Συνέχεια από: Δευτέρα 6 Μαρτίου 2017
Προλεγόμενα σε μία φιλοσοφική Χριστολογία!
του Xavier Tilliette!
Ο ΥΜΝΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣ ΦΙΛΙΠΠΗΣΙΟΥΣ.
Κεφάλαιο δεύτερο!
Πηγάζων απο ένα άσμα της πρώτης Εκκλησίας, όπως ο Πρόλογος τού Ιωάννη, η υπέροχη παραίνεση τής πρός Φιλ. 2, 6-11 ξεδιπλώνει μία διπλή κίνηση καθόδου και ανόδου, ταπεινώσεως και υπερυψώσεως, με πολύ δυνατό ρυθμό, έχοντας σαν μέτρο των στίχων παρονομασίες και ομοφωνίες οι οποίες μαρτυρούν την καταγωγή του σαν ύμνου! Είναι ένα χωρίο μεγάλης σοβαρότητος, ασυνήθιστης μέσα στο πλαίσιο τής προσωπικής γραφής της επιστολής. Θεμελιώνει την Θεολογία τού Σταυρού και την ριζώνει σε μία τριαδική πράξη και ενέργεια! Καθόλου περίεργο που αυτο το χωρίο εντυπωσίασε και κέρδισε την πίστη και την λατρεία πρίν το αναλάβουν οι εξηγητές! Αγωνιζόμενοι μεταξύ τους αυτοί τον ανέλυσαν και τον ξεφλούδισαν, ετοιμάζοντας το έδαφος στους Θεολόγους για τους οποίους ο ύμνος του Παύλου είναι ο κλασσικός τόπος της Θεωρίας τής Κενώσεως, η οποία, εξάλλου, βρίσκει την δική της ονομασία! (εκένωσεν).
Η εργασία τής συνεχούς ανανέωσης τής εξηγητικής δέν υπήρξε άχρηστη παρά τις επαναλήψεις και τις προσθέσεις! Μία απο τις πλέον ξεκάθαρες συμβολές, κάτι που έφερε στην επιφάνεια ο Eugene TeSelle, αφορά τον παραλληλισμό ανάμεσα στον Χριστό και τον Μ. Αλέξανδρο στην Ασία, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, παρότι δέν αρέσει σε όλους τους σχολιαστάς. Και πράγματι εντυπωσιάζει η συνειδητοποίηση κάποιων ομοιοτήτων στο λεξιλόγιο, που συμπεριλαμβάνουν ένα άρπαγμα, μία εναλλαγή τής διάσημης λέξης αρπαγμός τής γλώσσας τής Κ.Δ. Το χωρίο αντλείται απο περί τού Αλεξάνδρου τήν τύχη και τήν αρετή (1,8, 330 D):
"Αυτός (ο Αλέξανδρος) δέν διέσχισε την Ασία σαν ένας ληστής, δέν είχε τήν πρόθεση να τη λεηλατήσει και να λαφυραγωγήσει τούς θησαυρούς μίας ανέλπιδος τύχης (ώσπερ άρπαγμα), αλλά επιθυμών να κάνει όλη την ανθρωπότητα έναν μόνον λαό υπάκουο σ'έναν μοναδικό λόγο (ενός υπήκοα λόγον τα επί γής) έλαβε την κατάλληλη μορφή (ουτός εαυτόν εσχημάτιζεν)"
Φυσικά δέν υπάρχουν ίχνη του Παύλου στον Πλούταρχο αλλά ίσως στον Απ. Παύλο κάποια ανάμνηση του θρύλου του Αλέξανδρου. Τουλάχιστον αυτό δηλώνουν με κάποια αληθοφάνεια ο Αrnold Ehrhardt και ο W.L. Knox, οι οποίοι όμως εκτρέπονται τοποθετώντας τον Ηρακλή στο βάθος, κάτι που οδηγεί τον Ιησού κοντά στον μυθο τού θεϊκού ήρωος και θυμίζει την ύβρι τού Toynbee ο οποίος αφομοιώνει την ιστορία τού Χριστού στον μύθο του φλεγόμενου Ηρακλή. Ο Marcel Simon τακτοποίησε αυτή την τερατωδια. Εντελώς εκτός δρόμου είναι επίσης και η υπόθεση του o K. Bornhauser ο οποίος ανακαλύπτει μία αναφορά στον αυτοκράτορα Καλιγούλα στον οποίο απέδωσαν θείες τιμές και ακόμη περισσότερο εάν προσθέσουμε σαν αντιστάθμισμα το παράδειγμα του Νέρωνος ο οποίος κυκλοφορούσε κρυφά στην Ρώμη, μασκαρεμένος σαν σκλάβος. Χωρίς αμφιβολία πιό σίγουρες είναι οι αναφορές στον ερμετικό ποιμάνδρη, του οποίου πολλοί όροι απαντώνται άμεσα στον ύμνο των Φιλιππησίων, την του πατρός εικόνα έχον, μορφή, δούλος, κενούν!
Η ιστορία των θρησκειών έχει λοιπόν κάτι να πεί και η ελληνιστική κληρονομιά όπως και η γνωστική, χωρίς να είναι καθοριστική, δέν απουσιάζει απο τους εμπνευσμένους στίχους του Παύλου!
Ίσως αυτός είναι και ένας απο τους μυστικούς λόγους για τον οποίο και οι στίχοι πρός Φιλιππησίους 2, 6-11 ειναι ένας τόπος της φιλοσοφικής Χριστολογίας, σαν να προαισθάνεται ή να ξαναβρίσκει την συγγένεια του πρός το καθόλου. O Ravaisson εξέφρασε αυθόρμητα την φιλοσοφική ουσία αυτού του κειμένου. Μ'έναν τρόπο αλά Σέλλινγκ θέτει σε σχέση την Δημιουργία με την ενσάρκωση : "Ο Θεός δημιούργησε το πάν απο το μηδέν, απο το τίποτα, απο αυτό το σχετικό τίποτα που είναι το δυνατόν. Αυτού του μηδενός υπήρξε καταρχάς ο δημιουργός όπως υπήρξε και του Είναι. Απο όση απο την άπειρη πληρότητα τού Είναι του κατά μία έννοια εκμηδένισε και κατέστρεψε, άντλησε, με ένα είδος επανεγρήγορσης και ανάστασης, όλο αυτό που υπάρχει"
Όπως ο διαλογισμός του Προλόγου, έτσι και εκείνος του Ύμνου συγκεντρώνει στην πρόοδό του πολλούς στοχαστές ανάμεσα στους διασημότερους, ανάμεσα στους πιό στοχαστικούς, ιδιαιτέρως τον Σέλλινγκ, συγγραφέα ενός σχολίου που χρησιμοποιήθηκε σαν βάση στην Ιωάννειο επιλογή του. Η μεγαλύτερη μάζα των εξηγητικών μελετών δέν τον αναφέρει καθόλου, οι μυριάδες των μελετητών, των διαβασμένων, των φιλολόγων, το νέφος των οποίων πολιόρκησε την σελίδα, αγνοεί ολοκληρωτικώς τον Σέλλινγκ και τις προσπάθειες του! Ίσως είναι αποτέλεσμα έλλειψης εμπιστοσύνης, ενός ασυνείδητου φόβου. Είναι ηδη αρκετό εάν απο την διακινδυνευμένη ερμηνεία του Σέλλινγκ υπάρχουν μερικές νύξεις στους Θεολόγους μαθητές του,Dorner, Beyschlag....Αλλά το σώμα των ιστορικών, των φιλοσόφων και των Θεολόγων τον αγνοεί! Εξάλλου η φιλοσοφία είναι απρόσκλητη στις ιερές Γραφές.
Μεταφερόμενη στην σκέψη, η Ενσάρκωση είναι η υποστατική ένωση, η επικοινωνία των ιδιωμάτων, η σύμπτωση των αντιθέτων, το παράδοξο, το παρανοϊκό....Το θεολογούμενο τής Κένωσης ή της παραίτησης προσδιορίζει τον τρόπο της ενσαρκώσεως και προσθέτει στους προηγούμενους όρους, εκείνους τής μειώσεως, εκμηδένισης αποξένωσης....Ασκεί πάνω στον φιλόσοφο την έλξη τής αρνητικότητος η οποία δένει και στηρίζει όλα τα πράγματα!Εάν ο Πρόλογος τού κατά Ιωάννην τον γοητεύει με την ταύτιση του Λόγου με τον Χριστό, ο Παύλειος ύμνος τον έλκει με την τέλεια προσαρμογή τού Θεού στην ανθρώπινη κατάσταση, με την ομοίωση σε μία πεπερασμένη, πρός τον θάνατο, ζωή. Στο "είπαμε την δόξα του, την δόξα τού μοναδικού Υιού και Πατρός, γεμάτον χάρη και αλήθεια" αντιστοιχεί το "εγυμνώθη αυτός ο ίδιος, λαμβάνοντας το ένδυμα του σκλάβου". Η παράδοση στοχάστηκε τα δύο κείμενα χωρίς να χάσει ποτέ απο τους οφθαλμούς της το ένα για το άλλο! Διάβασε στα χαρακτηριστικά του Ναζωραίου την σφραγίδα του Υιού του Θεού, παρότι αγνώριστο στην κατάσταση της ταπείνωσης και της μειώσεως. Η προοπτική τής συγκατάβασης υπογραμμίζει την εκούσια στάση τού Θεού να γίνει λιγότερο απο τον εαυτό του, εκείνη της Κένωσης επιμένει στην υπαρξιακή πλευρά τής πραγματοποιήσεως. Εναλλακτικώς η προσοχή σταματά στην μεταμορφωμένη ανρωπότητα ή την αποκεκρυμένη Θεότητα.
Στην διάρκεια τών μεγάλων Χριστολογικών αγώνων οι ανταγωνιστικές τάσεις ανάμεσα στον Δοκητισμό, πάνω στο μοντέλο των περιπλανώμενων στην γή Θεών και στον αρειανισμό,πάνω στο μοντέλο των Θεοποιημένων ηρώων, υπήρξαν τόσο δυνατοί ώστε ο ορισμός τής Χαλκηδόνος τής υποστατικής ενώσεως νά συνεπάγεται ταυτοχρόνως ένα είδος εκμηδένισης της Θεότητος στην ανθρωπότητα και μία ανύψωση της ανθρωπότητος στην Θεότητα!Αλλά προκειμένου η άπειρη απόσταση ανάμεσα στον θεό και τον άνθρωπο να καλυφθεί πρέπει ο Θεός, χωρίς να πάψει να είναι Θεός, να εγκαταλείψει το Θεϊκό του Είναι, ή τουλάχιστον να το πιέσει και να εμφανισθεί στην μορφή του ανθρώπου. Είναι το θεώρημα της Κενώσεως, στην ένωση των δύο φύσεων, των δύο θελήσεων. Μπορούμε να το αναφέρουμε στον Υιό τού Θεού αυτοπροσώπως, και τότε η κένωσις είναι η συμπαράσταση με όλα όσα προϋποθέτει, δηλαδή την μείωση και την συμμετοχή στην ανθρωπότητα που υποφέρει. Μπορούμε να το αναφέρουμε επίσης στο υποκείμενο τής υποστατικής ένωσης, στον Άνθρωπο-Θεό, και τότε η Κένωσις συνδυάζεται τόσο με την απόκρυψη, δηλαδή με την καταπίεση των προϋποθέσεων και των ποιοτήτων της Θεότητος, όσο και την θεληματική κατάργηση της χρήσης τους. Εάν η Κένωσις με την πρώτη έννοια, εφαρμοζόμενη στον Χριστό που προϋπήρχε, σημαίνει κάτι περισσότερο απο την συμπαράσταση και κατά συνέπειαν, υπογραμμίζει μία παραίτηση απο την Θεία φύση, γίνεται Κενωτισμός, μία Χριστολογική θεωρία του ΧΙΧ και ΧΧ αιώνος, η οποία δέχθηκε μία επεξεργασία, ιδιαιτέρως στην Γερμανία, στην Αγγλία, και στην Ρωσία. Ο Κενωτισμός είναι μία Θεολογική προσπάθεια δεμένη μόνον έμμεσα στις φιλοσοφίες του Χέγκελ και του Σέλλινγκ. Κατά τα άλλα δέν θα μπορούσε, για την ακρίβεια, να θεμελιωθεί στο κείμενο του Παύλου. Οι εξηγητές συμφωνούν λέγοντας ότι ο Απ.Παύλος δέν θεωρητικολογεί στις δύο φύσεις και δέν παρουσιάζει εδώ την Χριστολογική θεωρία!
Συνεχίζεται
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου