Βασίλειος Θερμός: Ωσμωση επιστήμης και θρησκείας

 Η πανδημία αναζωπύρωσε μια διαμάχη αιώνων που τις τελευταίες δεκαετίες είχε ατονήσει

Η αιφνίδια και αναπόφευκτη συνάντηση του κορωνοϊού με τη θρησκευτικότητα των ανθρώπων αναζωπύρωσε μια διαμάχη που χρονολογείται επί περίπου τρεις αιώνες. Αν και κατά τις τελευταίες δεκαετίες είχε ατονήσει και μάλλον «σερνόταν», μια που ο μετανεωτερικός πλουραλισμός προοδευτικά αντικαθιστά όλο και περισσότερο τη σκληρή νεωτερικότητα, το ενδεχόμενο κινδύνου της ζωής πυροδότησε την παλιννόστηση της έντασης. Λογικό: ο θεωρητικός διάλογος διεξάγεται από πρόσωπα με σάρκα και οστά, τα οποία νοιάζονται, όχι μόνο για τις ιδέες τους, αλλά και για τη ζωή τους.

Δεν θα ασχοληθώ στο σημείωμα αυτό με θεωρίες συνωμοσίας, οι οποίες απορρίπτουν τα επιστημονικά πορίσματα στο όνομα της θρησκείας. Τα θρησκευτικά σημαίνονται είναι απατηλά εδώ: πρόκειται καθαρά για ψυχοπαθολογία όπου η παράνοια ενδύεται την πίστη ως «σημαία ευκαιρίας».

Πάμε κατευθείαν στη Θεία Κοινωνία. Για τον άνθρωπο του Ορθού Λόγου ο τρόπος μετάδοσής της είναι αναχρονιστικός και ανεύθυνος. Στους πιστούς διαμορφώθηκαν σύντομα δύο γραμμές άμυνας: οι μετριοπαθείς εισέπραξαν (ορθά) την αμφισβήτηση της Θείας Κοινωνίας ως κατάργηση της ουσίας της πίστης, ενώ οι φονταμενταλιστές «το τερμάτισαν» ισχυριζόμενοι ότι εντός του ιερού χώρου του ναού εκλείπει κάθε κίνδυνος νοσηρότητας.

Η χρονική πίεση υπό την οποία ελήφθησαν οι κυβερνητικές αποφάσεις λειτούργησε σαν άμπωτη που έγινε αφορμή να αποκαλυφθεί ο βυθός των δημόσιων αυτονόητων. Μεγάλος αριθμός πιστών είναι αδύνατο να συγχωρήσει την έλλειψη κωδικού μετακίνησης για ατομική προσευχή ή αυτό που βιώθηκε ως προτεραιότητα των κατοικίδιων και των κομμωτηρίων απέναντι στους ναούς. Βρίσκω δύσκολο να υπάρξει πειστική απάντηση στο επιχείρημα πως οι αποφάσεις των πολιτικών μας ανέδειξαν τις σύγχρονες προτεραιότητες της κοινωνίας οι οποίες αδικούν όσους θρησκεύουν. Το σώμα των πιστών (κάθε θρησκείας) μπορούσε και έπρεπε να τύχει καλύτερης μεταχείρισης.

Στον εκκλησιαστικό χώρο, όμως, έχουμε ένα σοβαρό ζήτημα. Το αίσθημα αδικίας των πιστών κινδυνεύει να αποκρύψει την ασυμβατότητα πολλών με τον επιστημονικό λόγο. Είναι προφανές ότι ένα θυμικό σε παρόξυνση δεν παρέχει πρόσθετη προστασία έναντι των λοιμώξεων. Μεγάλη μερίδα της Εκκλησίας «πρόδωσε» τα προνεωτερικά αντανακλαστικά της σχετικά με τα κοινωνικά και πολιτικά προτάγματα: «Γιατί αμφισβητείτε την πεποίθησή μας ότι με τη Θεία Κοινωνία δεν μεταδίδονται αρρώστιες; Τι είδους δημοκρατία έχουμε όταν δεν γίνονται σεβαστές οι θρησκευτικές πεποιθήσεις όλων;».

Αυτό που διέφυγε την προσοχή τους, όμως, (και μιλάμε για τους μετριοπαθείς πάντα) ήταν πως οι άθεοι και αγνωστικιστές συναναστρέφονται πιστούς οι οποίοι κοινωνούν, συνεπώς ακόμη και οι καλοπροαίρετοι εξ αυτών ανησυχούν ότι εκτίθενται σε κίνδυνο. Οι πιστοί, δηλαδή, δεν αντιλαμβάνονται ότι απαιτούν από όλους να συμμερίζονται τα δικά τους αυτονόητα. Ατελέσφορο στο εκκοσμικευμένο κράτος.  

Θεωρώ πως η στάση της επίσημης Εκκλησίας έπρεπε εξαρχής να είναι διαφορετική. Μια αντίδραση ανάλογη των περιστάσεων θα ήταν, κατ’ αρχάς, να διακηρύξει δημοσίως την ακράδαντη πεποίθησή της ότι διά της Θείας Κοινωνίας δεν μεταδίδονται λοιμώξεις, κάτι που περίτρανα φανερώνεται από τους χιλιάδες κληρικούς οι οποίοι ανά τους αιώνες «καταλύουν» το υπόλοιπο του Ποτηρίου, ακόμη και στα νοσηλευτήρια. Την ίδια στιγμή, όμως, θα δήλωνε ότι, σεβόμενη την αγωνία των μη πιστών, δεν προσδοκά να συμμερίζονται τη δική μας βεβαιότητα, και ως εκ τούτου αλλάζει τον τρόπο της Θείας Κοινωνίας. Για να ηρεμήσουν αυτοί και για να μη στοχοποιηθεί η Εκκλησία, δηλαδή τα μέλη της.

Ταυτόχρονα, πώς να παρακάμψουμε τους σκληροπυρηνικούς της άλλη πλευράς; Εμπάθεια χρονολογούμενη από τη «χρυσή εποχή» της επιστημονικής αθεΐας βρήκε την ευκαιρία να ξεσπάσει, καθώς της διαφεύγει ότι συχνά ο αντιθρησκευτικός φανατισμός των επιστημόνων είναι και αυτός «θρησκευτικής» φύσεως στη δομή του. 

Μέσα στις αναθυμιάσεις του παλιού αυτού επιστημονικού ζηλωτισμού, δυστυχώς, έχουν γαλουχηθεί και πολλοί δημοσιογράφοι. Διαθέτοντας μακρά εμπειρία στα ΜΜΕ δηλώνω, όσο πιο επίσημα μπορώ, ότι έχω βαρεθεί να ακούω από τα χείλη τους το στερεότυπο: «Μα, η Εκκλησία δεν συνιστά “πίστευε και μη ερεύνα”;»! Ε, όχι λοιπόν, δεν το διδάσκει, διότι πουθενά δεν είναι γραμμένο στα κείμενά της! Μετά τη δήθεν αμύθητη περιουσία της Εκκλησίας, αποτελεί τον πιο διαδεδομένο και πλέον επιζήμιο αστικό μύθο!

Υφίσταται μακρά αλυσίδα επιστημόνων, μέχρι σήμερα, οι οποίοι δεν ένιωθαν κανένα ασυμβίβαστο ανάμεσα στη γνώση τους και στην πίστη τους. Δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς, αφού επιστήμη και θρησκεία καλούνται να απαντήσουν σε διαφορετικά ερωτήματα. Άλλο πράγμα το πώς λειτουργεί ο φυσικός κόσμος και άλλο πράγμα το γιατί υπάρχει. Διαφορετικό γνωστικό πεδίο θα ασχοληθεί με τη βιολογία και ψυχολογία του ανθρώπου και εντελώς άλλο με το νόημα της ζωής του και με τον προορισμό του. 

Με κίνδυνο να αποσβολωθούν οι ακραίοι και των δύο πλευρών, τους πληροφορώ πως αμφότεροι οι χώροι ενδιαφέρονται για μια δημιουργική συνάντησή τους. Πρόσφατος καρπός αυτού του ενδιαφέροντος, το τριετές πρότζεκτ του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών «Επιστήμη στον Ορθόδοξο Κόσμο», το οποίο απέδωσε τον τόμο «Orthodox Christianity and Modern Sciences. Tensions, Ambiguities, and Potential», κυκλοφορημένο μάλιστα από ξένο επιστημονικό εκδοτικό οίκο, όχι από θεολογικό… Και συνεχίζεται με νέο τριετές πλάνο.

Τη ζωντάνια ενός τέτοιου διαλόγου είναι αδύνατο να υποπτευθούν οι φονταμενταλιστές αμφοτέρων των χώρων. Και τούτο, διότι συρρικνώνουν τον άνθρωπο, αδικώντας την περιπλοκότητά του και αγνοώντας το μυστήριό του…

* Ο κ. π. Βασίλειος Θερμός είναι πρωτοπρεσβύτερος, ψυχίατρος παιδιών και εφήβων, αναπληρωτής καθηγητής Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών.

Πηγή 

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΓΑΠΗΤΕ ΔΕΝ ΑΣΧΟΛΕΙΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΡΠΟΣ ΓΝΩΣΗΣ.

 Καλῶς ἄρ᾿ εἶπεν ὁ ἐλλαμφθείς καί τήν ἔλλαμψιν ὁριζόμενος ὅτι ἔλλαμψίς ἐστιν οὐ γνῶσις ἀλλ᾿ «ἄρρητος ἐνέργεια ὁρωμένη ἀοράτως», οὐ γάρ αἰσθητῶς, καί «νοουμένη ἀγνώστως», οὐ γάρ λογιστικῶς.

Νίκος Κ. είπε...

Να τι είπε και ο συνάδελφος του π.Βασιλείου, ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου, στην Καθημερινή:
«Από χρόνια ασχολούμαι με θέματα βιολογικά και βιοηθικά, δίδαξα το μάθημα της Βιοηθικής στο Πανεπιστήμιο του Λιβάνου και γνωρίζω τα επιτεύγματα της σύγχρονης βιοτεχνολογίας, λευκής, πράσινης και κόκκινης, που χρησιμοποιούμε σε όλες τις φάσεις της ζωής μας. Δεν μπορεί κανείς να αρνείται τη σημερινή πραγματικότητα, εάν θέλει να ζει σε μια σύγχρονη κοινωνία.Το ότι ήμουν πρώτος που εμβολιάσθηκα από την Εκκλησία οφείλεται σε κάποιες δηλώσεις τις οποίες έκανα, στην πρόταση την οποία μου έκανε ο υπουργός Υγείας Βασίλειος Κικίλιας και στην παρότρυνση του κ. Ιερωνύμου. Δεν ήθελα να προτρέξω των άλλων ιεραρχών».
– Το μήνυμά σας προς τους πιστούς που προσέρχονται στους ναούς;
– Όλοι οι πιστοί χριστιανοί συμμετέχουν στη σύγχρονη κοινωνία και δέχονται τα αποτελέσματα της σύγχρονης ιατρικής. Επειδή το σώμα μας υπόκειται στη θνητότητα και στη φθαρτότητα, γι’ αυτό όλοι έχουμε τους θεράποντες ιατρούς μας και υπακούουμε στις οδηγίες τους. Με αυτόν τον τρόπο οι περισσότεροι άνθρωποι και χριστιανοί λαμβάνουν θεραπευτική αγωγή σε καθημερινή βάση. Επομένως, μέσα σε αυτήν την προοπτική πρέπει να δουν και τον εμβολιασμό για τον νέο ιό. Άλλωστε, όλοι κατά καιρούς από τη μικρή μας ηλικία έχουμε εμβολιασθεί, γι’ αυτό και αυξήθηκε το προσδόκιμο όριο ζωής. Δεν πρέπει να βλέπουμε αυτό το εμβόλιο μέσα από ιδιοτέλειες και δεισιδαιμονίες.
– Υπάρχουν πιστοί που εκφράζουν δυσπιστία ή και άρνηση να εμβολιασθούν; Θα λέγατε ότι είναι η πλειονότητα;
– Ναι, υπάρχουν χριστιανοί που εκφράζουν δυσπιστία και άρνηση στο νέο εμβόλιο. Παρατηρώ, όμως, ότι τελευταία στηρίζονται κυρίως σε απόψεις ιατρών, οι οποίοι εκφράζουν μια δυσπιστία για το νέο εμβόλιο, ως προς τον χρόνο δοκιμασίας του. Όμως, πρέπει να συνεκτιμηθεί ότι η σύγχρονη τεχνολογία επισπεύδει τον χρόνο της δοκιμασίας, αφού διαβάσθηκε γρήγορα η γενετική αλληλουχία του ιού και γνωρίσθηκε η δομή της πρωτεΐνης του, με την οποία εισέρχεται στα κύτταρα, και πρέπει να σκεφθούμε ότι βρισκόμαστε σε πόλεμο και καθημερινά πεθαίνουν άνθρωποι. Έτσι, τα οφέλη είναι περισσότερα από τις παρενέργειες του εμβολίου. Πάντως, δεν νομίζω ότι η πλειονότητα των χριστιανών δεν θέλει να εμβολιασθεί. Άλλωστε, όταν βλέπουν το τι γίνεται μέσα στις μονάδες εντατικής θεραπείας, το ότι κληρικοί, μοναχοί και λαϊκοί νοσηλεύονται μέσα σε αυτές σε πλήρη μοναξιά, πεθαίνουν μέσα σε τραγικές συνθήκες και ενταφιάζονται επίσης σε πιο τραγικές συνθήκες, τότε καταλαβαίνουν ότι κάτι πρέπει να γίνει για να αντιμετωπισθεί αυτή η κατάσταση.
– Τι τους απαντάτε;
– Σέβομαι απόλυτα την ελευθερία του κάθε ανθρώπου. Γι’ αυτό και η πολιτεία δεν καθιέρωσε τον εμβολιασμό ως υποχρεωτικό. Κάθε καινούργιο επίτευγμα προκαλεί διάφορες επιφυλάξεις, αλλά νομίζω ότι η πράξη θα τις αναιρέσει. Επίσης, θέλω να τονίσω ότι στην ορθόδοξη θεολογία υπάρχουν τα ουσιώδη και τα μη ουσιώδη. Συνήθως, μερικοί δίνουν μεγάλη σημασία σε λεπτομέρειες και αφήνουν τα βασικά της πίστεώς μας, που είναι πώς θα φθάσουμε από το κατ’ εικόνα στο καθ’ ομοίωσιν, δηλαδή να ενωθούμε με τον Θεό. Επίσης, πρέπει να δούμε ότι δεν μας συντηρούν στη ζωή απλώς οι τροφές, οι βιταμίνες, οι θερμίδες και τα φάρμακα, αλλά ο Θεός ενεργεί μέσα απ’ όλα αυτά, αφού μέσα σε αυτά υπάρχει η ενέργεια του Θεού. Κατά τον ίδιο τρόπο ο Θεός θα ενεργήσει και μέσα από τα εμβόλια.

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΑΥΤΟΣ ΚΑΝΕΙ ΑΠΙΣΤΕΥΤΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΝΑ ΒΡΕΙ ΕΣΤΩ ΜΕ ΤΟΝ ΛΟΓΟ ΤΟΥ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΑΛΛΑ ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΚΑΤΑΛΗΓΕΙ ΠΑΝΤΟΤΕ ΣΕ ΠΡΟ-ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ.

Νίκος Κ. είπε...

Είμαστε μια όμορφη παρέα...Να τι έγραψε ο διευθυντής και συντονιστής του Γραφείου Τύπου, Ενημερώσεως και Επικοινωνίας της Αρχιεπισκοπής Αθηνών Χάρης Κονιδάρης, σε άρθρο του στην Καθημερινή:
"...Στη διάρκεια των εννέα μηνών της εθνικής δοκιμασίας της πανδημίας, που προσεύχεται και ελπίζει σύντομα να παρέλθει, με τη βοήθεια του Θεού και με τη συμβολή της επιστήμης, η Εκκλησία πράττει και πάλι ως οφείλει, από την πρώτη κιόλας ώρα. Τηρώντας ευλαβικά και όσο κανένας άλλος θεσμός και οργανισμός σε αυτή τη χώρα πλέον ζωντανή απόδειξη άλλωστε οι άγιες ημέρες του Πάσχα, τις οποίες οι πιστοί βίωσαν αυτοπεριοριζόμενοι συνειδητά στους μικρούς ναούς των σπιτιών τους, τις οδηγίες και τις υποδείξεις και τα μέτρα των αρμόδιων υγειονομικών αρχών της πολιτείας. Γιατί υπηρετεί το υπέρτατο συμφέρον της προστασίας του ανθρώπινου προσώπου, της υγείας και της ζωής όλων μας. Την ίδια όμως στιγμή που η Εκκλησία επιτελεί και πάλι το ενοποιητικό έργο της, κάποιες θλιβερές μειοψηφίες, κάποιες δράκες Εφιαλτών, που εκπροσωπούν τα πάσης φύσεως επικίνδυνα άκρα, επιχειρούν να κάνουν, όπως και κάνουν, αυτό που, ομοίως διαχρονικά, κάνουν. Να δηλητηριάζουν τον δημόσιο διάλογο και να διχάζουν. Τα «όπλα» τους γνωστά. Οι τερατώδεις συνωμοσιολογίες και ο μεταπρατισμός του «θρησκευτικού» φόβου. Οι σκοτεινές, βρώμικες και πρόστυχες παρασκηνιακές μεν, πλην όμως ορατές στους φύλακες, «πρακτικές» παραεκκλησιαστικών παρασίτων και τρωκτικών. Και τα αντικληρικαλιστικά τερατουργήματα και ιδεοληπτικά νευρωτικά εξαμβλώματα, πασπαλισμένα, κατά την «περιφορά» τους, είτε με το απαραίτητο καρύκευμα γιαλαντζί «κοσμοπολιτισμού» και «προοδευτικότητας» είτε με τη σος της ενδημικής στη χώρα αγοραίας δημαγωγίας. Σήμερα, λοιπόν, περισσότερο ίσως από ποτέ άλλοτε, καθώς η εμπειρία του παρελθόντος είναι, αν και επώδυνη, διδακτική, οφείλουμε όλοι μας να απομονώσουμε αυτά τα άκρα. Που απαντά το ένα το άλλο στον δρόμο του χυδαίου λαϊκισμού και μετέρχονται όλα μαζί την αυτή δοκιμασμένη μέθοδο της διασποράς ψευδών ειδήσεων για τη δολοφονία χαρακτήρων. Το άκρο των δαιμονισμένων «ευσεβών» και των ποικίλων πλασιέ της «πίστης», που διακινούν εργολαβικά και με ψυχωτικό τρόπο «απόψεις» που βιάζουν την κοινή λογική, αλλά και κάθε λογική, και προσβάλλουν βάναυσα τα ίδια τα Θεία. Γιατί όσοι ευκολόπιστοι ή αφελείς, «θρησκευτικά» αθύρματα των παραχαρακτών και πλαστογράφων της πίστης, πείθονται να αρνηθούν να φορούν τη μάσκα, επειδή πίσω από αυτήν κρύβεται ο… Σατανάς, ή, στο άμεσο μέλλον, πειστούν να αρνηθούν να κάνουν το εμβόλιο, επειδή μέσα σε αυτό θα κρύβεται, υγροποιημένο ή άλλως πως, το τσιπάκι του… 666, εγκληματούν και κατά των εαυτών τους και κατά των οικείων τους και κατά όλων των συνανθρώπων τους που θα έχουν την κακή τύχη να βρεθούν στον δρόμο τους.
Το άκρο των διαφόρων παρατρεχάμενων, παραγόντων, αναλυτών, σχολιαστών και λοιπών απροσδιορίστου ιδιότητος και ταυτότητος ανεπάγγελτων, αμόρφωτων και τυχάρπαστων παρασίτων και τρωκτικών παραεκκλησιαστικών συστημάτων, που, ενίοτε και σε… συνεργασία με ανθρώπους δήθεν της Εκκλησίας, μόνον… εκκλησιαστικές προσεγγίσεις δεν μετέρχονται, προκειμένου να εξυπηρετήσουν τη δική τους ατζέντα και τα συναφή τους συμφέροντα, ...επιχειρώντας να στήσουν παιχνίδια διαδοχής και λοιπά παιχνίδια εξουσίας, την ώρα μάλιστα που ο Αρχιεπίσκοπος δίνει την προσωπική του μάχη, μαζί με όλους τους συνανθρώπους μας που νοσούν από τον κορωνοϊό... Πώς θα διαπομπεύσουν και θα εξευτελίσουν τα πρόσωπα ζωντανών, δοκιμαζόμενων, όπως ο Αρχιεπίσκοπος, και κεκοιμημένων, όπως ο Μητροπολίτης Λαγκαδά, αφού ούτε σεβασμό προς τους νεκρούς δεν έχουν... Πώς θα προβάλουν τον Προκαθήμενο της Εκκλησίας ως τον φιλοτομαριστή «Ηγεμόνα», που «βουτά», για να σωθεί από τον κορωνοϊό, στην άρτι αφιχθείσα από την Εσπερία, για λογαριασμό του και μόνον, μπαμλανιβιμάμπη ή «καταναλώνει», προνομιακά, πλάσματα αίματος με αντισώματα, την ώρα που το ποίμνιό του πεθαίνει... ".

TΟ ΜΕΓΑΛΟ ΘΥΜΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΕΩΣ: O EKΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ. ΝΙΚΗΣΑΝ ΟΙ ΑΠΟΤΕΙΧΙΣΜΕΝΟΙ ΚΑΤΑ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΛΟΙ, ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΟΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΙ, ΜΙΛΟΥΝ ΤΗΝ ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥΣ. Η ΠΡΩΤΗ ΚΡΙΣΗ ΦΑΝΕΡΩΣΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΚΡΙΣΗ Η ΟΠΟΙΑ ΕΛΛΕΙΨΕΙ ΔΙΑΚΡΙΣΕΩΣ ΚΑΤΕΚΤΗΣΕ ΤΟΝ ΕΝΔΙΑΘΕΤΟ ΛΟΓΟ ΜΑΣ.