Συνέχεια από Δευτέρα 14 Φεβρουαρίου 2022
Κεφάλαιο 6 (2ο μέρος)Το Πέρασμα από τη φωτιά και το νερό
Από ψυχολογική άποψη, η φωτιά δεν είναι κάτι που μπορεί να κατανοηθεί συγκεκριμένα, φυσικά. Οι παλιοί αλχημιστές την χρησιμοποιούσαν σαν ένα σύμβολο επειδή την ταύτιζαν με το αντίθετό της, το νερό, κατανοώντας την έτσι προφανώς σαν μία μυστική φωτιά. Η φωτιά καθ' εαυτήν είναι σύμβολο της ψυχικής ενέργειας. Συμβολίζει αυτή την άγνωστη ψυχική ιδιότητα που εκδηλώνεται στην ενεργητικότητα, στην επιθυμία, στην βούληση, στο συναίσθημα, στην συγκέντρωση, στην ικανότητα για εργασία κλπ, και στους εκφρασμένους βαθμούς έντασής τους(21).
Ιστορικά, η κατανόηση της σωματικής και της ψυχικής ενέργειας έχει προέλθει από τις αντιλήψεις του mana, του mulungu, του orenda, του wakanda, του manitou κλπ, τις οποίες ο πρωτόγονος άνθρωπος συνελάμβανε σαν έννοιες που χαρακτήριζαν ο,τιδήποτε ήταν μυστηριώδες, δυνατό, δημιουργικό, ασυνήθιστα αποτελεσματικό, ιερό, όπως η αστραπή, ένα ιδιαίτερο δέντρο ή ζώο, η ακτινοβολούσα προσωπικότητα ενός φύλαρχου κλπ. Αναγνωρίζουμε σ' αυτή την πρωτόγονη αντίληψη αυτό που σήμερα ονομάζουμε ψυχική και σωματική ενέργεια, οι οποίες για τον πρωτόγονο δεν είχαν ακόμη διαχωρισθεί. Μετά από μία μακριά διαδικασία ιστορικής εξέλιξης προέκυψε η σύγχρονη κατανόηση της σωματικής ενέργειας από την αρχική αντίληψη περί της ενέργειας(22). Η φωτιά του Ηράκλειτου που έχει προέλθει από τον νου, αντιστοιχεί σε μία τέτοια σχετικά αρχέγονη ιδέα ενέργειας:
"Το συγκροτημένο σύμπαν (ο κόσμος), πανομοιότυπο για όλα τα όντα, δεν δημιουργήθηκε από κάποιον θεό ή από το ανθρώπινο γένος, αλλά ήταν πάντα, είναι και θα είναι αιώνια φωτιά, που καίγεται με μέτρο και σβήνει με μέτρο(23)".
Στην στωική φιλοσοφία αυτή η αντίληψη κατέληξε στην ιδέα ενός πύρινου πνεύματος που γεμίζει με την ύπαρξή του το διάστημα, και είναι η ίδια η εικόνα του θείου. Στην αρχαία και μεσαιωνική αλχημεία αυτή η αρχαϊκή ιδέα εκπροσωπήθηκε από τον Ερμή, ο οποίος εκλαμβανόταν σαν μία μυστηριώδης στοιχειακή φωτιά, ένα ζωικό πνεύμα, μέσα σε όλα τα πράγματα, ή σαν ένα φυσικό πνεύμα-δημιουργός(24). Αυτό το πύρινο πνεύμα έγινε αργότερα στην πρώιμη χημεία το θεμέλιο της ονομαζόμενης "θεωρίας του φλογιστού", η οποία εξελίχθηκε, όπως έδειξε ο S. Samburski, στην σύγχρονη ιδέα του δυναμικού πεδίου(25).
Σε αντίθεση με την ποσοτική ενέργεια της σύγχρονης φυσικής, η ψυχική ενέργεια είναι περισσότερο ποιοτικά, όπως τονίζει ο Jung(26), μία ένταση, που πάνω απ' όλα μπορεί να γίνει αντιληπτή μόνο με το συναίσθημα. Εντούτοις, όπως τονίζει:
«Οι ψυχικές εντάσεις και οι διαβαθμισμένες διαφορές τους περικλείουν ποσοτικές διαδικασίες, που είναι απρόσιτες στην άμεση παρατήρηση και μέτρηση, ενώ διαθέτουν παράλληλα ένα είδος λανθάνουσας σωματικής ενέργειας (επειδή τα ψυχικά φαινόμενα εμφανίζουν κάποιες ποσοτικές ιδιότητες). Εάν αυτές οι ποσότητες μπορούσαν να μετρηθούν, η ψυχή θα εμφανιζόταν οπωσδήποτε σαν κάτι που διαθέτει κίνηση μέσα στον χώρο, κάτι στο οποίο ο ορισμός της ενέργειας είναι δυνατόν να εφαρμοσθεί. Επομένως, αφού η μάζα και η ενέργεια είναι της ίδιας φύσης, η μάζα και η ταχύτητα θα ήταν επαρκείς έννοιες για να χαρακτηρίσουν την ψυχή, στον βαθμό που εμφανίζει κάποιες ορατές εκδηλώσεις μέσα στον χώρο• με άλλα λόγια θα πρέπει να μπορεί να εμφανίζεται σαν μάζα σε κίνηση. Αν αρνηθούμε να δεχθούμε σαν αξίωμα την προκαθορισμένη αρμονία σωματικών και ψυχικών εκδηλώσεων, θα πρέπει τουλάχιστον να παραδεχτούμε κάποια σχέση αλληλεπίδρασης. Αυτή η τελευταία υπόθεση προϋποθέτει όμως μία ψυχή που έρχεται κατά κάποιο τρόπο σε επαφή με την ύλη, και αντίστροφα, μία ύλη με λανθάνουσα ψυχή»(27).
Οι συλλογισμοί του Jung δείχνουν ότι για να φθάσουμε σε μία κατανόηση της σχέσης ανάμεσα σ' αυτό που ονομάζουμε σήμερα φυσική ενέργεια και στην ψυχική ενέργεια θα πρέπει να λάβουμε υπόψη και την παραψυχολογία.
Κατά την άποψή μου, ο αλχημιστικός συμβολισμός της φωτιάς υπαινίσσεται μία ενεργητική ένταση, που χαρακτηρίζει την αδέσμευτη από το σώμα ψυχή. Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι κατά την διαδικασία του θανάτου αυτό το μη ενσαρκωμένο μέρος της ψυχής αποκτά την ενέργεια του ενσαρκωμένου μέρους, και έτσι φορτίζεται με μία εξαιρετική υψηλή ένταση ενέργειας. Για αυτό τον λόγο το ελιξήριο της ζωής στο κείμενο του Κομάριου ονομάζεται «φονικό», επειδή στο τέλος της βοηθάει το σώμα να πεθάνει ή το καθιστά άψυχο, και την ίδια στιγμή εμψυχώνει την πραγματική ψυχή (την αιώνια πλευρά της), δηλαδή εντείνει την ενέργειά της. Οι καταστάσεις ισχυρής συγκινησιακής έντασης, στις οποίες πέφτουν μερικοί ετοιμοθάνατοι, θα μπορούσαν, από αυτή την άποψη, να αντανακλούν μία πάλη ανάμεσα στην ψυχική ενέργεια (φωτιά = συναισθήματα, συγκινήσεις) η οποία συγκρατείται ακόμη από τα δεσμά του σώματος και την ενέργεια (ένταση) της ψυχικής καθαρά ζωής η οποία ξεφεύγει από το σώμα. Στην περίπτωση ενός βίαιου θανάτου (έγκλημα, αυτοκτονία) η πάλη αυτή φαίνεται να προκαλεί πραγματικά «εκρηκτικές εκδηλώσεις», όπως διαπίστωσα κάποτε η ίδια. Όταν ήμουν περίπου εικοσιτεσσάρων χρονών, κατοικούσα σε ένα νοικιασμένο δωμάτιο στο σπίτι μιας δεκαεξάχρονης κοπέλας και της παραμάνας της. Μια νύχτα ονειρεύθηκα ότι έγινε μία τρομερή έκρηξη. Η παραμάνα και εγώ σκύψαμε πίσω από ένα τοίχο για να προφυλαχθούμε από τις πέτρες και τα χώματα που εκσφεντονίστηκαν. Όταν ξύπνησα έμαθα ότι την νύχτα το κορίτσι είχε αυτοκτονήσει με υπνωτικά. Στην περίπτωση της αυτοκτονίας η ζωική ενέργεια δεν έχει διοχετευθεί φυσιολογικά. Συνεπώς, ο θάνατος είναι σαν μία ξαφνική έκρηξη που βλάπτει επικίνδυνα το περιβάλλον• επειδή, όπως ξέρουμε, μία έκρηξη δεν είναι τίποτε άλλο από μία ξαφνική απελευθέρωση μεγάλου φορτίου ενέργειας.
(συνεχίζεται)
Αμέθυστος
Σημειώσεις
21. Jung: "H δομή και η δυναμική της ψυχής", παρ.26.
22. Αυτόθι, παρ. 114 κ.ε.
23. Απόσπασμα 30• στο έργο του Freeman: "Βοήθημα για τους προσωκρατικούς φιλοσόφους", σ.26.
24. Jung: "Ψυχολογία και Αλχημεία", παρ.404,473.
25. "Το φυσικό είδωλο του κόσμου των αρχαίων", σσ.219 κ.ε.
26. Στο "Δομή και δυναμική της ψυχής", παρ.441-442.
27. Αυτόθι, παρ. 441.
Από ψυχολογική άποψη, η φωτιά δεν είναι κάτι που μπορεί να κατανοηθεί συγκεκριμένα, φυσικά. Οι παλιοί αλχημιστές την χρησιμοποιούσαν σαν ένα σύμβολο επειδή την ταύτιζαν με το αντίθετό της, το νερό, κατανοώντας την έτσι προφανώς σαν μία μυστική φωτιά. Η φωτιά καθ' εαυτήν είναι σύμβολο της ψυχικής ενέργειας. Συμβολίζει αυτή την άγνωστη ψυχική ιδιότητα που εκδηλώνεται στην ενεργητικότητα, στην επιθυμία, στην βούληση, στο συναίσθημα, στην συγκέντρωση, στην ικανότητα για εργασία κλπ, και στους εκφρασμένους βαθμούς έντασής τους(21).
Ιστορικά, η κατανόηση της σωματικής και της ψυχικής ενέργειας έχει προέλθει από τις αντιλήψεις του mana, του mulungu, του orenda, του wakanda, του manitou κλπ, τις οποίες ο πρωτόγονος άνθρωπος συνελάμβανε σαν έννοιες που χαρακτήριζαν ο,τιδήποτε ήταν μυστηριώδες, δυνατό, δημιουργικό, ασυνήθιστα αποτελεσματικό, ιερό, όπως η αστραπή, ένα ιδιαίτερο δέντρο ή ζώο, η ακτινοβολούσα προσωπικότητα ενός φύλαρχου κλπ. Αναγνωρίζουμε σ' αυτή την πρωτόγονη αντίληψη αυτό που σήμερα ονομάζουμε ψυχική και σωματική ενέργεια, οι οποίες για τον πρωτόγονο δεν είχαν ακόμη διαχωρισθεί. Μετά από μία μακριά διαδικασία ιστορικής εξέλιξης προέκυψε η σύγχρονη κατανόηση της σωματικής ενέργειας από την αρχική αντίληψη περί της ενέργειας(22). Η φωτιά του Ηράκλειτου που έχει προέλθει από τον νου, αντιστοιχεί σε μία τέτοια σχετικά αρχέγονη ιδέα ενέργειας:
"Το συγκροτημένο σύμπαν (ο κόσμος), πανομοιότυπο για όλα τα όντα, δεν δημιουργήθηκε από κάποιον θεό ή από το ανθρώπινο γένος, αλλά ήταν πάντα, είναι και θα είναι αιώνια φωτιά, που καίγεται με μέτρο και σβήνει με μέτρο(23)".
Στην στωική φιλοσοφία αυτή η αντίληψη κατέληξε στην ιδέα ενός πύρινου πνεύματος που γεμίζει με την ύπαρξή του το διάστημα, και είναι η ίδια η εικόνα του θείου. Στην αρχαία και μεσαιωνική αλχημεία αυτή η αρχαϊκή ιδέα εκπροσωπήθηκε από τον Ερμή, ο οποίος εκλαμβανόταν σαν μία μυστηριώδης στοιχειακή φωτιά, ένα ζωικό πνεύμα, μέσα σε όλα τα πράγματα, ή σαν ένα φυσικό πνεύμα-δημιουργός(24). Αυτό το πύρινο πνεύμα έγινε αργότερα στην πρώιμη χημεία το θεμέλιο της ονομαζόμενης "θεωρίας του φλογιστού", η οποία εξελίχθηκε, όπως έδειξε ο S. Samburski, στην σύγχρονη ιδέα του δυναμικού πεδίου(25).
Σε αντίθεση με την ποσοτική ενέργεια της σύγχρονης φυσικής, η ψυχική ενέργεια είναι περισσότερο ποιοτικά, όπως τονίζει ο Jung(26), μία ένταση, που πάνω απ' όλα μπορεί να γίνει αντιληπτή μόνο με το συναίσθημα. Εντούτοις, όπως τονίζει:
«Οι ψυχικές εντάσεις και οι διαβαθμισμένες διαφορές τους περικλείουν ποσοτικές διαδικασίες, που είναι απρόσιτες στην άμεση παρατήρηση και μέτρηση, ενώ διαθέτουν παράλληλα ένα είδος λανθάνουσας σωματικής ενέργειας (επειδή τα ψυχικά φαινόμενα εμφανίζουν κάποιες ποσοτικές ιδιότητες). Εάν αυτές οι ποσότητες μπορούσαν να μετρηθούν, η ψυχή θα εμφανιζόταν οπωσδήποτε σαν κάτι που διαθέτει κίνηση μέσα στον χώρο, κάτι στο οποίο ο ορισμός της ενέργειας είναι δυνατόν να εφαρμοσθεί. Επομένως, αφού η μάζα και η ενέργεια είναι της ίδιας φύσης, η μάζα και η ταχύτητα θα ήταν επαρκείς έννοιες για να χαρακτηρίσουν την ψυχή, στον βαθμό που εμφανίζει κάποιες ορατές εκδηλώσεις μέσα στον χώρο• με άλλα λόγια θα πρέπει να μπορεί να εμφανίζεται σαν μάζα σε κίνηση. Αν αρνηθούμε να δεχθούμε σαν αξίωμα την προκαθορισμένη αρμονία σωματικών και ψυχικών εκδηλώσεων, θα πρέπει τουλάχιστον να παραδεχτούμε κάποια σχέση αλληλεπίδρασης. Αυτή η τελευταία υπόθεση προϋποθέτει όμως μία ψυχή που έρχεται κατά κάποιο τρόπο σε επαφή με την ύλη, και αντίστροφα, μία ύλη με λανθάνουσα ψυχή»(27).
Οι συλλογισμοί του Jung δείχνουν ότι για να φθάσουμε σε μία κατανόηση της σχέσης ανάμεσα σ' αυτό που ονομάζουμε σήμερα φυσική ενέργεια και στην ψυχική ενέργεια θα πρέπει να λάβουμε υπόψη και την παραψυχολογία.
Κατά την άποψή μου, ο αλχημιστικός συμβολισμός της φωτιάς υπαινίσσεται μία ενεργητική ένταση, που χαρακτηρίζει την αδέσμευτη από το σώμα ψυχή. Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι κατά την διαδικασία του θανάτου αυτό το μη ενσαρκωμένο μέρος της ψυχής αποκτά την ενέργεια του ενσαρκωμένου μέρους, και έτσι φορτίζεται με μία εξαιρετική υψηλή ένταση ενέργειας. Για αυτό τον λόγο το ελιξήριο της ζωής στο κείμενο του Κομάριου ονομάζεται «φονικό», επειδή στο τέλος της βοηθάει το σώμα να πεθάνει ή το καθιστά άψυχο, και την ίδια στιγμή εμψυχώνει την πραγματική ψυχή (την αιώνια πλευρά της), δηλαδή εντείνει την ενέργειά της. Οι καταστάσεις ισχυρής συγκινησιακής έντασης, στις οποίες πέφτουν μερικοί ετοιμοθάνατοι, θα μπορούσαν, από αυτή την άποψη, να αντανακλούν μία πάλη ανάμεσα στην ψυχική ενέργεια (φωτιά = συναισθήματα, συγκινήσεις) η οποία συγκρατείται ακόμη από τα δεσμά του σώματος και την ενέργεια (ένταση) της ψυχικής καθαρά ζωής η οποία ξεφεύγει από το σώμα. Στην περίπτωση ενός βίαιου θανάτου (έγκλημα, αυτοκτονία) η πάλη αυτή φαίνεται να προκαλεί πραγματικά «εκρηκτικές εκδηλώσεις», όπως διαπίστωσα κάποτε η ίδια. Όταν ήμουν περίπου εικοσιτεσσάρων χρονών, κατοικούσα σε ένα νοικιασμένο δωμάτιο στο σπίτι μιας δεκαεξάχρονης κοπέλας και της παραμάνας της. Μια νύχτα ονειρεύθηκα ότι έγινε μία τρομερή έκρηξη. Η παραμάνα και εγώ σκύψαμε πίσω από ένα τοίχο για να προφυλαχθούμε από τις πέτρες και τα χώματα που εκσφεντονίστηκαν. Όταν ξύπνησα έμαθα ότι την νύχτα το κορίτσι είχε αυτοκτονήσει με υπνωτικά. Στην περίπτωση της αυτοκτονίας η ζωική ενέργεια δεν έχει διοχετευθεί φυσιολογικά. Συνεπώς, ο θάνατος είναι σαν μία ξαφνική έκρηξη που βλάπτει επικίνδυνα το περιβάλλον• επειδή, όπως ξέρουμε, μία έκρηξη δεν είναι τίποτε άλλο από μία ξαφνική απελευθέρωση μεγάλου φορτίου ενέργειας.
(συνεχίζεται)
Αμέθυστος
Σημειώσεις
21. Jung: "H δομή και η δυναμική της ψυχής", παρ.26.
22. Αυτόθι, παρ. 114 κ.ε.
23. Απόσπασμα 30• στο έργο του Freeman: "Βοήθημα για τους προσωκρατικούς φιλοσόφους", σ.26.
24. Jung: "Ψυχολογία και Αλχημεία", παρ.404,473.
25. "Το φυσικό είδωλο του κόσμου των αρχαίων", σσ.219 κ.ε.
26. Στο "Δομή και δυναμική της ψυχής", παρ.441-442.
27. Αυτόθι, παρ. 441.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου