Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΘΕΟΣ ως ο Θεός μέσα στην αλήθεια του Είναι (Seyn) ως συμβάν (Ereignis) α

Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΘΕΟΣ ως ο Θεός μέσα στήν αλήθεια τού Είναι (Seyn) ως συμβάν (Ereignis) 

Του Friedrich-Wilhelm von Herrmann

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Το παρόν κείμενο αποτελεί το 12^ο και τελευταίο κεφάλαιο του έργου «Transzendenz und Ereignis» (Υπερβατικότητα και Συμβάν). Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι ένα σχόλιο του καθηγητή Friedrich-Wilhelm von Herrmann, στο δεύτερο θεμελιώδες έργο της φιλοσοφίας του Heidegger, «Beiträge zur Philosophie (Vom Ereignis)», Συμβολές στη Φιλοσοφία (περί του συμβάντος ή [ξεκινώντας] από το συμβάν). Το κείμενο αυτό, «Συμβολές στη Φιλοσοφία», είναι ένα έργο με εντελώς άλλο στιλ, καθώς σύμφωνα με τις προκαταρκτικές παρατηρήσεις του Heidegger, «δεν είναι ένα έργο με το μέχρι τώρα γνωστό στιλ» (kein Werk bisherigen Stils). Η θεμελιώδης λέξη, πάνω στην οποία οικοδομείται η σκέψη είναι το «συμβάν» (Ereignis). Ο ιστορικός τόπος αυτής της σκέψης, της οποίας το προς σκέψη πράγμα είναι το «συμβάν», χαρακτηρίζεται από τον Heidegger ως «Εποχή της μετάβασης από την Μεταφυσική σκέψη, στη σκέψη που πηγάζει από την ιστορία του Είναι». (Για να σημάνει τη διαφορά του θεμελίου της σκέψης, γράφει το Είναι διαφορετικά, με παλαιότερη ορθογραφία, Seyn αντί Sein). Το περί του Είναι ερώτημα, που εκφράζεται με το «τι το ον» ο Heidegger ονόμασε «καθοδηγητικό ερώτημα» (Leitfrage). Το ερώτημα στο οποίο βασίζεται το έργο «Συμβολές στη Φιλοσοφία» είναι  πιο αρχέγονο, και ρωτά για το Είναι καθ’ εαυτό μέσα στην μόνο γι’ αυτό χαρακτηριστική, μόνο δική του, αλήθεια. Το ερώτημα αυτό, που βρίσκεται πιο κοντά στις αρχές, σε σχέση προς το μεταφυσικό περί του Είναι ερώτημα (Seinsfrage), ο Heidegger το ονομάζει «θεμελιώδες ερώτημα» (Grundfrage).

Οι «Συμβολές» χωρίζονται σε έξι περιοχές ύπαρξης του όντος (Wesungsbereiche), οι οποίες παρουσιάζονται ως σύνδεσμοι-ταιριάσματα (Fügungen) της σκέψης που θεμελιώνεται στην ιστορία του Είναι. Τα ταιριάσματα αυτά σχηματίζουν στην εσωτερική τους συνάφεια τη δομή (Gefüge), τον σύνδεσμο (Fuge) της σκέψης που θεμελιώνεται στο συμβάν (Ereignis).

«Ο τελευταίος Θεός» αποτελεί τον έκτο και τελευταίο σύνδεσμο. Προηγούνται οι εξής σύνδεσμοι:

«Η αποδοχή της αλήθειας του Είναι (Seyn) μέσα στην εμπειρία της εγκατάλειψης του όντος από το Είναι και την λήθη του Είναι από τον άνθρωπο» (DER ANKLANG der Wahrheit des Seyns in der Erfahrung der Seinsverlassenheit des Seienden und der Seinsvergessenheit des Menschen),

« Το παιχνίδι (η πάσα) της πρώτης και της άλλης απαρχής και η αναγκαιότητα της άλλης απαρχής από τον αρχέγονο ορισμό της πρώτης αρχής» (DAS ZUSPIEL des ersten und des anderen Anfangs und die Notwendigkeit des anderen Anfangs aus der ursprünglichen Setzung des ersten Anfangs),

«Το άλμα της σκέψης στην αλήθεια του Είναι (Seyn) καθώς η αλήθεια είναι ως προς την ουσία (Wesung) της συμβάν» (DER SPRUNG des Denkens in die Wahrheit des Seyns in ihrer Wesung als Ereignis),

«Η θεμελίωση της αλήθειας του Είναι ως θεμέλιο που θεμελιώνει (ως πρόσριψη που θεμελιώνει) και ως εκ νέου θεμελίωση η οποία επιτυγχάνει-προσλαμβάνει (ως έκριψη που θεμελιώνει)» (DIE GRÜNDUNG der Wahrheit des Seyns als gründender Grund (gründender Zuwurf) und als erreichendes-übernehmendes Er-gründen (er-gründender Entwurf))

«Οι μελλοντικοί ως το Dasein της άλλης απαρχής, προς τους οποίους το Είναι έρχεται ως συμβάν (που τους είναι ταιριαστό: Er-eignis)». (DIE ZU-KÜNFTIGEN als das Dasein des anderen Anfangs, auf die das Seyn als Er-eignis zukommt).

Εδώ αρχίζει η παράθεση του σχολίου για τον «Τελευταίο Θεό»

Η τελευταία ενότητα, 252. του πέμπτου ταιριάσματος «Οι μελλοντικοί» έχει τον εξής τίτλο: «Το Dasein και οι μελλοντικοί τού τελευταίου Θεού». Το απόσπασμα αυτό αποτελεί την μετάβαση στο έκτο ταίριασμα «Ο τελευταίος Θεός», στο οποίο ολοκληρώνεται η διαμόρφωση της δομής της αλήθειας του Είναι. Αυτό σημαίνει: η δια των έξι ταιριασμάτων δομημένη συνένωση της ύπαρξης της αλήθειας του Είναι ως συμβάν, έχει στο έκτο ταίριασμα ως θέμα το περί του Θεού ερώτημα, που έχει ήδη αρχίσει να συζητείται με ουσιαστικό τρόπο στο πέμπτο ταίριασμα δια της αναφοράς στους «Μελλοντικούς του τελευταίου Θεού». Το έκτο ταίριασμα «Ο τελευταίος Θεός» μπορούμε εξ αρχής να το χαρακτηρίσουμε ως ένα «υποθετικό προσχέδιο» του περί του Θεού ερωτήματος πάνω στο έδαφος του σε γενικές γραμμές επεξεργασμένου τρόπου ύπαρξης της αλήθειας του Είναι ως συμβάν. Καθώς στο σχολιασμό μας πάνω στο πέμπτο ταίριασμα «Οι μελλοντικοί» εμφανιζόταν συχνά ή έκφραση ο «τελευταίος Θεός», εξηγήσαμε την έκφραση αυτή, και την αντικαταστήσαμε εν μέρει με την έννοια «το θεϊκό». (Με τον τρόπο αυτό επιλέξαμε μια έννοια πιο ευρεία από την έννοια του «τελευταίου Θεού». Η αναφορά μας στο «θεϊκό» σκοπό έχει να καταδείξει, πως για την δική μας κατανόηση της υπόθεσης του «περί Θεού ερωτήματος», που βασίζεται στην ιστορία του Είναι, το βλέμμα μας προς «τον τρόπο της αλήθειας του Είναι ως συμβάντος» δεν έχει σημασία μόνο για το θεϊκό με την μορφή του τελευταίου Θεού, αλλά και για το «θεϊκό» με μια επιπλέον και με μια ευρεία έννοια. Αυτή μας η προοπτική κατανόησης θα μας συνοδεύσει, ανεξαρτήτως θέματος, στο δρόμο του σχολιασμού του έκτου ταιριάσματος.)

Το έκτο αυτό ταίριασμα έχει ως κατευθυντήρια πρόταση (Motto): «Ο εντελώς άλλος εναντίον των υπαρξάντων , μάλιστα εναντίον του Χριστιανικού» (σελ. 403). Η πρόταση αυτή μας λέει, πως ο «τελευταίος Θεός» είναι ένας εντελώς άλλος Θεός ως προς τους υπάρξαντες και τον Χριστιανικό Θεό. Η ανακοίνωση αυτή σκοπό έχει να κάνει τον αναγνώστη να ανοίξει τα αυτιά του και να του δημιουργήσει τη διάθεση, να διαπραγματευτεί με τα, στο σημείο αυτό, αναπτυσσόμενα σχεδιαγράμματα σκέψης φιλοσοφικά, και μόνο φιλοσοφικά, που σημαίνει, ούτε κοσμοθεωρητικά, αλλά ούτε καν ιδεολογικά.

Όπως και το πέμπτο ταίριασμα, έτσι  και το έκτο «Ο τελευταίος Θεός» είναι ένα σύντομο κείμενο. Το πέμπτο ταίριασμα περιλάμβανε πέντε ενότητες (248.-252.) σε εφτά τυπωμένες σελίδες. Το σχολιαζόμενο έκτο ταίριασμα δομείται σε τέσσερις μόνο ενότητες (253.-256.) και 13 σελίδες. Οι τίτλοι των τεσσάρων ενοτήτων είναι επί λέξει οι εξής: «253. Το τελευταίο», «254. Η άρνηση», «255. Η επιστροφή εντός του συμβάντος», «256. Ο τελευταίος Θεός». Από τους τίτλους αυτούς μπορούμε να συμπεράνουμε πως οι τρείς πρώτες ενότητες ετοιμάζουν τις προϋποθέσεις για την διαπραγμάτευση του θέματος «ο τελευταίος Θεός», ενώ στην τέταρτη ενότητα αναπτύσσεται το θέμα.

Το έκτο ταίριασμα «Ο τελευταίος Θεός» ξεκινά με την ενότητα 253. , «Το τελευταίο». Ξεκινά δηλαδή με τον προσδιορισμό του «τελευταίου» από την φράση «ο τελευταίος Θεός». «Το τελευταίο είναι εκείνο, το οποίο όχι μόνο χρειάζεται την μακρύτερη προ-δρομικότητα, αλλά το ίδιο είναι, όχι το σταμάτημα, αλλά η πιο βαθιά αρχή, η οποία επεκτείνεται ως το πιο μακρινό, και γι’ αυτό είναι πιο δύσκολο απ’ όλα να τη φτάσει κανείς» (σελ. 405). Αυτό που στην σκέψη της ιστορίας του Είναι ονομάζεται «το τελευταίο», δεν είναι το υπολογιστικά τελευταίο, «δεν είναι το σταμάτημα» που φέρνει αυτό το τελευταίο, αλλά το εντελώς αντίθετο: «η πιο βαθιά αρχή», δηλ. η πιο βαθιά αρχή της άλλης απαρχής, το πιο βαθύ που αρχίζει στην άλλη απαρχή. Το τελευταίο είναι «εκείνο που χρειάζεται την πιο μακρά προδρομικότητα», είναι δηλαδή εκείνο, που προηγείται του Θεού της αλήθειας του Είναι στην άλλη απαρχή. Το τελευταίο είναι μάλιστα εκείνο, που το ίδιο είναι η μακρύτερη προ-δρομικότητα- το τελευταίο του τελευταίου Θεού είναι με τον τρόπο της προ-δρομικότητας για την αυτοφανέρωση του τελευταίου Θεού. Το τελευταίο είναι το βαθύτερο της άλλης απαρχής και έτσι η βαθύτερη απαρχή, «που ξεκινά από το πιο απομακρυσμένο σημείο», γιατί περιλαμβάνει την άλλη απαρχή σε όλη της το πλάτος. Το τελευταίο ως η πιο βαθιά απαρχή είναι όμως και εκείνο, «που πιο δύσκολα απ’ όλα το φτάνει κανείς», δηλαδή που προβάλλει την μεγαλύτερη δυσκολία στην άλλη απαρχή να αρχίσει.

Η 253. ενότητα τελειώνει με την ερώτηση: Πως θέλουμε «να είμαστε ώριμοι για το σπάνιο νεύμα του τελευταίου Θεού;». «Το νεύμα» είναι ο τρόπος, με τον οποίο ο τελευταίος Θεός γνωρίζεται στον άνθρωπο που ζει σύμφωνα με το Dasein, στην άλλη απαρχή. Το νεύμα, η φανερή αυτοφανέρωση του Θεού αυτού, είναι «σπάνιο». Το τελευταίο ως ο τελευταίος Θεός είναι η πιο βαθιά απαρχή εκείνου, μέσα στο οποίο αποκαλύπτεται η απαρχή της άλλης απαρχής.

Συνεχίζεται

H AΡΧΗ ΤΟΥ ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ. ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΑ  ΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΕΙΝΑΙ ΧΡΟΝΟΣ. ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΔΥΤΙΚΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΞΕΚΙΝΑ Ο ΧΡΟΝΟΣ. Ο ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΟΜΩΣ ΔΙΟΤΙ ΕΙΧΕ ΠΡΟΗΓΗΘΕΙ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ. 

ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΥΠΟΘΕΣΟΥΜΕ ΟΤΙ ΚΑΙ Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΑΝΗΚΕΙ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ; 

 ἡ δὲ γῆ ἦν ἀόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος, καὶ σκότος ἐπάνω τῆς ἀβύσσου, καὶ πνεῦμα Θεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ ὕδατος.

ΑΥΤΟ ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ der Urgrund allen Seins, Η ΠΗΓΗ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ, ΤΟΥ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΙΔΕΑΛΙΣΜΟΥ, ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΜΠΑΙΜΕ, ΚΑΙ ΘΑ ΔΟΥΜΕ ΜΗΠΩΣ ΑΥΤΗ Η ΠΗΓΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΕΩΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΡΟ-ΧΡΟΝΟΣ ΤΟΥ ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡ, Ο ΠΡΟ-ΘΕΟΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΕΩΣ, Ο ΚΑΚΟΣ ΘΕΟΣ ΤΟΥ ΓΝΩΣΤΙΚΙΣΜΟΥ.