Συνέχεια από: Τρίτη 26 Ιουλίου 2022
ΛΟΓΟΣ Ζ'
(Ασμα Ασμ. 3,9 - 4,7)
«Φορείο έφτιαξε για τον εαυτό του ο βασιλιάς Σολομών
από ξύλα του Λιβάνου,
τους στύλους του τους έκανε από ασήμι
το θρόνο του (ανάκλιντρό του) από χρυσάφι,
και το στρώμα του από πορφύρα,
μέσα του κεντημένο λιθόστρωτο,
δώρο αγάπης απ' τις κοπέλες της Ιερουσαλήμ.
Βγείτε και δείτε, κοπέλες της Ιερουσαλήμ,
το βασιλιά Σολομώντα
με το στεφάνι που τον στεφάνωσε η μάνα του
τη μέρα του γάμου του,
τη μέρα που χαιρόταν η καρδιά του.
Βλέπω τι καλή που ‘σαι, αγαπημένη μου, τι καλή!
Τα μάτια σου μάτια περιστεριού
έξω από όσα αποσιωπάς
τα μαλλιά σου κοπάδια κατσικιών,
που φάνηκαν να κατηφορίζουν από το Γαλαάδ.
Τα δόντια σου κοπάδια κουρεμένα πρόβατα,
που ανηφορίζουν από το λουτρό,
κι όλα γεννούνε δίδυμα
και δεν υπάρχει ανάμεσά τους στείρα.
Γαϊτάνι κόκκινο τα χείλια σου,
κι ωραία η λαλιά σου.
Τα μάγουλά σου κομμάτια ροδιού,
έξω από το πέπλο σου (έξω από όσα αποσιωπάς).
Ως πύργος του Δαβίδ ο λαιμός σου
χτισμένος στο Θαλπιώθ.
Χίλιοι θυρεοί (ασπίδες) κρέμονται σ' αυτόν,
όλα τα κοντάρια (οι βολίδες) των δυνατών (πολεμιστών).
Οι δύο μαστοί σου σα δίδυμα μικρά ζαρκαδιού,
που βόσκουν μέσα στα κρίνα.
Ώσπου να φυσήξει το αεράκι της μέρας και να σκορπίσουν οι σκιές,
θ' ανέβω από μόνος μου στο όρος της σμύρνας
και στο βουνό του λιβανιού.
Όλη καλή είσαι, αγαπημένη, και ψεγάδι δεν έχεις κανένα.
Στη συνέχεια ο λόγος περιέχει προτροπή προς τις κοπέλες της Ιερουσαλήμ που τους απευθύνει η νύμφη. Όπως δηλαδή ο μεγάλος Παύλος θεωρούσε ζημία, αν δε μετέδιδε (κοινωνούσε) σε όλους τα δικά του αγαθά (γι' αυτό έλεγε στους ακροατές του λόγους σαν αυτούς· «γίνεσθε όπως εγώ», «γιατί κι εγώ ήμουν κάποτε σαν κι εσάς· κι ακόμα, «γίνεσθε μιμητές μου όπως είμαι κι εγώ του Χριστού»), όμοια και η φιλάνθρωπος αυτή νύμφη, αφού αξιώθηκε τα θεία μυστήρια του νυμφίου, όταν είδε το κρεβάτι κι έγινε φορείο του βασιλιά φωνάζει στις κοπέλες (αυτές μπορούν να είναι οι ψυχές εκείνων που σώζονται) λέγοντας: έως πότε θα είστε κλεισμένες μέσα στο σπήλαιο του βίου; Βγείτε από τα προκαλύμματα της φύσης και δείτε το θαυμαστό θέαμα, αφού γίνετε κόρες της Σιών, δείτε να λάμπει ολόγυρα στο κεφάλι του βασιλέως το στεφάνι, που όπως λέει ο προφήτης (Δαβίδ), του έβαλε η μητέρα του «έβαλες στο κεφάλι του στεφάνι από πολύτιμη πέτρα». Όπως και να 'ναι κανένας από όσους βάλθηκαν να εξετάσουν τους λόγους για το Θεό δεν πετυχαίνει ακριβώς τη σημασία του ονόματος, ότι αναφέρει τη μητέρα αντί τον Πατέρα, δίνοντας την ίδια σημασία και στα δύο ονόματα.Επειδή δηλαδή το θείο δεν είναι ούτε αρσενικό ούτε θηλυκό (πως θα μπορούσε να εννοηθεί κάτι τέτοιο για τη θεότητα, αφού ούτε σ’ εμάς δεν παραμένει η διάκριση αυτή για πάντα, αλλά όταν όλοι γίνουμε ένας με τη χάρη του Χριστού μαζί με όλο τον παλαιό άνθρωπο ξεντυνόμαστε και τα σημεία αυτής της διαφοράς), γι' αυτό για τη δήλωση της άφραστης φύσης έχει την ίδια δύναμη όποιο όνομα βρεθεί και δεν μπορεί να μολύνει τη σημασία της αθάνατης φύσης ούτε το αρσενικό ούτε το θηλυκό. Γι' αυτό μέσα στο Ευαγγέλιο αναφέρεται ότι ο Πατέρας κάνει τους γάμους του Υιού και ο προφήτης απευθυνόμενος στο Θεό λέει, «έβαλες στο κεφάλι του στεφάνι από πολύτιμη πέτρα (εκ λίθου τιμίου)», ενώ εδώ λέει ότι το στεφάνι το φόρεσε στο νυμφίο η μητέρα του.
Επειδή λοιπόν ο γάμος είναι ένας και μία η νύμφη και ένας είναι που βάζει το στεφάνι στο νυμφίο, δεν έχει καμιά διαφορά να λέμε τον μονογενή Θεό Υιό του Θεού ή Υιό της αγάπης του, επειδή σύμφωνα με το λόγο του Παύλου και με το ένα και με το άλλο όνομα είναι η ίδια δύναμη που τον στολίζει ως νυμφίο για τη συνοίκησή του μαζί μας. «Βγείτε λοιπόν», λέει η νύμφη στις κοπέλες, «και γίνετε κόρες της Σιών», ώστε από ψηλή σκοπιά (έτσι ερμηνεύεται η λέξη Σιών) να μπορέσετε να δείτε το θαυμαστό θέαμα, το νυμφίο να φοράει το στεφάνι. Και στεφάνι του γίνεται η Εκκλησία, στεφανώνοντας το κεφάλι του με τους έμψυχους λίθους, και είναι η αγάπη που έπλεξε αυτό το στεφάνι, που είτε μητέρα την πει κάποιος είτε αγάπη, δεν κάνει λάθος. Γιατί η αγάπη είναι ο Θεός, κατά το λόγο του Ιωάννη. Και λέει η νύμφη ότι χαίρεται μ' αυτό το στεφάνι, αναγαλλιάζοντας ο νυμφίος για το νυφικό στολισμό του. Χαίρεται δηλαδή στ' αλήθεια αυτός που έκανε σύνοικόν του την Εκκλησία και τον στεφανώνουν οι αρετές των διαπρεπόντων μέσα σ' αυτήν. Είναι όμως καλύτερο να παραθέσουμε τους θείους λόγους κατά λέξη που είναι οι εξής· «βγείτε και δείτε, κοπέλες της Σιών, το βασιλιά Σολομώντα στεφανωμένο με το στεφάνι που του φόρεσε η μητέρα του τη μέρα του γάμου του, τη μέρα που χαιρόταν η καρδιά του».
Επιδοκιμάζοντας την φιλανθρωπία αυτή της νύμφης ο Λόγος, ότι κατά το παράδειγμα του Κυρίου και αυτή «θέλει να σωθούν όλοι και ν' αποχτήσουν την τέλεια γνώση της αλήθειας» γίνεται κήρυκας και ζωγράφος του κάλλους της και την κάνει σεμνότερη. Δεν ακούεται απλώς ο έπαινος της ωραιότητάς της περιέχοντας ένα γενικό εγκώμιο του κάλλους, αλλ' επιμένει σε καθένα από τα μέλη απονέμοντας σε κάθε μέλος, συγκρίνοντας και παρομοιάζοντάς το, το δικό του εγκώμιο. Και λέει τα εξής· «ναι, είσαι καλή, αγαπημένη μου, είσαι ωραία». Αυτή δηλαδή που μιμήθηκε το φιλάνθρωπο θέλημα του Κυρίου και προέτρεψε τις κοπέλες να βγουν κάθε μια έξω από τη γη τους όμοια με τον Αβραάμ και από τη συγγένεια με τα αισθητήρια τους, ώστε να δει τον καθαρό νυμφίο να φοράει σαν στεφάνι την Εκκλησία, πλησιάζει στ' αλήθεια τη δεσποτική αγαθότητα, προσεγγίζοντας το Θεό με την αγάπη προς τον πλησίον. Καλή λοιπόν, της λέει ο Λόγος, είσαι· έχεις πλησιάσει το καλό με την αγαθή σου προαίρεση. Η επανάληψη του επαίνου δείχνει πόσο η μαρτυρία δε δέχεται διάψευση. Ο θείος νόμος αποφαίνεται ότι η αλήθεια επιβεβαιώνεται με δύο μάρτυρες. Γι' αυτό λέει, «ναι, είσαι καλή, η πλησίον μου, ναι είσαι καλή».
Αλλά η Εκκλησία του Χριστού είναι όλη ένα σώμα και το ένα σώμα, όπως λέει ο Απόστολος, έχει πολλά μέλη και όλα τα μέλη δεν κάνουν την ίδια λειτουργία, αλλά ο Θεός έκανε στο σώμα αυτό οφθαλμό τον μεν ένα, τον δε άλλο έκανε να γεννηθεί ως αυτί, μερικοί με την ενέργεια των ικανοτήτων τους έγιναν χέρια και άλλοι που βαστάζουν τα βάρη λέγονται πόδια, και υπάρχει και έργο της γεύσης και της όσφρησης και όλα τα επιμέρους, τα οποία συγκροτούν το ανθρώπινο σώμα, είναι δυνατό όμως να βρούμε στο κοινό σώμα της Εκκλησίας χείλια και δόντια και γλώσσα και στήθη και κοιλιά και τράχηλο, κι όπως λέει ο Παύλος, κι αυτά που θεωρούμε ότι είναι άσχημα. Γι' αυτό κι ο ακριβής εξεταστής του κάλλους αποδίδει ξεχωριστό και κατάλληλο έπαινο με κάθε ένα από τα μέλη του σώματος που του άρεσαν. Κι αρχίζει τα εγκώμιά του από τα κυριότερα των μελών. Τι πιο πολύτιμο από τα μάτια, με τα οποία γίνεται η αντίληψη του φωτός, αναγνωρίζονται οι φίλοι και οι εχθροί, με τα οποία διακρίνουμε το δικό μας και το ξένο, που γίνονται σύμβουλοι και δάσκαλοι κάθε εργασίας και για κάθε ασφαλισμένη οδοιπορία οδηγοί συμφυείς κι αχώριστοι, που η θέση τους πάνω από τα άλλα αισθητήρια δείχνει πόσο προτιμότερη για μας είναι η ωφέλεια που μας προσφέρουν για τη ζωή.
Είναι πρόδηλο οπωσδήποτε σε όσους ακούν σε ποια μέλη της Εκκλησίας αφορά ο έπαινος των ματιών. Οφθαλμός ήταν ο Σαμουήλ, αυτός που βλέπει (αυτό σημαίνει το όνομα), οφθαλμός ο Ιεζεκιήλ που ήταν ταγμένος από το Θεό ως σκοπός για τη σωτηρία εκείνων που φύλαγε, οφθαλμός ήταν ο Μιχαίας που παρατηρούσε και ο Μωυσής ο θεώμενος, που γι' αυτό είχε ονομαστεί θεός, οφθαλμοί ήταν όλοι εκείνοι που είχαν οριστεί οδηγοί του λαού. Αυτούς οι τότε άνθρωποι τους έλεγαν «αυτοί που βλέπουν». Και τώρα όποιοι κατέχουν τη θέση εκείνων μέσα στο σώμα της Εκκλησίας ονομάζονται χαρακτηριστικά οφθαλμοί, αν βλέπουν ακριβώς στον Ήλιο της δικαιοσύνης και δεν αλληθωρίζουν καθόλου στα έργα του σκότους, κι αν ξεχωρίζουν το δικό τους από το ξένο, γνωρίζοντας ότι ολότελα αλλότριο από τη φύση μας είναι το φαινόμενο και πρόσκαιρο, ενώ δικό της αυτό που βλέπουν μπροστά τους με την ελπίδα και που η απόκτησή του μένει αναφαίρετη για πάντα. Έργο των ματιών είναι να διακρίνουν το φιλικό και το εχθρικό, ώστε ν' αγαπάς τον αληθινό φίλο με όλη σου την καρδία και την ψυχή και τη δύναμη∙ και να έχεις τέλειο μίσος κατά του εχθρού της ζωής μας. Αλλά και ο σύμβουλός μας για τα πρακτέα και δάσκαλος του συμφέροντός μας και χειραγωγός στην πορεία μας προς το Θεό ασκεί με ακρίβεια το έργο του καθαρού και υγιούς οφθαλμού όμοια με τα σωματικά μάτια προβάλλοντας από τους λοιπούς με την υψηλή πολιτεία του.
Γι' αυτό ο Λόγος αρχίζει από αυτό το σημείο να επαινεί την ομορφιά της νύμφης και λέει «τα μάτια σου είναι περιστέρια». Βλέποντας ακέραιους έναντι του κακού αυτούς που κατέχουν τη θέση των οφθαλμών κι επιδοκιμάζοντας την απλότητα και την ακεραιότητα του χαρακτήρα τους τούς ονόμασε περιστέρια· η ακεραιότητα είναι γνώρισμα που ταιριάζει στα περιστέρια. Ίσως απονέμει κι ένα τέτοιον έπαινο στα μάτια ο Λόγος και γι’ αυτό· επειδή οι εικόνες όλων των ορατών επιτελούν τη λειτουργία της όρασης πέφτοντας επάνω στην καθαρότητα της κόρης είναι ανάγκη πάσα προς ό,τι βλέπει κανένας, αυτού τη μορφή να παίρνει με το μάτι του σα να είναι καθρέφτης και ν' αποτυπώνει την όψη του ορατού. Όταν λοιπόν αυτός που έλαβε την οπτική αυτή εξουσία επάνω στην Εκκλησία δε στρέφει το βλέμμα του σε κάτι σωματικό και υλικό, πραγματοποιείται σ' αυτόν ο πνευματικός και άυλος βίος. Και η ζωή αυτή παίρνει τη μορφή της χάριτος του αγίου Πνεύματος. Επομένως ο παντέλειος έπαινος των ματιών είναι να μορφωθεί το είδος της ζωής τους σύμφωνα με τη χάρη του αγίου Πνεύματος· γιατί το περιστέρι είναι το άγιο Πνεύμα. Το ζευγάρι των δύο ματιών επαινείται, με σκοπό να επαινεθεί ολόκληρος ο άνθρωπος, τόσο ο ορατός όσο και ο νοητός. Γι' αυτό πρόσθεσε στον έπαινο κι άλλη μια υπερβολή λέγοντας «εκτός από αυτά που αποσιωπάς». Γιατί ένα μέρος από τη ζωή της αρετής είναι πρόδηλο, ώστε να το γνωρίζουν και οι άνθρωποι· το άλλο όμως είναι κρυφό κι απόρρητο και το βλέπει μόνο ο Θεός. Αυτός λοιπόν που βλέπει αυτό που δεν έγινε πράξη και παρατηρεί τα ολόκρυφα, μαρτυρεί ότι για το πρόσωπο που επαινείται ό,τι αποσιωπάται αξίζει περισσότερο από αυτό που φαίνεται, λέγοντας ότι «τα μάτια σου είναι περιστέρια έξω από όσα αποσιωπάς». Γιατί είναι έξω από εκείνα που επαινούνται τώρα αυτό που θαυμάζεται σιωπηλά.
Προχωρώντας συνεχίζει στα επόμενα το εγκώμιο του κάλλους, μεταφέροντας το λόγο του στα μαλλιά και λέει· «τα μαλλιά είναι κοπάδια κατσικιών που φάνηκαν επάνω στο Γαλαάδ». Πρέπει πρώτα να εννοήσουμε τη φύση των μαλλιών κι έπειτα να κατανοήσουμε τον έπαινο, που ο Λόγος προσφέρει στη νύμφη εξαιτίας των μαλλιών της. Δόξα λοιπόν της γυναίκας ονομάστηκαν από τον Παύλο τα μαλλιά της και λέει ότι «τα μαλλιά δόθηκαν στη γυναίκα ως φόρεμα». Και το φόρεμα που πρέπει στις γυναίκες είναι η σεμνότητα και η σωφροσύνη γράφοντας κατά λέξη «όπως αρμόζει σε γυναίκες που λένε ότι σέβονται το Θεό», «με σεμνότητα και σωφροσύνη να στολίζονται», ώστε με αυτά να εννοούμε με τη σοφία του Παύλου τα μαλλιά που τρέφει η γυναίκα, τη σεμνότητα και τη σωφροσύνη. Γιατί δεν πρέπει να ονομάζεται καμιά άλλη δόξα της ψυχής που λέει ότι σέβεται το Θεό, παρά η σεμνότητα (η αιδώ) και η σωφροσύνη που την ονόμασε «μαλλιά», την οποία όταν δεν την έχει «ντροπιάζει την κεφαλή της», όπως λέει ο Απόστολος.
Κι αν ο Παύλος δίδαξε τόσα υψηλά για τα μαλλιά, πρέπει να μεταφερθούν σε έπαινο της Εκκλησίας όσα λέγονται για τα μαλλιά κατά το στίχο που εξηγούμε ότι «τα μαλλιά σου είναι σαν κοπάδια κατσικιών, που φάνηκαν πάνω στο Γαλαάδ». Με αυτά ο Λόγος επαινεί τον ενάρετο βίο της. Αλλά πρέπει να προστεθεί κι αυτό στο λόγο για τα μαλλιά, ότι είναι άμοιρα από αίσθηση ζωής. Για να ενισχυθεί ένα εγκώμιο δεν είναι κι αυτό μικρό, ότι δεν διαθέτουν τα μαλλιά ούτε πόνο ούτε ηδονής αίσθηση. Το σώμα, όπου φυτρώνουν, όταν τα τραβούμε πονάει, η ίδια όμως η τρίχα ούτε αν κοπεί ούτε αν καεί ούτε αν τη φτιάξει η κομμωτική τέχνη, ποτέ δε νιώθει κάτι για όσα της συμβαίνουν. Το να είσαι όμως άμοιρος από αίσθηση είναι ιδιότητα των νεκρών. Επομένως όποιος δεν έχει καμιά αίσθηση από όσα γίνονται σ' αυτόν τον κόσμο, ούτε δηλαδή φουσκώνει από τις δόξες και τις τιμές ούτε υποφέρει από τις ύβρεις και την περιφρόνηση, αλλά κρατάει την ίδια στάση και στις δύο αυτές αντίθετες περιπτώσεις, αυτός είναι τα μαλλιά της νύμφης που εγκωμιάζονται κι αποδεικνύεται τελείως νεκρός και ακίνητος μπροστά στα πράγματα του κόσμου είτε τέτοια είναι είτε αλλιώτικα.
Αν τώρα τα πλούσια μαλλιά της παραβάλλονται με κοπάδια κατσικιών που φάνηκαν από το Γαλαάδ, δεν μπορέσαμε ακόμα να καταλάβουμε, τι πρέπει να γνωρίζουμε με ακρίβεια γι’ αυτά, εικάζουμε όμως ότι όπως τα ξύλα του Λιβάνου, αφού ο βασιλιάς τα μετάτρεψε σε χρυσό κι ασήμι και πορφύρα και πολύτιμες πέτρες, κατασκεύασε για τον εαυτό του φορείο, έτσι κι ο καλός ποιμήν, ενώ έχει παραλάβει κοπάδια κατσικιών, γνωρίζει να μεταβάλει σε κοπάδια προβάτων τα κοπάδια των κατσικιών του όρους Γαλαάδ. Αυτό όμως είναι όνομα ξενικού βουνού, που αποκαλύπτει αυτή τη χάρη, ώστε όσοι από τους εθνικούς ακολούθησαν τον καλό ποιμένα να συντελέσουν στην αύξηση των μαλλιών που είναι στοιχείο της ομορφιάς της νύμφης, με τα οποία, σύμφωνα με όσα αναπτύξαμε προηγουμένως, δηλώνεται η σωφροσύνη, η σεμνότητα, η εγκράτεια και η νέκρωση του σώματος.
Ή μήπως συμβάλλει στο λόγο για τα κατσίκια και ο Ηλίας που έκανε πολύχρονη άσκηση στο όρος Γαλαάδ; Αυτός κυρίως δίδαξε το βίο της εγκράτειας κι ήταν τραχύς στην όψη, δασύτριχος κι αντί με μαλακό φόρεμα ντυνόταν με δέρμα κατσικιού. Όλοι λοιπόν όσοι κατορθώνουν να πραγματοποιήσουν τη ζωή τους κατά το παράδειγμα εκείνου του προφήτη γίνονται στολισμός της Εκκλησίας, κατορθώνοντας ομαδικά και με το κόπο την αρετή κατά τον τρόπο της άσκησης που επικρατεί τώρα. Το γεγονός ότι οι αγέλες αυτές φάνηκαν από το Γαλαάδ είναι άξιο γι' ακόμα μεγαλύτερο θαυμασμό, γιατί από τη ζωή των εθνικών έγινε η μετάστασή μας στην κατά Θεόν φιλοσοφία. Δεν προπορεύτηκε στο βίο αυτόν το όρος Σιών το άγιό του, αλλά το έθνος που προσκυνούσε τα είδωλα πέρασε μια τέτοια μεταβολή στη ζωή του, ώστε να στολίσει το κεφάλι της νύμφης με προτερήματα αρετής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου