Συνέχεια από:Τρίτη 27 Οκτωβρίου 2020
Jan Patocka. Ο Πλάτων και η Ευρώπη!
ΙΙ. Τί πράγμα είναι το φαινόμενο;
2. Φαινόμενο και
αλήθεια (συνέχεια).
Θέλουμε να βρούμε μία πρόσβαση στο
πρόβλημα τής ψυχής και τής φροντίδος της ψυχής. Έτσι, η ψυχή, στην σύλληψη τής
φιλοσοφίας από το ξεκίνημά της, από την ελληνική καταγωγή της, είναι ακριβώς
αυτό που μέσα στον άνθρωπο είναι ικανό για αλήθεια, αυτό που ακριβώς θέτει
αυτή την ερώτηση διότι το ενδιαφέρει η αλήθεια: πώς, γιατί το όν στην ολότητα,
φανερώνεται, πώς και γιατί φανερούται; Η φανέρωση είναι μόνον μία σύμπτωση,
κάτι τυχαίο, στον κόσμο, όπως είναι το γεγονός ότι υπάρχουν κόκκινα τριαντάφυλλα
και άσπρα; Η είναι η ίδια η μοίρα τού ανθρώπου, η ανθρώπινη αποστολή, η οποία
μπορεί να είναι ή μπορεί και να μην είναι τελειωτική; Η εμφάνεια, αυτή η
καθαρότης στον κόσμο, δεν είναι ίσως κάτι που διακρίνει τον άνθρωπο, που τον
καθιστά μοναδικό σε σχέση με το υπόλοιπο όν; Ποια είναι η συνέπεια; Δεδομένου
ότι μ’αυτό, το νόημα είναι το πλεονέκτημα τού ανθρώπου, δεν είναι κάτι που μας
επιβάλλει επίσης και κάποια καθήκοντα; Η φροντίδα της ψυχής προέρχεται κατά
βάθος από αυτή την γειτνίαση του ανθρώπου στην εμφάνεια, στο φαινόμενο καθαυτό,
από αυτή την φανέρωση του κόσμου στην ολότητα που γεννάται μέσα στον άνθρωπο,
με τον άνθρωπο;!
Αλλά εάν επιστρέψουμε στην μοντέρνα
προσπάθεια να αντιληφθούμε το καθαυτό φαινόμενο, θα ήθελα να υπογραμμίσω πάνω
απ’όλα αυτή την σημαντική πλευρά τού φαινομένου: η προσπάθεια να αντιληφθούμε
το καθαυτό φαινόμενο, η προσπάθεια της κατανοήσεως τής φανέρωσης στην
φαινομενικότητα ξεκινά με την αναζήτηση τού Χούσσερλ. Ο Χούσσερλ ξεκινά να λέει
αυτό: εάν θέλουμε να συλλάβουμε το καθαυτό φαινόμενο, δεν μπορούμε να
συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε φαινόμενα για να φθάσουμε σε άλλα φαινόμενα, αλλά
οφείλουμε να αλλάξουμε ριζικά τον τρόπο μας που τοποθετούμαστε απέναντι στον
κόσμο.
Ποιος είναι ο τρέχων τρόπος τής
χρήσεως τών φαινομένων; Είπαμε ότι για μας τα πάντα, το όλον, είναι ένα
φαινόμενο. Στην σφαίρα τής γνώσεως φαίνεται η χρήση μας τών φαινομένων με τον
σκοπό να φθάσουμε, στην βάση αυτής της προόδου, της οδοιπορίας τών μέν στα δε,
ας πούμε, μέχρι την εσωτερική δομή των πραγμάτων. Έτσι, εάν θα ήθελα να ψάξω το
καπέλο μου ή το παλτό μου, θα χρησιμοποιούσα την ικανότητα του προσανατολισμού
στο περιβάλλον για να βρώ την είσοδο, να δώ τί πράγμα υπάρχει, να πάρω το
καπέλο μου , να το φορέσω κ.τ.λ. προχωρούμε μ’αυτόν τον τρόπο σε κάθε στιγμή
στην εμπειρία. Εμείς χρησιμοποιούμε τις εμπειρίες μας για να φτάσουμε σε άλλες
εμπειρίες, αλλά το πώς του πράγματος, αυτό που μας επιτρέπει να περάσουμε από
τις μέν στις δε, δεν μας ενδιαφέρει! Εμείς δεν αναρωτώμεθα πως είναι δυνατόν η
ενότης να διατηρείται στους διάφορους τρόπους δεδομένων, πως είναι δυνατόν να
περνώ από ένα συγκεκριμένο περιβάλλον σε ένα άλλο και να πραγματοποιείται ή να
επαληθεύεται αυτό που είχα προϋποθέσει. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι εκείνο
που υπάρχει εκεί κάτω στον προθάλαμο του σπιτιού, στην γωνία από πίσω, αυτό που
προκύπτει από αυτές ή εκείνες τις πράξεις κ.τ.λ.
Το φαινόμενο τού φαινομένου υφίσταται
στον τρόπο εξέλιξης τής φανέρωσης τού ταυτόσημου πράγματος, σε διαφορετικές
όψεις, διότι δεν μπορεί να φανερωθεί με άλλον τρόπο παρά μόνον μέσω αυτών των
διαφορετικών όψεων. Το πράγμα δεν μας δίδεται ποτέ απλώς ολόκληρο. Το δεδομένο
το οποίο αρχίζει να αναδύεται μπροστά μας με την σημασία μιας διαίσθησης, δεν
υπάρχει. Το όν δίδεται μέσω του φαινομένου αλλά επίσης και διά του φαινομένου
δίδεται το όν. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό.
Ο Χούσσερλ το εξηγεί λέγοντας ότι
εμείς χρησιμοποιούμε τα φαινόμενα μας, δηλαδή τις θέσεις μας, τα πιστεύω μας
γύρω από τα πράγματα, σαν προϋποθέσεις. Δεν εννοεί μ’αυτό τις προϋποθέσεις ενός
συλλογισμού, αλλά φόρμες σκέψεις ή σκέψεις τις οποίες χρησιμοποιούμε για να
αποκτήσουμε άλλες σκέψεις, άλλες εμπειρίες κ.τ.λ. Όπως και να ‘χει, το γεγονός
ότι ήδη προϋποτίθεται η φανέρωση των πραγμάτων ταυτόσημων καθαυτά, αλλά κάτω
από διαφορετικές όψεις, δεν μας ενδιαφέρει. Πώς να κατορθώσουμε να φτάσουμε
σ’αυτό;
Η πρώτη συνθήκη είναι να θέσουμε σε
παρένθεση την στάση τής καθαρά εργαλειακής σκέψης, υπολογίζοντας την σαν
εργαλείο που μας επιτρέπει μόνον να αποκτήσουμε νέες γνώσεις. Αυτό δεν σημαίνει
ότι πρέπει να πιστεύουμε σ’αυτές τις σκέψεις. Όλα όσα πιστέψαμε μέχρι τώρα, όλα όσα
αποκτήσαμε την εμπειρία τους, αυτό το δωμάτιο που βρισκόμαστε, αυτό που μας
περιστοιχίζει, η πόλις, το σύμπαν, όλο αυτό παραμένει. Όλα τα εργαλεία της
σκέψης, τα μαθηματικά, οι διάφορες επιστήμες οι οποίες ερευνούν τον κόσμο που
μας κυκλώνει, όλο αυτό παραμένει. Όλο αυτό προοδεύει με τον τρόπο που δείξαμε,
με μία πορεία η οποία μέσω των φαινομένων, βλέπει το θεμέλιο των πραγμάτων, ενώ
αυτό που μας ενδιαφέρει είναι καθαυτό το φαινόμενο. Τότε θα σταματήσουμε να θέτουμε
θέσεις, θα σταματήσουμε να ζούμε ανάμεσα σε πράγματα που πιστεύουμε σε θέσεις,
θα σταματήσουμε να κάνουμε χρήση για να αποκτήσουμε νέες θέσεις; Τί θα κάνουμε;
Είπαμε ότι δεν θα αμφιβάλουμε γι’αυτές
τις θέσεις. Η προσπάθεια μας δεν είναι σκεπτικιστική. Απλώς δεν θα
χρησιμοποιήσουμε αυτές τις θέσεις, αλλά θα τις κοιτάξουμε, θα μεταφέρουμε το
βλέμμα πάνω σ’αυτές. Θα μεταφέρουμε το βλέμμα πάνω στην λειτουργία τους σαν
θέσεις, καθότι φαινόμενα! Θα κοιτάξουμε πώς φαίνεται σ’αυτά τα φαινόμενα αυτό
που φαίνεται, την ταυτότητα του πράγματος μέσω διαφορετικών τρόπων φανέρωσης,
σε διαφορετικές όψεις, σε διαφορετικές προοπτικές, κ.τ.λ. Αυτό για το οποίο
μιλάμε τώρα δεν είναι μία θέση, είναι ένα πρόβλημα. Όταν αναρωτιόμαστε πώς
είναι δυνατόν ένα και ταυτόσημο πράγμα να φανερώνεται σε διαφορετικές
προοπτικές, αυτό είναι ένα πρόβλημα. Με τον ίδιο τρόπο όταν αναρωτιόμαστε πώς
διατηρείται η ταυτότης του πράγματος καθότι παρόν και καθότι δεν είναι παρόν, ή
δίδεται μέσω παρέας ή μέσω ενός άλλου πράγματος, μ’έναν έμμεσο τρόπο δοσίματος!
Ιδού το πρόβλημα: Το ταυτόσημο παραμένει με διαφορετικούς τρόπους παρουσίασης,
με διαφορετικούς τρόπους παρουσίας.
Τώρα οπωσδήποτε θα με ρωτήσετε!
Λοιπόν, πώς ανακαλύπτεται η φαινομενικότης του φαινομένου; Σχετικά μ’αυτό δεν
μπορώ να διατυπώσω υποθέσεις ούτε σχέδια! Θα μπορούσα να απαντήσω μόνον ότι
παρατηρώντας το καθαυτό φαινόμενο βρίσκεται ακριβώς αυτή η έκφραση τής ενότητος
μέσω διαφορετικών τρόπων ορισμού. Ορίζοντας έτσι τις σχέσεις αυτών των
διαφορετικών τρόπων παρουσίας μεταξύ τους, θα λάβω την δομή τού καθαυτού
φαινομένου! Ταυτοχρόνως, θα μου χρειαστεί φυσικά να ερευνήσω στην συνέχεια αυτό
που καθιστά δυνατό αυτόν τον τρόπο παρουσίας, από τον οποίο εξαρτώνται!
Συνεχίζεται
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου