Συνέχεια από:Τρίτη, 31 Μαρτίου 2015
Αιώνιος έφηβος και δημιουργικός - Genius Ewiger Jüngling und kreativer Genius
Μέρος πρώτο: “Ο μικρός πρίγκηπας”(Saint-Exupery)
2. Η συνάντηση στην έρημο 6
Όταν η νηπιώδης πτυχή αποσπαστεί τελείως, τότε εμφανίζεται κάτι ακόμα πιο επικίνδυνο. Τέτοιοι άνθρωποι δεν δείχνουν την νηπιώδη πλευρά, αλλά όταν είναι κανείς μαζί τους έχει συνεχώς την εντύπωση πως πάνω τους κάτι δεν είναι εντελώς αληθινό. Όταν έχετε αποκτήσει αρκετή επαφή μαζί τους, και μπορείτε να τους πείτε πως ποτέ δεν είναι εντελώς ο εαυτός τους, πως έχουν κάτι που δεν είναι εντελώς αληθινό, τότε έρχονται τα δάκρυα. Τότε δεν ξέρουν τι να κάνουν, γιατί μόνο όταν κλαίνε είναι αληθινοί, και φυσικά δε θέλουν να κλαίνε. Αυτή είναι μια μορφή με την οποία δείχνεται η νηπιακότητα, ή η νηπιακή σκιά. Eχει υπερβολικές συναισθηματικές απαιτήσεις από τον σύντροφο. Η απώθηση δεν λύνει το πρόβλημα, γιατί το καταπιεσμένο παιδί συνεχίζει να κλαίει ή κάθεται θυμωμένο στην γωνιά του, δηλαδή πρέπει να αποκοπεί. Πρέπει να μείνει όμως κανείς σε στενή επαφή με ένα τέτοιο άνθρωπο, γιατί αλλιώς χάνει την επαφή με την αληθινή προσωπικότητά του, την οποία βέβαια δεν μπορεί έτσι απλά να εκδηλώσει. Κατά την εμπειρία μου πρέπει να βασανιστεί, συνεχώς να υποφέρει μέχρι ξαφνικά να ενηλικιωθεί. Εάν κανείς έχει νηπιακή άνιμα, πρέπει να περάσει από ένα τεράστιο αριθμό συναισθηματικών προβλημάτων και απογοητεύσεων. Όταν τα έχει περάσει αρχίζει να γνωρίζει τις γυναίκες και τον εαυτό του, και τότε είναι συναισθηματικά ενήλικας. Αν όμως προσποιείται πως είναι σώφρων, και καταπιέζει τα παιδικά του αισθήματα, τότε δεν υπάρχει καμιά ανάπτυξη. Γι' αυτό είναι καλύτερα να συμπεριφέρεται κανείς σαν παιδί και να βασανιστεί από το περιβάλλον στο οποίο συνεχώς βρίσκεται, γιατί τότε υποφέρει και η prima materia μεταμορφώνεται σιγά σιγά. Αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα που βάζει σε ένα άνθρωπο η νηπιώδης σκιά-το θεϊκό παιδί.
Στο έργο του Visions29 ο Γιουνγκ εκφράζει το ίδιο όταν λέει, πως έχουν δυσκολίες να έρθουν σε επαφή με το κέντρο τους, έχουν πραγματική εμπειρία του εαυτού τους όταν υποφέρουν, και υποφέροντας έρχονται στον αληθινό τους εαυτό, και πως φαίνεται ότι γι' αυτούς δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Για τον λόγο αυτό θα έλεγα πως το παιδί μέσα στον ενήλικα είναι η πηγή των βασάνων. Το παιδί είναι που υποφέρει, γιατί με το ενήλικο μέρος μπορεί κανείς να δεχθεί την ζωή όπως είναι, και δεν υποφέρει τόσο πολύ. Τα βάσανα της παιδικής ηλικίας είναι τα χειρότερα-είναι τα αληθινά βάσανα-ακόμα και αν προέρχονται από μικροπράματα, όπως το ότι πρέπει να πάει στο κρεβάτι ενώ θέλει να παίξει κι' άλλο. Κοιτώντας πίσω φαίνονται μικροπράματα, αλλά κατά την παιδική ηλικία-την στιγμή εκείνη-είναι βασανιστικός ο πόνος. Και αυτό γιατί το παιδί είναι ακόμα ολόκληρο και ολόκληρο στις αντιδράσεις του, και για τον λόγο αυτό είναι σαν να καταρρέει ένας κόσμος αν του πάρουν έστω και ένα παιχνίδι. Δόξα τω Θεώ υπάρχει μια εξισορρόπηση, γιατί η προσοχή του παιδιού μπορεί να αποσπαστεί, και πέντε λεπτά αργότερα γελά πάλι και τα έχει ξεχάσει όλα. Στην παιδική ηλικία υπάρχουν τέτοιες τρομερές τραγωδίες, και αυτό δείχνει, πως το παιδί μέσα μας είναι το αληθινό μέρος, το οποίο υποφέρει, που δεν μπορεί να αποδεχθεί την πραγματικότητα και αντιδρά ακόμα σαν ένα παιδί, αν και είμαστε ενήλικες, και λέει: “Τα θέλω όλα, και αν δεν τα πάρω είναι το τέλος του κόσμου. Όλα είναι χαμένα.” Ο αληθινός πυρήνας τής προσωπικότητας έμεινε όπως ήταν και είναι πηγή πόνου. Μπορούμε να πούμε πως ό,τι σε ένα πρόσωπο είναι αληθινό και αφελές σε ένα παιδί, είναι πηγή πόνου. Πολλοί ενήλικες αποκόπτουν αυτό το μέρος και χάνουν την εξατομίκευση, γιατί μόνο όταν κανείς το αποδεχθεί με τον πόνο που μας δίνει, μπορεί η διαδικασία της εξατομίκευσης να προχωρήσει.
Ένα μικρό intermezzo μας δίνει επιπλέον πληροφορίες για τον αστεροειδή Β-612: στον πλανήτη βρίσκονται δυο ενεργά ηφαίστεια και ένα σβησμένο. Κάθε πρωί, αφού σηκωθεί καθαρίζει ο μικρός πρίγκηπας τα τρία ηφαίστεια, γιατί, όπως λέει “ποτέ δεν ξέρεις”.Στην ζωγραφιά καθαρίζει ένα από τα ηφαίστεια, ενώ σε κάποιο άλλο ετοιμάζει το πρόγευμα του μέσα σε ένα τηγάνι. Βλέπουμε το λουλούδι κάτω από το γυάλινο δοχείο, και πάνω στο σβησμένο ηφαίστειο, ένα μικρό σκούφο. Έτσι υπάρχουν τέσσερα σημεία προσανατολισμού πάνω στο άστρο: τρία ηφαίστεια και ένα λουλούδι - αυτό είναι μια μαντάλα.
Πως θα μπορούσε να ερμηνευθεί το σβησμένο ηφαίστειο; Μερικές φορές λέγεται για κάποιους ανθρώπους πως είναι ηφαίστειο. Με αυτό εννοείται κάποιος που τείνει σε συναισθηματικά ξεσπάσματα, που έχει θερμό ταμπεραμέντο και ένα σωρό συναισθήματα, που κάθε στιγμή μπορεί να ξεσπάσουν. Τι σημαίνει τότε πως ένα ηφαίστειο είναι σβηστό; Πάντως όχι ότι ξεπέρασε ένα μέρος των συναισθημάτων του, γιατί δε θα ήταν αυτή η εικόνα. Όταν ένα ηφαίστειο σβήνει, μέσα του σχηματίζονται κρούστες, ώστε ο πύρινος πυρήνας της γης είναι καλυμμένος από αυτό το υλικό και το ηφαίστειο δεν είναι πια ενεργό. Φαίνεται λοιπόν σαν να έκλεισε η δυνατότητα να δείξει την εσωτερική φωτιά, σαν να έσβησε η φωτιά σε αυτή την γωνιά του αστεροειδή. Πρόκειται για μια εικόνα καταστροφής, γιατί στην πραγματικότητα σημαίνει πως η ζωή έφυγε-πως δεν υπάρχει πια δρόμος προς τα έξω για την ενέργεια, ούτε μέσω μιας αρνητικής έκρηξης. Όταν σε ένα ουράνιο σώμα πεθαίνει το ηφαίστειο, σημαίνει πως η εσωτερική φωτιά μειώνεται και σβήνει, πως η γη βρίσκεται σε μια διαδικασία θανάτου και παγώματος, και πως η διαδικασία μεταμόρφωσης τού εσωτερικού υλικού γίνεται πιο αργή και συνεπώς λιγότερο έντονη. Πρέπει να το δούμε σε σύνδεση με το πόσο μικρός είναι ο πλανήτης, με την μικρότητα αυτής της γης πάνω στην οποία οι ελέφαντες δεν μπορούν να σταθούν. Πάλι έχουμε ένδειξη για μια ζωτική αδυναμία: σε μια γωνιά εκλείπει η ζωτικότητα και συνεπώς η ικανότητα για άμεσες συναισθηματικές αντιδράσεις.
Η εικόνα ενός σβησμένου ηφαιστείου εμφανίζεται πολύ συχνά στο υλικό των ψυχιατρικών περιπτώσεων, και απεικονίζει αυτό που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μεταψυχωτική κατάσταση. Οι άνθρωποι έχουν στην ψύχωση τεράστια συναισθηματικά ξεσπάσματα, και ακολουθεί ανακατασκευή της περσόνα30 όπου οι άνθρωποι είναι κυριολεκτικά σαν καμένο ηφαίστειο. Είναι σώφρονες, προσαρμοσμένοι, ξανά στη ζωή, αλλά η φωτιά έσβησε, κάτι κάηκε στην προηγούμενη καταστροφική έκρηξη. Όταν παρακολουθεί κανείς θεραπευτικά τέτοιες μεταψυχωτικές περιπτώσεις, παρατηρεί πως δεν υπάρχει καμιά αντίδραση όταν αγγίζονται κάποια ουσιαστικά προβλήματα. Κανονικά τα πράγματα γίνονται καυτά όταν πλησιάζει κανείς το ζωτικό πρόβλημα κάποιου. Οι άνθρωποι γίνονται τότε νευρικοί και εξάπτονται, αρχίζουν να λένε ψέματα, κοκκινίζουν, γίνονται βίαιοι-κάποιο είδος συναισθηματικής αντίδρασης είναι παρόν. Στην μεταψυχωτική κατάσταση δεν είναι έτσι. Ακριβώς εκεί που περιμένει κανείς πως θα γίνει καυτή η κατάσταση, ο ασθενής λέει απλά: “ναι, ναι το ξέρω!” Τότε ακριβώς λοιπόν, όταν η περίσταση απειλή να γίνει επώδυνη, δεν υπάρχει καμιά αντίδραση. Αυτό μπορεί να εκφραστεί με την σβησμένη φωτιά. Η καταστροφή έγινε τόσο μεγάλη που η φωτιά χάθηκε. Τα όνειρα μπορεί να δείξουν την μεταψυχωτική κατάσταση με την εικόνα του σβησμένου ηφαιστείου. Πιθανόν θα βιώσατε το τρομερό “κατέβασμα” μετά από μια ισχυρή συναισθηματική έκρηξη: τότε αισθάνεται κανείς κούραση και αδιαφορία. Κάθε αντίδραση έχει εξαντληθεί, και αισθάνεται κανείς σαν καμένος. Η καταστροφή εδώ στην ζωγραφιά είναι μερική, γιατί μόνο ένα από τα σημεία προσανατολισμού είναι σβησμένο. Αυτά τα τέσσερα μπορούμε να τα παρομοιάσουμε με τις λειτουργίες, που θα σήμαινε, πως μια λειτουργία εξέλειπε. Το λουλούδι αντιπροσωπεύει πιθανόν την αίσθηση, και το ηφαίστειο απέναντι από το λουλούδι, που είναι και το πιο μεγάλο και το καλύτερα ζωγραφισμένο, θα ήταν η σκέψη. Τώρα πρέπει να βρούμε ποια λειτουργία κάηκε. Στον τύπο αυτό θα έλεγα πως πρόκειται για την συναίσθηση και την σύνδεση με την πραγματικότητα. Δεν πιστεύω όμως πως μια εξήγηση βάσει των λειτουργιών είναι στην περίπτωση αυτή σχετική. Μάλλον υπονοείται ένα άλλο πρόβλημα.
Ο Saint-Exupery είχε έναν τρία χρόνια νεότερο αδελφό, τον οποίο αγαπούσε πολύ και ο οποίος πέθανε στα 14. Ο θάνατος του αδελφού του ήταν ένα μεγάλο σοκ γι’ αυτόν, από το οποίο ποτέ δεν συνήλθε. Αυτός ο αδελφός καθρεφτίζεται στην όλη ιστορία με τον μικρό πρίγκηπα, και νομίζω πως τον είχε συνειδητά υπ’ όψιν όταν έγραφε την ιστορία. Το παιδί που ήρθε στην γη και την εγκατέλειψε πάλι, ήταν για τον Saint-Exupery συνδεδεμένο με το τραύμα του θανάτου του μικρού αδελφού, με τον οποίο είχε πολύ καλή σχέση. Νομίζω πως λόγω αυτού του σοκ κάηκε ένα μέρος της προσωπικότητας του, και ποτέ δεν ανάρρωσε από αυτό. Είναι σαν ένα μέρος της παιδικής του προσωπικότητας να πέθανε ταυτόχρονα με τον πραγματικό αδελφό. Ο Saint-Exupery ήταν μετά από αυτό μισός, έτσι ώστε ο νεκρός αδελφός ήταν ένα μέρος της ουσίας του, της ικανότητας του για αντίδραση. Ο μικρός πρίγκηπας θα ήταν λοιπόν μια εξωτερική εικόνα για κάτι που συνέβη μέσα του-μια προβολή κάποιου πράγματος που μέσα στον ίδιο είναι νεκρό και αποκομμένο.
Ο Saint-Exupery ήταν 17, όταν το 1917 ο αδελφός του Francois, πέθανε στα 14 του. Ήταν λοιπόν ακόμα αγόρι, αλλά αρκετά μεγάλος για να συνειδητοποιήσει πλήρως την καταστροφή που σήμαινε ο θάνατος αυτού του παιδιού. Ο αδελφός πιθανόν δεν άντεξε την πίεση που προερχόταν από την δυσμενή οικογενειακή κατάσταση. Από την σκοπιά του Saint-Exupery ήταν εκείνος που δεν μπορούσε να αντέξει την ατμόσφαιρα, και έπρεπε να αφήσει την γη, γιατί δεν μπορούσε να μπει σ’ αυτόν τον κόσμο. Το ότι ο μικρός πρίγκηπας καθαρίζει το νεκρό ηφαίστειο, «γιατί ποτέ δεν ξέρεις», δείχνει μια ασθενή ελπίδα, πως θα ξαναγίνει ενεργό. Νομίζω πως αυτό υποστηρίζει την αντίληψη μας πως πρόκειται για μια θεμελιώδη ζωτική αδυναμία η καταστροφή στα βαθιά στρώματα της ψυχικής γης του Saint-Exupery, που στο τέλος της γραφής ήταν υπεύθυνη για το ότι δεν μπόρεσε να επιζήσει την midlife κρίση. Αυτή είναι μια τραγωδία συχνή για τον Puer aeternus.
Ο μικρός πρίγκηπας εγκαταλείπει τον αστεροειδή Β-612 και ταξιδεύει στο διάστημα πιασμένος από ένα πουλί σε ένα κοπάδι πουλιών. Δεν έρχεται κατευθείαν στη γη, αλλά επισκέπτεται και εξερευνά έξι άλλους αστεροειδείς. Αυτό το μέρος φαίνεται πως δεν είναι πολύ σημαντικό, γι’ αυτό θα αναφερθώ σύντομα σ’ αυτό. Στο πρώτο αστέρι ζει ένας βασιλιάς που δίνει ανόητες και πλήρως άσχετες εντολές, στον οποίο δεν υπακούει κανείς. Για να σώσει την αξιοπρέπεια του, μαθαίνει τι συμβαίνει όταν ο ήλιος δύει, και δίνει εντολή στον ήλιο, ακριβώς εκείνη την ώρα να δύσει (Και εγώ κάνω το ίδιο με τον σκύλο, που ποτέ δεν με υπακούει. Όταν θέλω να δείξω πόσο υπάκουος είναι, του λέω να κάνει κάτι που έτσι κι’ αλλιώς θα έκανε. Και τότε λέω «βλέπετε πόσο καλά με υπακούει!») Αυτός ο βασιλιάς είναι πολύ έξυπνος. Ο Saint-Exupery πιθανόν αστειεύεται με την αναποτελεσματικότητα τού συμπλέγματος της εξουσίας. Στον επόμενο πλανήτη ζει ένας άνδρας που θέλει συνεχώς θαυμασμό-είναι η κενοδοξία προσωποποιημένη. Στον τρίτο πλανήτη ζει ένας μεθύστακας, ο οποίος θέλει να πνίξει με το ποτό την ντροπή του που τού προκαλεί το γεγονός πως είναι ένας μεθύστακας. Στον τέταρτο πλανήτη ζει ένας έμπορας που δεν κάνει κάτι άλλο από το να μετρά τα αστρικά του νομίσματα: τα άστρα είναι γι’ αυτόν νομίσματα, και μετράει όλη την νύχτα. Ο πέμπτος είναι κατά την γνώμη μας ο πιο ενδιαφέρον. Είναι πολύ κοντός και πάνω του είναι ένας αναπτήρας για την λάμπα. Κάθε βράδυ πρέπει να ανάβει και κάθε πρωί να σβήνει την λάμπα του, όπως ήταν παλιά η συνήθεια στις πόλεις. Από κάποια ατυχή συγκυρία, ο πλανήτης αυτός μίκρυνε πολύ, και για τον λόγο αυτό γυρίζει πολύ πιο γρήγορα, ώστε ο άνδρας αυτός πρέπει κάθε λεπτό να ανάβει και να σβήνει την λάμπα του. Στον έκτο πλανήτη είναι ένας γεωγράφος που μιλά στον μικρό πρίγκηπα για την γη και του λέει πως θα έπρεπε να επισκεφθεί την γη. Αυτές οι έξι μορφές που ο μικρός πρίγκηπας συναντά κατά το ταξίδι του στο διάστημα, μπορεί να ονομαστούν μορφές της σκιάς, αλλά και εσωτερικές δυνατότητες του Saint-Exupery, με τις οποίες μπορεί να προσαρμοστεί στην πραγματικότητα. Με αυτό όμως θα ασχοληθούμε αργότερα.
Η ιδέα πως ο μικρός πρίγκηπας επισκέπτεται κάποιους πλανήτες πριν έρθει στη γη, είναι μια ενδιαφέρουσα παραλλαγή ενός αρχετύπου. Σε μερικά γνωστικά φιλοσοφικά συστήματα, που είχαν επηρεαστεί από τις πλατωνικές ιδέες, διδάσκονταν πως η ψυχή είναι μια σπίθα, που ζούσε στον ουρανό. Κατά την γέννηση κατεβαίνει δια μέσου όλων των πλανητικών σφαιρών, και κάθε μια τού παρέχει κάποια ιδιότητα. Τότε η ψυχή μπαίνει σε ένα ανθρώπινο σώμα, με το οποίο ζει την επίγεια ζωή της, με τις ατυχείς και ευτυχείς απαρχές που έλαβε κατά την κάθοδό της. Αυτή η αντίληψη συνδέεται με την αστρολογία: η σπίθα της ψυχής, όσο ήταν στον ουρανό ήταν μακρυά από αυτή την περιοχή, και μόνο κατά την διάρκεια τής καθόδου της στη γη έλαβε η ανθρώπινη ψυχή το ωροσκόπιο της: ένα χαρακτηριστικό της Αφροδίτης σε μια συγκεκριμένη συνάστρωση, ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Άρη σε μια συγκεκριμένη συνάστρωση κτλ. Ως αποτέλεσμα, κάθε άνθρωπος λαμβάνει ένα ιδιαίτερο ωροσκόπιο όταν φτάσει στη γη. Όταν επιστρέφει στον ουρανό, η ψυχή αυτού που πεθαίνει, δίνει πίσω στα άστρα τις ιδιότητές τους (που μερικές φορές παριστάνονται ως ενδύματα), και φτάνει γυμνή στην πύλη του ουρανού, για να επιστρέψει στο αιώνιο φως. Μετά τον θάνατο, η ψυχή πρέπει να ελευθερωθεί από τις αστρικές επιρροές. Μπορούμε να πούμε πως η σπίθα της ψυχής είναι σύμβολο του Ταυτού. Οι διάφορες πλανητικές ιδιότητες είναι κληρονομημένες ψυχικές και ενστικτώδεις απαρχές, με τις οποίες γεννιέται ο άνθρωπος. Από τον Άρη έχει λάβει πχ βίαια ένστικτα και από την Αφροδίτη σεξουαλικά ένστικτα, με όλες τους τις πτυχές και ψυχολογικές ποιότητες. Αργότερα θα παρουσιάσω υλικό, που δείχνει τις ίδιες αντιλήψεις στα όνειρα ενός Puer aeternus, ο οποίος πρέπει να κατέβει στη γη, και πρώτα πάει μέσα από τον αστρικό κόσμο. Αυτό απεικονίζει την σκέψη, πως ο Saint-Exupery δεν έχει ακόμα μπει στην απλή ύπαρξη της γήινης μοίρας, αλλά κρατιέται μακρυά από το σώμα του και την δική του εσωτερική γη. Με τον τρόπο αυτό δεν είναι στην πραγματικότητα ο εαυτός του. Από μια άποψη είναι σαν μην έχει πλήρως γεννηθεί.
Τον βασιλιά, τον κενόδοξο, τον μεθύστακα και τον έμπορο μπορούμε να τους δούμε παράλληλα και να τους ονομάσουμε ως τις διάφορες δυνατότητες του μελλοντικού ενήλικου άνδρα. Ο Saint-Exupery τους περιγράφει όλους με ένα αρκετά ειρωνικό τρόπο, με το να αστειεύεται για μια ακόμη φορά με την ενήλικη ζωή. Λέει πως ο ένας πιστεύει στα λεφτά, ο άλλος στην μη υπάρχουσα εξουσία, και άλλος αφιερώνεται σε δονκιχωτικές δραστηριότητες, με το να μένει πιστός σε αξίες που δεν ισχύουν πια. Για τον βασιλιά μπορούμε να πούμε πως παριστάνει κάτι το οποίο ο Saint-Exupery θα μπορούσε να είχε βιώσει. Το ίδιο ισχύει και για τον κενόδοξο, κάτι που ο Saint-Exupery ήταν-το επιβεβαιώνουν διάφοροι δημοσιογράφοι που τον συνάντησαν, και είπαν πως είχε κάτι από ένα Poseur - δεν ήταν ελεύθερος από την αυτοκαθρεπτίζουσα κενοδοξία. Επίσης μπορούσε να παρακινηθεί στο πιοτό. Τον έμπορα δεν μπορώ ακριβώς να τον φανταστώ μέσα του, αλλά ίσως και αυτός να ήταν μια δυνατότητα. Με εξαίρεση τον ανάπτη της λάμπας, οι άλλοι κάτοικοι των πλανητών παριστάνουν τις συνηθισμένες δυνατότητες τής λανθασμένης ενηλικίωσης, ή αντίστοιχα την προσπάθεια να βρεθεί ένα ψεύτικο στιλ ενός ενήλικου τρόπου ζωής.
Νομίζω πως ο ανάπτης της λάμπας είναι ο πιο ενδιαφέρον, γιατί ο Saint-Exupery θα ανέπτυσσε μια δονκιχωτική προσωπικότητα αν ακολουθούσε την οικογενειακή παράδοση. Ανάμεσα στους Γάλλους ευγενείς υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι. Ζουν από την παρελθούσα δόξα της Γαλλίας, έχουν μείνει στον 18ο αιώνα με τα ιδανικά του, honnete homme και kavalier, και έχουν ένα ισχυρό υπόβαθρο βασισμένο στον καθολικισμό. Όσον αφορά την σχέση τους με το παρόν είναι εκτός χρόνου. Ο ποιητής Lavarande, ένας σύγχρονος και συνάδελφος του Saint-Exupery, ταυτιζόταν προφανώς με αυτήν την στάση ζωής. Έγραφε μυθιστορήματα προς τιμήν «των παλιών καλών καιρών», του καιρού των καβαλιέρων και των ευγενών. Αλλά ο Saint-Exupery ήταν υπερβολικά ευαίσθητος και ευφυής, και με ένα τρόπο υπερβολικά μοντέρνος, για να αποδεχθεί μια τέτοια οπισθοδρομική μορφή ζωής: όπως λέει για τον ανάπτη, ο βηματισμός της ζωής επιταχύνθηκε τόσο, ώστε δεν επιτρέπει πια το ιδανικό του κτηματία ή του ευγενούς αξιωματικού. Τέτοιοι ρόλοι έγιναν γελοίοι και φανταστικοί. Αυτό δείχνει σε πόσο δύσκολη θέση βρίσκεται ο ποιητής, γιατί δεν μπορεί να βρει μια δεδομένη μορφή ζωής που θα του ταίριαζε, και ένα συλλογικό σχήμα που θα του πρόσφερε πληρότητα.
Μόνο ο γεωγράφος είναι μια θετική μορφή. Ο Saint-Exupery αγαπούσε πολύ την γεωγραφία, την οποία ένας πιλότος παλιά έπρεπε να κατέχει. Ο γεωγράφος μπορεί να ερμηνευθεί ως η ψυχολογική μορφή προσανατολισμού-ως η ικανότητα να μπορεί κανείς να βρει τον δρόμο στην γη και να τον απεικονίσει. Εξουσία, λεφτά, δημόσιος έπαινος και μεθύσι συμβολίζουν τέσσερα πράγματα τα οποία δεν μπορεί να τα κάνει θεό του, και στα οποία δεν μπορεί να προσευχηθεί. Μένει ο ανάπτης για τον οποίο λέει: «Είναι ο μόνος τον οποίο θα έκανα φίλο. Αλλά ο πλανήτης του είναι πράγματι πολύ μικρός. Δεν υπάρχει τόπος για δυο...» Για ένα λεπτό ήταν πειρασμός γι’ αυτόν, αλλά μετά το απέρριψε. Τότε έρχεται η σχετικά θετική μορφή του γεωγράφου. Η διήγηση συνεχίζεται:
Ο έβδομος πλανήτης λοιπόν ήταν η γη.
Η γη δεν είναι ένας οποιοσδήποτε πλανήτης! Εκεί υπάρχουν 111 βασιλιάδες, αν δεν ξεχάσει κανείς τους νέγρους βασιλιάδες, εφτά χιλιάδες γεωγράφοι, 900 χιλιάδες έμποροι, επτάμισι χιλιάδες μέθυσοι, 311 εκατομμύρια κενόδοξοι, εν συντομία, περίπου δυο δισεκατομμύρια ενήλικες.
Εκθέτει ξεκάθαρα τι σκέφτεται ο μικρός πρίγκηπας για τους ενήλικες πάνω στη γη, στην οποία έρχεται. Το πρώτο που συναντά εκεί είναι ένα φίδι.
Ενώ ήταν στη γη, ο μικρός πρίγκηπας παραξενεύτηκε που δεν είδε κανένα. Φοβήθηκε μήπως χάθηκε πάνω στον πλανήτη καθώς είδε ένα δακτύλιο στο χρώμα του φεγγαριού να κινείται στην άμμο.
Καλή νύχτα, είπε ο μικρός πρίγκηπας. Καλή νύχτα, είπε το φίδι.
«Σε ποιον πλανήτη έπεσα;», ρωτά ο μικρός πρίγκηπας.
“Στην γη, είσαι στην Αφρική”, απάντησε το φίδι.
“Αχ...δηλαδή δεν είναι κανείς πάνω στη γη;”
“Εδώ είναι έρημος. Στην έρημο δεν είναι κανείς. Η γη είναι μεγάλη”, είπε το φίδι.
Ο μικρός πρίγκηπας κάθισε σε μια πέτρα και σήκωσε τα μάτια στον ουρανό.
“Διερωτώμαι” είπε, “αν τα αστέρια λάμπουν, ώστε ο καθένας κάποια μέρα να βρει το δικό του. Κοίτα τον πλανήτη μου. Περνά από πάνω μας...αλλά πόσο μακριά είναι!”
“Είναι όμορφος” είπε το φίδι. “Τι θες να κάνεις εδώ;”
“Έχω δυσκολίες με το λουλούδι μου”, είπε ο μικρός πρίγκηπας. “Αχ”, είπε το φίδι.
Και σιώπησαν.
“Που είναι οι άνθρωποι;”, συνέχισε επιτέλους ο μικρός πρίγκηπας, “εδώ στην έρημο είναι μοναχικά...”
“Και με τους ανθρώπους είναι κανείς μόνος”, είπε το φίδι.
Ο μικρός πρίγκηπας το κοίταξε για ώρα: “είσαι περίεργο ζώο”είπε στο τέλος, “λεπτό σαν δάχτυλο...”
“Αλλά είμαι πιο ισχυρό από το δάχτυλο του βασιλιά”, είπε το φίδι.
Ο μικρός πρίγκηπας έπρεπε να γελάσει: “Δεν είσαι και πολύ ισχυρό...δεν έχεις καν πόδια...δεν μπορείς καν να ταξιδέψεις....”
“Μπορώ να σε πάρω πιο μακριά απ' ότι ένα πλοίο”, είπε το φίδι. Κυλίστηκε και αγκάλιασε τον αστράγαλο του μικρού πρίγκηπα σαν χρυσό βραχιόλι.
“Όποιον αγγίζω τον δίνω πίσω στη γη από την οποία προήλθε”, είπε. “Αλλά εσύ είσαι καθαρός, έρχεσαι από ένα αστέρι...”
ο μικρός πρίγκηπας δεν απάντησε.
“Σε λυπάμαι σε αυτή την γη από γρανίτη, εσένα που είσαι τόσο αδύναμος. Μια μέρα μπορώ να σε βοηθήσω, όταν θα πεθυμήσεις πολύ τον πλανήτη σου. Εγώ μπορώ..”
“Ωχ, σε καταλαβαίνω πολύ καλά”, είπε ο μικρός πρίγκηπας, “αλλά γιατί μιλάς πάντα με αινίγματα;”
“Τα λύνω όλα”, είπε το φίδι.
Και σιώπησαν.
(Συνεχίζεται)
Aμέθυστος
Αιώνιος έφηβος και δημιουργικός - Genius Ewiger Jüngling und kreativer Genius
Μέρος πρώτο: “Ο μικρός πρίγκηπας”(Saint-Exupery)
2. Η συνάντηση στην έρημο 6
Στο έργο του Visions29 ο Γιουνγκ εκφράζει το ίδιο όταν λέει, πως έχουν δυσκολίες να έρθουν σε επαφή με το κέντρο τους, έχουν πραγματική εμπειρία του εαυτού τους όταν υποφέρουν, και υποφέροντας έρχονται στον αληθινό τους εαυτό, και πως φαίνεται ότι γι' αυτούς δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Για τον λόγο αυτό θα έλεγα πως το παιδί μέσα στον ενήλικα είναι η πηγή των βασάνων. Το παιδί είναι που υποφέρει, γιατί με το ενήλικο μέρος μπορεί κανείς να δεχθεί την ζωή όπως είναι, και δεν υποφέρει τόσο πολύ. Τα βάσανα της παιδικής ηλικίας είναι τα χειρότερα-είναι τα αληθινά βάσανα-ακόμα και αν προέρχονται από μικροπράματα, όπως το ότι πρέπει να πάει στο κρεβάτι ενώ θέλει να παίξει κι' άλλο. Κοιτώντας πίσω φαίνονται μικροπράματα, αλλά κατά την παιδική ηλικία-την στιγμή εκείνη-είναι βασανιστικός ο πόνος. Και αυτό γιατί το παιδί είναι ακόμα ολόκληρο και ολόκληρο στις αντιδράσεις του, και για τον λόγο αυτό είναι σαν να καταρρέει ένας κόσμος αν του πάρουν έστω και ένα παιχνίδι. Δόξα τω Θεώ υπάρχει μια εξισορρόπηση, γιατί η προσοχή του παιδιού μπορεί να αποσπαστεί, και πέντε λεπτά αργότερα γελά πάλι και τα έχει ξεχάσει όλα. Στην παιδική ηλικία υπάρχουν τέτοιες τρομερές τραγωδίες, και αυτό δείχνει, πως το παιδί μέσα μας είναι το αληθινό μέρος, το οποίο υποφέρει, που δεν μπορεί να αποδεχθεί την πραγματικότητα και αντιδρά ακόμα σαν ένα παιδί, αν και είμαστε ενήλικες, και λέει: “Τα θέλω όλα, και αν δεν τα πάρω είναι το τέλος του κόσμου. Όλα είναι χαμένα.” Ο αληθινός πυρήνας τής προσωπικότητας έμεινε όπως ήταν και είναι πηγή πόνου. Μπορούμε να πούμε πως ό,τι σε ένα πρόσωπο είναι αληθινό και αφελές σε ένα παιδί, είναι πηγή πόνου. Πολλοί ενήλικες αποκόπτουν αυτό το μέρος και χάνουν την εξατομίκευση, γιατί μόνο όταν κανείς το αποδεχθεί με τον πόνο που μας δίνει, μπορεί η διαδικασία της εξατομίκευσης να προχωρήσει.
Ένα μικρό intermezzo μας δίνει επιπλέον πληροφορίες για τον αστεροειδή Β-612: στον πλανήτη βρίσκονται δυο ενεργά ηφαίστεια και ένα σβησμένο. Κάθε πρωί, αφού σηκωθεί καθαρίζει ο μικρός πρίγκηπας τα τρία ηφαίστεια, γιατί, όπως λέει “ποτέ δεν ξέρεις”.Στην ζωγραφιά καθαρίζει ένα από τα ηφαίστεια, ενώ σε κάποιο άλλο ετοιμάζει το πρόγευμα του μέσα σε ένα τηγάνι. Βλέπουμε το λουλούδι κάτω από το γυάλινο δοχείο, και πάνω στο σβησμένο ηφαίστειο, ένα μικρό σκούφο. Έτσι υπάρχουν τέσσερα σημεία προσανατολισμού πάνω στο άστρο: τρία ηφαίστεια και ένα λουλούδι - αυτό είναι μια μαντάλα.
Πως θα μπορούσε να ερμηνευθεί το σβησμένο ηφαίστειο; Μερικές φορές λέγεται για κάποιους ανθρώπους πως είναι ηφαίστειο. Με αυτό εννοείται κάποιος που τείνει σε συναισθηματικά ξεσπάσματα, που έχει θερμό ταμπεραμέντο και ένα σωρό συναισθήματα, που κάθε στιγμή μπορεί να ξεσπάσουν. Τι σημαίνει τότε πως ένα ηφαίστειο είναι σβηστό; Πάντως όχι ότι ξεπέρασε ένα μέρος των συναισθημάτων του, γιατί δε θα ήταν αυτή η εικόνα. Όταν ένα ηφαίστειο σβήνει, μέσα του σχηματίζονται κρούστες, ώστε ο πύρινος πυρήνας της γης είναι καλυμμένος από αυτό το υλικό και το ηφαίστειο δεν είναι πια ενεργό. Φαίνεται λοιπόν σαν να έκλεισε η δυνατότητα να δείξει την εσωτερική φωτιά, σαν να έσβησε η φωτιά σε αυτή την γωνιά του αστεροειδή. Πρόκειται για μια εικόνα καταστροφής, γιατί στην πραγματικότητα σημαίνει πως η ζωή έφυγε-πως δεν υπάρχει πια δρόμος προς τα έξω για την ενέργεια, ούτε μέσω μιας αρνητικής έκρηξης. Όταν σε ένα ουράνιο σώμα πεθαίνει το ηφαίστειο, σημαίνει πως η εσωτερική φωτιά μειώνεται και σβήνει, πως η γη βρίσκεται σε μια διαδικασία θανάτου και παγώματος, και πως η διαδικασία μεταμόρφωσης τού εσωτερικού υλικού γίνεται πιο αργή και συνεπώς λιγότερο έντονη. Πρέπει να το δούμε σε σύνδεση με το πόσο μικρός είναι ο πλανήτης, με την μικρότητα αυτής της γης πάνω στην οποία οι ελέφαντες δεν μπορούν να σταθούν. Πάλι έχουμε ένδειξη για μια ζωτική αδυναμία: σε μια γωνιά εκλείπει η ζωτικότητα και συνεπώς η ικανότητα για άμεσες συναισθηματικές αντιδράσεις.
Η εικόνα ενός σβησμένου ηφαιστείου εμφανίζεται πολύ συχνά στο υλικό των ψυχιατρικών περιπτώσεων, και απεικονίζει αυτό που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μεταψυχωτική κατάσταση. Οι άνθρωποι έχουν στην ψύχωση τεράστια συναισθηματικά ξεσπάσματα, και ακολουθεί ανακατασκευή της περσόνα30 όπου οι άνθρωποι είναι κυριολεκτικά σαν καμένο ηφαίστειο. Είναι σώφρονες, προσαρμοσμένοι, ξανά στη ζωή, αλλά η φωτιά έσβησε, κάτι κάηκε στην προηγούμενη καταστροφική έκρηξη. Όταν παρακολουθεί κανείς θεραπευτικά τέτοιες μεταψυχωτικές περιπτώσεις, παρατηρεί πως δεν υπάρχει καμιά αντίδραση όταν αγγίζονται κάποια ουσιαστικά προβλήματα. Κανονικά τα πράγματα γίνονται καυτά όταν πλησιάζει κανείς το ζωτικό πρόβλημα κάποιου. Οι άνθρωποι γίνονται τότε νευρικοί και εξάπτονται, αρχίζουν να λένε ψέματα, κοκκινίζουν, γίνονται βίαιοι-κάποιο είδος συναισθηματικής αντίδρασης είναι παρόν. Στην μεταψυχωτική κατάσταση δεν είναι έτσι. Ακριβώς εκεί που περιμένει κανείς πως θα γίνει καυτή η κατάσταση, ο ασθενής λέει απλά: “ναι, ναι το ξέρω!” Τότε ακριβώς λοιπόν, όταν η περίσταση απειλή να γίνει επώδυνη, δεν υπάρχει καμιά αντίδραση. Αυτό μπορεί να εκφραστεί με την σβησμένη φωτιά. Η καταστροφή έγινε τόσο μεγάλη που η φωτιά χάθηκε. Τα όνειρα μπορεί να δείξουν την μεταψυχωτική κατάσταση με την εικόνα του σβησμένου ηφαιστείου. Πιθανόν θα βιώσατε το τρομερό “κατέβασμα” μετά από μια ισχυρή συναισθηματική έκρηξη: τότε αισθάνεται κανείς κούραση και αδιαφορία. Κάθε αντίδραση έχει εξαντληθεί, και αισθάνεται κανείς σαν καμένος. Η καταστροφή εδώ στην ζωγραφιά είναι μερική, γιατί μόνο ένα από τα σημεία προσανατολισμού είναι σβησμένο. Αυτά τα τέσσερα μπορούμε να τα παρομοιάσουμε με τις λειτουργίες, που θα σήμαινε, πως μια λειτουργία εξέλειπε. Το λουλούδι αντιπροσωπεύει πιθανόν την αίσθηση, και το ηφαίστειο απέναντι από το λουλούδι, που είναι και το πιο μεγάλο και το καλύτερα ζωγραφισμένο, θα ήταν η σκέψη. Τώρα πρέπει να βρούμε ποια λειτουργία κάηκε. Στον τύπο αυτό θα έλεγα πως πρόκειται για την συναίσθηση και την σύνδεση με την πραγματικότητα. Δεν πιστεύω όμως πως μια εξήγηση βάσει των λειτουργιών είναι στην περίπτωση αυτή σχετική. Μάλλον υπονοείται ένα άλλο πρόβλημα.
Ο Saint-Exupery είχε έναν τρία χρόνια νεότερο αδελφό, τον οποίο αγαπούσε πολύ και ο οποίος πέθανε στα 14. Ο θάνατος του αδελφού του ήταν ένα μεγάλο σοκ γι’ αυτόν, από το οποίο ποτέ δεν συνήλθε. Αυτός ο αδελφός καθρεφτίζεται στην όλη ιστορία με τον μικρό πρίγκηπα, και νομίζω πως τον είχε συνειδητά υπ’ όψιν όταν έγραφε την ιστορία. Το παιδί που ήρθε στην γη και την εγκατέλειψε πάλι, ήταν για τον Saint-Exupery συνδεδεμένο με το τραύμα του θανάτου του μικρού αδελφού, με τον οποίο είχε πολύ καλή σχέση. Νομίζω πως λόγω αυτού του σοκ κάηκε ένα μέρος της προσωπικότητας του, και ποτέ δεν ανάρρωσε από αυτό. Είναι σαν ένα μέρος της παιδικής του προσωπικότητας να πέθανε ταυτόχρονα με τον πραγματικό αδελφό. Ο Saint-Exupery ήταν μετά από αυτό μισός, έτσι ώστε ο νεκρός αδελφός ήταν ένα μέρος της ουσίας του, της ικανότητας του για αντίδραση. Ο μικρός πρίγκηπας θα ήταν λοιπόν μια εξωτερική εικόνα για κάτι που συνέβη μέσα του-μια προβολή κάποιου πράγματος που μέσα στον ίδιο είναι νεκρό και αποκομμένο.
Ο Saint-Exupery ήταν 17, όταν το 1917 ο αδελφός του Francois, πέθανε στα 14 του. Ήταν λοιπόν ακόμα αγόρι, αλλά αρκετά μεγάλος για να συνειδητοποιήσει πλήρως την καταστροφή που σήμαινε ο θάνατος αυτού του παιδιού. Ο αδελφός πιθανόν δεν άντεξε την πίεση που προερχόταν από την δυσμενή οικογενειακή κατάσταση. Από την σκοπιά του Saint-Exupery ήταν εκείνος που δεν μπορούσε να αντέξει την ατμόσφαιρα, και έπρεπε να αφήσει την γη, γιατί δεν μπορούσε να μπει σ’ αυτόν τον κόσμο. Το ότι ο μικρός πρίγκηπας καθαρίζει το νεκρό ηφαίστειο, «γιατί ποτέ δεν ξέρεις», δείχνει μια ασθενή ελπίδα, πως θα ξαναγίνει ενεργό. Νομίζω πως αυτό υποστηρίζει την αντίληψη μας πως πρόκειται για μια θεμελιώδη ζωτική αδυναμία η καταστροφή στα βαθιά στρώματα της ψυχικής γης του Saint-Exupery, που στο τέλος της γραφής ήταν υπεύθυνη για το ότι δεν μπόρεσε να επιζήσει την midlife κρίση. Αυτή είναι μια τραγωδία συχνή για τον Puer aeternus.
Ο μικρός πρίγκηπας εγκαταλείπει τον αστεροειδή Β-612 και ταξιδεύει στο διάστημα πιασμένος από ένα πουλί σε ένα κοπάδι πουλιών. Δεν έρχεται κατευθείαν στη γη, αλλά επισκέπτεται και εξερευνά έξι άλλους αστεροειδείς. Αυτό το μέρος φαίνεται πως δεν είναι πολύ σημαντικό, γι’ αυτό θα αναφερθώ σύντομα σ’ αυτό. Στο πρώτο αστέρι ζει ένας βασιλιάς που δίνει ανόητες και πλήρως άσχετες εντολές, στον οποίο δεν υπακούει κανείς. Για να σώσει την αξιοπρέπεια του, μαθαίνει τι συμβαίνει όταν ο ήλιος δύει, και δίνει εντολή στον ήλιο, ακριβώς εκείνη την ώρα να δύσει (Και εγώ κάνω το ίδιο με τον σκύλο, που ποτέ δεν με υπακούει. Όταν θέλω να δείξω πόσο υπάκουος είναι, του λέω να κάνει κάτι που έτσι κι’ αλλιώς θα έκανε. Και τότε λέω «βλέπετε πόσο καλά με υπακούει!») Αυτός ο βασιλιάς είναι πολύ έξυπνος. Ο Saint-Exupery πιθανόν αστειεύεται με την αναποτελεσματικότητα τού συμπλέγματος της εξουσίας. Στον επόμενο πλανήτη ζει ένας άνδρας που θέλει συνεχώς θαυμασμό-είναι η κενοδοξία προσωποποιημένη. Στον τρίτο πλανήτη ζει ένας μεθύστακας, ο οποίος θέλει να πνίξει με το ποτό την ντροπή του που τού προκαλεί το γεγονός πως είναι ένας μεθύστακας. Στον τέταρτο πλανήτη ζει ένας έμπορας που δεν κάνει κάτι άλλο από το να μετρά τα αστρικά του νομίσματα: τα άστρα είναι γι’ αυτόν νομίσματα, και μετράει όλη την νύχτα. Ο πέμπτος είναι κατά την γνώμη μας ο πιο ενδιαφέρον. Είναι πολύ κοντός και πάνω του είναι ένας αναπτήρας για την λάμπα. Κάθε βράδυ πρέπει να ανάβει και κάθε πρωί να σβήνει την λάμπα του, όπως ήταν παλιά η συνήθεια στις πόλεις. Από κάποια ατυχή συγκυρία, ο πλανήτης αυτός μίκρυνε πολύ, και για τον λόγο αυτό γυρίζει πολύ πιο γρήγορα, ώστε ο άνδρας αυτός πρέπει κάθε λεπτό να ανάβει και να σβήνει την λάμπα του. Στον έκτο πλανήτη είναι ένας γεωγράφος που μιλά στον μικρό πρίγκηπα για την γη και του λέει πως θα έπρεπε να επισκεφθεί την γη. Αυτές οι έξι μορφές που ο μικρός πρίγκηπας συναντά κατά το ταξίδι του στο διάστημα, μπορεί να ονομαστούν μορφές της σκιάς, αλλά και εσωτερικές δυνατότητες του Saint-Exupery, με τις οποίες μπορεί να προσαρμοστεί στην πραγματικότητα. Με αυτό όμως θα ασχοληθούμε αργότερα.
Η ιδέα πως ο μικρός πρίγκηπας επισκέπτεται κάποιους πλανήτες πριν έρθει στη γη, είναι μια ενδιαφέρουσα παραλλαγή ενός αρχετύπου. Σε μερικά γνωστικά φιλοσοφικά συστήματα, που είχαν επηρεαστεί από τις πλατωνικές ιδέες, διδάσκονταν πως η ψυχή είναι μια σπίθα, που ζούσε στον ουρανό. Κατά την γέννηση κατεβαίνει δια μέσου όλων των πλανητικών σφαιρών, και κάθε μια τού παρέχει κάποια ιδιότητα. Τότε η ψυχή μπαίνει σε ένα ανθρώπινο σώμα, με το οποίο ζει την επίγεια ζωή της, με τις ατυχείς και ευτυχείς απαρχές που έλαβε κατά την κάθοδό της. Αυτή η αντίληψη συνδέεται με την αστρολογία: η σπίθα της ψυχής, όσο ήταν στον ουρανό ήταν μακρυά από αυτή την περιοχή, και μόνο κατά την διάρκεια τής καθόδου της στη γη έλαβε η ανθρώπινη ψυχή το ωροσκόπιο της: ένα χαρακτηριστικό της Αφροδίτης σε μια συγκεκριμένη συνάστρωση, ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Άρη σε μια συγκεκριμένη συνάστρωση κτλ. Ως αποτέλεσμα, κάθε άνθρωπος λαμβάνει ένα ιδιαίτερο ωροσκόπιο όταν φτάσει στη γη. Όταν επιστρέφει στον ουρανό, η ψυχή αυτού που πεθαίνει, δίνει πίσω στα άστρα τις ιδιότητές τους (που μερικές φορές παριστάνονται ως ενδύματα), και φτάνει γυμνή στην πύλη του ουρανού, για να επιστρέψει στο αιώνιο φως. Μετά τον θάνατο, η ψυχή πρέπει να ελευθερωθεί από τις αστρικές επιρροές. Μπορούμε να πούμε πως η σπίθα της ψυχής είναι σύμβολο του Ταυτού. Οι διάφορες πλανητικές ιδιότητες είναι κληρονομημένες ψυχικές και ενστικτώδεις απαρχές, με τις οποίες γεννιέται ο άνθρωπος. Από τον Άρη έχει λάβει πχ βίαια ένστικτα και από την Αφροδίτη σεξουαλικά ένστικτα, με όλες τους τις πτυχές και ψυχολογικές ποιότητες. Αργότερα θα παρουσιάσω υλικό, που δείχνει τις ίδιες αντιλήψεις στα όνειρα ενός Puer aeternus, ο οποίος πρέπει να κατέβει στη γη, και πρώτα πάει μέσα από τον αστρικό κόσμο. Αυτό απεικονίζει την σκέψη, πως ο Saint-Exupery δεν έχει ακόμα μπει στην απλή ύπαρξη της γήινης μοίρας, αλλά κρατιέται μακρυά από το σώμα του και την δική του εσωτερική γη. Με τον τρόπο αυτό δεν είναι στην πραγματικότητα ο εαυτός του. Από μια άποψη είναι σαν μην έχει πλήρως γεννηθεί.
Τον βασιλιά, τον κενόδοξο, τον μεθύστακα και τον έμπορο μπορούμε να τους δούμε παράλληλα και να τους ονομάσουμε ως τις διάφορες δυνατότητες του μελλοντικού ενήλικου άνδρα. Ο Saint-Exupery τους περιγράφει όλους με ένα αρκετά ειρωνικό τρόπο, με το να αστειεύεται για μια ακόμη φορά με την ενήλικη ζωή. Λέει πως ο ένας πιστεύει στα λεφτά, ο άλλος στην μη υπάρχουσα εξουσία, και άλλος αφιερώνεται σε δονκιχωτικές δραστηριότητες, με το να μένει πιστός σε αξίες που δεν ισχύουν πια. Για τον βασιλιά μπορούμε να πούμε πως παριστάνει κάτι το οποίο ο Saint-Exupery θα μπορούσε να είχε βιώσει. Το ίδιο ισχύει και για τον κενόδοξο, κάτι που ο Saint-Exupery ήταν-το επιβεβαιώνουν διάφοροι δημοσιογράφοι που τον συνάντησαν, και είπαν πως είχε κάτι από ένα Poseur - δεν ήταν ελεύθερος από την αυτοκαθρεπτίζουσα κενοδοξία. Επίσης μπορούσε να παρακινηθεί στο πιοτό. Τον έμπορα δεν μπορώ ακριβώς να τον φανταστώ μέσα του, αλλά ίσως και αυτός να ήταν μια δυνατότητα. Με εξαίρεση τον ανάπτη της λάμπας, οι άλλοι κάτοικοι των πλανητών παριστάνουν τις συνηθισμένες δυνατότητες τής λανθασμένης ενηλικίωσης, ή αντίστοιχα την προσπάθεια να βρεθεί ένα ψεύτικο στιλ ενός ενήλικου τρόπου ζωής.
Νομίζω πως ο ανάπτης της λάμπας είναι ο πιο ενδιαφέρον, γιατί ο Saint-Exupery θα ανέπτυσσε μια δονκιχωτική προσωπικότητα αν ακολουθούσε την οικογενειακή παράδοση. Ανάμεσα στους Γάλλους ευγενείς υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι. Ζουν από την παρελθούσα δόξα της Γαλλίας, έχουν μείνει στον 18ο αιώνα με τα ιδανικά του, honnete homme και kavalier, και έχουν ένα ισχυρό υπόβαθρο βασισμένο στον καθολικισμό. Όσον αφορά την σχέση τους με το παρόν είναι εκτός χρόνου. Ο ποιητής Lavarande, ένας σύγχρονος και συνάδελφος του Saint-Exupery, ταυτιζόταν προφανώς με αυτήν την στάση ζωής. Έγραφε μυθιστορήματα προς τιμήν «των παλιών καλών καιρών», του καιρού των καβαλιέρων και των ευγενών. Αλλά ο Saint-Exupery ήταν υπερβολικά ευαίσθητος και ευφυής, και με ένα τρόπο υπερβολικά μοντέρνος, για να αποδεχθεί μια τέτοια οπισθοδρομική μορφή ζωής: όπως λέει για τον ανάπτη, ο βηματισμός της ζωής επιταχύνθηκε τόσο, ώστε δεν επιτρέπει πια το ιδανικό του κτηματία ή του ευγενούς αξιωματικού. Τέτοιοι ρόλοι έγιναν γελοίοι και φανταστικοί. Αυτό δείχνει σε πόσο δύσκολη θέση βρίσκεται ο ποιητής, γιατί δεν μπορεί να βρει μια δεδομένη μορφή ζωής που θα του ταίριαζε, και ένα συλλογικό σχήμα που θα του πρόσφερε πληρότητα.
Μόνο ο γεωγράφος είναι μια θετική μορφή. Ο Saint-Exupery αγαπούσε πολύ την γεωγραφία, την οποία ένας πιλότος παλιά έπρεπε να κατέχει. Ο γεωγράφος μπορεί να ερμηνευθεί ως η ψυχολογική μορφή προσανατολισμού-ως η ικανότητα να μπορεί κανείς να βρει τον δρόμο στην γη και να τον απεικονίσει. Εξουσία, λεφτά, δημόσιος έπαινος και μεθύσι συμβολίζουν τέσσερα πράγματα τα οποία δεν μπορεί να τα κάνει θεό του, και στα οποία δεν μπορεί να προσευχηθεί. Μένει ο ανάπτης για τον οποίο λέει: «Είναι ο μόνος τον οποίο θα έκανα φίλο. Αλλά ο πλανήτης του είναι πράγματι πολύ μικρός. Δεν υπάρχει τόπος για δυο...» Για ένα λεπτό ήταν πειρασμός γι’ αυτόν, αλλά μετά το απέρριψε. Τότε έρχεται η σχετικά θετική μορφή του γεωγράφου. Η διήγηση συνεχίζεται:
Ο έβδομος πλανήτης λοιπόν ήταν η γη.
Η γη δεν είναι ένας οποιοσδήποτε πλανήτης! Εκεί υπάρχουν 111 βασιλιάδες, αν δεν ξεχάσει κανείς τους νέγρους βασιλιάδες, εφτά χιλιάδες γεωγράφοι, 900 χιλιάδες έμποροι, επτάμισι χιλιάδες μέθυσοι, 311 εκατομμύρια κενόδοξοι, εν συντομία, περίπου δυο δισεκατομμύρια ενήλικες.
Εκθέτει ξεκάθαρα τι σκέφτεται ο μικρός πρίγκηπας για τους ενήλικες πάνω στη γη, στην οποία έρχεται. Το πρώτο που συναντά εκεί είναι ένα φίδι.
Ενώ ήταν στη γη, ο μικρός πρίγκηπας παραξενεύτηκε που δεν είδε κανένα. Φοβήθηκε μήπως χάθηκε πάνω στον πλανήτη καθώς είδε ένα δακτύλιο στο χρώμα του φεγγαριού να κινείται στην άμμο.
Καλή νύχτα, είπε ο μικρός πρίγκηπας. Καλή νύχτα, είπε το φίδι.
«Σε ποιον πλανήτη έπεσα;», ρωτά ο μικρός πρίγκηπας.
“Στην γη, είσαι στην Αφρική”, απάντησε το φίδι.
“Αχ...δηλαδή δεν είναι κανείς πάνω στη γη;”
“Εδώ είναι έρημος. Στην έρημο δεν είναι κανείς. Η γη είναι μεγάλη”, είπε το φίδι.
Ο μικρός πρίγκηπας κάθισε σε μια πέτρα και σήκωσε τα μάτια στον ουρανό.
“Διερωτώμαι” είπε, “αν τα αστέρια λάμπουν, ώστε ο καθένας κάποια μέρα να βρει το δικό του. Κοίτα τον πλανήτη μου. Περνά από πάνω μας...αλλά πόσο μακριά είναι!”
“Είναι όμορφος” είπε το φίδι. “Τι θες να κάνεις εδώ;”
“Έχω δυσκολίες με το λουλούδι μου”, είπε ο μικρός πρίγκηπας. “Αχ”, είπε το φίδι.
Και σιώπησαν.
“Που είναι οι άνθρωποι;”, συνέχισε επιτέλους ο μικρός πρίγκηπας, “εδώ στην έρημο είναι μοναχικά...”
“Και με τους ανθρώπους είναι κανείς μόνος”, είπε το φίδι.
Ο μικρός πρίγκηπας το κοίταξε για ώρα: “είσαι περίεργο ζώο”είπε στο τέλος, “λεπτό σαν δάχτυλο...”
“Αλλά είμαι πιο ισχυρό από το δάχτυλο του βασιλιά”, είπε το φίδι.
Ο μικρός πρίγκηπας έπρεπε να γελάσει: “Δεν είσαι και πολύ ισχυρό...δεν έχεις καν πόδια...δεν μπορείς καν να ταξιδέψεις....”
“Μπορώ να σε πάρω πιο μακριά απ' ότι ένα πλοίο”, είπε το φίδι. Κυλίστηκε και αγκάλιασε τον αστράγαλο του μικρού πρίγκηπα σαν χρυσό βραχιόλι.
“Όποιον αγγίζω τον δίνω πίσω στη γη από την οποία προήλθε”, είπε. “Αλλά εσύ είσαι καθαρός, έρχεσαι από ένα αστέρι...”
ο μικρός πρίγκηπας δεν απάντησε.
“Σε λυπάμαι σε αυτή την γη από γρανίτη, εσένα που είσαι τόσο αδύναμος. Μια μέρα μπορώ να σε βοηθήσω, όταν θα πεθυμήσεις πολύ τον πλανήτη σου. Εγώ μπορώ..”
“Ωχ, σε καταλαβαίνω πολύ καλά”, είπε ο μικρός πρίγκηπας, “αλλά γιατί μιλάς πάντα με αινίγματα;”
“Τα λύνω όλα”, είπε το φίδι.
Και σιώπησαν.
(Συνεχίζεται)
Aμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου