Συνέχεια από:Tετάρτη 7 Φεβρουαρίου 2024
Απομαγνητοφώνηση αποσπασμάτων της συνομιλίας του π. Ν. Λουδοβίκου με την Μαρία Δόικου στην εκπομπή De profundis, με αφορμή τη διάλεξη του με το θέμα:«Θάνατος και ανάσταση της στοχαστικής φαντασίας στον Γρηγόριο Παλαμά»
Γ
Μ. Δ (31:36): Τι είναι το μεταφυσικά πραγματικό πατέρα Νικόλαε;
Ν. Λ: Εδώ είναι το ερώτημα, αυτό ψάχνουμε να βρούμε, και εγώ και ο Δόικος και οι άλλοι. Δηλαδή το μεταφυσικά πραγματικό είναι αυτό που είπε ο Kierkegaard, ότι στην πραγματικότητα εε, το είπε ο Λακάν με πιο ωραίο τρόπο, ο Λακάν πιο έξυπνη η διατύπωση του. Ο Kierkegaard είπε, ότι αφηρημένη σκέψη είναι σκέψη χωρίς υποκείμενο. Δεν υπάρχει σκεπτόμενο υποκείμενο, δουλεύει η σκέψη (κάπου εκεί έξω δείχνει με τα δυο του χέρια), κατά κάποιο τρόπο αυτενεργεί. Λοιπόν, ένα μέρος της φιλοσοφίας όμως το άκουσε αυτό. Και πήγε παραπέρα. Έτσι, εδώ ακριβώς είχαμε πρόβλημα με, και βέβαια ο υπαρξισμός ήταν μια υπενθύμιση του γεγονότος αυτού, ο περσοναλισμός και λοιπά.
Μ. Δ: Μεταφυσικά πραγματικό..
Ν. Λ: Μεταφυσικά πραγματικό. Και μετά βέβαια σε όλη τη διερώτηση μπήκε και ο Nietzsche, ο οποίος κάνει την αντιστροφή των αξιών, μπήκε ο Μαρξ, πολύ σημαντικός για τη Δύση, που θύμισε ότι αυτό το υπερβατικό υποκείμενο είναι αναγκαστικά δεμένο με το κοινωνικό γίγνεσθαι, εντελώς!, και προσδιορίζεται από αυτό, και μπήκε και ο Freud, που είπε, κοίταξε να δεις, και υπάρχει ένα ασυνείδητο. Το οποίο πρόσεξε, κάθε φορά που μιλάς, γιατί μιλάει και αυτό. Μη νομίσεις ότι μιλάς μόνος σου, και κάνεις τις επιλογές σου (το λέει με πολύ νόημα), και διαλογικά και πνευματικά αποφαίνεσαι για τα πάντα. Αλλά όμως υπάρχει και ένα κίνητρο ασυνείδητο (βάζει πάλι πολύ νόημα, και κάνει μια κίνηση με όλο το σώμα προς την κυρία απέναντι του), το οποίο τελικά είναι παρόν (κουνάει με νόημα το κεφάλι του). Στο τελικό αποτέλεσμα, αδήλως, αλλά στην αρχή, αλλά φανερό στο τέλος. Καταλάβατε τι λέω; Έτσι εξηγείτε πολλά πράγματα…
Μ. Δ: Όλα αυτά είναι σκέψεις ριζώματα, μιας κεντρικής ρίζας, ενός δένδρου..
Ν. Λ: Είναι πάρα πολύ ώριμη η ευρωπαϊκή σκέψη σήμερα, για να καταλάβει πράγματα σαν και αυτά που λέμε. Αλλά είναι πρώτη φορά που είναι τόσο ώριμη. Δεν ήταν τόσο ώριμη παλιά. Έλεγα πριν για τον Lacan. Ο Lacan έλεγε, πολύ μ’ αρέσει αυτό το cogito ergo sum (γελάει με την «καρδιά» του), είναι σαν να έχουμε δυο κύκλους τεμνόμενους, ο ένας σου λέει εγώ σκέφτομαι, αλλά δεν είμαι, και ο άλλος σου λέει είμαι, αλλά δεν σκέφτομαι. Και υπάρχει ένα ταλαίπωρο σημείο, όπου αυτά τα δυο τέμνονται, και είναι η γκρίζα περιοχή αυτού που είμαι. Καταλάβατε. Που σημαίνει, ότι χρειαζόμαστε παραδόξως και την νεύρωση, για να μην πω και την ψύχωση, για να πει ποιοι είμαστε (δείχνει με τον αντίχειρα προς την κυρία). Παραδόξως.
Μ. Δ: Μπορούμε να καταλήξουμε σε ένα συμπέρασμα, το οποίο λέει, ότι αυτό που είναι μεταφυσικά πραγματικό στη φιλοσοφία, είναι επίσης πραγματικό στην ψυχολογία και τη θεολογία;
Ν. Λ: Δεν είναι ακριβώς το ίδιο. Και ακριβώς εδώ δεχόμαστε μια νέα βοήθεια, εξ ου και θάνατος και ανάσταση που λέω εγώ. Δηλαδή, ότι η ψυχολογία σου θυμίζει ότι υπάρχει πάντοτε ένας χώρος κάπως αδιάγνωστος. Η θεολογία το αποδέχεται αυτό επίσης. Γι’ αυτό και θα δείτε να σου μιλάει για πράγματα που είναι πολύ πεζά, για ένα δήθεν διανοούμενο. Δεν είναι καθόλου πεζά. Γιατί σου λέει, κάνε αυτά που λέει ο Χριστός, τήρησε τις εντολές, δηλαδή αυτά που λέει στην, πως το λένε, στη επί του όρους ομιλία. Δηλαδή όλη αυτή η διαδικασία της πτωχείας, της ελεημοσύνης, ή ξέρω γω, της ταπεινής ακρόασης του άλλου, της αοργισίας. Δούλεψε σου λέει ουσιαστικά, με αυτό που είσαι.[ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΔΟΥΛΕΨΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΙΣΑΙ ΜΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΙΣΑΙ. ΜΕ ΤΗΝ ΒΟΗΘΕΙΑ ΜΟΥ. ΓΙΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙΣ ΚΑΤΑ ΧΑΡΙΝ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΙΜΑΙ. ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ Η ΕΝΑΝΘΡΩΠΙΣΗ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΚΑΘΑΡΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΕΝΑ ΞΕΠΛΥΜΑ. ΣΤΟ ΚΕΝΟ ΤΟΥ ΝΟΥ. ΜΕ ΤΗΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ ΕΑΥΤΟΥ, ΧΡΙΣΤΟΕΙΔΟΥΣ. ΚΑΙ Ο ΘΕΟΣ ΕΚΠΛΗΡΩΣΕ ΤΟΝ ΠΟΘΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΣΑΝ ΘΕΟΣ ΔΙΠΛΑ ΣΤΟΝ ΕΩΣΦΟΡΟ] Αν δουλέψεις αυτό που είσαι, η φαντασία ανίσταται αγνότερη. Αυτό λέω εγώ (και μειδιά με πολύ νόημα προς την κυρία). Είναι πιο καθαρή. Καθαρίζει λίγο το ποτήρι (τα χέρια κινούνται σαν υαλοκαθαριστήρες). Γιατί; Διότι χρειάζεται ο καθαρισμός αυτός, διότι είμαστε εκ φύσεως κάπως ιδιοτελείς, μερικές φορές, στο πεδίο της ηθικής, έτσι δεν είναι;
Μ. Δ: (γελάει) Μερικές φορές, τι εννοείτε;
Ν. Λ: (ε, συχνά) Μέσω της θεολογίας, αλλά και της ψυχολογίας έρχεται, η ηθική απαίτηση, η οποία ηθική απαίτηση, είναι κάτι που πάντοτε έχει να κάνει με μια δυσκολία μου. Έχει να κάνει με τον σταυρό. Δηλαδή με το πρόβλημα της ευθύνης. Δηλαδή με το ποιος φταίει τελικά (και μειδιά πλατέως). Εδώ ακριβώς θα κάνω μια άσκηση. Εδώ η θεολογία είναι πολύτιμη για μένα, πάρα πολύ. Γιατί είναι άλλο πράγμα να (ακατανόητη λέξη) την στοχαστική φαντασία, και άλλο πράγμα να αγαπάω τη γυναίκα μου. Έχω πάρα πολλούς λόγους να το κάνω, έτσι, καταλαβαίνετε τι λέω, και η στοχαστική φαντασία θα βοηθήσει σ’ αυτό. Όμως την στιγμή εκείνη, κατά την οποία θα δοκιμαστεί πραγματικά ο ναρκισσισμός μου, η αντίδραση μου μπορεί να είναι τελείως άλλη. Αυτές τις λεπτομέρειες τις προσέχει πολύ η θεολογία, και ειδικά ο Παλαμάς. Και γι’ αυτό τον λόγο τίθεται το ζήτημα μιας συγκεκριμένης σχέσης με την φιλαυτία, πρέπει να την ξέρεις ότι υπάρχει. Και ο Μάξιμος προηγουμένως, και λοιπά.
(36:44) Τώρα θα βγει σε λίγο ένα βιβλίο, δικό μου, μια εισαγωγή στο έργο του Μαξίμου, και μια μετάφραση των κεφαλαίων περί αγάπης με σχόλια δικά μου. Αυτά τα κεφάλαια περί αγάπης, είναι το αρχαίο αντιναρκισικό εγχειρίδιο. Ξέρετε πόσο πολύτιμα είναι σήμερα;! Γιατί είναι πολύτιμα; Γιατί σου παίρνει την αγάπη, αυτή που λες εσύ αγάπη, και σου την αναλύει σε χίλια κομμάτια, και σου λέει, κοίταξε εδώ, κοίταξε εκεί, κοίταξε εκεί, σου μαθαίνει ταπεινότητα. Ότι δεν είσαι και τόσο γεμάτος αγάπη, όσο θα ήθελες, όταν κάνεις τον άλλο, όπως λέει η ψυχολογία, self-object, έρεισμα της δικής σου…
Μ. Δ: Ένας άνθρωπος το υποψιάζεται σοβαρά από ένα σημείο της ζωής του, ότι δεν είναι έτσι.
Ν. Λ (37:23): Εγώ ο καημένος υποφέρω, είμαι από αυτούς που υποφέρουν (το λέει με μια ικανοποίηση), αυτού του είδους η χρήση της θεολογίας είναι αυτό που χρειάζεται σήμερα.
Μ. Δ: Από τι υποφέρετε εσείς;
Ν. Λ: Από το ότι τα πράγματα αυτά δεν είναι εεε, θα έπρεπε να είναι έτσι πιο χωνεμένα.
Μ. Δ: Γιατί θάπρεπε; Πως θάπρεπε;
Ν. Λ: Γιατί ο σημερινός άνθρωπος είναι πάρα πολύ πληγωμένος, και έμαθε και πάρα πολλά πράγματα, και για να τον πλησιάσεις, πρέπει να τον αντιμετωπίσεις μες στο μεγάλο αυτό σύμπαν στο οποίο βρίσκεται.
Μ. Δ: Μ’ αυτό το σύμπαν όμως ζει με όρους χαοτικής πληροφορίας. Πως θα γίνει;
Ν. Λ: Ακριβώς, σε αυτό το τεράστιο πράγμα, που μπαίνουν μέσα χίλια πράγματα και πειρασμοί, πρέπει να μπει και ο άνθρωπος ο οποίος θέλει να ασκήσει επιρροή, είτε φιλόσοφος είναι, είτε θεολόγος, είτε και τα δυο. Πρέπει να αναλύσει την όποια παράδοση με τέτοιους υπαρξιακούς όρους. Αυτό ενδιαφέρει σήμερα.
Μ. Δ: Αλήθεια είναι αυτό.
Ν. Λ (38:35): Πως να το πω, δε θέλω να μιλάω. Πάλι στο μυαλό μου έρχεται το τελευταίο μου βιβλίο που θα βγει στα αγγλικά, λέγεται Intermeaningfulness, διανοημάτωση. Αυτό αφορά ανθρώπους, οι οποίοι είναι πιστοί, αλλά και όχι πιστοί (η φωνή ανεβαίνει μια οκτάβα, γελάει, κινεί το σώμα προς την κυρία). Αυτοί οι οποίοι θα το αποζητήσουνε, αν και για μένα σας είπα, αυτή η διαφορά δεν υπάρχει. Εγώ, εγώ ε, είναι πάρα πολύς καιρός που δεν κάνω διάκριση πιστού και αθέου. Δεν την κάνω γιατί δεν υπάρχει. Κατ’ αρχήν δεν υπάρχει από την πλευρά του Θεού. Ο Θεός δεν μας βλέπει σαν πιστούς και άθεους, δεν μας διακρίνει. Αλλά βλέπει τον χορό της ψυχής του καθενός, και βλέπει εκεί μέσα πως πληροφορείται για τα μεγάλα πράγματα ο άνθρωπος. Καταλάβατε, γιατί; Διότι σήμερα φτώχυνε ο λόγος.
Μ. Δ: Ο ίδιος ο άνθρωπος όμως, πατέρα Νικόλαε, αποφασίζει για τον εαυτό του. Αν θα είναι ένθεος ή άθεος.
Ν. Λ: Η απόφαση δεν έχει την αξία, την οποία εξωτερικά φαίνεται να έχει. Έχω βρει αθέους, που λένε ότι είναι άθεοι, που είναι εντελώς ένθεοι. Σε κάθε τι που κάνουν. Και έχω δει ανθρώπους που λένε ότι είναι πιστοί, οι οποίοι είναι άθεοι.
Μ. Δ: Και εγώ έχω δει.
Ν. Λ: Και υπάρχουν και αυτοί, που φοράν το ράσο, να το πω κι’ αυτό, οι οποίοι είναι εντελώς άθεοι (πιάνεται από το ράσο του, κάνει έντονες χειρονομίες). Αλλά άμα ανοίξουν το στόμα τους, θα σε μπουχτίσουν στα χαζά κηρύγματα. Τα οποία δεν σημαίνουν γι’ αυτούς τίποτα. Αλλά η εξουσία και το χρήμα σημαίνουν, πολλά. Να τα πούμε και αυτά, υπάρχουν. Υπάρχουν και άγιοι από την άλλη πλευρά. Το ζήτημα είναι ότι η εποχή μας δεν σηκώνει, είναι ζόρικη, και θέλει να μιλήσουμε με βαθύ και ευθύ τρόπο. Να πιάσουμε το πραγματικό μας πρόβλημα, την πραγματική μας διερώτηση, που έχουμε όλοι μέσα μας. Και ο πνευματικός άνθρωπος, ο στοχαστής, πρέπει να την έχει αυτή την διερώτηση, να είναι ζωντανός. Να είναι απλώς ένας καθηγητής όπως είμαστε εμείς, τι σημασία έχει για οποιονδήποτε, όπως λέει ο Kierkegaard: δεν είμαι αρκετά έξυπνος για να γίνω καθηγητής, ούτε επίσκοπος. Γιατί, γιατί ήταν πολύ εξυπνότερος…
Αναφέρεται στα πανεπιστήμια της Ευρώπης που ακόμα επιτρέπουν την στοχαστική φαντασία, αλλά μειώνονται…Αν καταργούσαμε το δεύτερο νόμο της θερμοδυναμικής, όπως έγραψα πρόσφατα, πράγμα αδύνατο, που σημαίνει ότι θα καταργούσαμε το θάνατο, τότε είναι που θα χρειαζόταν η φιλοσοφία. Για φανταστείτε ένα ον να ζει 600, 800 χρόνια, και να είναι αφιλοσόφητο…Ο Χαράρι προτείνει, το διάβασα και έφριξα, τρόμαξα, κατάπτωση του ανθρωπίνου είδους, και λέει αυτό, να κλείσουν τα φιλοσοφικά και θεολογικά τμήματα. Και να ανοίξουν τα κέντρα τα οποία θα μας κάνουν τι; Cyborgs ουσιαστικά. Εγώ το λέω, δεν ξέρω αν το λέω σωστά, τεχνοπίθηκος.
Και αυτό παρουσιάζεται ακριβώς λόγω του ότι καταρρέει η μεταφυσική, προσπαθούμε να τη σώσουμε, παρουσιάζεται σαν μια φυσιολογική κατάσταση, ψυχολογικοποίηση των πάντων. Μου αρέσει και το κάνω! Σου αρέσει εσένα, σε πειράζει εσένα;! (43:23)
Συνεχίζεται
ΜΗΔΕΝ ΕΙΣ ΤΟ ΠΗΛΙΚΙΟ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου