Ως παιδί μου άρεσε το σύνθημα «όχι βότκα, όχι Coca Cola», που σήμαινε την ταυτόχρονη απόρριψη του αμερικανικού καταναλωτικού μοντέλου και του σοβιετικού κολεκτιβισμού. Παραμένω πεπεισμένος, όπως και τότε, ότι τα δύο συστήματα, φαινομενικά αντίθετοι υλισμοί, είναι φυσικοί αδελφοί, ο Ρωμύλος και ο Ρέμος που δεν ιδρύουν πόλεις αλλά δηλητηριάζουν την ψυχή. Ο ένας από τους δύο είναι νεκρός, ο άλλος κυριαρχεί στον κόσμο – ή σε μέρος του – με μοιραία αποτελέσματα. Η μορφή του εμπορεύματος έχει αποικίσει τη φαντασία, κάνοντάς μας πελάτες, ή μάλλον εθισμένους στην επιθυμία που συνεχώς ανανεώνεται. Η νίκη του επιδεικνύεται αυτές τις μέρες στους τοίχους που έχουν παραμείνει άθικτοι στη μαρτυρική Ουκρανία με μια αποκρουστική διαφήμιση. Ένας Άγιος Βασίλης με χαρούμενο πρόσωπο - στο φόντο ενός τραγικού πολέμου! - πίνει το κατεξοχήν ποτό της παγκοσμιοποίησης, ενώ από πάνω του στέκεται ένα ανατριχιαστικό σύνθημα: η μετάφραση είναι «ευτυχώς υπάρχει η Coca Cola».
Δεν θα το δούμε στις σελίδες των εφημερίδων του συστήματος ή στις χριστουγεννιάτικες τηλεοπτικές εικόνες. Θα μπορούσε να προκαλέσει αποστροφή σε κάποιο ελεύθερο πνεύμα. Είναι εξωφρενικό να βλέπουμε τον γενειοφόρο γέρο να διαφημίζει το συμβολικό προϊόν του εμπορικού σύμπαντος ακριβώς στο έθνος που υποφέρει στη σάρκα του, στη θυσία των νέων του και στην κλοπή του μέλλοντός του, τον δυτικό ολοκληρωτισμό με τη μορφή ενός πολέμου του οποίου οι σκοποί της γεωπολιτικής κυριαρχίας ξεφεύγουν μόνο από εκείνους που κλείνουν τα μάτια τους και βουλώνουν τα αυτιά τους. Το κυνικό τσίρκο της κατανάλωσης δεν φείδεται πένθους, καταστροφής, πόνου.
Δεν είναι μόνο απαραίτητο να πουλήσετε ένα προϊόν σε υψηλή τιμή. Αυτό που έχει σημασία είναι να επιβεβαιώσουμε την κυριαρχία της κατανάλωσης, την καλή τύχη της ζωής, μέσω του φετιχισμού του εμπορεύματος, στο δυτικό Truman Show. Καλώς ήρθατε στην κόλαση που μεταμφιέζεται σε παράδεισο κατανάλωσης, σε παράδεισο του «του να έχεις για να καταναλώνεις». Στην Ουκρανία περισσότερο από οπουδήποτε αλλού: παράγουμε· (όπλα, στρατιώτες να σταλούν στο σφαγείο, κορίτσια για εκμετάλλευση προς ευχαρίστηση, παιδιά να πουληθούν στους πλούσιους στείρους της Δύσης, μήτρες να ενοικιαστούν) καταναλώνουμε· (ό,τι διαφημίζεται από το 24ωρο καρουζέλ) πεθαίνουμε·(ανάμεσα στη λάσπη και το χιόνι σε έναν πόλεμο που θέλουν οι ισχυροί στη ζεστασιά των πλούσιων αρχοντικών).
Η πραγματική νίκη ενός διαβόητου συστήματος είναι να μετατρέψει τους ανθρώπους, που έχουν γίνει άτομα και στη συνέχεια επιθυμούσες μονάδες, σε γρανάζια της μεγάλης μηχανής: ένας πρωτοφανής ολοκληρωτισμός ικανός να μολύνει κάθε πτυχή του ανθρώπου, από τη συνείδηση μέχρι τις πράξεις, τις επιλογές, τις σκέψεις. Δόξα τω Θεώ υπάρχει η κατανάλωση, αυτό το ποτό, αυτή η μάρκα, η ανταλλακτική αξία που ανατρέπει την αξία χρήσης, η επιθυμία που κατευνάζεται για μια σύντομη στιγμή. Ευτυχώς, ακόμη και στον πόλεμο – μια σύγκρουση που υποκινήθηκε, επιδιώκεται, χρηματοδοτείται από ξένες ολιγαρχίες – η παρηγοριά της Coca Cola προσφέρεται σε έναν κατεστραμμένο λαό, δηλαδή η συμμετοχή του στο εμπορευματικό σύστημα. Ευτυχώς, υπάρχει ο Άγιος Βασίλης, ο γέρος που φέρνει δώρα που πληρώνονται με υψηλό τίμημα, ο κοσμικός και υλιστής εφημέριος του βρέφους Ιησού.
Η σοβιετική παράδοση, πιο ειλικρινής στον τετράγωνο αθεϊσμό της, τον αποκαλούσε ο Παππούς Χιονιάς. Σε αυτή την πλευρά του τείχους που έπεσε το 1989 (στο τέλος θα καταλήξουμε να λέμε δυστυχώς) το σόου του τέλους του έτους, μετά το Black Friday των εκπτώσεων και το μπαρμπεκιού σε μεταμφίεση του Halloween (το ημερολόγιο του παγκόσμιου σούπερ μάρκετ είναι γεμάτο ημερομηνίες που πρέπει να αγιαστούν με πιστωτική κάρτα) περιλαμβάνει τη μάσκα του Άγιου Βασίλη, σύμβολο μιας ψεύτικης καλοσύνης φτιαγμένης από αντικείμενα. Ποιανού άγιος Βασίλης, λοιπόν; Και κυρίως γιατί τα Χριστούγεννα, αν ο σκοπός είναι ακριβώς να κάνουν τους ανθρώπους να ξεχάσουν εκείνη τη γέννηση στη Βηθλεέμ, σκανδαλώδη για τον σύγχρονο άνθρωπο. Αλλά είναι εντυπωσιακό ότι κάποιος τολμά να το κάνει εικόνα ενός προϊόντος, επιπλέον εξαιρετικά συμβολικού, ακριβώς στην Ουκρανία, εν μέσω βομβών, θανάτου και αποσύνθεσης. Ωστόσο, το σύνθημα εξοργίζει μόνο εμάς. Πόσο τυχερή είναι η ύπαρξη της Coca Cola, τι ανυπολόγιστο προνόμιο να την πίνει κάτω από βόμβες, στα χαρακώματα, σε σπίτια από τα οποία απουσιάζουν όσοι βρίσκονται στο μέτωπο και από τα οποία έχουν φύγει εκατομμύρια.
Ένα από τα χαρακτηριστικά αυτής της εποχής, σε αυτή τη γωνιά του κόσμου που κατευθύνεται σε ένα δίκαιο λήθαργο, είναι η απουσία μετριοφροσύνης, το τέλος της ντροπής και της αγανάκτησης. Αν έδειχναν την διαφημιστική αφίσα ανάμεσα στις έκτακτες ειδήσεις του τσίρκου της επικοινωνίας, θα μας έκλεβαν ένα ανόητο χαμόγελο, στους πιο στοχαστικούς ένα σύντομο συνοφρύωμα, και μετά μακριά στο επόμενο μήνυμα, περιμένοντας στην ουρά της αγοράς ή του εμπορικού κέντρου. Ευτυχώς, υπάρχει η Ουκρανία, της οποίας τα παιδιά πεθαίνουν στη θέση μας. Πληρώνουμε τον λογαριασμό σε μετρητά: χρήματα που δαπανώνται σωστά για να κρατήσουμε το τομάρι μας, να πιστεύουμε στον Άγιο Βασίλη και να πίνουμε ευτυχώς Cola στο όνομα της ιερής φιλελεύθερης δημοκρατίας. Ποτέ δεν σκεφτήκαμε ότι θα προτιμούσαμε τη βότκα. Σε μικρές δόσεις, τουλάχιστον ζεσταίνει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου