ΠΕΡΙ ΑΓΑΠΗΣ, Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΙΡΕΣΗ (5)

Συνέχεια από: Δευτέρα, 5 Ιανουαρίου 2015

ΔΥΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ
SUMMA ΤΟΥ ΘΩΜΑ ΑΚΙΝΑΤΗ.

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ, ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ.

ΕΡΩΤΗΜΑ 36, άρθρο 1.

1. ΕΑΝ ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟ ΟΝΟΜΑ ΕΝΟΣ ΘΕΙΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ.

         

Φαίνεται πώς το Άγιο Πνεύμα δέν είναι ένα ιδιαίτερο όνομα ενός Θείου Προσώπου. Και πράγματι:

1. Κανένα κοινό όνομα στα τρία πρόσωπα δέν μπορεί να είναι ενός και μόνου. Αλλά Πνεύμα Άγιο είναι κοινό στα τρία πρόσωπα. Και πράγματι ο Άγιος Ιλάριος αποδεικνύει πώς με το όνομα πνεύμα του Θεού μερικές φορές υποδεικνύεται ο Πατήρ, όπως στο Αγιογραφικό χωρίο: "Το πνεύμα τού Κυρίου είναι πάνω απο μένα". Άλλες φορές υποδεικνύεται ο Υιός, όπως όταν ο Ιησούς ο ίδιος είπε: "Εάν εγώ με το πνεύμα τού Θεού διώχνω τους δαίμονες..." Θέλοντας να δείξει με αυτό πώς έδιωχνε τους δαίμονες με την δύναμη της Φύσης Του, ενώ μερικές φορές υποδεικνύεται το Άγιο πνεύμα: "Θα εκχύσω το πνεύμα μου σε κάθε σάρκα". Γι'αυτό Άγιο Πνεύμα ή πνεύμα Άγιο δέν είναι το ιδιαίτερο όνομα ενός Θείου προσώπου.

2. Τα ονόματα των Θείων προσώπων είναι, όπως λέει και ο Βοήθιος σχετικοί όροι. Αλλά Άγιο πνεύμα δέν είναι σχετικός όρος (δέν υποδεικνύει σχέση, τον άλλον). Επομένως δέν μπορεί να είναι το ιδιαίτερο όνομα ενός Θείου προσώπου.

3. Καθώς Υιός είναι το όνομα ενός Θείου προσώπου, δέν μπορούμε να πούμε πώς είναι ο Υιός αυτού ή εκείνου. Ενώ συνηθίζουμε να λέμε το πνεύμα αυτού ή εκείνου του ανθρώπου, όπως σ'εκείνο το χωρίο της Γραφής: "ο Κύριος είπε στον Μωυσή: θα πάρω μέρος απο το πνεύμα σου για να το δώσω σε αυτούς". Και αλλού: "Το πνεύμα του Ηλία ακούμπησε πάνω στον Ελισσαίο". Φαίνεται λοιπόν πώς Πνεύμα Άγιο δέν είναι το ιδιαίτερο όνομα ενός Θείου προσώπου.

          ΑΝΤΙΘΕΤΩΣ: Λέει η Αγία Γραφή: "Είναι τρείς που μαρτυρούν στον ουρανό: ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα", τρείς τί πράγμα; αναρωτιέται ο Αυγουστίνος, και απαντά : "Τρία πρόσωπα". Επομένως Άγιο Πνεύμα είναι όνομα ενός Θείου προσώπου.

          ΑΠΑΝΤΩ: Στον Θεό υπάρχουν δύο προόδοι. Η δεύτερη όμως, η πρόοδος τής αγάπης, δέν έχει δικό της όνομα, όπως είπαμε και πιό πάνω. Επομένως και οι σχέσεις οι οποίες αναδύονται δέν διαθέτουν δικό τους όνομα, όπως εξηγήσαμε ήδη. Απο αυτό προκύπτει πώς ούτε το πρόσωπο το οποίο προοδεύει, σύμφωνα μ'αυτή την δεύτερη πρόοδο μπορεί να έχει, για τον ίδιο λόγο, δικό του όνομα. Για να επισημανθούν όμως εκείνες οι σχέσεις, υιοθετήθηκαν απο την χρήση τών πραγμάτων αυτών, μερικά κοινά ονόματα, δηλαδή πρόοδος και εκπόρευση, τα οποία σημαίνουν ακριβώς πιό πολύ τις εννοιολογικές πράξεις, παρά τις σχέσεις. Έτσι για να δείξουμε το Θείο πρόσωπο το οποίο προοδεύει δια της προόδου της αγάπης, υιοθετήθηκε, σύμφωνα και με την Γραφή, το όνομα Άγιο Πνεύμα.

          Και αυτού του γεγονότος μπορούμε να βρούμε δύο αιτίες, πρώτον, την Κοινωνία, την κοινότητα του προσώπου που ονομάζεται Άγιο Πνεύμα. Πράγματι, εξηγεί ο Αυγουστίνος: "Επειδή το πνεύμα το Άγιο είναι κοινό στα δύο πρόσωπα, ονομάζεται ακριβώς με ονόματα κοινά και στα δύο πρόσωπα. [οι Λατίνοι το Άγιο Πνεύμα το ονομάζουν spirito santo, δηλαδή Πνεύμα Άγιο, αντιθέτως απο την Πατερική μας παράδοση, η οποία το διαχωρίζει ονομάζοντάς το Άγιο Πνεύμα, δηλαδή santo spirito]. Και πράγματι ο Πατήρ είναι πνεύμα και ο Υιός είναι πνεύμα, ο Πατήρ είναι Άγιος, ο Υιός είναι Άγιος. [Αρχίζει η σύγχυση ανάμεσα στην ουσία, στην υπόσταση και στις ιδιότητες των υποστάσεων, συγχυση ανάμεσα στα κοινά και στα ακοινώνητα]. Δεύτερον: η σημασία του ιδίου του Αγίου Πνεύματος: Στον φυσικό κόσμο πνεύμα σημαίνει ορμή και κίνηση, παρόρμηση και κίνηση, καθότι μάλιστα ονομάζουμε πνεύμα την αναπνοή και τον άνεμο. Έτσι λοιπόν είναι ίδιον τής Αγάπης να κινεί και να ωθεί την θέληση ή καλύτερα την Βούληση αυτού που αγαπά πρός το αγαπημένο πράγμα. Έπειτα η Αγιότης αποδίδεται σε εκείνα τα πράγματα που είναι οργανωμένα και διατεταγμένα στον Θεό. Γι'αυτό λοιπόν ονομάζεται πνεύμα Άγιο το Θείο πρόσωπο το οποίο προοδεύει σαν την αγάπη με την οποία αγαπάται ο Θεός. [Αρχίζει να γίνεται φανερό ότι δέν υπάρχει στην Λατινική αίρεση, ούτε Αγία Τριάδα, αλλά ούτε Άγιο Πνεύμα, σαν υπόσταση. Υπάρχει μόνον ο Θεός, τον οποίο ταύτισε ο Ζηζιούλας με το πρόσωπο του Πατρός για να προσδώσει ορθόδοξο ένδυμα στην κακοδοξία].

          ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΔΥΣΚΟΛΙΑΣ: 1. Εάν η έκφραση Πνεύμα Αγιο υπολογίζεται σαν να αποτελείται απο δύο διακεκριμένες λέξεις, τότε είναι κοινή σε όλη την Τριάδα. Διότι με την έκφραση πνεύμα εκφράζεται το άϋλο της Θείας ουσίας. Και πράγματι στον φυσικό κόσμο το πνεύμα (άνεμος ή αναπνοή) είναι μία αόρατη ουσία ελάχιστης πυκνότητος, και γι'αυτό σε όλες τις άϋλες και αόρατες ουσίες δίνουμε το όνομα πνεύμα. Με το επίθετο άγιος, έπειτα, δείχνουμε την καθαρότητα της Θείας αγαθότητος. Ενώ υπολογίζοντας την έκφραση  Άγιο Πνεύμα σαν μία και μόνη λέξη, η Εκκλησία για τους λόγους που αναφέραμε, την υιοθέτησε για να δείξει ένα απο τα Θεία πρόσωπα, εκείνο που προοδεύει σύμφωνα με την πρόοδο της αγάπης.

          2. Παρότι ο όρος Άγιο Πνεύμα δέν είναι σχετικός, παρ'όλα αυτά χρησιμοποιείται σαν να είναι, καθότι υιοθετήθηκε για να σημάνει ένα πρόσωπο διακεκριμένο απο τα άλλα μόνον και μόνον λόγω σχέσεως. Θα μπορούσαμε λοιπόν να διακρίνουμε σ'αυτόν τον όρο μία σχέση εάν πνεύμα ελαμβάνετο με την σημασία του εκπορευμένου.

          3. Στον όρο Υιός σημαίνεται μόνον η σχέση ενός υποκειμένου που προέρχεται απο μία αρχή, πρός αυτή την αρχή, ενώ εκείνος του Πατρός σημαίνει την σχέση αρχής, όπως επίσης και σ' εκείνον του πνεύματος καθώς περιλαμβάνει την ιδέα της παρόρμησης. Τώρα όμως, κανένα δημιούργημα δέν μπορεί να είναι αρχή ενός Θείου προσώπου, μάλλον το αντίθετο. Και γι'αυτό μπορούμε να πούμε Πάτερ ημών και Πνεύμα ημών, αλλά δέν μπορούμε ο Υιός ημών.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.