Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ (10)

Συνέχεια από: Δευτέρα 18 Φεβρουαρίου 2019

Προλεγόμενα σε μία φιλοσοφική Χριστολογία.
Του Xavier Tilliette.

PHILOSOPHIA CHRISTI.

         

Πού να βρεθεί όμως στην πολλαπλότητα τών πλασμάτων τό άτομο το "μαξιμαλιστικό" τό οποίο ανακεφαλαιώνει, καθορίζει και τελειοποιεί το είδος του, προσλαμβάνοντας τα άλλα μέσω τής οδού τής συνδέσεως; [Δέν είχαν απο τότε την χάρη του Θεού και δέν διέθεταν πλέον, μέχρι σήμερα, Αγίους]. Βεβαίως μόνον στον άνθρωπο! Η αρχαία θεωρία τούανθρωπου μικρόκοσμου, έρχεται να ενισχύσει την θεωρία τού μέγιστου μειωμένου απολύτου. Μόνον ένας άνθρωπος και ένας άνθρωπος-για να είναι απαραίτητο να είναι μία μονάδα, ένα όν-είναι ικανός για την υπέρτατη ένωση με τον Θεό, και ο άνθρωπος που είναι ικανός, είναι το μέγιστο μειωμένο απόλυτο. Αυτή η ένωση που λέγεται υποστατική είναι του υπέρτατου βαθμού και μοναδική στο είδος της. Γι'αυτή ένας άνθρωπος είναι ενδιάμεσος ανάμεσα στον Θεό και την εικόνα του, το σύμπαν. Συμπίπτει με την απόλυτη ένωση: ο άνθρωπος στον μέγιστο βαθμό τέλειος δέν μπορεί να είναι στον Θεό παρά με τρόπο τέλειο, δηλαδή απολύτως.

          Η πρόοδος του Καρδινάλιου συνίσταται στην απόδοση ενός λογικού περιεχομένουστην πραγματοποιηθείσα ενσάρκωση, στον Θεό που έγινε άνθρωπος. Ποιές νοητικές συνθήκες πρέπει να ικανοποιήσουμε για να πούμε για "έναν άνθρωπο" ότι είναι Θεός; Αυτή είναι περισσότερο μία ανάπτυξη φιλοσόφου παρά Θεολόγου, παρότι μία Θεολογία στοχαστική ερευνά παρόμοια Θέματα. Παρ'όλα αυτά η ενσάρκωση "απο ψηλά"-η κίνηση τής καθόδου στο σώμα-προϋποτίθεται και είναι σταθερά υπονοούμενο. Είναι η πιθανότητα του, το όχι-αδύνατον, το οποίο επαληθεύει την υπόθεση. Όπως βλέπουμε, η Θεολογία τής ενσαρκώσεως είναι αναγκαίως αγκυροβολημένη σε μία ανθρωπολογία, όπως το έχουν κατανοήσει επίσης ξεκάθαρα, σε διαφορετικά πλαίσια κάθε φορά, ο Μώρις Βλοντέλ και ο Κάρλ Ράνερ.Παρ'όλα αυτά διστάζουμε να ορίσουμε την προσπάθεια τού Cusano μία υπερβατική Χριστολογία, τουλάχιστον με την αυστηρή Καντιανή σημασία που τής απέδωσε ο Ράνερ, διότι θα υπήρχαν λιγότερα μειονεκτήματα στο να αντλήσουμε την σχολαστική ή φαινομενολογική σημασία του υπερβατικού. Η μέθοδος του Καρδινάλιου είναι ένα πείραμα στοχασμού, ένας διαλεκτικός διαλογισμός: επρόκειτο για την εξέταση της έννοιας του Ανθρώπου-Θεού. Η Χριστολογία η ονομαζόμενη υπερβατική προσπαθεί να απαντήσει στην ερώτηση: τί πράγμα επιτρέπει σε έναν άνθρωπο να ονομασθεί Θεός; Σε ποιές συνθήκες δυνατοτήτων πρέπει να υπακούσει μία εμπειρία ώστε το "αντικείμενό" της να μπορεί να ονομασθεί Θεός, μ'έναν τέτοιο τρόπο ώστε να είναι πραγματοποιήσιμη και μ'αυτόν τον τρόπο να γίνει και σκέψη;

          Το ελαττωθέν απόλυτο μέγιστο είναι μία κατασκευή και μία μετάθεση Θεολογική, δέν είναι μία ιδέα της νοήσεως, προορισμένη να ωθήσει σε μία φιλοσοφική κατανόηση και σε μία συστηματική συγχώνευση του Χριστού. Ένα γνωσιολογικό σχέδιο αποτυπώθηκε στην δογματική, η γνώση της αγνωσίας προετοιμάζει την αναγνώριση της πίστης, οι νοητές ακτίνες αφορούν την θέρμη τής φωτιάς. Και έτσι ο Κουζάνος δέν συναντά καμμία δυσκολία, στο να αποδώσει το όνομα του Ιησού σ'αυτό το ελαττωθέν μέγιστο απόλυτο, τού οποίου το σχέδιο ξαναζωντάνεψε και προωθήθηκε αστραπιαία. Αυτός προφέρει χωρίς σταματημό "η Χάρις του Χριστού" στο τέλος κάθε θεωρητικού ορισμού. Στοχάζεται μέσα στην πίστη του και δέν θα σκεφτόταν ποτέ ότι ξεδίπλωσε και χρησιμοποίησε ματαίως το διαλεκτικό του ταλέντο. Η πρόθεσή του είναι η προσπάθεια να μυήσει την νόηση στο μυστήριο και στο πρόσωπο του Χριστού. Το κάλεσμα ξεπηδά απο την πίστη η οποία είχε καθαρίσει  την νόηση!

         

 5. Έρασμος και Νικόλαος Κουζάνο.

       

   Η απόσταση ανάμεσα σ'αυτές τις δύο μεγάλες φιγούρες της Αναγεννήσεως δέν είναι ελάχιστη. Η φιλοσοφία του Χριστού του Έρασμου είναι διαποτισμένη με Χριστιανική σοφία, είναι η φιλοσοφία η προσδεδεμένη στον Χριστό και στο κήρυγμά Του, και επομένως μία φιλοσοφία ενεργοποιημένη απο το παράδοξο. Η θεωρητική σκέψη τού Κουζάνο τελειούται στην επίκληση, δέν χαλαρώνει ποτέ την θρησκευτική ένταση, αλλά αντλεί απο την  φιλοσοφία τα όργανα της σοφίας του Χριστού. Η σκέψη, επισκιασμένη απο το μυστήριο του Ιησού Χριστού, προσπαθεί να το λύσει με τα σχήματά της, σε όρους θεωρητικούς, και σαν ένα φιλοσοφικό πρόβλημα τού οποίου η λύση προσχεδιάζει την νοερή φόρμα ή μία νοερή φόρμα της ενσαρκώσεως. Η πίστη παραμένει εξ'ολοκλήρου  έξω απο την προσπάθεια της νοήσεως. Είναι το δάκτυλο τής πίστεως το οποίο δείχνει πρός τον  Χριστό, πρός Εκείνον του οποίου η νόηση διείσδυσε στο υποστατικό μυστικό και απο τον οποίο έλαβε την διεισδυτική ώθηση. Δέν είναι ακριβώς η διαδρομή μίας φιλοσοφίας διαλεκτικής ή ηθικο-πρακτικής τής οποίας η ανθρώπινη και πνευματική ανησυχία θα αναπαύετο μόνον στον Χριστό. Είναι διάθεση μιάς φιλοσοφίας προ-λεκτικής, η οποία την στιγμή κατά την οποία πληρούται και πλουτίζει με τους θησαυρούς του Χριστού, τού ανοίγει την κατοικία της, του ετοιμάζει μέσα στα βάθη της ένα καταφύγιο νοητικό και πνευματικό. Εντελώς διαφορετική είναι η στάση η οποία συγκεντρώνει άμεσα απο το παράδοξο και απο την ιστορία του Χριστού μία ποσότητα όρων και συμβόλων, ονομάτων και εκφράσεων τα οποία χρησιμοποιεί για να κρατήσει και να διατηρήσει την διαφορετικότητα των χαρακτηριστικών.    

          Η ανάπτυξη του Κουζάνο δέν αναμειγνύεται με τις Χριστολογίες τής ιδέας πούσχηματίζονται γύρω απο την Idea Christi. Διότι αυτές οι φιλοσοφικές Χριστολογίες ανοίγουν σε ένα περιεχόμενο προκαθορισμένο, σε έναν νοητικό τύπο, που πολύ συχνά γίνεται η επεξεργασία του ξεκινώντας απο την Θεολογία και η συμφωνία τους με την ύπαρξη του Ιησού κινδυνεύει να είναι τυχαία και πρόχειρη. Η ιδέα χωρίζει απο το υποστήριγμά της και εν τέλει δέν διαθέτει ή δέν χρειάζεται πλέον.

          Ο Έρασμος και ο Κουζάνο, καθένας με τον τρόπο του, φανερώνουν το Χριστιανικό ή Χριστολογικό πνεύμα της Χριστιανικής φιλοσοφίας. Και είναι θαυμαστό το γεγονός ότι αυτή η Χριστιανική φιλοσοφία, μέσω των σημαντικότερων αντιπροσώπων της εξαρτάται απο τον Χριστιανισμό ή απο την αποκάλυψη ή απο την πίστη, συνεπώς απο ένα σύνολο πεποιθήσεων, δογμάτων, συμπεριφορών τα οποία εμπεριέχουν οπωσδήποτε τον θεμελιωτή, που είναι και η πεμπτουσία της Χριστιανικής πίστης, αλλά δέν τον τοποθετούν μπροστά. Σε όλους τους αναρίθμητους σύγχρονους διαλόγους, γίνεται πλούσια αναφορά αλλά σπάνια ονομάζεται.Αυτό που είπε έχει περάσει διά μέσου όλης της παραδόσεως και της Θεολογίας, είναι ο Χριστιανικός Θεός, τριαδικός και δημιουργός, αυτός που εμπνέει μία φιλοσοφία η οποία βρίσκεται καθισμένη στην σκιά της πίστεως. Το μήνυμα του Χριστού είναι πιό επίμονο απο το πρόσωπό του. Τα παραδείγματα που δίνει ο Ζιλσόν τών Θεολογουμένων που γεννούν την νόηση σφάλλουν στην λήθη τού Χριστού. Η Χριστιανική του φιλοσοφία είναι περισσότερο μία φιλοσοφία τής Εξόδου και της Δημιουργίας παρά μία σκέψη τής εναθρωπήσεως, είναι όπως λέει και ο ίδιος "μία Χριστιανική νοησιαρχία". Γιατί μία τέτοια λήθη, είναι πολύ συχνή και κυριαρχική για να είναι τυχαία. Οπωσδήποτε δέν λείπει η λατρεία και η πίστη. Μάλλον πρόκειται για την πεποίθηση μίας βασικής αλλεργίας τής φιλοσοφίας πρός τον Χριστό! Ο Χριστός δέν εισέρχεται καθαυτός, προσωπικά στην φιλοσοφία, εισέρχεται μόνον με μεσολαβήσεις. Για να εισάγουμε τον Ιησού Χριστό σαν αντικείμενο στοχασμού σημαίνει αναγκαίως να τον παραμορφώσουμε, νά τον μεταμορφώσουμε στην ιδέα του, να τον ουδετεροποιήσουμε και εκμηδενίσουμε. Η αντίσταση των Χριστιανών στοχαστών, οι οποίοι είναι εχθρικοί πρός την Χριστιανική φιλοσοφία, συναντά σ'αυτό το σημείο τους υποστηρικτές τής Χριστιανικής φιλοσοφίας, οι οποίοι λόγω αυτού του γεγονότος, έχουν νομιμοποιήσει την αντίρρηση που εκφράζεται στην φιλοσοφία η οποία θέλει να παρουσιάζεται σαν Χριστολογία. Και όμως η Χριστιανική φιλοσοφία δέν θα μπορούσε να εξαερώσει τον Χριστό.

         
 6. Ο Χριστός αποκλεισμένος απο την φιλοσοφία.

         
 Ακόμη και φιλόσοφοι που δέν προκαλούν υποψίες ότι ευχαριστούν την κοινωνία ή ότι δειλιάζουν μπρός στην παρεξήγηση και την κατακραυγή όπως ο Μπλοντέλ και ο Nedoncelle επιδίδονται στην προσπάθεια να αφήσουν τον Χριστό έξω απο την φιλοσοφία, τόσο επειδή είναι υπερβατικός και δέν είναι ένας συγγραφεύς ή μία φιλοσοφική ιδιοφυΐα,- αυτό αφήνει να εννοηθεί ο Μπλοντέλ-όσο και επειδή η φιλοσοφία σταματά στο όριο του Ιερού προσώπου το οποίο τής διαφεύγει! Δέν θα μπορούσε να απαγάγει χωρίς κόστος το προνόμιο τού ελέους και της πνευματικότητος. Η φιλοσοφία δέν είναι ούτε πίστη, ούτε προσευχή. Μόνο που ο Μπλοντέλ επέτρεψε στον Χριστό να ενεργήσει σαν ένα άρωμα, σαν μία μυστική παρουσία στην φιλοσοφία του. Και σ'αυτό βρίσκεται πολύ κοντά στον Κουζάνο, αλλά με μία ανησυχία πολύ πιό τονισμένη για το ιδιάζον των πλαισίων. Η Philosophia Christi είναι μέσα στις πιό εσωτερικές της πτυχές  φιλοσοφία de Christo, απευθύνεται στον Χριστό. Αλλά θα μπορούσαμε να προσθέσουμε την υποκειμενική γενική: philosophia ex christo, όχι όμως με την έννοια με την οποία η φιλοσοφία θα ξεκινούσε απο τον Χριστό ή θα απέρρεε απο τον διαλογισμό του, αλλά με την σημασία ότι μέσω του λόγου και του παραδείγματος αυτός εκμπέμπει μία σοφία ηοποία είναι επίσης και φιλοσοφία η οποία μπορεί να αναμετρηθεί με τις φιλοσοφίες και μπορεί να ξεκαθαρίσει τις σκέψεις των ανθρώπων.

          Ο ζωντανός Χριστός δέν συμπεριφέρθηκε σαν φιλόσοφος, υπήρξε ένας Ραββί περιπλανώμενος ο οποίος κήρυττε την μετάνοια, ένας θαυματουργός, δέν ανακοίνωσε ένα δόγμα, δέν έγραψε τίποτα, σχεδίασε κάποια σύμβολα στην άμμο, το κήρυγμα του διήρκεσε μόνον με την μαρτυρία!

          Και όμως πολλοί, το μεγαλύτερο μέρος, δέν του αρνούνται τον τίτλο του σοφού, μερικοί τον ονομάζουν φιλόσοφο. Εάν υπάρχει μία φιλοσοφία του Χριστού, χρειάζεται να συνδεθεί όχι μόνον με ένα δογματικό σώμα και μία υπερβατική ιστορία, αλλά μέ μία προσωπική καταγωγή. Μία ανώνυμη φιλοσοφία θα οδηγούσε μόνον σε κοινούς τόπους και σε είδωλα της αγοράς. Και γι'αυτό είναι λοιπόν νόμιμο να προσδώσουμε στον Ιησού Χριστό τον τίτλο, όχι αποκλειστικά, του σοφού και του φιλοσόφου. Και θα δούμε με ποιά σημασία μπορεί να συναντηθεί με την "δοξασμένη φάλαγγα" για την οποία μιλά ο Γιάσπερς, ο οποίος τον τοποθέτησε σε έναν υψηλό βαθμό ανάμεσα στους Μεγάλους φιλοσόφους, σαν μία καθοριστική προσωπικότητα! Ο Χριστός μοιράζεται την θέση με τον Κονφούκιο, τον Βούδα και τον Σωκράτη. Μόνο που ο Γιάσπερς δυσκολεύεται να βρεί παραλληλισμούς. Οι ανομοιότητες είναι φανερές. Δέν του διαφεύγει ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ένα αντιφατικό σημείο, ακόμη και για τους φιλοσόφους οι οποίοι θα ήθελαν να τον επαναφέρουν στο "μέτρο του ανθρώπου".

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.