ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ (4)

Συνέχεια από :Τετάρτη, 1 Δεκεμβρίου 2010 
 Ira Progoff
1. ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Ο ΠΛΟΥΤΟΣ ΠΟΥ ΛΕΙΠΕΙ

Στα πλαίσια της αναγνώρισης αυτής της κατάστασης, ο δικαστής Carl Warren έκανε την σχετική του πρόταση, που ζητάει τη δημιουργία ενός νέου επαγγέλματος, για ανθρώπους που θα συμβούλευαν τους διευθυντές των επιχειρήσεων  σχετικά με το πως να χρησιμοποιούν τον πλούτο των εταιρειών τους, με τρόπο που να είναι και ηθικός και χρήσιμος για τον πολιτισμό.(Δες το έργο του Carl Warren: "Ο Νόμος πέρα από τον Νόμο", στο βιβλίο με τίτλο: "Κύρια ρεύματα στην σύγχρονη σκέψη", Ιανουάριος 1963, τόμος 19, Νο 3 σ.σ 55-60. Αυτό είναι το κείμενο της ομιλίας, στην οποία ο  δικαστής Warren έκανε την πρότασή του. Δόθηκε για πρώτη φορά στο δείπνο για την απονομή του βραβείου Louis Marshall του Εβραϊκού θεολογικού σεμιναρίου στην Αμερική, Νοέμβριος αρ.11, 1962). Κάνοντας την πρότασή του ο δικαστής Warren εξέφραζε την απογοήτευση ενός ευαίσθητου δικαστικού, που αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι αρκετό οι πολίτες να τηρούν το γράμμα του νόμου. Ένας πολιτισμός δεν ανθεί, εάν οι πολίτες του δεν αναλάβουν σπουδαίες δημιουργικές πράξεις,  που ο Pitirim Sorokin τις ονόμασε "αλτρουιστική συμπεριφορά", και που στόχος της είναι η εξύψωση της ανθρώπινης κοινότητας σαν συνόλου. Το πρόβλημα που πρέπει να εξετάσουμε, πάντως, και που τώρα πρέπει να βρούμε τον τρόπο να το λύσουμε, είναι το ότι και αν ακόμη διοικητές επιχειρήσεων, σωματείων, κυβερνήσεων και άλλων επιπέδων της κοινωνικής ζωής  μάθουν από τους συμβούλους τους τι θα μπορούσε να είναι ένας δημιουργικός δρόμος κοινωνικής συμπεριφοράς, θα χρειάζονταν ακόμη την προσωπική ικανότητα της φαντασίας για να αναγνωρίσουν τις δυσκολίες του και να τον βαδίσουν ως το τέλος. Σε αυτό ακριβώς το έργο, πιστεύω ότι η ψυχολογία του βάθους βρίσκεται σε μία μοναδική θέση να συνεισφέρει τα μέσα για μια λύση αυτού του προβλήματος στην εποχή μας.

          Μία πλευρά του προβλήματος αυτού, που είναι ένα από τα κύρια ψυχολογικά δεδομένα του πολιτισμού μας, αφορά την συναισθηματική ζωή ανθρώπων που αντιμετωπίζουν με επιτυχία τον συναγωνισμό και φθάνουν σε μία υψηλή θέση στον τομέα της εργασίας τους. Στην επιχειρηματική κοινότητα, για παράδειγμα, η χαρακτηριστική κατάσταση για έναν άνθρωπο με ικανότητες είναι να κατακτήσει μία υψηλή διοικητική θέση, αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις του επαγγέλματος με ενθουσιασμό και αποτελεσματικότητα, αλλά να έχει ξηράνει την προσωπική του ζωή στο μεταξύ. Ενώ συγκεντρώνει την προσοχή του στα ψυχρά αντικειμενικά δεδομένα της οικονομικής ζωής, ο χώρος της προσωπικότητας στον οποίο δεσπόζουν τα συναισθήματα και οι πεποιθήσεις φθείρεται και εξαντλείται. Το αποτέλεσμα είναι ότι ένας άνθρωπος αρχίζει να αισθάνεται, αόριστα στην αρχή, αλλά σύντομα με πολύ πιεστικό τρόπο, ότι οι επαγγελματικές δραστηριότητες που συνήθιζαν να τον συνεπαίρνουν έχουν για κάποιο λόγο γίνει ανούσιες. Δεν έχουν πια νόημα για αυτόν, και βρίσκει τον εαυτό του να επαναλαμβάνει την φράση του Εκκλησιαστή: "Ματαιότης ματαιοτήτων τα πάντα ματαιότης".   

         Αυτό δεν είναι απλώς ένα ζήτημα φιλοσοφικής προοπτικής, παρόλο που μπορεί να εκλογικευθεί και να διατυπωθεί με φιλοσοφικούς όρους. Είναι ζήτημα συναισθηματικής κενότητας, και τελικά ανίας και ψυχολογικών ενοχλήσεων. Εκφράζεται με σωματικά συμπτώματα, με την αναζήτηση πλαστών απολαύσεων, και, κυρίως με ένα αίσθημα πλήξης και κυνισμού, που υπάρχει στο βάθος όλων των προσωπικών σχέσεων. Αυτό το αίσθημα κάνει άδεια τη ζωή, και έχει γίνει ένα από τα σπουδαιότερα προβλήματα του σύγχρονου βιομηχανικού πολιτισμού. Με απλά λόγια, είναι η δυσκολία να βρεθεί ένας επαρκής αριθμός ατόμων, που θα είναι ικανά να λειτουργούν δημιουργικά σε θέσεις με αυξημένη υπευθυνότητα, από τη στιγμή που θα έχουν ξεπεράσει τον ανταγωνισμό και θα έχουν φθάσει εκεί.

           Στην προοπτική της ψυχοθεραπείας, βλέπει κανείς να εκδηλώνεται αυτή η αποτυχία με τρεις ιδιαίτερες μορφές: κατ' αρχήν, στους ανθρώπους που φθάνουν στις υψηλότερες διοικητικές θέσεις, και έπειτα ανακαλύπτουν ότι αυτό το γεγονός δεν έχει τη σημασία που νόμιζαν ότι τους είχε υποσχεθεί, δεύτερον, στον αριθμό των ατόμων που βρίσκονται σε υψηλές θέσεις , και που μετρούν τα χρόνια μέχρι να πάρουν τη σύνταξή τους, και τρίτον, στη συγκινησιακή σύγχιση, τις καταθλιπτικές καταστάσεις και τις ενοχλήσεις που δοκιμάζουν οι γυναίκες αυτών των επιτυχημένων ανδρών.

           Έχει ιδιαίτερη ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν προβάλει την ευτυχία τους έξω από την παρούσα κατάσταση στην οποία ζουν, σε έναν μελλοντικό χρόνο, όταν θα έχουν αποσυρθεί από την δουλειά τους. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν φθάσει να πιστεύουν, ή να ελπίζουν, ότι το σημαντικό κομμάτι της ζωής τους θα αρχίσει αφού θα έχουν ολοκληρώσει την ενεργό επαγγελματική τους σταδιοδρομία.

          Αυτό θυμίζει την μυθική αντίληψη ότι μία χρυσή εποχή θα έλθει πάλι στην γη σε κάποιον μακρινό μεσσιανικό χρόνο. Οι πιο ευφάνταστοι από αυτούς τους επιχειρηματίες αρχίζουν να σχεδιάζουν εκ των προτέρων ένα νέο τύπο εργασίας, στην οποία θα μπορούν να συμμετάσχουν όταν θα έλθει η μοιραία τους μέρα. Ελπίζουν με αυτόν τον τρόπο να αποφύγουν να πέσουν μέσα σε ένα κενό όταν έρθει ο καιρός να αποσυρθούν από την εργασία τους. Και στις δύο περιπτώσεις, είναι φανερό ότι το κύριο έργο της ζωής τους δεν έχει νόημα, και ακόμη λιγότερο αποτελεί έμπνευση για αυτούς, ενώ ακόμη το ζουν.

          Η τρίτη ένδειξη των συναισθηματικών προβλημάτων στα υψηλά επίπεδα του πολιτισμού μας είναι ο αριθμός των γυναικών των επιτυχημένων ανδρών που χρειάζονται ψυχολογική υποστήριξη, εξ'αιτίας της κενότητας που αισθάνονται στην ύπαρξή τους. Και από ψυχολογική και από πολιτιστική άποψη, αυτό είναι ένα πολύ σπουδαίο γεγονός. Στις Ηνωμένες Πολιτείες ειδικά, η γυναίκα που βρίσκεται ξαφνικά σε αυτή την κατάσταση είναι πολύ συχνά ένα ευαίσθητο άτομο με πανεπιστημιακή μόρφωση, που αντιδρά στο γεγονός ότι η ζωή, στην οποία συμμετείχε "αντιπροσωπευτικά" μέσω του συζύγου της δεν έχει νόημα. Δεν έχει νόημα για αυτήν επειδή δεν έχει ουσιαστική σημασία για την ζωή του άνδρα της, παρά την έξαψη και την ένταση των χρονοβόρων δραστηριοτήτων που συνεπάγεται

          Συνήθως, όταν μία από αυτές τις γυναίκες έρχεται για ψυχολογική βοήθεια προκειμένου να δώσει ένα στήριγμα στις συγκινήσεις της, αυτό που χρειάζεται στη πραγματικότητα είναι η πνευματική τροφή, ειδικότερα, αυτό που έχει ανάγκη είναι η ψυχολογική ανάπτυξη των ικανοτήτων της για πνευματική αφύπνιση. Και, ως επί το πλείστον, βρίσκεται ένα βήμα πιο μπροστά από τον άνδρα της, επειδή έχει αισθανθεί την πνευματική του ανάγκη και την έχει ερμηνεύσει σαν μία έλλειψη μέσα στην ίδια. Πολλές φορές μάλιστα συμβαίνει, πραγματικά, όταν αυτή κάνει ουσιαστικό βήμα προς την κατεύθυνση της νοηματικής πληρότητας στην προσωπική της ανάπτυξη, αυτό να αποκτά έναν πνευματικό ρόλο για τον σύζυγό της και να ανοίγει μία πόρτα για αυτόν.

           Αυτά τα τρία είδη καταστάσεων είναι όλα ενδείξεις μιας τρομερής απώλειας ανθρώπινων δυνάμεων. Είναι μία απώλεια που συμβαίνει επειδή οι αξίες της ζωής στον σύγχρονο βιομηχανικό πολιτισμό είναι πολύ στενές και δεν φέρνουν στην επιφάνεια τις ευρύτερες δυνατότητες της προσωπικότητας. Είναι ένα επιτακτικό πρόβλημα για τον πολιτισμό μας, αλλά δεν θα πρέπει να περιμένουμε η απάντηση σε αυτό να βρεθεί με καινούργια κοινωνικά προγράμματα, ή με νέα δόγματα και ιδεολογίες που θα προέρχονται από τον χώρο της θρησκείας ή της πολιτικής. Οπωσδήποτε η λύση δεν βρίσκεται σε μία επιστροφή στις παραδοσιακές αντιλήψεις, ακόμη και αν ήταν δυνατή μία τέτοια επιστροφή για τον σύγχρονο άνθρωπο. Απαιτείται μία ευρύτερη ατμόσφαιρα πίστης και εμπειρίας, και ειδικότερα μία πιο ελεύθερη ατμόσφαιρα, μέσα στην οποία οι πολλές διαστάσεις της πραγματικότητας θα μπορούν να γίνουν γνωστές με περισσότερη πληρότητα.

          Η πιο επείγουσα ανάγκη είναι όχι μόνο να διευρυνθεί η συνείδηση της πραγματικότητας, αλλά επίσης να διευρυνθεί η ικανότητα της βίωσης των βαθύτερων επιπέδων της με τους συμβολικούς όρους που απαιτούνται. Το έργο μας στις σελίδες που ακολουθούν είναι να ερευνήσουμε τις ψυχολογικές αντιλήψεις και τις ψυχολογικές μεθόδους που θα κάνουν δυνατή την δημιουργία μιας τέτοιας ατμόσφαιρας στον σύγχρονο πολιτισμό, και να αυξήσουμε την ευαισθησία των ατόμων απέναντι στο βάθος και την πηγή της δημιουργικότητας.

Aμέθυστος