Αγ. Γρηγόριος Νύσσης - Περί της κατασκευής του ανθρώπου (5)

Συνέχεια από: Δευτέρα, 19 Απριλίου 2021

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο

Ότι ο άνθρωπος είναι ομοίωμα της θείας βασιλείας

Το θείο κάλλος δεν λάμπει με κάποιο σχήμα ούτε  με την παρουσία κάποιας μορφής χρωματιστής, αλλά θεωρείται σε άφραστη μακαριότητα κατά την αρετή. Όπως λοιπόν οι ζωγράφοι μεταφέρουν τις ανθρώπινες μορφές στους πίνακες με κάποια χρώματα, επαλείφοντας στο αντίτυπο τις οικείες και κατάλληλες βαφές, ώστε το αρχέτυπο κάλλος να μεταφερθεί με ακρίβεια στο ομοίωμα, έτσι πρέπει να εννοήσεις και τον πλάστη μας, ότι έδειξε μέσα μας τη δική του αρχή (εξουσία), αφού διεκόσμησε την εικόνα μας με την επιβολή των αρετών σαν βαφές, για να τείνει προς το κάλλος του. Είναι δε πολυειδή και ποικίλα τα χρώματα της εικόνος, δια των όποιων ζωγραφίζεται η αληθινή μορφή. Δεν είναι το ερυθρό και το λευκό χρώμα και η μίξη από αυτά, ούτε υπογραφή του μαύρου που αλείφει τα φρύδια και τα μάτια και με κάποια κράσιν σκιάζει τα κοιλώματα του χαρακτήρος, και όλα τα παρόμοια που έχουν επινοήσει τα χέρια των ζωγράφων. Αντί γι’ αυτά είναι η καθαρότης, η απάθεια, η μακαριότης, η αλλοτρίωσις κάθε κακού και όλα όσα ανήκουν σ’ αυτό το γένος, διά των οποίων διαμορφώνεται στους ανθρώπους η ομοίωσις προς τον Θεό.

Με τέτοια άνθη της εικόνος του χάραξε ο Δημιουργός τη φύσιν μας. Αν εξετάσεις και τα άλλα εκείνα, δια των όποιων χαρακτηρίζεται το θείο κάλλος, θα βρεις ότι στην δική μας εικόνα διατηρείται με ακρίβεια και προς εκείνα η ομοιότης. Νους και λόγος είναι η θειότης· διότι «στην αρχή ήταν ο Λόγος», και κατά τον Παύλο οι προφήτες έχουν τον νου Χρίστου, που λαλεί μέσα τους. Και το ανθρώπινο δεν είναι μακριά απ’ αυτά. Βλέπεις μέσα στον εαυτό σου και τον λόγο και τη διάνοια που είναι μίμημα του όντος νου και λόγου. Αγάπη πάλι είναι ο Θεός και πηγή αγάπης. Διότι τούτο λέγει ο μέγας Ιωάννης, ότι «η αγάπη είναι από τον θεό» και «ο Θεός είναι αγάπη». Τούτο έκαμε ο Πλάστης της φύσεως και δικό μας χαρακτηριστικό. Διότι, λέγει, από αυτό θα γνωρίσουν όλοι ότι είσθε μαθητές μου, από το αν αγαπάτε αλλήλους». Επομένως, αν δεν υπάρχει αυτή, όλος ο χαρακτήρ της εικόνος έχει μεταποιηθεί. Όλα τα επιβλέπει το θείο, όλα τα επακούει, όλα τα διερευνά. Έχεις και συ την αντίληψη των όντων δια της όψεως και της ακοής, καθώς και την ζητητική και διερευνητική διάνοια των όντων.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Εʹ.

Ὅτι ὁμοίωμα τῆς θείας βασιλείας ὁ ἄνθρωπος. 

Τὸ δὲ θεῖον κάλλος οὐ σχήματί τινι, καὶ μορφῆς εὐμοιρίᾳ, διά τινος εὐχροίας ἀγλαΐζεται, ἀλλ' ἐν ἀφράστῳ μακαριότητι κατ' ἀρετὴν θεωρεῖται. Ὥσπερ τοίνυν τὰς ἀνθρωπίνας μορφὰς διὰ χρωμάτων τινῶν ἐπὶ τοὺς πίνακας οἱ γραφεῖς μεταφέρουσι, τὰς οἰκείας τε καὶ καταλλήλους βαφὰς ἀπαλείφοντες τῷ μιμήματι, ὡς ἂν δι' ἀκριβείας τὸ ἀρχέτυπον κάλλος μετενεχθείη πρὸς τὸ ὁμοίωμα· οὕτω μοι νόει καὶ τὸν ἡμέτερον πλάστην, οἷόν τισι βαφαῖς τῇ τῶν ἀρετῶν ἐπιβολῇ πρὸς τὸ ἴδιον κάλλος τὴν εἰκόνα περιανθίσαντα, ἐν ἡμῖν δεῖξαι τὴν ἰδίαν ἀρχήν. Πολυειδῆ δὲ καὶ ποι κίλα τὰ οἱονεὶ χρώματα τῆς εἰκόνος, δι' ὧν ἡ ἀληθινὴ ἀναζωγραφεῖται μορφὴ, οὐκ ἐρύθρημα καὶ λαμπρότης, καὶ ἡ ποιὰ τούτων πρὸς ἄλληλα μίξις, οὐδέ τινος μέλανος ὑπογραφὴ ὀφρύν τε καὶ ὀφθαλμοὺς ὑπαλεί φουσα, καὶ κατά τινα κρᾶσιν τὰ κοῖλα τοῦ χαρακτῆρος ὑποσκιάζουσα, καὶ ὅσα τοιαῦτα ζωγράφων χεῖρες ἐπετεχνήσαντο· ἀλλ' ἀντὶ τούτων καθαρότης, ἀπά θεια, μακαριότης, κακοῦ παντὸς ἀλλοτρίωσις, καὶ ὅσα τοῦ τοιούτου γένους ἐστὶ, δι' ὧν μορφοῦται τοῖς ἀνθρώποις ἡ πρὸς τὸ Θεῖον ὁμοίωσις. 

Τοιούτοις ἄνθεσιν ὁ δημιουργὸς τῆς ἰδίας εἰκόνος τὴν ἡμετέραν διεχάραξε φύσιν. Εἰ δὲ καὶ τὰ ἄλλα συνεξετάζοις, δι' ὧν τὸ θεῖον κάλλος χαρακτηρίζεται· εὑρήσεις καὶ πρὸς ἐκεῖνα δι' ἀκριβείας σωζομένην ἐν τῇ καθ' ἡμᾶς εἰκόνι τὴν ὁμοιότητα. Νοῦς καὶ λόγος ἡ θειότης ἐστίν· ἐν ἀρχῇ τε γὰρ ἦν ὁ Λόγος. Καὶ οἱ προφῆται κατὰ Παῦλον νοῦν Χριστοῦ ἔχουσι, τὸν ἐν αὐτοῖς λαλοῦντα. Οὐ πόῤῥω τούτων καὶ τὸ ἀνθρώπινον. Ὁρᾷς ἐν σεαυτῷ καὶ τὸν λόγον, καὶ διάνοιαν, μίμημα τοῦ ὄν τως νοῦ τε καὶ λόγου. Ἀγάπη πάλιν ὁ Θεὸς, καὶ ἀγάπης πηγή. Τοῦτο γάρ φησιν Ἰωάννης ὁ μέγας, ὅτι «Ἀγάπη ἐκ τοῦ Θεοῦ;» καὶ, «Ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστί·» τοῦτο καὶ ἡμέτερον πεποίηται πρόσωπον ὁ τῆς φύσεως πλάστης. «Ἐν τούτῳ» γὰρ, φησὶ, «γνώσονται πάντες, ὅτι μαθηταί μου ἐστὲ, ἐὰν ἀγαπᾶτε ἀλλήλους.» Οὐκοῦν μὴ παρούσης ταύτης, ἅπας ὁ χαρακτὴρ τῆς εἰ κόνος μεταπεποίηται. Πάντα ἐπιβλέπει, καὶ πάντα ἐπακούει τὸ Θεῖον, καὶ πάντα διερευνᾶται. Ἔχεις καὶ σὺ τὴν δι' ὄψεως καὶ ἀκοῆς τῶν ὄντων ἀντίληψιν, καὶ τὴν ζητητικήν τε καὶ διερευνητικὴν τῶν ὄντων διάνοιαν.