Ο ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΙΔΕΑΛΙΣΜΟΥ (19)

Συνέχεια απο  Παρασκευή, 24 Μαΐου 2013

του HENRI DE LYBAC

ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΡΙΑ ΤΩΝ ΡΩΣΩΝ .....ΘΕΟΛΟΓΕΙ.

Ο Nikolaj Berdjaev (1874-1949), σχετίστηκε με την ομάδα του Μερεζκόφσκι, τον οποίο ψέγει πολύ αυστηρά για την δράση του σαλονιού που τον χαρακτηρίζει, το πνεύμα της λεπτομέρειας και της ιδαιτερότητος μαζί με την αιρετική κυρίαρχη νοοτροπία του, και για τον εσωτερικό μυστικισμό του εμπλουτισμένον με ειδωλολατρικά, εθνικά στοιχεία. Γνώρισε τον πρ. Φλωρένσκι, απο τον οποίο τόν δυσαρέστησε αυτό που ονομάζει «μαγική ορθοδοξία», αλλά τού αναγνωρίζει επίσης πώς υπήρξε ένας πρωτοπόρος, ένας μύστης, και τον εκτιμά διότι διέδωσε την ελπίδα για μια νέα «διάχυση του Αγίου Πνεύματος». Συνεργάστηκε με τον Μπουλγκάκωφ, στον οποίο βλέπει «την κεντρική μορφή της Ορθοδόξου αναγεννήσεως στις αρχές του εικοστού αιώνος». Συμμετέχει στην κοινή τους αναμονή του πνεύματος, μόνον που διακρίνεται απο όλους αυτούς σ’αυτή την αναμονή, λόγω μίας πολύ πιό λεπτής φιλοσοφίας και μίας πιό απαιτητικής διεκδικήσεως της ελευθερίας.

Σε μία εισαγωγή στην Γαλλική έκδοση του βιβλίου «το νόημα της Δημιουργίας» ο Stanislas Fumet, θύμισε εκείνο το «συμπλήρωμα της αποκαλύψεως», εκείνο «το Ευαγγέλιο του Αγίου Πνεύματος», για το οποίο έγινε πολύς λόγος «απο τον Ιωακείμ ντα Φιόρε μέχρι τον Leon Bloy» και μάλιστα ο ίδιος ο Μπερντιάεφ ονόμασε τον Ιωακείμ, μαζί με τον Φραγκίσκο του Ασσίζι, τον Δάντη και τον Τζιόττο, για να γιορτάσει «την πρώϊμη αναγέννηση της μυστικιστικής Ιταλίας». Υπήρξε όμως στ’αλήθεια Ιωακειμιστής;

Μία προσεκτική έρευνα των πολυάριθμων γραπτών του θα μας έδειχνε χωρίς αμφιβολία για το θέμα αυτό, μεταλλάξεις αληθινές στον τόνο, που προκλήθηκαν απο τα γεγονότα που συντάραξαν την ύπαρξη του, μετά την πρόωρη εγκατάλειψη του Μαρξισμού μέχρι τα χρόνια που ακολούθησαν τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Υπάρχει όμως, ανίκητος, θα λέγαμε, ένας γενικός προσανατολισμός και παραμένουν απο το ένα άκρο στο άλλο του, μερικές βασικές ασάφειες.

Στην πνευματική του αυτοβιογραφία, που είναι ένα απο τα τελευταία του γραπτά, παραπέμπει με επιμονή στο «Νόημα της Δημιουργίας που είναι ένα απο τα πρώτα του, σαν το πιό τέλειο και πιό εμπνευσμένο απο τα έργα του, στο οποίο εκφράζεται το «ουσιώδες του θέμα», η πρωτογενής του έμπνευση. Ένα βιβλίο γραμμένο απνευστί, σχεδόν σε κατάσταση εκστάσεως, που βασίζεται στην εμπειρία του σχετικά με την δημιουργική πράξη διά της οποίας και στην οποία ο άνθρωπος αποκαλύπτεται στον εαυτό του. Σ’αυτό το βιβλίο, λέει ακόμη, έφθασα στο υπέρτατο σημείο της δημιουργικής φλόγας. Σ’αυτό απωθεί, στο όνομα μίας δημιουργικής ελευθερίας που προηγείται του ιδίου του όντος της δημιουργίας, δηλαδή του Είναι, κάθε «αντικειμενισμό», ενός καταραμένου όρου που αντιπροσωπεύει γι’αυτόν τον κοινό παρονομαστή αυτού που θα ονομάσει, αναλόγως του περιβάλλοντος, αποξένωση, θετικισμό, παραδοσιακότητα, ιστορικισμό, κοινωνιομορφισμό, ομαδισμό ή κοσμισμό.

Αυτή είναι η βαθειά στάση που εμπνέει απο τότε, μαζί με την σκέψη του, όλες τις εσχατολογικές του απόψεις. (Σχετικό με το θέμα αυτό είναι και το διάσημο στην Ελλάδα βιβλίο του, με παραποιημένο τίτλο: Το ΕΓΩ και ο κόσμος των αντικειμένων. Πέντε στοχασμοί περί υπάρξεως. Ας προσθέσουμε, για την πληρέστερη κατανόησή μας και την δήλωσί του, με κάποια δόση υπερβολής ίσως: πώς υποχρεώθηκε να απωθήσει τον εξωτερικό κόσμο απο την ημέρα της γεννήσεως του).

Απο το άλλο μέρος μπόρεσε να επαναλάβει, λίγο πρίν τον θάνατό του, αυτό που έγραφε στα 1911. Η φιλοσοφία μας είναι ακόμη μία εισαγωγή μόνον στην φιλοσοφία της δημιουργικότητος και η ζωή μας είναι μόνον μία αίθουσα υποδοχής στην δημιουργική ζωή. (Κι’άλλη θέωση).

Αυτό είναι το αναπόφευκτο γεγονός, το αξεπέραστο, με το οποίο εξηγείται η διατήρηση των ανασφαλειών του, των ασαφειών, με τις οποίες ντύνονται πάρα πολλές φορές οι σκέψεις του, η παραμονή δηλαδή, των αντιφάσεων του στην σκέψη του: Συνέπειες μίας σκέψης που θα ήθελε να είναι εξολοκλήρου υπαρξιακή, ξεφεύγοντας απο τούτον τον αντικειμενικό κόσμο, σαν τον δρομέα που θα ήθελε να ξεφύγει, να αφήσει πίσω του, την σκιά του (ένα puer aeternus). Έτσι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε σαν καθοδηγητική κλωστή στο έργο του, το βιβλίο του, του 1911.

«Ο κόσμος περνά απο τρείς εποχές της Θείας αποκαλύψεως: Την αποκάλυψη του νόμου (ο Πατήρ), την αποκάλυψη της εξαγοράς μας (ο Υιός) και η αποκάλυψη της δημιουργικότητος (τό Πνεύμα). Σημεία διαφορετικά στον Ουρανό, αντιστοιχούν σ’ατές τις διακεκριμένες εποχές. Δέν μας έχει δοθεί να γνωρίσουμε τα χρονολογικά όρια αυτών των περιόδων οι οποίες συνυπάρχουν και οι τρείς».

Οι δύο τελευταίες περιόδοι μπορούν να περιγραφούν κάτω απο το διπλό σημείο των αποστόλων Πέτρου και Ιωάννου: «Η Εκκλησία του Πέτρου, η προστατευτική Εκκλησία των μικρών, ο κηδεμόνας των αδυνάτων, όλων όσων έχουν φόβο, κράτησε την ευθύνη της στον κόσμο και διέδωσε την Χριστιανική αγιότητα ανάμεσα στις λαϊκές μάζες... η θρησκευτική συνείδηση, στην εφηβεία της ακόμη, διαβλέπει μία άβυσσο ανάμεσα στον Θεό και στον κόσμο... Η Εκκλησία δέν ήταν μόνον πνευματική, ήταν ψυχο-χρονική... Αλλά η Χριστιανική αναγέννηση μίας νέας ανθρωπότητος, ψωμωμένης στο πνεύμα, τίθεται κάτω απο το σημείο της Εκκλησίας του Ιωάννη και της παραδόσεως του Ιωάννη. Αυτή δέν είναι ο κηδεμόνας των φτωχών, διπλωμένη στην αδυναμία των αμαρτωλών, στην μετριότητα του ανθρώπου, είναι η αιώνια εκκλησία, η μυστηριώδης Εκκλησία του Χριστού, που ανακαλύπτει στον εαυτό της, το αληθινό πρόσωπο του ανθρώπου και στις κορυφές της την στάση του, τον τρόπο του!»

Παρ’όλα αυτά δέν πρόκειται, εντελώς για δύο συνεχόμενες εποχές μέσα σ’αυτόν τον αντικειμενικό κόσμο, στον οποίο τρέχει η επιφανειακή ιστορία, αλλά περισσότερο για δύο ταυτόχρονες νοήσεις, δηλαδή για δύο είδη Χριστιανών, οι οποίοι διακρίνονται βάσει της ικανότητος ή της ανικανότητος δημιουργικότητος. (Ο γνωστός απόλυτος προορισμός του Αυγουστίνου και του Γιανναρά).

«Ο Χριστός δέν θα φανερωθεί ποτέ στην δύναμή του στον κόσμο που είναι ανίκανος να πραγματοποιήσει στον εαυτό του την δημιουργική πράξη. Αυτοί δέν θα γνωρίσουν ποτέ το δεύτερο πρόσωπο του Χριστού. Ο Χριστός δέν θα στρέψει ποτέ πρός αυτούς τίποτε άλλο παρά το πρόσωπο της θυσίας του και του σταυρού του. Για να δεχθούμε το πρόσωπο του Χριστού στην δύναμη και στην δόξα του, πρέπει να’χουμε ανακαλύψει στον εαυτό μας την δύναμη και την δόξα της δημιουργικής ενέργειας. Η εποχή της εξαγοράς, η μοναδική στην οποία είναι ορατό το πρόσωπο του εσταυρωμένου Χριστού, δέν θα ολοκληρωθεί ποτέ για όσους δέν θα ολοκληρώσουν στον εαυτό τους την ανακάλυψη της δικής τους δημιουργικής φύσεως. Θα παραμείνουν για αιώνες η Εκκλησία του Γολγοθά....»

Γειά σου Ζηζιούλα με τα κάλλη σου.

Το παράδοξο της τρίτης εποχής είναι το ίδιο το παράδοξο του περάσματος απο τον χρόνο στην αιωνιότητα. Δέν είναι ένας άλλος χρόνος που θα διαδεχθεί τον πρώτο, αυτόν που είμαστε βυθισμένοι για μία φαινομενική και κομματιασμένη, κατακερματισμένη ζωή. Είναι η περιοχή του αληθινού Είναι, της οποίας επιτρέπεται μερικές φορές η προαίσθηση, σαν ένα σκίσιμο, σαν μία δημιουργική ενέργεια, ακριβώς διότι είναι η μοναδική ζωή, που είναι ζωή δημιουργική. Αυτό σημαίνουν τα αποκαλυπτικά κείμενα της Γραφής. [Έχουμε να κάνουμε πάντα με την απόλυτη σύγχυση ενέργειας και υποστάσεως. Την οποία διαιωνίζει στις μέρες μας ο Ιερόθεος Βλάχος].

«Η Τρίτη θρησκευτική εποχή, μία δημιουργική εποχή του κόσμου, πρέπει να φέρει μαζί της το νόημα ενός τέλους, μία εσχατολογική προοπτική... Ένα νόημα του εαυτού καθότι φορέας του τέλους, ένα είδος αποκαλυπτικής αυτοσυνειδησίας, μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο στην νέα ζωή, διότι είναι ένα δημιουργικό αίσθημα. Η Χριστολογική φύση του ανθρώπου ανακαλύπτεται στην ενέργεια του.»

(Είναι φανερός ο απόηχος της έννοιας του Θεού σαν καθαρής ενέργειας του Ακινάτη. Του Actus Purus).

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.