« Μεταφυσική του καπιταλισμού. Ο Werner Sombart (1863-1941) ήταν ο μεγαλύτερος κοινωνιολόγος της εποχής του. Γιατί ο εφευρέτης της λέξης καπιταλισμός με την έννοια που αποδίδουμε ακόμα στον όρο είναι σχεδόν ξεχασμένος;
Μεταφυσική του καπιταλισμού
Ο Werner Sombart (1863-1941) ήταν ο μεγαλύτερος κοινωνιολόγος της εποχής του, επί δεκαετίες τακτικός καθηγητής στο Βερολίνο. Ήταν ο εφευρέτης της λέξης καπιταλισμός με την έννοια που αποδίδουμε ακόμα στον όρο, επανέφερε τη μελέτη του Μαρξ στο κέντρο της γερμανικής κουλτούρας και ήταν ο συγγραφέας της πιο ολοκληρωμένης μελέτης για το πνεύμα του καπιταλισμού και της αστικής φύσης. Ωστόσο, η μοίρα του πρόκειται να ξεχαστεί σχεδόν. Δύσκολα θα βρεις έργα του σε βιβλιοπωλεία, ακόμη και σε βιβλιοθήκες, ακόμα και στις δύο πρωτεύουσες, Il Borghese (1913) και Il Capitalismo Moderno (1902), που αναθεωρήθηκαν και οι δύο μέχρι το τέλος της ζωής τους. Ο Μαξ Βέμπερ (1) προτιμάται από αυτόν , πολύ λιγότερο επικριτικός στη συγχρονικότητα και κατηγορείται, με τη συνήθη αναγωγή του Χιτλέρουμ , για μια σύντομη προσκόλληση στον εθνικοσοσιαλισμό, για τον οποίο αργότερα ήταν επικριτικός, πράγματι, σύμφωνα με τα λόγια του, «θνητός εχθρός». Ένα άλλο λάθος του μεγάλου Πρώσου θα ήταν ότι είχε μελετήσει επιστημονικά τον ρόλο των Εβραίων στην οικονομική ζωή και στην ανάπτυξη του πνεύματος που ονομάζουμε καπιταλιστικό. Όχι αντισημιτισμός, πραγματικά η σθεναρή επιβεβαίωση της σημασίας της εβραϊκής συνιστώσας στη γερμανική κουλτούρα και το έθνος, αλλά η περίπλοκη μοίρα εκείνων που αναζητούν την αλήθεια πέρα από τις προκαταλήψεις και την ευκολία.
Το έργο του Sombart παραμένει θεμελιώδους σημασίας και πρέπει να μελετηθεί προσεκτικά όχι μόνο για να κατανοηθεί η πραγματικότητα, αλλά για να αντληθούν ιδανικά πυρομαχικά για έναν μακροχρόνιο ιστορικό, πολιτιστικό και μεταπολιτικό αγώνα. Μπορεί να θεωρηθεί αντικαπιταλιστής και αντιαστικός συγγραφέας, τόσο που στα νιάτα του τον αποκαλούσαν τον κόκκινο καθηγητή. Παράξενη μοίρα για έναν διανοούμενο που προορίζεται, μετά τον θάνατό του, να διαβαστεί και να μελετηθεί πάνω από όλα από ένα συγκεκριμένο δικαίωμα. Ο άνθρωπος ζει ποιητικά, είναι ένας στίχος από το ρομαντικό Hoederlin. ίσως ένας από τους λόγους για την έλλειψη επιτυχίας του έργου του Sombart στις πρόσφατες γενιές είναι ο αντιακαδημαϊκός χαρακτήρας του, η προτίμησή του για μια μη ταξινομική μελέτη, ψυχρή έκθεση γεγονότων ή υποτιθέμενων γεγονότων, μη αξιολογική, όπως ο συνάδελφος και αντίπαλος του Weber θα έλεγε, αλλά αποτελείται από μια ισχυρή προσέγγιση, διαποτισμένη από ζεστασιά, εμποτισμένη με πάθος, ενδιαφέρεται για τις πιο ποικίλες πηγές, από την ιστορία μέχρι το χρονικό των εθίμων, από τη φιλοσοφία στον υλικό πολιτισμό μέχρι την εθνολογία και την πολιτιστική ανθρωπολογία. Ήταν ίσως ο τελευταίος σπουδαίος άνθρωπος της γερμανικής ιστορικής σχολής, που έδωσε τόσα πολλά σε κλάδους όπως η νομική, η φιλοσοφία, τα οικονομικά, η κοινωνιολογία και οι πολιτικές επιστήμες.
Ο Μποργκέζε που περιγράφει ο ίδιος, ο πρωταγωνιστής της ευρωπαϊκής ιστορίας των τελευταίων αιώνων, είναι το άτομο με «άυπνο ακτιβισμό». ο καπιταλισμός, κατά την ιστορική του κρίση, γεννήθηκε «από τα βάθη της ευρωπαϊκής ψυχής». Η σχέση της φιγούρας του αστού με το καπιταλιστικό φαινόμενο είναι το επιστύλιο της σκέψης μας, η φλόγα που άναψε τη φωτιά που άλλαξε το πρόσωπο του κόσμου μας. Στην αιώνια κατάσταση δυσαρέσκειας των αστών βρίσκουμε «το πνεύμα του Φάουστ, το πνεύμα της ανησυχίας και του άγχους». Όταν αυτό το συνεχές μαρτύριο, η ανεξάντλητη ένταση μεταξύ επιθυμίας και δράσης υπερβαίνει την καθαρή απληστία γιά να αφοσιωθεί στην επίτευξη στόχων, στην εύρεση πόρων και δυνατοτήτων, γεννιέται η επιχείρηση, ή μάλλον «το πνεύμα της καπιταλιστικής επιχείρησης». Είναι η πλήρης, συγκεκριμένη συνειδητοποίηση της αστικής ψυχής, ηττημένης από το 1968, την ημερομηνία γέννησης ενός νέου μοναδικού νεοκαπιταλιστικού πειράματος, αντι-αστικού και εντελώς ξένου προς κάθε ηθική σκέψη.
Όπως ο Καρλ Μαρξ, ο Sombart περιέγραψε την «τεράστια καταστροφική δύναμη όλων των παλαιών σχηματισμών», αλλά το έκανε με απογοήτευση, χωρίς την ικανοποίηση του ανθρώπου από την Τρίερ, θαυμαστή του μονοπατιού,
Ο μάντης ανακοινώνει την προφητεία της σε μια απεικόνιση από μια σουηδική μετάφραση του 19ου αιώνα της Ποιητικής Έντα.
Marinus van Reymerswaele, The Moneylenders 1540 Η εικόνα που σκιαγραφεί ο Sombart είναι εξαιρετικά σύνθετη, προβληματική και έχει επίγνωση της ανατρεπτικής φύσης των φαινομένων που μελετά. Στο Borghese υπάρχει ένα αρχικό απόσπασμα που φαίνεται εμβληματικό για την όλη προσέγγισή του: «Ο προκαπιταλιστικός άνθρωπος είναι φυσικός άνθρωπος, ο άνθρωπος όπως τον έφτιαξε ο Θεός. Είναι ο άνθρωπος που δεν ισορροπεί στο κεφάλι του, περπατώντας στα χέρια του, αλλά στέκεται σταθερός στο έδαφος στα πόδια του και σταυρώνει τον κόσμο πάνω τους ». Πιστεύουμε ότι από μόνο του αρκεί να εξηγήσουμε το σύμπαν του Sombart, τις προτιμήσεις και τις πεποιθήσεις του, εξηγώντας επίσης τον οστρακισμό με τον οποίο περιβάλλεται η φιγούρα του εδώ και δεκαετίες. Κατ' αναλογία, υπενθυμίζουμε έναν μεγάλο αντιφιλελεύθερο καθολικής καταγωγής από τον 19ο αιώνα, του οποίου το έργο σίγουρα γνώριζε ο Sombart, τον Donoso Cortés (7) : « οι φιλελεύθερες ουτοπίες δεν μπορούν να συμβιβαστούν με τους φυσικούς νόμους της ζωής, με τα δόγματα τής Καθολικής πίστης, με την ίδια καθημερινή πραγματικότητα ».
Η ουτοπία έχει γίνει πραγματικότητα, η φύση καταπολεμείται, αρνείται τη ρίζα της, ο Θεός είναι μια υπόθεση του σκοτεινού παρελθόντος, η βρεφική ηλικία της ανθρωπότητας. Αυτό που κερδίζει δεν είναι τόσο η βεμπεριανή απογοήτευση με τον κόσμο, αλλά η ανεξάντλητη δίψα για συσσώρευση, αλλαγή, διαλεκτικό υλισμό. Το έργο του Sombart περιγράφει εποχικές αλλαγές στην ευρωπαϊκή ψυχή, μελετημένες σε κάθε συνιστώσα, ξεσκεπάζοντας με μαεστρία τα κίνητρα, τή δράση και τους στόχους ενός φαινομένου, του καπιταλισμού, του οποίου το πνεύμα υλοποιήθηκε μέσω ενός συγκεκριμένου ανθρώπινου τύπου, του αστού που έγινε πρώτα έμπορος, στη συνέχεια. επιχειρηματίας. Σύμφωνα με ορισμένους, το όριο της αντιμετώπισης του Sombart βρίσκεται στη διαισθητική-καλλιτεχνική φύση πολλών σελίδων, τόσο μακριά από την κάπως γκρίζα σοβαρότητα άλλων μελετητών. Αντιθέτως, ακριβώς εκεί έγκειται η γοητεία της καθαρής πεζογραφίας του καθηγητή από το Έρσλεμπεν, ο οποίος, το φθινόπωρο της ζωής του και εν μέσω της εθνικοσοσιαλιστικής καταιγίδας, βρήκε τον τρόπο να γράψει ένα κείμενο πολιτισμικής ανθρωπολογίας, Von Menschen. (Σχετικά με τον άνθρωπο), στο οποίο διέλυσε τις προϋποθέσεις του βιολογικού ρατσισμού. Ο τίτλος Μεταφυσική του Καπιταλισμού μιας συλλογής γραπτών του που εκδόθηκε από έναν μικρό μη κομφορμιστικό εκδοτικό οίκο, τον οποίο έχουμε θέσει ως τίτλο αυτών των σημειώσεων, δεν ήταν χωρίς σημασία.
Ένα από τα λάθη του Werner Sombart είναι ότι έχει μελετήσει επιστημονικά τον ρόλο των Εβραίων στην οικονομική ζωή και στην ανάπτυξη του πνεύματος που ονομάζουμε καπιταλιστικό.
Οκεντρικός πυρήνας του έργου του παραμένει η ανακάλυψη της σχέσης μεταξύ καπιταλιστικών παραγωγικών σχέσεων και σύγχρονης κοινωνίας, τήν οποία αντιλαμβάνεται ως μια παγκόσμια πραγματικότητα που αποτελείται από δομή, πολιτισμό, προσωπικότητα, κίνητρα και αξίες. Υπάρχει μια εκπληκτική σύγκλιση μεταξύ Sombart, Marx και Max Weber στο έδαφος των δομικών και λειτουργικών αντιφάσεων του καπιταλισμού και ακόμη περισσότερο στην ανακάλυψη της γραφειοκρατοποίησης των κοινωνικών σχέσεων και της ζωής που βρίσκεται πέρα από τον καπιταλισμό και τον χθεσινό του αντίπαλο, τον σοσιαλισμό. πάνω από τους δύο. Αυτό που καθορίζει την πρωτοτυπία του Sombart είναι μάλλον η επιμονή στο «πνεύμα» του καπιταλισμού ή μάλλον η συνοπτική ανάλυση των νοοτροπιών, των αξιών, των προσανατολισμών και της συμπεριφοράς στη βάση του φαινομένου.
Η ψυχρή φύση του κοινωνικού επιστήμονα υποχωρεί πρόθυμα στον ποιητή του πολιτισμού όταν δηλώνει ότι ο καπιταλισμός γεννήθηκε από τα βάθη της ευρωπαϊκής ψυχής. Ήταν, θα λέγαμε, εγγεγραμμένο σε ορισμένες αρχές που έφεραν στο φως ο χρόνος και οι περιστάσεις. Έτσι συνεχίζει: το ίδιο πνεύμα από το οποίο προέκυψε η νέα επιστήμη και η νέα τεχνολογία δημιουργεί και τη νέα οικονομική ζωή. Είναι ένα γήινο και εγκόσμιο πνεύμα, ένα πνεύμα που έχει μια απέραντη καταστροφική δύναμη όλων των φυσικών σχηματισμών, των παλιών δεσμών, των αρχαίων φραγμών, αλλά και ισχυρό γιατί είναι ικανό να χτίσει νέες μορφές ζωής, νέες δημιουργίες, καλλιτεχνικές και τεχνητές. Ένα πνεύμα, στην πραγματικότητα, ένα μακροχρόνιο «geist », που είναι το ίδιο με τον Faust, « το πνεύμα της ανησυχίας, του άγχους που τώρα ζωντανεύει τους ανθρώπους. Αυτό το ίδιο πνεύμα αρχίζει να κυριαρχεί και στην οικονομική ζωή. Σπάει τα στεγανά της οικονομίας που στοχεύουν στην κάλυψη αναγκών, που βασίζονται στο μέτρο και την ισορροπία, στατική, βιοτεχνική και φεουδαρχική, και σπρώχνει τους ανθρώπους στη δίνη της κερδοσκοπικής οικονομίας .
Σε αντίθεση με τον Βέμπερ, ο οποίος ανακατασκευάζει ψυχρά τις συνδέσεις του τεμαχισμένου καπιταλισμού με το νυστέρι του κοινωνικού παθολόγου, ο Sombart εκφράζει μια ξεκάθαρη ηθική καταδίκη, αφού, παράλληλα με το καινοτόμο πνεύμα, βλέπει την υλική αρχή, το «αστικό πνεύμα», αφιερωμένο στην τάξη και τη διατήρηση. τι κερδίζει και κατακτά τον επιχειρηματικό animus. Υπάρχει επίσης μεγάλη απόκλιση με τον Weber στην κρίση για τις θρησκευτικές ρίζες. Αν για τον Βέμπερ ο καινοτόμος ρόλος συνδέεται με την προτεσταντική ηθική, η οποία αγιάζει την εργασία ως κλίση ( μπερούφ ), αντίθετα για τον Πρώσο είναι ένας εξελικτικός παράγοντας λόγω της επιμονής του στον ασκητισμό και τη θυσία, εκτός από τον Καλβινισμό στη Γενεύη και τη Σκωτία. Για τον Sombart, ωστόσο, είναι ο καθολικισμός, μέσω του Thomism, που ερμηνεύει καλύτερα την καθαρά κοσμική τάση για κέρδος, αν και μέσα στο αριστοτελικό πλαίσιο της καταδίκης της (χρεματιστικής) τοκογλυφίας.
Werner Sombart (1863-1941 )Πέρα από τις αντιπαραθέσεις, η μεγάλη διαίσθηση του πρώην κόκκινου καθηγητή ήταν να έχει δείξει και να κατανοήσει τα όρια μιας κοινωνίας που ήταν πολύ προηγμένη από τεχνική άποψη, αλλά αβέβαιη, εγωιστικά διχασμένη και χωρίς απώτερους στόχους. Πολύ ενδιαφέρον είναι ένας προβληματισμός του Sombart που κινείται από την κριτική του μαρξισμού, αλλά μπορεί να διαβαστεί σήμερα σε ένα αντιφιλελεύθερο κλειδί: «Θα ξεκινήσω την κριτική μου με την εξέταση εκείνων των θεωριών που είναι ψευδείς επειδή οι συγγραφείς τους [...] πίστευαν ότι έθεταν διατριβή επιστημονικά αποδεδειγμένη και αντ' αυτού πρότειναν ένα μεταφυσικό σύστημα. Μεταξύ αυτών τοποθετώ σχεδόν ολόκληρη τη φιλοσοφία της ιστορίας του Καρλ Μαρξ: τον κοινωνικό του νατουραλισμό, την υλιστική (οικονομική) αντίληψη για την ιστορία, τον εξελικτικό του χαρακτήρα. Σίγουρα δεν αντιστοιχεί σε ένα γεγονός της εμπειρίας ότι η ανθρώπινη ιστορία είναι μέρος της φυσικής ιστορίας και ότι κυριαρχείται από φυσικούς νόμους. Πράγματι, η εμπειρία καταδεικνύει την αμετάκλητη αυτονομία των νόμων του πνεύματος και των δημιουργημάτων του. Η εμπειρία μας διδάσκει ότι οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να αποφασίζουν ελεύθερα και να μπαίνουν ή όχι με πλήρη επίγνωση στις συλλογικές σχέσεις παραγωγής. Η εμπειρία μας λέει ότι δεν είναι πάντα τα οικονομικά συμφέροντα, αλλά πιο συχνά άλλα συμφέροντα –θρησκευτικά, πολιτικά– έχουν την πρωτιά στην ιστορία ».
Σήμερα βρισκόμαστε στον θλιβερό θρίαμβο μιας παράλογης και αντιιστορικής αρχής. Δηλώνουν ότι "δεν υπάρχει εναλλακτική", αρκτικόλεξο ΤΙΝΑ ( δεν υπάρχει εναλλακτική ) στην παρούσα κατάσταση πραγμάτων. Ο οικονομικός φιλελευθερισμός θα ήταν γεγονός της φύσης, ο σκοπός της ανθρώπινης παρουσίας στον κόσμο θα ήταν η ανταλλαγή αγαθών στην αγορά, το μόνο «λογικό» και άρα αυθεντικά ανθρώπινο περιβάλλον. Παραφροσύνη.
Ρομπέρτο Πεκιόλι(1) Karl Emil Maximilian Weber (1864-1920). Ήταν Γερμανός κοινωνιολόγος, φιλόσοφος, οικονομολόγος και ιστορικός. Θεωρείται ένας από τους ιδρυτές της σύγχρονης μελέτης της κοινωνιολογίας και της δημόσιας διοίκησης. Ξεκίνησε την ακαδημαϊκή του καριέρα στο Πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου. Στη συνέχεια εργάστηκε στο Πανεπιστήμιο Albert Ludwigs του Φράιμπουργκ, στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης και στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Μια προσωπικότητα με επιρροή στη γερμανική πολιτική της εποχής του, ήταν σύμβουλος των Γερμανών διαπραγματευτών κατά τη Συνθήκη των Βερσαλλιών (1919) και της επιτροπής που ήταν αρμόδια για τη σύνταξη του Συντάγματος της Βαϊμάρης.
(2) Daniel Defoe (1660-1731). Ήταν Βρετανός συγγραφέας και δημοσιογράφος. Συχνά αναφέρεται ως ο πατέρας του αγγλικού μυθιστορήματος και τον θυμόμαστε περισσότερο ως συγγραφέα του Ροβινσώνα Κρούσο.
(3) Βενιαμίν Φραγκλίνος (1706-1790). Ήταν Αμερικανός επιστήμονας και πολιτικός. Πολύπλευρος σε ενδιαφέροντα, ήταν ένας από τους Ιδρυτές των Ηνωμένων Πολιτειών. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος, δημοσιογράφος, συγγραφέας, τυπογράφος, διπλωμάτης, ακτιβιστής, εφευρέτης, επιστήμονας και πολιτικός. Ήταν μεταξύ των πρωταγωνιστών της Αμερικανικής Επανάστασης. Έκανε σημαντικές συνεισφορές στη μελέτη της ηλεκτρικής ενέργειας και ήταν παθιασμένος με τη μετεωρολογία και την ανατομία. Εφηύρε το αλεξικέραυνο, τους διεστιακούς φακούς, τη γυάλινη φυσαρμόνικα και ένα μοντέλο σόμπας τζακιού γνωστό στον αγγλοσαξονικό κόσμο ως σόμπα Franklin.
(4) Leon Battista Alberti (Γένοβα 1404 – Ρώμη 1472). Ήταν Ιταλός αρχιτέκτονας, συγγραφέας, μαθηματικός, ανθρωπιστής, κρυπτογράφος, γλωσσολόγος, φιλόσοφος, μουσικός και αρχαιολόγος. ήταν μια από τις πιο πολύπλευρες καλλιτεχνικές μορφές της Αναγέννησης. Το μικρό του όνομα συναντάται συχνά, ιδιαίτερα σε ξένα κείμενα, ως Λέων. Ο Alberti ανήκει στη δεύτερη γενιά ουμανιστών (αυτή που ακολουθεί τους Vergerio, Bruni, Bracciolini, Francesco Barbaro), της οποίας υπήρξε εμβληματική προσωπικότητα για το ενδιαφέρον του για τους πιο ποικίλους κλάδους.
(5) Το Beowulf είναι ένα ανώνυμο επικό ποίημα, γραμμένο σε μια δυτικοσαξονική παραλλαγή του αγγλοσαξονικού (ή της παλαιάς αγγλικής γλώσσας). Η χρονολόγηση είναι ακόμα αβέβαιη, ωστόσο οι πιο σημαντικές ενδείξεις που έχουν συλλέξει μέχρι τώρα από μελετητές τείνουν να την τοποθετήσουν γύρω στα μέσα του 8ου αιώνα. Με τις 3182 γραμμές του, είναι το μεγαλύτερο αγγλοσαξονικό ποίημα.
(6) Το Vǫluspá (Η προφητεία του μάντη) είναι το πρώτο και πιο διάσημο ποίημα της Ποιητικής Έντα. Αφηγείται την ιστορία της δημιουργίας του κόσμου και του μελλοντικού του τέλους όπως λέγεται από έναν vǫlva ή μάντη που μιλά στον Odin. Είναι μια από τις σημαντικότερες πρωτογενείς πηγές για τη μελέτη της σκανδιναβικής μυθολογίας. Η προφητεία ξεκινά με μια ομιλία στον Όντιν. Ο μάντης αρχίζει να αφηγείται την ιστορία της δημιουργίας του κόσμου σε συνοπτική μορφή. Εξηγεί πώς απέκτησε τις γνώσεις του, στην πραγματικότητα γνωρίζει την προέλευση της παντογνωσίας του Odin και άλλα μυστικά των θεών του Ásgarðr. Ο μάντης μιλά για γεγονότα του παρελθόντος και του μέλλοντος, αγγίζοντας τους περισσότερους από τους σκανδιναβικούς μύθους, όπως ο θάνατος του Baldr στα χέρια του Hǫðr, που σχεδιάστηκε με εξαπάτηση από τον Loki. Στο τέλος λέει για το τέλος του κόσμου, τον Ράγκναροκ, και τη δεύτερη έλευση του.
(7) Juan Francesco Maria de la Salud Donoso Cortés , 1ος μαρκήσιος του Valdegamas (1809-1853). Ήταν Ισπανός συγγραφέας και πολιτικός.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου