Συνέχεια από: Σάββατο, 11 Απριλίου 2015
Αιώνιος έφηβος και δημιουργικός - Genius Ewiger Jüngling und kreativer Genius
Μέρος πρώτο: “Ο μικρός πρίγκηπας”(Saint-Exupery)
2. Η συνάντηση στην έρημο 7
Κατ' αρχάς θέλουμε να ερμηνεύσουμε το χρυσοκίτρινο φίδι. Προσφέρει στον μικρό πρίγκηπα βοήθεια, και μάλιστα η βοήθεια συνίσταται στο να αυτοκτονήσει: ο πειρασμός του να πεθάνει. Το φίδι είπε πως μπορεί να πάει τους ανθρώπους στον τόπο από τον οποίο προήλθαν. Με αυτό εννοεί πως η γη είναι πολύ σκληρή για τον μικρό πρίγκηπα, ότι δε θα μπορέσει να την αντέξει, αλλά αυτό μπορεί να τον βοηθήσει, με το να τον πάρει πίσω. Το φίδι λέει επίσης ότι λύνει όλα τα αινίγματα, γιατί ο θάνατος λύνει όλα τα προβλήματα. Είναι ο πειρασμός του θανάτου, η προσφορά μιας διεξόδου από την ζωή, ως η έσχατη λύση ενός άλυτου προβλήματος: το φίδι θα τον σκότωνε με το δηλητήριον του, κάτι που στο τέλος του βιβλίου και συμβαίνει. Πριν δούμε την εξειδικευμένη ιδιότητα που έχει το φίδι εδώ-δηλαδή ως πειρασμός ή βοήθεια προς θάνατον-πρέπει να δούμε τι ενσαρκώνει γενικά.
Όπως όλα τα ζώα, και το φίδι παριστάνει ένα μέρος της ενστικτώδους ψυχής, αλλά είναι ένα ένστικτο πολύ απομακρυσμένο από το ασυνείδητο. Ο Γιουνγκ λέει για το φίδι: “Τα κατώτερα σπονδυλωτά είναι από πολύ παλιά αγαπημένα σύμβολα του συλλογικού ψυχικού θεμελίου, η ανατομική εντόπιση του οποίου συμπίπτει με τα κέντρα που βρίσκονται κάτω από τον φλοιό, την παρεγκεφαλίδα και τον νωτιαίο μυελό. Αυτά τα όργανα σχηματίζουν το φίδι. Για τον λόγο αυτό, τα όνειρα που περιέχουν το φίδι, λαμβάνουν χώρα κατά κανόνα, όταν υπάρχουν παρεκτροπές τής συνείδησης από το ενστικτώδες θεμέλιο.”32
Όταν εμφανίζεται το φίδι σε ένα όνειρο, είναι σημάδι, πως η συνείδηση έχει απομακρυνθεί πολύ από το ένστικτο. Το όνειρο δείχνει πως η συνειδητή στάση δεν είναι φυσική και η προσωπικότητα είναι τεχνητά διηρημένη, γιατί κατά κάποιο τρόπο είναι υπερβολικά προσαρμοσμένη και θαυμάζει υπερβολικά τον έξω κόσμο, ταυτόχρονα όμως τείνει να αποτύχει στις αποφασιστικές στιγμές. Στις περιπτώσεις αυτές, συνεχίζει ο Γιουνγκ, βρίσκουμε πως υπάρχει πάντα ένα είδος μυστικής έλξης προς το εσωτερικό μισό το οποίο λείπει, και αυτό το οποίο θα μπορούσε να κάνει κάποιον ολόκληρο, το φοβάται και το αγαπά ταυτόχρονα. Για τον λόγο αυτό, και το φίδι εμφανίζεται στην μυθολογία με διπλή φύση. Είναι εχθρός του φωτός και ταυτόχρονα ένας σωτήρας με μορφή ζώου-σύμβολο του Λόγου και του Χριστού. Όταν εμφανίζεται με αυτήν την μορφή, μας δίνει την δυνατότητα να γίνουμε συνειδητοί και ολόκληροι. Στην θέση της διανοητικής κατανόησης υπόσχεται γνώση, που γεννιέται από την άμεση εσωτερική εμπειρία: κατανόηση του βάθους μυστική σοφία-γνώση.
Μπορούμε να δούμε, πως στην ιστορία μας το φίδι έχει τον ίδιο διπλό ρόλο. Προσφέρει στον μικρό πρίγκηπα να τον σκοτώσει, να τον ελευθερώσει από το βάρος της γης, αλλά η προσφορά μπορεί να κατανοηθεί με διπλό τρόπο: ως αυτοκτονία ή ως ευτυχία-τύχη να φύγει κανείς από την ζωή. Είναι αυτή η τελευταία φιλοσοφική στάση, που λέει πως ο θάνατος δεν είναι καταστροφή και δυστυχία-ατυχία, αλλά σημαίνει τουλάχιστο μια φυγή από μια αφόρητη κατάσταση, που ως κάτι εντελώς ασήμαντο μας εμποδίζει την εσωτερική μας ύπαρξη.
Στην αρχαία μυθολογία, το φίδι εμφανίζεται πολύ συχνά συνδεδεμένο με το μοτίβο του παιδιού. Ο μυθικός θεός των Αθηναίων πχ ήταν ο βασιλιάς Ερεχθεύς, υιός της Αθηνάς, τον οποίο ως μικρό παιδί είχαν κρύψει σε ένα καλάθι, στο οποίο δεν επιτρεπόταν να δει κανείς, γιατί θα έβλεπε ένα παιδί που περιβάλλεται από φίδια. Δεν είναι εντελώς σίγουρο τι σημαίνει αυτό, αλλά στην νότια Γαλλία βρέθηκαν coffrets mystiques(πιθανόν προέρχονται από τον μεσαίωνα, όχι αρχαιότερα), όπου γυμνά παιδιά παίζουν με φίδια. Το παιδί-θεός και το φίδι-θεός συνδυάζονται συχνά με αυτόν τον τρόπο.
Όπως το φίδι, είναι και το παιδί-θεός αρχέτυπο αυτού που δηλητηριάζει. Ο αρχαίος Cupido(Έρως) έχει ένα δηλητηριασμένο βέλος, με το οποίο-όπως λένε οι ποιητές-μπορεί να υποτάξει και τον μεγάλο θεό Δία, γιατί όταν ο Έρως ρίξει ένα βέλος στον Δία, αυτός πρέπει απελπισμένα να κυνηγήσει μια γήινη γυναίκα, ακόμα και αν δεν το θέλει. Πολλά ερωτικά ποιήματα της ύστερης αρχαιότητας, τα λεγόμενα Ανακρεοντικά, αστειεύονται με αυτό το μικρό αγόρι, που με τα δηλητηριασμένα βέλη του μπορεί να υποτάξει ολόκληρο τον κόσμο στην θέληση του. Όταν ο Έρως σάς ρίξει ένα βέλος, σημαίνει πως ακούσια ερωτεύεστε, και ως ένα βαθμό εξαρτάται από την δική σας αντίδραση αν σας αρέσει ή όχι. Αν σας αρέσει, τότε είστε ευτυχισμένοι και λέτε πως έχετε ερωτευθεί. Αν δεν σας αρέσει θα πείτε πως δηλητηριαστήκατε: είστε αναγκασμένοι να κάνετε κάτι που δεν θέλετε. Είστε σε μια κατάσταση πιεσμένοι, την οποία το εγώ αισθάνεται ως υποταγή ή δηλητηρίαση.
Υφίσταται επομένως μια μυστική σύνδεση μεταξύ του φιδιού και του αιώνιου παιδιού. Το φίδι είναι η σκιά του μικρού του πρίγκηπα, η σκοτεινή του πλευρά. Όταν λοιπόν του προσφέρει το φίδι να τον δηλητηριάσει, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει μια ένταξη της σκιάς. Δυστυχώς αυτό λαμβάνει χώρα στον εαυτό και όχι στο εγώ του Saint-Exupery, και αυτό σημαίνει πως όλο αυτό συμβαίνει στο ασυνείδητο, και ο ψυχολογικός πυρήνας απομακρύνεται από την πραγματικότητα. Πράγματι, ο Saint-Exupery θα έπρεπε να είχε δηλητηριαστεί από την σκιά, κάτι που θα τον αποσύνδεε από τον μικρό πρίγκηπα. Όταν πέθανε ο αδελφός του, πιθανόν να του είπανε, πως ο Francois είναι τώρα ένας άγγελος, και πολύ ευτυχισμένος για το γεγονός πως δεν έπρεπε να ζει πια στη γη. Ο Saint-Exupery το πίστευε αυτό ίσως πιο πολύ απ' ότι άλλοι. Είχε συνειδητοποιήσει πως ο θάνατος είναι εν μέρει μόνο δυστυχία, πράγμα που ίσως προκάλεσε σ' αυτόν μια χαλαρή και φιλοσοφική στάση απέναντι στην ζωή.
Ο Puer aeternus κατέχει συχνά αυτή την ώριμη, χαλαρή στάση προς την ζωή, που είναι κανονική για τους γέρους, αλλά αυτός την προσέλαβε πρόωρα: η εντύπωση πως η ζωή δεν είναι το παν, πως η άλλη πλευρά έχει την αξία της, και πως η ζωή είναι μόνο το ένα, σχετικό μισό, της όλης ύπαρξης. Ο πειρασμός του θανάτου εμποδίζει εδώ τον μικρό πρίγκηπα να έρθει εξολοκλήρου στη γη. Πριν ακόμα την αγγίξει, είναι ήδη το φίδι εκεί και λέει: “αν δεν σου αρέσει(η γη), ξέρω μια διέξοδο”. Πριν ακόμα έρθει στη γη έχει ήδη την προσφορά να πεθάνει. Έχω συναντήσει πολλούς ανθρώπους με την ίδια δύσκολη κατάσταση, που κάνουν το ίδιο: ζουν “κάτω από τη συνθήκη...”, -κρυφά όμως φλερτάρουν με τον λογισμό της αυτοκτονίας. Σε κάθε τους βήμα στη ζωή τους, σκέφτονται να δοκιμάσουν το ένα ή το άλλο, και αν δεν πετυχαίνει, να αυτοκτονήσουν. Ο Puer aeternus έχει το περίστροφο του στη τσέπη, και παίζει συνεχώς με τον λογισμό, να φύγει από την ζωή αν τα πράγματα γίνουν πολύ δύσκολα. Το μειονέκτημα είναι πως δεν είναι ποτέ εξολοκλήρου υπεύθυνος για την κατάσταση. Πάντα κρατά μια πισινή (στο πνευματικό επίπεδο): “θα ριχτώ σε αυτή την υπόθεση, αλλά διατηρώ το δικαίωμα μου ως άνθρωπος να αυτοκτονήσω, αν δεν αντέχω άλλο. Δε θα ζήσω την εμπειρία μέχρι το πικρό της τέλος, εάν γίνει αβάσταχτη.” Όταν κάποιος αποκόβει την ολότητα μιας εμπειρίας, τεμαχίζεται ο ίδιος και παραμένει σχισμένος. Μια μεταμόρφωση λαμβάνει χώρα μόνο όταν δοθεί κανείς ολοκληρωτικά σε μια κατάσταση.
(Συνεχίζεται)
Αμέθυστος
Αιώνιος έφηβος και δημιουργικός - Genius Ewiger Jüngling und kreativer Genius
Μέρος πρώτο: “Ο μικρός πρίγκηπας”(Saint-Exupery)
2. Η συνάντηση στην έρημο 7
Όπως όλα τα ζώα, και το φίδι παριστάνει ένα μέρος της ενστικτώδους ψυχής, αλλά είναι ένα ένστικτο πολύ απομακρυσμένο από το ασυνείδητο. Ο Γιουνγκ λέει για το φίδι: “Τα κατώτερα σπονδυλωτά είναι από πολύ παλιά αγαπημένα σύμβολα του συλλογικού ψυχικού θεμελίου, η ανατομική εντόπιση του οποίου συμπίπτει με τα κέντρα που βρίσκονται κάτω από τον φλοιό, την παρεγκεφαλίδα και τον νωτιαίο μυελό. Αυτά τα όργανα σχηματίζουν το φίδι. Για τον λόγο αυτό, τα όνειρα που περιέχουν το φίδι, λαμβάνουν χώρα κατά κανόνα, όταν υπάρχουν παρεκτροπές τής συνείδησης από το ενστικτώδες θεμέλιο.”32
Όταν εμφανίζεται το φίδι σε ένα όνειρο, είναι σημάδι, πως η συνείδηση έχει απομακρυνθεί πολύ από το ένστικτο. Το όνειρο δείχνει πως η συνειδητή στάση δεν είναι φυσική και η προσωπικότητα είναι τεχνητά διηρημένη, γιατί κατά κάποιο τρόπο είναι υπερβολικά προσαρμοσμένη και θαυμάζει υπερβολικά τον έξω κόσμο, ταυτόχρονα όμως τείνει να αποτύχει στις αποφασιστικές στιγμές. Στις περιπτώσεις αυτές, συνεχίζει ο Γιουνγκ, βρίσκουμε πως υπάρχει πάντα ένα είδος μυστικής έλξης προς το εσωτερικό μισό το οποίο λείπει, και αυτό το οποίο θα μπορούσε να κάνει κάποιον ολόκληρο, το φοβάται και το αγαπά ταυτόχρονα. Για τον λόγο αυτό, και το φίδι εμφανίζεται στην μυθολογία με διπλή φύση. Είναι εχθρός του φωτός και ταυτόχρονα ένας σωτήρας με μορφή ζώου-σύμβολο του Λόγου και του Χριστού. Όταν εμφανίζεται με αυτήν την μορφή, μας δίνει την δυνατότητα να γίνουμε συνειδητοί και ολόκληροι. Στην θέση της διανοητικής κατανόησης υπόσχεται γνώση, που γεννιέται από την άμεση εσωτερική εμπειρία: κατανόηση του βάθους μυστική σοφία-γνώση.
Μπορούμε να δούμε, πως στην ιστορία μας το φίδι έχει τον ίδιο διπλό ρόλο. Προσφέρει στον μικρό πρίγκηπα να τον σκοτώσει, να τον ελευθερώσει από το βάρος της γης, αλλά η προσφορά μπορεί να κατανοηθεί με διπλό τρόπο: ως αυτοκτονία ή ως ευτυχία-τύχη να φύγει κανείς από την ζωή. Είναι αυτή η τελευταία φιλοσοφική στάση, που λέει πως ο θάνατος δεν είναι καταστροφή και δυστυχία-ατυχία, αλλά σημαίνει τουλάχιστο μια φυγή από μια αφόρητη κατάσταση, που ως κάτι εντελώς ασήμαντο μας εμποδίζει την εσωτερική μας ύπαρξη.
Στην αρχαία μυθολογία, το φίδι εμφανίζεται πολύ συχνά συνδεδεμένο με το μοτίβο του παιδιού. Ο μυθικός θεός των Αθηναίων πχ ήταν ο βασιλιάς Ερεχθεύς, υιός της Αθηνάς, τον οποίο ως μικρό παιδί είχαν κρύψει σε ένα καλάθι, στο οποίο δεν επιτρεπόταν να δει κανείς, γιατί θα έβλεπε ένα παιδί που περιβάλλεται από φίδια. Δεν είναι εντελώς σίγουρο τι σημαίνει αυτό, αλλά στην νότια Γαλλία βρέθηκαν coffrets mystiques(πιθανόν προέρχονται από τον μεσαίωνα, όχι αρχαιότερα), όπου γυμνά παιδιά παίζουν με φίδια. Το παιδί-θεός και το φίδι-θεός συνδυάζονται συχνά με αυτόν τον τρόπο.
Όπως το φίδι, είναι και το παιδί-θεός αρχέτυπο αυτού που δηλητηριάζει. Ο αρχαίος Cupido(Έρως) έχει ένα δηλητηριασμένο βέλος, με το οποίο-όπως λένε οι ποιητές-μπορεί να υποτάξει και τον μεγάλο θεό Δία, γιατί όταν ο Έρως ρίξει ένα βέλος στον Δία, αυτός πρέπει απελπισμένα να κυνηγήσει μια γήινη γυναίκα, ακόμα και αν δεν το θέλει. Πολλά ερωτικά ποιήματα της ύστερης αρχαιότητας, τα λεγόμενα Ανακρεοντικά, αστειεύονται με αυτό το μικρό αγόρι, που με τα δηλητηριασμένα βέλη του μπορεί να υποτάξει ολόκληρο τον κόσμο στην θέληση του. Όταν ο Έρως σάς ρίξει ένα βέλος, σημαίνει πως ακούσια ερωτεύεστε, και ως ένα βαθμό εξαρτάται από την δική σας αντίδραση αν σας αρέσει ή όχι. Αν σας αρέσει, τότε είστε ευτυχισμένοι και λέτε πως έχετε ερωτευθεί. Αν δεν σας αρέσει θα πείτε πως δηλητηριαστήκατε: είστε αναγκασμένοι να κάνετε κάτι που δεν θέλετε. Είστε σε μια κατάσταση πιεσμένοι, την οποία το εγώ αισθάνεται ως υποταγή ή δηλητηρίαση.
Υφίσταται επομένως μια μυστική σύνδεση μεταξύ του φιδιού και του αιώνιου παιδιού. Το φίδι είναι η σκιά του μικρού του πρίγκηπα, η σκοτεινή του πλευρά. Όταν λοιπόν του προσφέρει το φίδι να τον δηλητηριάσει, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει μια ένταξη της σκιάς. Δυστυχώς αυτό λαμβάνει χώρα στον εαυτό και όχι στο εγώ του Saint-Exupery, και αυτό σημαίνει πως όλο αυτό συμβαίνει στο ασυνείδητο, και ο ψυχολογικός πυρήνας απομακρύνεται από την πραγματικότητα. Πράγματι, ο Saint-Exupery θα έπρεπε να είχε δηλητηριαστεί από την σκιά, κάτι που θα τον αποσύνδεε από τον μικρό πρίγκηπα. Όταν πέθανε ο αδελφός του, πιθανόν να του είπανε, πως ο Francois είναι τώρα ένας άγγελος, και πολύ ευτυχισμένος για το γεγονός πως δεν έπρεπε να ζει πια στη γη. Ο Saint-Exupery το πίστευε αυτό ίσως πιο πολύ απ' ότι άλλοι. Είχε συνειδητοποιήσει πως ο θάνατος είναι εν μέρει μόνο δυστυχία, πράγμα που ίσως προκάλεσε σ' αυτόν μια χαλαρή και φιλοσοφική στάση απέναντι στην ζωή.
Ο Puer aeternus κατέχει συχνά αυτή την ώριμη, χαλαρή στάση προς την ζωή, που είναι κανονική για τους γέρους, αλλά αυτός την προσέλαβε πρόωρα: η εντύπωση πως η ζωή δεν είναι το παν, πως η άλλη πλευρά έχει την αξία της, και πως η ζωή είναι μόνο το ένα, σχετικό μισό, της όλης ύπαρξης. Ο πειρασμός του θανάτου εμποδίζει εδώ τον μικρό πρίγκηπα να έρθει εξολοκλήρου στη γη. Πριν ακόμα την αγγίξει, είναι ήδη το φίδι εκεί και λέει: “αν δεν σου αρέσει(η γη), ξέρω μια διέξοδο”. Πριν ακόμα έρθει στη γη έχει ήδη την προσφορά να πεθάνει. Έχω συναντήσει πολλούς ανθρώπους με την ίδια δύσκολη κατάσταση, που κάνουν το ίδιο: ζουν “κάτω από τη συνθήκη...”, -κρυφά όμως φλερτάρουν με τον λογισμό της αυτοκτονίας. Σε κάθε τους βήμα στη ζωή τους, σκέφτονται να δοκιμάσουν το ένα ή το άλλο, και αν δεν πετυχαίνει, να αυτοκτονήσουν. Ο Puer aeternus έχει το περίστροφο του στη τσέπη, και παίζει συνεχώς με τον λογισμό, να φύγει από την ζωή αν τα πράγματα γίνουν πολύ δύσκολα. Το μειονέκτημα είναι πως δεν είναι ποτέ εξολοκλήρου υπεύθυνος για την κατάσταση. Πάντα κρατά μια πισινή (στο πνευματικό επίπεδο): “θα ριχτώ σε αυτή την υπόθεση, αλλά διατηρώ το δικαίωμα μου ως άνθρωπος να αυτοκτονήσω, αν δεν αντέχω άλλο. Δε θα ζήσω την εμπειρία μέχρι το πικρό της τέλος, εάν γίνει αβάσταχτη.” Όταν κάποιος αποκόβει την ολότητα μιας εμπειρίας, τεμαχίζεται ο ίδιος και παραμένει σχισμένος. Μια μεταμόρφωση λαμβάνει χώρα μόνο όταν δοθεί κανείς ολοκληρωτικά σε μια κατάσταση.
(Συνεχίζεται)
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου