KATA ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΥ (ΤΟ ΑΝΤΙΦΩΝΟ ΤΟΥ ΣΟΡΟΣ)
Eric Voegelin
Τάξη και Ιστορία
Τόμος ΙΙΙ
Πλάτων και Αριστοτέλης
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ - Οι “νόμοι”
3. Τα κυρίαρχα σύμβολα (συνέχεια 3η)
Οι Νόμοι ξεκινούν με το ερώτημα: "Ήταν ένας θεός ή ένας άνθρωπος, ω ξένοι - ο οποίος θεωρείται ότι ξεκίνησε τον θεσμό των νόμων σας;". Η παραπάνω ερώτηση δεν ανοίγει μόνο τη συζήτηση που αρχίζει αμέσως σχετικά με την προέλευση των κρητικών θεσμών από τους χρησμούς του Δία, προς τη σπηλιά του οποίου ανεβαίνουν οι ταξιδιώτες. Η ερώτηση αυτή εγκαινιάζει και διέπει την οργάνωση ολόκληρου του διαλόγου. Ο Θεός ως δημιουργός των θεσμών είναι το σύμβολο που κυριαρχεί στα τρία πρώτα βιβλία. Το πρώτο και το δεύτερο εστιάζουν στον προσανατολισμό του ανθρώπου και των κοινωνικών θεσμών του προς τον Θεό. Το τρίτο εξετάζει τους πολιτικούς θεσμούς σε όλη την ιστορία, με τα ελαττώματα και τις ελλείψεις τους, προκειμένου να αντλήσει ένα ιστορικό μάθημα από αυτούς. Η εξέταση αυτή γίνεται επίσης υπό το σημάδι του Θεού, διότι η πορεία της ιστορίας είναι ο κύκλος που ξεκινά μετά τις θεόσταλτες καταστροφές που κατέστρεψαν τον προηγούμενο πολιτισμό. Επιπλέον, αυτή η πορεία καταλήγει τώρα σε ένα λυκόφως παρακμής, επειδή οι άνθρωποι έχουν πέσει από τη θεία τάξη λόγω του ξεροκέφαλου σεχταρισμού τους. Η ιστορία δείχνει την καταστροφή που προκύπτει όταν τα μέρη θέλουν να κυριαρχήσουν στο σύνολο· και το μάθημα είναι να κατανοήσουμε ότι μια σταθερή τάξη μπορεί να αποκατασταθεί μόνο αν ξεπεραστεί ο πεισματάρης κομματισμός (εγωιστικός φατριασμός) και τα μέρη επιστρέψουν στη θέση που τους αξίζει με τη στροφή προς τον Θεό. Σκοπός των τριών βιβλίων ήταν να μάθουμε "πώς πρέπει να διοικείται μια πόλις με τον καλύτερο τρόπο και πώς μπορεί το άτομο να διευθύνει την προσωπική του ζωή με τον καλύτερο τρόπο" (702Α). Ο σκοπός αυτός έχει πλέον επιτευχθεί και η έκθεση του θέματος έχει ολοκληρωθεί.Ο διάλογος τίθεται και πάλι σε κίνηση με τη σκέψη ότι μέχρι στιγμής έχουν αναπτυχθεί μόνο οι αρχές, ενώ ένα πραγματικό αποτέλεσμα θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με την υποβολή των αρχών σε εξέταση ("ελέγχος") (702Β). Αλλά ποια μορφή θα μπορούσε να λάβει μια τέτοια "εξέταση"; Σε αυτό το σημείο παρεμβαίνει ο Κρητικός, αποκαλύπτοντας ότι είναι μέλος μιας δεκαμελούς επιτροπής που η πόλη της Κνωσού έχει αναθέσει την ίδρυση μιας νέας αποικίας. Το έργο του περιλαμβάνει τόσο την πρακτική οργάνωση (επιλογή της τοποθεσίας, συγκέντρωση εποίκων κ.ο.κ.) όσο και τη σύνταξη ενός νομοθετικού κώδικα. Προτείνει στους συνδαιτημόνες του να πραγματοποιήσουν τόσο την εξέταση που επιθυμεί ο οικοδεσπότης όσο και την ίδρυση στην οποία θα προεδρεύσει, επεξεργαζόμενοι λεπτομερώς την τάξη μιας πόλης με βάση τις αρχές που μόλις διατύπωσε. Τώρα είναι ο άνθρωπος και όχι ο Θεός αυτός που πρέπει να αποδείξει την ικανότητά του στη θέσπιση νόμων. Η οικοδόμηση της πολιτείας που ανατίθεται στον άνθρωπο αρχίζει με το βιβλίο IV και καταλαμβάνει τους υπόλοιπους Νόμους μέχρι το βιβλίο XII. Όπως αναφέρθηκε, η διακοπή μετά το Βιβλίο ΙΙΙ αποτελεί τη μόνη εξωτερική διαίρεση των Νόμων και βασίζεται στον εισαγωγικό τύπο.
Τώρα η οικοδόμηση βρίσκεται στα χέρια του ανθρώπου, πράγμα που δεν σημαίνει ότι ο Θεός δεν συμμετέχει σε αυτήν. Ο Οικοδεσπότης ξεκινά έναν προβληματισμό που οδηγεί στο ερώτημα αν ο άνθρωπος είναι ποτέ ικανός να νομοθετήσει. Στην πολιτική, το παιχνίδι των περιστάσεων και της τύχης έχουν τέτοια επίδραση που θα μπορούσε σχεδόν να πει κανείς ότι οι νόμοι δεν είναι έργο του ανθρώπου, αλλά το αποτέλεσμα των συγκυριών που καθορίζουν μια ορισμένη κατάσταση (709A-B). Ωστόσο, ενώ παραδέχεται ότι ο Θεός είναι τα πάντα και ότι, υπό την κυριαρχία του, η τύχη και ο Καιρός διέπουν τη ζωή μας, η ικανότητα του ανθρώπου εξακολουθεί να παίζει σημαντικό ρόλο, αρκεί να ξέρει να συνεργάζεται με τον Καιρό (709B-C). Ειδικά ο καλλιτέχνης που είναι επιδέξιος σε κάθε τομέα και ο νομοθέτης είναι αυτός που θα γνωρίζει ποιες συνθήκες πρέπει να παρακαλέσει για να μπορέσει να ασκήσει την τέχνη του με τη μεγαλύτερη επιτυχία.
Ποιες είναι, λοιπόν, οι προϋποθέσεις που πρέπει να παραχωρήσει ο Θεός για να πετύχει το έργο του νομοθέτη; Η πρώτη προϋπόθεση θα ήταν η ύπαρξη μιας πόλης που κυβερνάται από έναν τύραννο, κατά προτίμηση νεαρό, προικισμένο με καλή μνήμη και κλίση στη μάθηση, θαρραλέο, μεγαλόψυχο και εγκρατή· υπό μια αυτοκρατορική κυβέρνηση, στην πραγματικότητα, κάθε μεταρρύθμιση μπορεί να διεξαχθεί πιο ομαλά απ' ό,τι αν έπρεπε να ερωτηθεί ένας μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων (711D-E). Αλλά ο τύραννος από μόνος του δεν θα μπορούσε να επιτύχει καμία μεταρρύθμιση. Ο Θεός θα έπρεπε να επιφέρει την περίσταση ενός εξαιρετικού νομοθέτη μεταξύ των συγχρόνων του και η μοίρα θα τους έφερνε κοντά (710C-D). Αλλά ακόμη και αυτοί οι δύο μαζί δεν θα πετύχαιναν πολλά. Η μεγαλύτερη δυσκολία έγκειται στην τρίτη προϋπόθεση, η οποία σπάνια πραγματοποιείται στην ιστορία: να ξυπνάει σε όσους βρίσκονται σε θέσεις μεγαλύτερης εξουσίας ο "θείος έρως" για εγκράτεια και δικαιοσύνη. Μαθαίνουμε ότι τέτοια παραδείγματα συνέβησαν την εποχή των Τρωικών πολέμων, αλλά τίποτα παρόμοιο δεν έχει συμβεί στην εποχή μας (711D-E). Ο κατάλογος των προϋποθέσεων τελειώνει με τη μαντική φόρμουλα: όταν η σοφία και η εγκράτεια συνδυάζονται σε έναν άνθρωπο με υπέρτατη εξουσία, τότε είναι που θα προκύψει το καλύτερο σύνταγμα και οι καλύτεροι νόμοι (712Α). Οι τρεις οδοιπόροι θα ξεκινήσουν από την παραδοχή ότι ο Θεός έχει παραχωρήσει στόν Καιρό αυτές τις συμπτώσεις- και από αυτή την παραδοχή θα προσπαθήσουν να περιγράψουν τη συγκρότησή τους.
Τι είδους σύνταγμα θα είναι αυτό; Δημοκρατία, ολιγαρχία, αριστοκρατία ή μοναρχία;
Ο Αθηναίος οικοδεσπότης απορρίπτει όλες αυτές τις δυνατότητες που προτείνει ο Κρητικός, αφού καμία από αυτές δεν αποτελεί "πραγματικό" πολίτευμα. Όλοι αυτοί οι τύποι είναι θεσμικές μορφές που υποτάσσονται στη δεσποτική διοίκηση ενός από τα συστατικά τους μέρη, από το οποίο παίρνουν και το όνομά τους. Αν, από την άλλη πλευρά, μια πόλις ήθελε να πάρει το όνομά της όχι από ένα δεσποτικό κόμμα αλλά από το πραγματικά κυβερνών κόμμα, θα έπρεπε ορθότερα να αυτοαποκαλείται με το όνομα του θεού που κυβερνά τους σοφούς ανθρώπους, δηλαδή αυτούς που είναι προικισμένοι με νου (712E-713A).
Αυτός ο κάπως αινιγματικός ισχυρισμός διευκρινίζεται από τον οικοδεσπότη μέσω ενός μύθου. Υπάρχει μια παράδοση σύμφωνα με την οποία στην ευλογημένη εποχή του Κρόνου τα πάντα αναπτύσσονταν αυθόρμητα και άφθονα, διότι ο Κρόνος, γνωρίζοντας ότι δεν θα μπορούσε ποτέ να αναθέσει σε έναν άνθρωπο τον έλεγχο όλης της ανθρωπότητας, έστειλε θεϊκά πνεύματα να φροντίζουν τα ανθρώπινα κοπάδια. Αυτά χάρισαν ειρήνη, τάξη και δικαιοσύνη και κράτησαν τις ανθρώπινες φυλές σε αρμονία και ευτυχία. Αυτός ο λογότυπος "γεννημένος από την αλήθεια" ισχύει ακόμη και σήμερα- μας λέει ότι αν μια πόλις δεν κυβερνάται από θεό αλλά από θνητό, δεν υπάρχει τρόπος να αποφευχθεί το κακό. Θα πρέπει λοιπόν να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να μιμηθούμε την εποχή του Κρόνου και να οργανώσουμε τη ζωή μας, ιδιωτική και δημόσια, σε αρμονία με την αθανασία (αθανασία) που υπάρχει μέσα μας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θα πρέπει να αποκαλούμε nomos την τάξη του νου (712C-7144).
Το σύμβολο κατασκευάζεται σύμφωνα με την αρχή της συστολής που αναφέρθηκε προηγουμένως. Ενώ στον αρχαίο μύθο τα στοιχεία ήταν κατανεμημένα με χρονολογική σειρά στην ιστορία, τώρα συμπτύσσονται σε ένα μυθικό παρόν. Μας θυμίζει το μύθο των κοσμικών κύκλων, των ηλικιών του Κρόνου και του Δία, που εκφράζεται στον Πολιτικό. Και επίσης το γεγονός ότι την εποχή του Δία δεν επρόκειτο να ακολουθήσει και πάλι η εποχή του Κρόνου, αφού στην εποχή του Δία είχε προκύψει ένας νέος παράγοντας, δηλαδή η αυτόνομη προσωπικότητα του φιλοσόφου, που είχε καταστήσει την επιστροφή στον χρυσό αιώνα αδύνατη αλλά και ανεπιθύμητη· η λύτρωση από τα δεινά της εποχής του Δία θα έπρεπε να προέλθει από την ανθρώπινη δράση που θα έπαιρνε τη θέση του θεού-ποιμένα, δηλαδή του βασιλικού ηγεμόνα. Στους Νόμους, τόσο η εποχή του Κρόνου όσο και η εποχή του Δία ανήκουν στο παρελθόν· το Βιβλίο ΙΙΙ παρείχε την ιστορική αφήγηση που ολοκληρώνει την εποχή του Δία και δείχνει την ανάγκη για μια νέα αρχή. Και έχοντας φτάσει σε αυτό το τέλος, επιστρέφει κανείς, όπως και στα άλλα σύμβολα του διαλόγου, στην αρχή: η νέα ζωή που βρίσκεται πέρα από την εποχή του Δία θα μιμηθεί την εποχή του Κρόνου, καθώς θα απορροφήσει εκ νέου την ηγεσία του θεού στους ανθρώπινους θεσμούς της. Έναν θεό, όμως, που δεν θα είναι πλέον ο Κρόνος, αλλά ο νέος θεός του πλατωνικού έμψυχου Κόσμου, ο Νους ικανός να δημιουργεί και να πείθει. Η συνταγματική τάξη την οποία πρόκειται να γεννήσουν οι ταξιδιώτες πρέπει να ονομάζεται νόμοι, επειδή το όνομα αυτό συνδέεται με εκείνο του Νου. Οι ίδιοι οι νόμοι, λοιπόν, γίνονται ένα από τα νέα συρρικνωμένα σύμβολα: στους νόμους, η κίνηση των κύκλων έχει φτάσει στο τέλος της.
ΤΟ ΑΞΕΠΕΡΑΣΤΟ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ. ΠΑΡΕΞΗΓΗΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΙΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΚΟΔΟΞΕΣ ΜΕΤΡΙΟΤΗΤΕΣ ΟΠΩΣ ΤΟΥ ΠΟΠΠΕΡ Ή ΤΟΥ ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΣΟΡΟΣ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕ ΕΝΑΝ ΑΝΑΠΟΔΟ ΠΑΠΙΣΜΟ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΜΑΛΙΣΤΑ ΠΑΡΑΣΥΡΟΝΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΕΝΟΔΟΞΙΑ ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΩΝ ΜΑΣ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΟΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ.
Η ΛΑΙΚΗ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑ ΜΕ ΤΙΣ ΓΗΙΝΕΣ ΑΡΕΤΕΣ ΤΗΣ Η ΟΠΟΙΑ ΦΙΛΟΔΟΞΕΙ ΝΑ ΑΝΑΤΡΕΨΕΙ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΜΑΤΑΙΗ ΧΩΡΙΣ ΤΟ ΑΛΜΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΔΕΝ ΠΕΡΙΕΧΕΤΑΙ ΣΤΑ ΗΘΗ ΚΑΙ ΤΑ ΕΘΙΜΑ, ΣΤΟ ΙΕΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΙΕΡΟ, ΤΩΝ ΛΑΩΝ.
Ο ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΔΟΞΗ ΤΡΙΑΔΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΜΟΝΟΜΑΧΗΣΑΝ ΜΕΧΡΙ ΘΑΝΑΤΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΟΦΙΣΤΕΣ, ΣΑΝ ΠΡΟΔΡΟΜΟΙ ΤΟΥ ΔΙΓΕΝΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΧΑΡΟ ΣΤΑ ΜΑΡΜΑΡΕΝΙΑ ΑΛΩΝΙΑ. ΣΗΜΕΡΑ ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΤΑΝΟΗΤΗ Η ΣΟΦΙΣΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΙΣ ΤΟΥ ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΠΕΠΕΡΑΣΜΕΝΟΥ.
ΜΙΑ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΠΟΥ ΜΑΣ ΒΟΛΕΥΕΙ ΟΛΟΥΣ.
ΧΩΡΙΣ ΕΜΕΝΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΤΙΠΟΤΕ. ΕΓΩ ΝΙΚΗΣΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ. ΜΗΝ ΦΟΒΕΙΣΘΕ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου