KATI ΣAN IΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ (3) (ΚΑΤΑ ΖΗΖΙΟΥΛΑ)

Ο Αριστοτέλης και η οντολογία της Μεταφυσικής

Στην ιστορία τής φιλοσοφίας ο Αριστοτέλης φαίνεται να κερδίζει πρώτος τον τίτλο τού οντολόγου, παρότι δέν συναντάται στά κείμενά του ούτε ο όρος οντολογία ούτε ο όρος Μεταφυσική. Ο όρος εμφανίστηκε γιά πρώτη φορά στίς αρχές τού ΧVII αιώνος και εδραιώθηκε έναν αιώνα αργότερα με τα κείμενα τού Christian Wolff.

Η Μεταφυσική εδημιουργήθη ήδη από τον καιρό τών προσωκρατικών και από τον καιρό τους ήδη εσήμαινε μιά προσέγγιση στην προβληματική τού ΟΛΟΥ. Αυτή η προσέγγιση επραγματοποιήθη με δύο διαφορετικούς τρόπους : με τον ΕΝΟΛΟΓΙΚΟ και με τον ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΟ. Ο ένας τρόπος συγκεντρώνεται στην προβληματική τού ΕΝΟΣ, ο άλλος τού ΕΙΝΑΙ. Με τον Ακινάτη, επηρεασμένον από τούς Άραβες, η οντολογία εδραιώθηκε στη Δύση τόσο πολύ ώστε ο Χάϊντεγκερ έφτασε να πιστεύει πώς το οντολογικό παράδειγμα ήταν το μοναδικό μεταφυσικό παράδειγμα πού υπήρξε στην ιστορία της φιλοσοφίας.

Η ΕΝΟΛΟΓΙΑ τοποθετείται σε ένα επίπεδο πάνω από το ΕΙΝΑΙ. Έτσι η πρωτολογία στηρίζεται στίς έννοιες τής ενότητος και της πολλαπλότητος (ΕΝΑ και ΠΟΛΛΑ). Δύο παραδείγματα εμφανίστηκαν : τού Πλάτωνος και τού Πλωτίνου. Ο Πλάτων υπολόγιζε την αντιθετική αρχή στο ΕΝΑ, την Δυάδα, πηγή της πολλαπλότητος, σάν πρωταρχική και συναιώνια αρχή, παρότι αξιολογικά κατώτερη τού ΕΝΟΣ. Ο Πλωτίνος παρήγαγε αντιθέτως την αρχή της Δυάδος από το Ένα.

Η ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ αντιθέτως συγκεντρώνεται στην έννοια τού Είναι και τά παράγωγά του, ιδιαιτέρως το μή—Είναι. Ο Ακινάτης μάς παρέδωσε μιά πρωτολογία στηριγμένη στίς έννοιες τού Όντος, τής Ουσίας καί της Υπάρξεως.

Οι έννοιες κλειδιά τής Οντολογίας είναι το Όν, το μή–Όν και το Γίγνεσθαι. Τό Είναι αναδεικνύει την θετικότητά του μόνο όταν έρχεται αντιμέτωπο με το μή–Όν. Στην αντίθεσή του με την άρνηση. Η άρνηση δε αναδύεται από την εμπειρία τού Γίγνεσθαι. Η εμπειρία αυτή φανερώνει το Είναι περιορισμένο από το μή—Είναι. Η αρχή της νοήσεως όμως , η οποία συστήνει την ίδια την Μεταφυσική, δέν δέχεται τον περιορισμό τού Όντος από το μή–Όν. Αυτή είναι η αρχή τού Παρμενίδη : το Είναι δεν μπορεί να μην Είναι. Η Σύνθεση ανάμεσα σ`αυτό πού λέει η εμπειρία : πώς το Είναι περιορίζεται από το μή—Είναι, κάτι εντελώς αντιφατικό, και σ`αυτό πού λέει η αρχή τού Παρμενίδη εκφράζεται ως εξής περίπου: ΤΟ ΟΛΟΝ ΤΟΥ ΟΝΤΟΣ ΕΝΕΧΕΙ ΜΙΑ ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΙΔΙΑΣ ΤΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ.

Ο Αριστοτέλης το εκφράζει ως εξής, και συμφωνεί με τον Πλάτωνα. Μεταφ. Β,4,999b,5 : εί γε αίδιον μηδέν έστιν, ουδέ γένεσιν είναι δυνατόν.

Άς παρακολουθήσουμε πώς χαράζει ο Αριστοτέλης την Οντολογία του σε αντιδιαστολή με τον Πλάτωνα : Μεταφ. Γ2, 1003b,22 : εί δή τό Όν και το Έν ταυτόν και μία φύσις τώ ακολουθείν αλλήλοις ώσπερ αρχή και αίτιον...ταυτό γαρ είς άνθρωπος και άνθρωπος και ών άνθρωπος και άνθρωπος (άνθρωπος και είναι άνθρωπος), και δέν υπάρχει κανένα όφελος άν διπλασιάσουμε την έκφραση ‘‘ένας άνθρωπος’’ στην άλλη ‘‘είναι ένας άνθρωπος’’. Δηλώνουν δηλ. ότι δέν χωρίζονται το είναι τού ανθρώπου από την ενότητα τού ανθρώπου, ούτε στη γένεση ούτε στη φθορά. Τό ένα λοιπόν δέν είναι κάτι διαφορετικό, επέκεινα της ουσίας (ουδέν έτερον το έν παρά το όν).

Συνεχίζει ο Αριστοτέλης : Μεταφ Γ2,1003b, 32-33 : έτι δ`ή εκάστου ουσία έν εστίν ού κατά συμβεβηκός, ομοίως δε και όπερ όν τι (η ουσία κάθε πράγματος είναι μιά ενότης και όχι τυχαία μάλιστα, και μάλιστα με τον ίδιο τρόπο είναι και ένα όν).

Τό ένα λοιπόν είνα αυτή η ίδια η ουσία, δηλ το ένα αφομοιώνεται εξολοκλήρου στό όν.

Μεταφ.Γ2, 1004b,5-6... αυτά τα πράγματα, δηλ. ταυτότης και διαφορά, όμοιο και ανόμοιο κτλ. Ανήκουν στό Ένα καθότι Ένα και στο Είναι καθότι Είναι : Επεί ούν τού ενός ή έν, καί τού όντος ή όν ταύτα καθαυτά έστι πάθη.

Ένα πράγμα λοιπόν, επειδή ΕΙΝΑΙ, κατά συνέπειαν είναι ΕΝΑ. Ενώ ο Πλάτων έλεγε ακριβώς το αντίθετο : ένα πράγμα, επειδή είναι ΕΝΑ, κατά συνέπειαν ΕΙΝΑΙ.

Η ρίζα τής Μεταφυσικής ανατροπής τού συστήματος τού Πλάτωνος εκ μέρους τού Αριστοτέλη βρίσκεται στο Σοφιστή και μάλιστα στην πατροκτονία τού Παρμενίδη στην οποία ο Πλάτων βεβαιώνει ότι το μη-Όν έχει διαφορετικό νόημα από το τίποτα. Τό μή-Όν είναι διαφορετικό κάτι πού συνεπάγεται την δικαιολόγηση τής πολλαπλότητος τών όντων και τών συνεπειών τους. Έτσι λοιπόν ο ρεαλισμός τού Αριστοτέλη με τις επιβεβαιώσεις του πώς πολλαχώς λέγεται το Όν, όπως καί πολλαχώς λέγεται το μή-Όν προέρχεται από τον Σοφιστή.

Άς ξαναθυμηθούμε την θέση τού κ.Ζηζιούλα στο θέμα. ‘‘Η θεμελιώδης αρχή της κλασσικής οντολογίας ήταν η προσήλωσή της στην οντολογική προτεραιότητα της ενότητος, της αφαιρετικής καθολικότητας, έναντι της πολλαπλότητας, η οποία οδηγούσε σε μία μονιστική άποψη της πραγματικότητος.

Έτσι η ετερότητα, η συγκεκριμένη ύπαρξη, η υπόσταση ώς υπαρκτικό γεγονός δέν ήταν οντολογικά απόλυτη αλλά μάλλον έβρισκε την αυθεντικότητά της στην ενότητα του κόσμου ή της φύσεως, η οποία κατανοούνταν ώς το «αληθινώς είναι»’’.

Μάλλον διάβαζε την ιστορία τής φιλοσοφίας από κάποια εφημερίδα της εποχής του.

Ο πόλεμος εναντίον τής Μεταφυσικής ξεκίνησε από τον Λούθηρο σαν μιά προσπάθεια ‘‘αποελληνικοποιήσεως της θεολογίας’’. Σάν απελευθέρωση της θεολογίας από την Ελληνική φιλοσοφία. Αυτή η προσπάθεια συνεχίζεται μέχρι σήμερα με την επιστημονική θεολογία, με την απομυθοποίηση, με τον ιστορικισμό.

Το μανιφέστο της καταστροφής τού νού το έγραψε ο Λούθηρος στα 1520. ‘‘Στην Χριστιανική αριστοκρατία τού Γερμανικού έθνους’’ γράφει «Τί είναι σήμερα τα πανεπιστήμια; Δέν είναι τίποτε άλλο από ‘‘γυμνάσια τών εφήβων και της Ελληνικής δόξας’’ όπως την εποχή των Μακκαβαίων. Η συμβουλή μου πάνω στό θέμα είναι να καταργηθούν αμέσως τα βιβλία τού Αριστοτέλη: Μεταφυσική, Περί Ψυχής, τά Ηθικά, και τα φυσικά».

Γιατί όλη αυτή η απώθηση λοιπόν γιά τη φιλοσοφία; Γιατί δεν καταλαβαίνουμε εύκολα ότι η φιλοσοφία αφορά τον νού τού ανθρώπου, τουλάχιστον στην αρχαία της εκδοχή; Πώς είναι δυνατόν να αφήνουμε με τέτοια ευκολία την δυνατότητά μας να αποκτήσουμε καθαρό νού και να προτιμούμε το εγώ μας; Με ποιό εργαλείο θα κάνουμε τις διακρίσεις; Άς πάρουμε μιά τελευταία γεύση από την σοφία τού Αριστοτέλη : Οι γενικές κατηγορίες και η λογική πού ισχύει για το ΟΛΟΝ, δέν είναι ταυτόσημες με εκείνες πού ισχύουν γιά τα μέρη. Οι κατηγορίες και η λογική πού ισχύουν για τα μέρη δέν μπορούν να επεκταθούν και στο ΟΛΟΝ. Αυτή η επέκταση είναι ψευτο-Μεταφυσική ή κρυπτο-Μεταφυσική. (Κάτι πού εγκληματικά διαπράττει σήμερα γιά παράδειγμα η επιστημονική θεολογία, ο Ράμφος, ο Μέσκος και ο Ζηζιούλας ο οποίος απαιτεί από την Εκκλησία να απαντήσει στα υπαρξιακά προβλήματα τού συγχρόνου ανθρώπου). Διότι, λέει ο Αριστοτέλης δέν ισχύει και το αντίστροφο.Ούτε η λογική τού Όλου ισχύει και για τα μέρη.

Δυστυχώς μάς έπιασαν αδιάβαστους.

Αμέθυστος