Marie Louise von Franz --- Puer aeternus (12) --ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ

Συνέχεια από:Πέμπτη, 12 Μαρτίου 2015

Αιώνιος έφηβος και δημιουργικός - Genius Ewiger Jüngling und kreativer Genius
Μέρος πρώτο: “Ο μικρός πρίγκηπας” (Saint-Exupery)
2. Η συνάντηση στην έρημο (μέρος 2)

Νομίζω πως ο Saint-Exupery είναι ένας τέτοιος μικτός τύπος, ούτε αδύναμος ούτε δυνατός. Έχει μεγάλη δύναμη, θάρρος, ζωτικότητα και την ικανότητα να αντεπεξέρχεται σε δύσκολες καταστάσεις, αλλά μια γωνιά τής προσωπικότητάς του είναι πολύ αδύνατη και της λείπει ζωτικότητα. Αυτό είναι που προσωποποιεί ο αστεροειδής. Αυτή η γωνιά βέβαια είναι στην περίπτωσή του το ουσιαστικό. Και η συμπτωματολογία αυτή, να μην έχει καμιά ζωτική αντίδραση εκεί που θα ήταν απαραίτητη, είναι παρούσα σε όλο το βιβλίο. Μπορούμε να πούμε πως η θέληση για ζωή, σε σύγκριση με την ευφυΐα του και την χαρισματικότητά του, είναι πολύ μικρή. Η γη συμβολίζει την θέληση για ζωή και την κατάφαση της ζωής, και αυτό είναι ένα αδύνατο σημείο. Το πρόβλημα είναι αυτή η δυσαναλογία στην προσωπικότητά του. Δεν χαρακτηρίζει τόσο πολύ το γενικό πρόβλημα του Puer aeternus, αλλά είναι ειδικό πρόβλημα του Saint-Exupery. Συχνά όμως βρίσκεται η μια κατάσταση αναμεμιγμένη με την άλλη. Ενώ μπορεί να είναι κανείς ικανός με λίγη γη να τα αφομοιώσει όλα ψυχικά, έχει ίσως μεγάλη δυσκολία να τα εφαρμόσει στην πραγματικότητα. Τέτοιοι άνθρωποι αποδέχονται όλα όσα προκύπτουν από την ανάλυση με ηρεμία και ειλικρίνεια, αλλά όταν τους πιέσετε να κάνουν κάτι από αυτά στην πραγματικότητα, επέρχεται μέσα τους ένας τρομακτικός πανικός. Την στιγμή που η εσωτερική γνώση θα έπρεπε να έρθει στη ζωή, καταρρέει η δύναμη, και βρίσκεστε ενώπιον ενός τρεμάμενου παιδιού που φωνάζει: “Όχι, αυτό δεν το μπορώ!” Αυτή είναι μια παρατραβηγμένη απεικόνιση τού εσωστρεφούς, η δύναμη του οποίου βρίσκεται στο ότι μπορεί να αποδεχθεί την εσωτερική αλήθεια, ο οποίος όμως αποτυγχάνει, όταν πρόκειται για την πραγματική ζωή.

Είδαμε τις δυο ζωγραφιές με τους ελέφαντες που υπάρχουν στο βιβλίο, και είναι ενδιαφέρον να τις συγκρίνουμε. Παριστάνουν αντίθετες καταστάσεις: στην πρώτη ζωγραφιά ο ελέφαντας κυριαρχείται από το φίδι, στην άλλη είναι ο ελέφαντας το κυρίαρχο στοιχείο, για το οποίο δεν υπάρχει αρκετή γη, πράγμα που δείχνει πως η κατάσταση μπορεί να παρατηρηθεί από διαφορετικές οπτικές γωνίες: δηλαδή, είτε η μεγαλύτερη προσωπικότητα μέσα στον Saint-Exupery, ο ήρωας, κυριαρχείται από το καταβροχθίζον ασυνείδητο-δηλ το μητρικό σύμπλεγμα-, είτε μπορούμε να πούμε πως η ηρωική προσωπικότητα στον Saint-Exupery δεν έχει αρκετή βάση για να πραγματωθεί. Αυτές είναι οι δυο πτυχές  αυτής τής τραγωδίας. Είναι ενδιαφέρον πως ο ίδιος ο μικρός πρίγκηπας λέει: “Ένας Βόας σφιγκτήρας είναι πολύ επικίνδυνος και ένας ελέφαντας πολύ βαρύς.” Ο Saint-Exupery βρίσκεται μεταξύ σκύλας και Χάρυβδης, γιατί δεν ξέρει πως να προσλάβει ούτε το μεγαλείο ούτε την αδυναμία του. Με κανένα από τα δυο δεν τα καταφέρνει.

Τα baobab είναι τόσο μεγάλα στην ζωγραφιά, και φαίνεται πως θα μπορούσαν να κατακλύσουν ολόκληρο τον πλανήτη, ώστε μπορούμε να πούμε πως η μητέρα φύση κατακυριεύει την ανθρώπινη περιοχή του πολιτισμού και τής συνείδησης. Αν παρατηρήσετε από κοντά την ζωγραφιά θα δείτε πως οι ρίζες είναι ζωγραφισμένες σαν φίδια. Νομίζω δεν είναι τυχαίο πως στην πρώτη ζωγραφιά είχε έρθει ένας βόας(Boa), και γι' αυτό τα δέντρα ονομάζονται baobab. Πρέπει να είναι λογοπαίγνιο. Φαίνεται πως συσχέτισε αυτά τα δυο πράγματα: τόσο ο βόας σφιγκτήρας όσο και τα δέντρα είναι υπερβολικά μεγάλα(καταπιεστικά). Θα έπρεπε να δούμε την αρνητική πλευρά των δέντρων. Πως θα μπορούσαμε να ερμηνεύσουμε την παρουσία τους στην ζωγραφιά αυτή;

Θα πρέπει να θυμηθούμε τον Γκιλγκαμές, ο οποίος έπρεπε να κόψει κέδρους στο δάσος της Ίσταρ. Το δέντρο συμβολίζει εκεί την δύναμη της Ίσταρ, η οποία είναι μεταξύ άλλων και η θεά των δέντρων, η οποία ονόμασε τους Τσουμπούμπα κατοίκους των δέντρων. Το δέντρο στην περίπτωση αυτή συνδέεται με την αρνητική μητέρα. Με την πρώτη ματιά φαίνεται πως το δέντρο προσφέρεται να ερμηνευθεί ως σύμβολο της ζωής. Αν διαβάσετε το δοκίμιο του Γιουνγκ Το φιλοσοφικό δέντρο24, θα δείτε πως το δέντρο ερμηνεύεται γενικά ως σύμβολο της ζωής, της εσωτερικής αύξησης, της διαδικασίας εξατομίκευσης και της ωρίμανσης. Αλλά αυτή η ερμηνεία δεν ταιριάζει εδώ. Το δέντρο συνδέεται συχνά με τις μητρικές θεότητες, που τιμούνται ως δέντρα. Δεν είναι μόνο η Ίσταρ αλλά και γερμανικές θεότητες όπως η Ιδούνα και ελληνικές όπως η Δήμητρα και άλλες.

Αλλά υπάρχει ακόμα μια πιο στενή σχέση: πχ ο Άττις στο δέντρο ή ο Όσιρις , που μέσα στο φέρετρο του κρέμμεται σε ένα δέντρο. Αυτό είναι το δέντρο το οποίο στην μυθολογία λέγεται γενικά η μητέρα θάνατος. Το φέρετρο στο δέντρο και ο νεκρός μέσα στο φέρετρο, σημαίνει πως δόθηκαν πίσω στην μητέρα, στο δέντρο, την μητέρα θάνατο. Στην γιορτή του Άττιδος στην Ρώμη περιέφεραν ένα έλατο με το άγαλμα του στην άκρη του δέντρου. Συνήθως ήταν μόνο το ακρωτηριασμένο κορμί του ως άγαλμα. Στα Σύμβολα της μεταμόρφωσης, ο Γιουνγκ αναφέρει ένα παλιό ποίημα, όπου λέγεται πως ο χριστιανικός σταυρός θεωρείται μια τρομερή μητριά, που σκότωσε τον Χριστό. Αυτός λοιπόν θα ήταν ο πρώτος συνειρμός, το ότι δηλ το δέντρο, το φέρετρο, είναι η μάνα, και έχει να κάνει με τον θάνατο του θεού Puer aeternus. Πως μπορεί αυτό να ερμηνευθεί; Βρισκόμαστε μπροστά σε μια αντίφαση: σε πολλές περιπτώσεις, το δέντρο συμβολίζει την διαδικασία εξατομίκευσης, και εδώ το ίδιο σύμβολο εξισώνεται με τον θάνατο, με ένα καταστροφικό στοιχείο.

Το δέντρο στην ζωγραφιά είναι τερατώδες, υπερβολικά μεγάλο για το αστέρι, πράγμα που δείχνει πως το πρόβλημα με την μητέρα είναι πολύ μεγάλο και πολύ καταστροφικό. Πως το συνδέουμε με την διαδικασία εξατομίκευσης, μια διαδικασία εσωτερικής αύξησης, στην οποία είναι κανείς δεσμευμένος και από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει. Όταν πείτε όχι σ' αυτήν και δεν την αποδεχθείτε, μεγαλώνει εναντίον σας, και είναι η ίδια σας η ανάπτυξη που σας σκοτώνει. Αν αρνηθείτε την αύξηση, σας σκοτώνει, πράγμα που για ένα νηπιώδες πρόσωπο, που δεν έχει μεγάλη δυνατότητα, σημαίνει πως δεν συμβαίνουν και πολλά πράγματα. Αν όμως το εν λόγω πρόσωπο έχει μέσα του μια μεγαλύτερη προσωπικότητα, δηλαδή την δυνατότητα αύξησης - τότε επέρχεται μια ψυχική διαταραχή. Για τον λόγο αυτό λέμε πως μια νεύρωση είναι κατά κάποιο τρόπο θετικό σύμπτωμα. Δείχνει πως κάτι θέλει να αυξηθεί, πως το εν λόγω πρόσωπο δεν είναι εντάξει στην προκείμενη κατάσταση. Αν η αύξηση δεν γίνει αποδεκτή, τότε αυξάνεται εναντίον σας, με τό δικό σας κόστος, και τότε επέρχεται αυτό που μπορούμε να ονομάσουμε αρνητική εξατομίκευση. Η διαδικασία εξατομίκευσης, η εσωτερική ωρίμαση και η εσωτερική αύξηση, συνεχίζεται ασυνείδητα καταστρέφοντας την προσωπικότητα, αντί να την θεραπεύει. Με αυτή την έννοια, το δέντρο του θανάτου, η μητέρα-θάνατος και το δέντρο της ζωής, είναι ουσιαστικά συνδεδεμένα. Η εσωτερική δυνατότητα αύξησης μιας προσωπικότητας είναι επικίνδυνη, γιατί πρέπει κανείς να πεί σε αυτήν ναι και να πάει μπροστά, αν δεν θέλει να θανατωθεί από αυτήν. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Είναι μια μοίρα την οποία πρέπει να αποδεχθεί κανείς.

(συνεχίζεται)

Aμέθυστος