Ο ΓΝΩΣΤΙΚΙΣΜΟΣ (10)

Συνέχεια από: Παρασκευή 17 Μαίου 2019

Ο ΓΝΩΣΤΙΚΙΣΜΟΣ 

Τού Hans Jonas.

          

Η παρατήρηση αυτού πού υπάρχει, τής φύσεως όπως είναι καθαυτή, τού Είναι, ονομαζόταν από τούς αρχαίους με το όνομα τού διαλογισμού, θεωρία. Αλλά η διαφορά τώρα βρίσκεται στο γεγονός ότι εάν ο διαλογισμός έχει σαν αντικείμενο μόνο την έκ-σταση,αλλά χωρίς τό ενδιαφέρον μιάς έρευνας, χάνει την αριστοκρατική συνθήκη που είχε μία φορά-όπως επίσης την ησυχία στο παρόν, στο οποίο συγκρατεί τον παρατηρητή, μέσω της παρουσίας τών αντικειμένων της. Η θεωρία είχε εκείνη την αξιοπρέπεια λόγω τών Πλατωνικών υπαινιγμών -διότι κατείχε τα αιώνια αντικείμενα κάτω από την μορφή πραγμάτων, μία υπερβατικότητα τού αναλλοίωτου Είναι, το οποίο άστραφτε στην διαφάνεια τού Γίγνεσθαι. Το αναλλοίωτο Είναι, είναι αιώνιο παρόν, στο οποίο μπορεί να υπάρξει παρατήρηση (διαλογισμός) και την διάρκεια των σύντομων περιόδων τού χρονικού παρόντος.

          Γι’ αυτό, η αιωνιότης και όχι ο χρόνος, εξασφαλίζει ένα παρόν και τού προσδίδει μία δική του κατάσταση στην ροή του χρόνου. Και είναι η έλλειψη αιωνιότητος η οποία εξηγεί την έλλειψη ενός αυθεντικού παρόντος! Αυτή η απώλεια τής αιωνιότητος είναι η εξαφάνιση του κόσμου τών ιδεών και τών ιδανικών, στην οποία ο Χάιντεγκερ έβλεπε την αληθινή σημασία τής φράσεως τού Νίτσε «ο Θεός πέθανε»: με άλλα λόγια την απόλυτη νίκη τού νομιναλισμού (ονοματολογίας) επί τού ρεαλισμού! Γι’ αυτό η ίδια αιτία η οποία είναι στη ρίζα τού μηδενισμού είναι επίσης και στην ρίζα τής χρονικότητος τού σχήματος τής υπάρξεως τού Χάιντεγκερ, στο οποίο το παρόν δεν είναι άλλο από την στιγμή τής κρίσης ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον. Εάν οι αξίες, δεν υπολογισθούν στο όραμα τού αγαθού (όπως το Αγαθό και το Κάλλος τού Πλάτωνος), αλλά τοποθετηθούν στην θέληση σαν σχέδια και σκοποί, τότε η ύπαρξη παραδίδεται σε ένα συνεχές μέλλον, το οποίο έχει σαν τέλος τον θάνατο και μία λύση τής βουλήσεως νά είναι καθαρά τυπική, χωρίς έναν νόμο για εκείνη την λύση, γίνεται ένα σχέδιο από το μηδέν στο μηδέν. Σύμφωνα με τα λόγια του Νίτσε: «Όποιος έχασε αυτό που εσύ έχασες δεν μπορεί να σταθεί σε κανέναν τόπο».

          Ακόμη μία φορά λοιπόν η έρευνά μας μάς οδηγεί στον δυαλισμό ανάμεσα στον άνθρωπο και την φύση σαν μεταφυσικό θεμέλιο τής μηδενιστικής καταστάσεως. Δεν πρέπει να ξεχάσουμε μία πολύ σημαντική διαφορά ανάμεσα στον γνωστικό δυαλισμό και τον υπαρξιακό: ο γνωστικός άνθρωπος είναι ριγμένος σε μία ανταγωνιστική φύση, ανίερη και γι’ αυτό αντί ανθρώπινη, ο μοντέρνος άνθρωπος σε μία αδιάφορη φύση! Μόνον η δεύτερη περίπτωση αντιπροσωπεύει το απόλυτο κενό, την άβυσσο χωρίς πάτο. Στην γνωστική σύλληψη το εχθρικό, το δαιμονικό, είναι ακόμη ανθρωπόμορφο, οικείο ακόμη και στην αποξένωσή του και η ίδια η αντίθεση δίνει μία κατεύθυνση στην ύπαρξη. Μία αρνητική κατεύθυνση οπωσδήποτε, αλλά μία κατεύθυνση η οποία έχει πίσω της τήν επικύρωση τής αρνητικής υπέρβασης στην οποία αντιστοιχεί ποιοτικά η θετικότης τού κόσμου. Στην αδιάφορη φύση τής μοντέρνας επιστήμης δεν προσφέρεται ούτε αυτή η ανταγωνιστική ποιότης και από εκείνη την φύση δεν μπορούμε να περιμένουμε καμία κατεύθυνση.

          Αυτό καθιστά τον σύγχρονο μηδενισμό απείρως πιο ριζικό και απελπισμένο από όσο υπήρξε ποτέ ο γνωστικός μηδενισμός με όλον του τον τρομακτικό πανικό τού κόσμου και την αηδία του για τους νόμους του! Ότι στην φύση δεν υπάρχει το ενδιαφέρον για τον έναν τρόπο ή για τον άλλον, είναι η αληθινή άβυσσος! Ότι μόνον τον άνθρωπο ενδιαφέρει, τοποθετημένον στην περατότητά του απέναντι σε τίποτε λιγότερο από τον θάνατο, μόνο του με την τυχαιότητά του και την αντικειμενική αδιαφορία για τις προθέσεις του και τα σχέδια του, είναι μία κατάσταση στ’ αλήθεια χωρίς κανένα προηγούμενο.

          Αλλά αυτή η ίδια η διαφορά, η οποία αποκαλύπτει το μεγαλύτερο βάθος τού μοντέρνου μηδενισμού, δείχνει και την ασυνέπειά του! Ο γνωστικός δυαλισμός, παρότι φανταστικός, ήταν τουλάχιστον συνεπής! Η ιδέα μιας δαιμονικής φύσεως εναντίον τής οποίας το πρόσωπο πρέπει να παλέψει, έχει ένα νόημα. Αλλά ποιο νόημα μπορεί να έχει μία αδιάφορη φύση η οποία παρ ‘όλα αυτά περιέχει στον εαυτό της αυτό για το οποίο η ύπαρξη της σημαίνει κάτι; Η φράση «είμαστε ριγμένοι σε μία αδιάφορη φύση» είναι ένα κατάλοιπο της δυαλιστικής μεταφυσικής, το οποίο δεν μπορεί, δεν έχει δικαίωμα να χρησιμοποιήσει μία μη-μεταφυσική οπτική γωνία! Τί πράγμα σημαίνει να είμαστε ριγμένοι χωρίς αυτόν που μας ρίχνει και χωρίς ένα επέκεινα από το οποίο ξεκίνησε; Θα έπρεπε μάλλον να πει ο υπαρξιστής ότι η ζωή-συνείδηση, «μέριμνα», αυτογνωσία- πετάχτηκε στον αέρα από την φύση! Εάν έγινε τυφλά, τότε το βλέπειν είναι ένα προϊόν τής τυφλότητος, η μέριμνα είναι προϊόν τής αδιαφορίας, η τελεολογική φύση γεννάται με έναν μη- τελεολογικό τρόπο!

          Ένα παρόμοιο παράδοξο δεν γεννά αμφιβολίες γύρω από την ίδια την έννοια τής αδιάφορης φύσης, εκείνη την αφαίρεση τής φυσικής επιστήμης; Ο ανθρωπομορφισμός εδιώχθη τόσο ριζικά από την έννοια τής φύσης ώστε ακόμη και ο άνθρωπος δεν μπορεί πλέον να εννοηθεί με ανθρωπομορφικό τρόπο, εάν είναι μόνον ένα ατύχημα εκείνης τής φύσης. Καθότι προϊόν αυτού που είναι αδιάφορο, ακόμη και το Είναι του πρέπει να είναι αδιάφορο. Τότε λοιπόν η τοποθέτησή του απέναντι στον θάνατο θα δικαιολογούσε την αντίδραση: «Ας φάμε και ας πιούμε γιατί αύριο πεθαίνουμε». Δεν υπάρχει λόγος να ανησυχούμε γι’ αυτό που δεν διαθέτει πίσω από αυτό καμία επικύρωση σύμφωνα με μία δημιουργική πρόθεση! Αλλά εάν η πιο βαθιά διαίσθηση του Χάιντεγκερ είναι σωστή, ότι δηλαδή απέναντι στην περατότητά μας αντιλαμβανόμαστε ότι μας ενδιαφέρει όχι μόνον εάν υπάρχουμε αλλά και πώς υπάρχουμε-τότε το απλό γεγονός ότι υφίσταται μία τέτοια υπέρτατη μέριμνα, όπου κι ‘αν θέλουμε μέσα στον κόσμο, πρέπει και να δικαιώσει την ολότητα που περικλείει εκείνο το γεγονός, τόσο περισσότερο εάν μόνον αυτή ήταν η αιτία παραγωγής εκείνου του γεγονότος, με την φυσική ανάδυση τού υποκειμένου μέσα σ ’αυτό!

          Η ρωγμή ανάμεσα στον άνθρωπο και την πραγματικότητα είναι στην ρίζα τού μηδενισμού χωρίς μεταφυσική, καθιστά το γεγονός επίσης πραγματικό, και δεν γίνεται πλέον αποδεκτή η προσομοιάζουσα εναλλαγή : το βλέμμα σταθερό σε μία απομονωμένη ατομικότητα, στην οποία είναι καταδικασμένος ο άνθρωπος, μπορεί να επιθυμήσει την ανταλλαγή με έναν μονιστικό νατουραλισμό, ο οποίος μαζί με το ρήγμα χάνει και την ιδέα του ανθρώπου σαν ανθρώπου! Η μοντέρνα νόηση κάνει την βόλτα της ανάμεσα στην Σκύλλα και την Χάρυβδη. Εάν ανοίξει μία Τρίτη λύση στην οποία η δυαλιστική ρωγμή μπορεί να υπερβαθεί και παρ’ όλα αυτά μπορεί να διατηρηθεί εκείνο το απαραίτητο τής δυαλιστικής διαισθήσεως η οποία επιτρέπει την σωτηρία της ανθρωπινότητος του ανθρώπου-αυτή οφείλει να την ανακαλύψει η φιλοσοφία!

                             ΤΕΛΟΣ!

Αμέθυστος.