". Αυτή η επιτακτική επιβεβαίωση επικυρώθηκε ακριβώς από την ανάπτυξη της σύγχρονης τυπικής λογικής. Προηγουμένως, η αντι-μεταφυσική σκέψη, από τους αρχαίους έως τους σύγχρονους σκεπτικιστές, αν και προικισμένη με εξαιρετικά επιχειρήματα, δεν είχε καταφέρει να υπονομεύσει οριστικά τη μεταφυσική. Μόνο η τυπική λογική μαθηματικού τύπου παρείχε μια νέα και σαφέστερη απάντηση, η οποία της στέρησε κάθε νομιμότητα και γνωσιολογική αξία. Στην πραγματικότητα, εάν αυτή η μέθοδος, βασισμένη στη λογική της αρχής της μη αντίφασης (Α = Α και Α δεν είναι Μη-Α), εφαρμόστηκε στον τομέα των φυσικών επιστημών, οι επιστημονικές προτάσεις, υποστηριζόμενες από την εμπειρία και επαληθευμένες από επαρκή στοιχεία, εγγυήθηκαν πάντα ένα θετικό αποτέλεσμα. Ενώ στο πεδίο της μεταφυσικής, η λογική ανάλυση οδηγούσε πάντα σε αρνητικό αποτέλεσμα, έτσι ώστε, ισχυρίζεται ο Carnap, «... Οι υποτιθέμενες προτάσεις σε αυτόν τον τομέα αποδεικνύονται εντελώς ανούσιες». Τελικά, η μεταφυσική ηττήθηκε ριζικά, αφού οι ψευδοπροτάσεις της παραβίαζαν τη σύνταξη της τυπικής λογικής, αν και σέβονταν την ιστορική-γραμματική σύνταξη. Λέξεις όπως είναι, τίποτα, ουσία, ιδέα, θεός, διάβολος, καλό, κακό, δικαιοσύνη κ.λπ., κ.λπ., είναι ακατανόητες. «Οι μεταφυσικοί», γράφει ο Carnap στο δοκίμιό του, «δεν είναι παρά μουσικοί χωρίς μουσική ικανότητα». Μόνο η φιλοσοφία της επιστήμης είναι αποδεκτή. Τουλάχιστον ο Βιτγκενστάιν, ενώ θεωρούσε τη μεταφυσική «ως κάτι για το οποίο δεν μπορούμε να μιλήσουμε», παραδέχτηκε την πιθανή δραστηριότητά της ως αυτοθεραπεία, αν και, συνολικά, την ονόμασε «Μυστικιστική». Στην περίπτωση του Carnap, από την άλλη πλευρά, ο αντι-μεταφυσικός ριζοσπαστισμός είναι απόλυτος και ακραίος.

Ο Χάιντεγκερ δεν του απάντησε ποτέ ευθέως. Ωστόσο, ορισμένες αναφορές σε αυτόν εκφράστηκαν σε σύντομα γραπτά μετά το "Τι είναι η Μεταφυσική;", στα οποία παρατήρησε το γεγονός ότι η φιλοσοφία του ήταν εντελώς αντίθετη με εκείνη του Carnap. Διότι ενώ ο τελευταίος επεδίωκε να καταδείξει και να χλευάσει την κενότητα της χαϊντεγκεριανής σκέψης, ιδίως στο ζήτημα του Τίποτα, στο βαθμό που η συζήτηση για το τίποτα ήταν μια καθαρά λεκτική άσκηση, ο Χάιντεγκερ επέμενε ότι η νέα μεταφυσική έπρεπε να ξεκινήσει ακριβώς από έναν βαθύ προβληματισμό για το ίδιο το τίποτα. Το τίποτα (μηδέν), σημείωσε, δεν είναι απόλυτο, αλλά εμείς οι άνθρωποι το βιώνουμε συνεχώς βιώνοντας τη συναισθηματική κατάσταση της αγωνίας, η οποία μας κάνει να καταλάβουμε ότι το υπαρξιακό μας θεμέλιο είναι ακριβώς ένα μηδενικό θεμέλιο, καθώς ο θάνατος είναι ένας ανυπέρβλητος στόχος, στον οποίο είμαστε όλοι υποκείμενοι και ο οποίος μας εμποδίζει, ζώντας, να νιώθουμε σαν στο σπίτι μας. Ο Carnap και όλοι οι αναλυτικοί φιλόσοφοι, από την άλλη πλευρά, δεν ενδιαφέρονταν για τα συναισθήματα της ζωής, τα οποία αγνοούνται εντελώς, ααφού μόνο η αφηρημένη λογικομαθηματική ορθότητα, υποστηριζόμενη από μια συμμόρφωση που παρέχεται από την εμπειρική επαλήθευση, συναινεί στην αληθινή και έγκυρη γνώση.

Περισσότερο από έναν αιώνα νωρίτερα, ο Χέγκελ είχε ήδη προειδοποιήσει για τον κίνδυνο να γίνει η χρήση των αριθμών και των υπολογισμών ο άξονας ενός εκπαιδευτικού συστήματος. «Το πνεύμα είναι έτσι υποχρεωμένο από αυτή την ενασχόληση να αναστοχάζεται στον εαυτό του και να εργάζεται αφηρημένα, πράγμα που έχει μεγάλη σημασία, αλλά είναι μονομερές... έτσι αυτή η ενασχόληση γίνεται χωρίς σκέψη, μηχανική. Η προσπάθεια συνίσταται πάνω απ 'όλα στον καθορισμό αυτού που είναι κενό έννοιας. Η ουσία της ηθικής και πνευματικής ζωής... θα πρέπει να εκδιωχθεί από το Ένα (τον αριθμό) που στερείται περιεχομένου... Δεδομένου ότι ο υπολογισμός είναι ένα τόσο εξωγενές και όμως μηχανικό θέμα, ήταν δυνατό να κατασκευαστούν μηχανές που εκτελούν αριθμητικές πράξεις με τον τελειότερο τρόπο. Αν μόνο αυτή η περίσταση ήταν γνωστή για τη φύση του υπολογισμού, θα υπήρχαν αρκετά σε αυτό για να αποφασίσουμε τι να σκεφτούμε για την ιδέα να κάνουμε τον υπολογισμό (την αριθμητική) το κύριο μέσο εκπαίδευσης του νου (του πνεύματος), υποβάλλοντάς τον στο μαρτύριο της τελειοποίησης μέχρι του σημείου να γίνει μηχανή» (G.W.F. Hegel, "Science of Logic", σελίδες 234-5 vol. I). Προφητικά και οριστικά λόγια αν σκεφτούμε ότι σήμερα υπάρχουν διάσημοι και ισχυροί άνδρες όπως ο Y.N. Harari, ο K. Schwab, ο E. Musk που προτείνουν να εμφυτεύσουν τσιπ στον εγκέφαλό μας για να τον κάνουν πιο αποτελεσματικό. Και στην πραγματικότητα, ο σκοπός της αναλυτικής φιλοσοφίας, που συνδέεται προοπτικά με την Τεχνητή Νοημοσύνη, είναι ακριβώς να μας μειώσει σε ανθρώπους-ρομπότ, σε αριθμούς που παράγουν αριθμούς.

Ωστόσο, και ευτυχώς θα έλεγα, η ανθρώπινη σκέψη δεν προκύπτει από τον υπολογισμό της αφηρημένης σκέψης ως τέτοιας. Πριν είναι το θρησκευτικό συναίσθημα και η δύναμη των μύθων. Ο Χάιντεγκερ, στοχαζόμενος την «Ανάλυση των Αρχών» και τα «Υπερβατικά Σχήματα» του Καντ, είχε συμπεράνει ότι η κατανόηση (Verstehen) προκύπτει σε σχέση με τη χρονική διαίσθηση, η οποία μας επιτρέπει να σχεδιάσουμε το μέλλον, που είναι η αρχική χρονική διάσταση. Ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο, οι άνθρωποι είναι όντα, όντα-ριγμένα, δύναμη-να-είναι, που χαρακτηρίζονται επομένως από ένα άνοιγμα στον κόσμο και στους άλλους. Η ικανότητα σχεδιασμού οφείλεται ακριβώς σε αυτή τη διαισθητική «πτώση» στο χρόνο: ο άνθρωπος, επομένως, δεν θα είναι ποτέ μια μηχανή, επειδή τα συναισθήματα, η ηθική, το ιερό, το καλό, το καλό, το σωστό, αποτελούν συστατικό μέρος του.

Η φιλοσοφία της τυπικής λογικής σύνταξης και του επαληθευτικού εμπειρισμού είναι στην πραγματικότητα μια αντι-φιλοσοφία, η οποία πρέπει να απαγορευτεί, και όχι μεταφυσική. Μπορεί επίσης να επιβεβαιωθεί, με βάση όσα έχουν ειπωθεί, ότι μια τέτοια αντι-φιλοσοφία είναι μια προσβολή ενάντια στην ίδια την ουσία της ανθρώπινης φυλής, στο βαθμό που υποβαθμίζεται σε μια υπολογιστική μηχανή.

Αλλά πώς ήταν δυνατόν αυτοί οι γνωστικοί καλικάντζαροι, βυθισμένοι στη διάσταση του ολοκληρωτικού εκφυλισμού, να είναι σε θέση να αποκτήσουν μια τόσο ευρεία προσκόλληση στους πανεπιστημιακούς κύκλους και επομένως στη λεγόμενη καλλιεργημένη κοινωνία; Η απάντηση είναι, τελικά, απλή: αυτή η φαινομενικά υπερ-ορθολογική σκέψη συμμορφώνεται πλήρως με το Τεχνικό Καθεστώς  ("Das Gestell") που επιδιώκει να καθορίσει κάθε πτυχή της ζωής μας. Ο στόχος, όπως γνωρίζουμε, είναι να εξυπηρετήσουμε τους Financial Dominators (οικονομικά κυρίαρχους). Ο καπιταλισμός στην τελευταία απόλυτη φάση του δεν παραδέχεται καμία αντίσταση οποιουδήποτε είδους και για το λόγο αυτό έχει δημιουργήσει την πιο δόλια, παράλογη και επικίνδυνη ολοκληρωτική δικτατορία όλων των εποχών, παρά το γεγονός ότι οι κυβερνώντες εξακολουθούν να αυτοαποκαλούνται φιλελεύθεροι και δημοκράτες. Η υποτιθέμενη «φιλοσοφία» των Βιτγκενστάιν, των Κάρναπ, των Πόπερ δεν είναι τίποτα περισσότερο από την επιφανειακή βιτρίνα που χρησιμεύει για να κρύψει την άθλια πνευματική τους ασχήμια.

Φλόρες Τόβο

«LA FILOSOFIA INTERDETTA» - Inchiostronero

ΑΣ ΣΚΕΦΤΟΥΝ ΛΙΓΟ ΒΑΘΥΤΕΡΑ ΤΙΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ ΟΣΟΙ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΙ ΕΧΟΥΝ ΜΑΖΕΥΤΕΙ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΝΟΙΑ ΜΑΣ ΖΗΤΩΝΤΑΣ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΟΣΟΙ ΖΗΤΟΥΝ ΚΑΝΟΝΕΣ, ΔΙΟΤΙ ΘΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΟΥΝ ΤΟΝ ΚΡΥΜΜΕΝΟ ΤΟΥΣ ΥΛΙΣΜΟ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΠΡΟΣΠΑΘΟΥΝ ΝΑ ΝΤΥΣΟΥΝ ΜΕ ΤΟ ΕΝΔΥΜΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ, ΧΕΙΡΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΛΟΥΔΟΒΙΚΟ. ΠΙΣΤΟΙ ΣΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ.