Συνέχεια από Σάββατο, 30 Αυγούστου 2014
Τέλος, το τελευταίο κεφάλαιο ολοκληρώνεται με την ερώτηση: ποιό είναι το υπέρτατο Αγαθό; (1075 α 11-12). Και η απάντηση τού Αριστοτέλη είναι: το αγαθό μπορεί να είναι ή η τάξη του σύμπαντος, δηλαδή ένα εμμενές, ενυπάρχον αγαθό, ή η αιτία αυτής της τάξεως, δηλαδή το πρώτο κινητό ακίνητο, το οποίο είναι ένα ξεχωριστό αγαθό, δηλαδή υπερβατικό. Όπως σ'έναν στρατό, μπορούμε να υπολογίσουμε πολύ καλά τόσο την τάξη του στρατού, διότι καθιστά τον στρατό επαρκή, δυνατό και ισχυρό, όσο και τον στρατηγό, δηλαδή τον αρχηγό που κυβερνά τον στρατό. Μάλιστα δέ, λέει ο Αριστοτέλης, είναι πιό αγαθό, ο στρατηγός, παρά η τάξη, διότι ο στρατηγός είναι η αιτία της τάξεως, επομένως το υπέρτατο αγαθό είναι ξεχωριστό όπως ο στρατηγός, είναι δηλαδή το πρώτο κινούν ακίνητο (1075 α 14-15). Φυσικά και αυτή είναι μία μεταφορά, αλλά είναι μία μεταφορά η οποία κατευθύνεται γι'άλλη μιά φορά, πρός ένα ποιητικό αίτιο, παρά πρός ένα τελικό, διότι, ο στρατηγός δέν είναι το τέλος τού στρατού, είναι αυτός που τον οδηγεί, αυτός που τον διοικεί. Το τέλος του στρατού είναι να βαδίζει ή να μάχεται, να νικά στην μάχη, να νικά τον πόλεμο, δέν είναι ο στρατηγός.
ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ
Του Enrico Berti
Βιβλία Λ,Μ,Ν - XII (C.C.6-10),XIII,XIV.
Τέλος, το τελευταίο κεφάλαιο ολοκληρώνεται με την ερώτηση: ποιό είναι το υπέρτατο Αγαθό; (1075 α 11-12). Και η απάντηση τού Αριστοτέλη είναι: το αγαθό μπορεί να είναι ή η τάξη του σύμπαντος, δηλαδή ένα εμμενές, ενυπάρχον αγαθό, ή η αιτία αυτής της τάξεως, δηλαδή το πρώτο κινητό ακίνητο, το οποίο είναι ένα ξεχωριστό αγαθό, δηλαδή υπερβατικό. Όπως σ'έναν στρατό, μπορούμε να υπολογίσουμε πολύ καλά τόσο την τάξη του στρατού, διότι καθιστά τον στρατό επαρκή, δυνατό και ισχυρό, όσο και τον στρατηγό, δηλαδή τον αρχηγό που κυβερνά τον στρατό. Μάλιστα δέ, λέει ο Αριστοτέλης, είναι πιό αγαθό, ο στρατηγός, παρά η τάξη, διότι ο στρατηγός είναι η αιτία της τάξεως, επομένως το υπέρτατο αγαθό είναι ξεχωριστό όπως ο στρατηγός, είναι δηλαδή το πρώτο κινούν ακίνητο (1075 α 14-15). Φυσικά και αυτή είναι μία μεταφορά, αλλά είναι μία μεταφορά η οποία κατευθύνεται γι'άλλη μιά φορά, πρός ένα ποιητικό αίτιο, παρά πρός ένα τελικό, διότι, ο στρατηγός δέν είναι το τέλος τού στρατού, είναι αυτός που τον οδηγεί, αυτός που τον διοικεί. Το τέλος του στρατού είναι να βαδίζει ή να μάχεται, να νικά στην μάχη, να νικά τον πόλεμο, δέν είναι ο στρατηγός.
Έχουμε πεί πώς μετά το Λάμδα, υπάρχουν άλλα δύο βιβλία τα οποία οφείλουμε να παρουσιάσουμε. Διότι φτάνοντας σ'αυτό το σημείο, όλοι οι ερμηνευτές, εθνικοί, μουσουλμάνοι και Χριστιανοί, είπαν: αρκετά, εδώ η μεταφυσική τέλειωσε, οι τελευταίες λέξεις είναι ο στίχος του ομήρου που λέει: "Δέν είναι καλή η κυβέρνηση των πολλών, ένας μόνον να είναι ο κυβερνήτης" (1076 α 4). Τελεία και παύλα.
Αλλά εάν γυρίσουμε σελίδα θα βρούμε το βιβλίο Μί, το δέκατο τρίτο, το οποίο αρχίζει ώς εξής: "ποιά είναι η ουσία των αισθητών πραγμάτων το έχουμε ήδη πεί: κατ'αρχάς στην πραγματεία τής Φυσικής, μιλώντας για την ύλη και στην συνέχεια μιλώντας για την ουσία σαν ενέργεια-δηλαδή στα κεντρικά βιβλία της Μεταφυσικής. Έτσι λοιπόν, επειδή η δική μας έρευνα αφορά το πρόβλημα, εάν πέραν των αισθητών ουσιών υπάρχει ή όχι μία ακίνητη και αιώνια ουσία, και στην υπόθεση ότι υπάρχει, ποιά είναι η Φύση της, γι'αυτό πρέπει να εξετάσουμε πάνω απ'όλα αυτό που οι άλλοι φιλόσοφοι έχουν πεί σχετικά με το θέμα" (1076 α 8-13). Και όπως βλέπουμε η διαπραγμάτευση δέν έχει τελειώσει.
Έχουμε πεί πώς πρέπει να είναι μία ακίνητη ουσία, πρέπει να είναι δηλαδή σαν το κινητό ακίνητο, καθαρή ενέργεια, σκέψη της σκέψης, αλλ'όμως δέν μπορούμε να ξεχάσουμε τους λόγους των άλλων φιλοσόφων γύρω απο τις ακίνητες ουσίες, και αυτοί οι άλλοι φιλόσοφοι, φυσικά είναι οι Ακαδημαϊκοί! Πλάτων, Σπεύσιππος και Ξενοκράτης. Επομένως τα δύο τελευταία βιβλία είναι αφιερωμένα σε μία έκθεση και σε μία συζήτηση, μάλιστα δέ σε μία κριτική των φιλοσόφων της Ακαδημίας, κριτική που κάποιες στιγμές γίνεται πολύ σκληρή, διότι ο Αριστοτέλης φτάνει να πεί πώς αυτοί, μειώνοντας τις ιδέες σε αριθμούς, μεταμόρφωσαν την φιλοσοφία σε μαθηματικά. Και στην συνέχεια λέει πώς θέλουν να εξαρτήσουν το όλον απο το Ένα και την αόριστη Δυάδα, αλλά απο αυτά δέν είναι δυνατόν να προέλθει τίποτα, διότι αυτές οι δύο αρχές φαίνεται να κραυγάζουν σχεδόν, υποχρεωμένες να γεννήσουν τους αριθμούς (1091 α 6-12). Πρόκειται για εκφράσεις που δέν αποτελούν μέρος μίας φιλοσοφικής γλώσσας και φανερώνουν μία δυνατή συναισθηματική συμμετοχή.
Υπάρχει μία πολύ σκληρή κριτική κυρίως της θεωρίας των ιδεών. Και εδώ αξίζει τον κόπο να σταθούμε ένα λεπτό, διότι στο βιβλίο Μί, που είναι το 13ο, εξετάζεται κατά πρώτον η θεωρία σύμφωνα με την οποία οι ακίνητες ουσίες θα ήταν οι αριθμοί και τα μαθηματικά μεγέθη, αυτά που οι Έλληνες ονόμαζαν τα μαθηματικά, τα αντικείμενα των μαθηματικών. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη αυτά δέν είναι ουσίες, είναι ακίνητα, αλλά δέν είναι ουσίες. Είναι πλευρές, ιδιότητες των φυσικών ουσιών, δηλαδή των σωμάτων. Αυτή είναι η ιδιαιτερότης της φιλοσοφίας των μαθηματικών την οποία πρέσβευε ο Αριστοτέλης. Δέν άρεσε δέ σε κανέναν απο τους μαθηματικούς όλων των χρόνων. Στους μαθηματικούς άρεσε πάντοτε περισσότερο ο Πλάτων, διότι για τους μαθηματικούς οι αριθμοί είναι ξεχωριστές πραγματικότητες, κάτι που δέν μειώνεται στόν αισθητό κόσμο. Για τον Αριστοτέλη όμως όχι. Ο Αριθμός δέκα υπάρχει όταν υπάρχουν δέκα αντικείμενα, δέκα άνθρωποι ή δέκα άλογα, και εμείς μετρώντας τα λέμε: αυτοί ή αυτά είναι δέκα. Αυτός είναι για τον Αριστοτέλη ο αριθμός δέκα. Τα ίδια ισχύουν και για τα γεωμετρικά σχήματα. Δέν υπάρχει το τρίγωνο, δέν υπάρχει το τετράγωνο ή το καθαυτό τετράγωνο. Το ορθογώνιο είναι η μορφή αυτού του τραπεζιού, το όριο του τραπεζιού, του φυσικού σώματος. Αυτό είναι το σχήμα για τον Αριστοτέλη δέν είναι μία ουσία, είναι μία ιδιότητα και υπεισέρχεται στην κατηγορία της ποσότητος. Και μ'αυτό εκμηδενίζει με τον τρόπο του, ή πιστεύει πώς εκμηδενίζει τις θέσεις όσων ταυτίζουν τις ακίνητες πραγματικότητες με τους αριθμούς, με τα αντικείμενα των μαθηματικών.
Στην συνέχεια ο Αριστοτέλης ξαναπαίρνει στα χέρια του την θεωρία των πλατωνικών ιδεών, την οποία είχε εκθέσει και είχε κρίνει στο βιβλίο Άλφα. Το πιό περίεργο όμως είναι πώς στο βιβλίο Μί, στο 13ο, επαναλαμβάνει λέξη πρός λέξη, τις ίδιες κριτικές που είχε κάνει στο βιβλίο Άλφα, έτσι ώστε κάποιοι είπαν πώς είμαστε μπροστά σε ένα αντίγραφο. Γιατί πώς είναι δυνατόν να λέει δύο φορές τα ίδια πράγματα με τις ίδιες λέξεις; Υπάρχει μία μόνον διαφορά: στο βιβλίο Άλφα, μιλώντας γι'αυτούς που υποστηρίζουν την θεωρία των ιδεών, ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο και λέει "εμείς", εμείς δηλαδή οι υποστηρικτές των ιδεών (990 b9,990 b 11,b-16, b 23, 991 b 7), ενώ στο βιβλίο Μί, στο 13ο, η ανάπτυξη είναι ίδια, όλες οι άλλες λέξεις είναι ίδιες, και η μοναδική αλλαγή είναι πώς στην θέση του πρώτου πληθυντικού προσώπου, βρίσκουμε το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο. Δέν λέει πλέον "εμείς" υποστηρίζουμε τις ιδέες, αλλά λέει "αυτοί" υποστηρίζουν τις ιδέες, "αυτοί" μιλούν για ιδέες (1079 α 5, 1079 α 7, α 12,α 20, 1080 α 6).
Εδώ ο Werner Jaeger πίστεψε πώς βρήκε την απόδειξη πώς τα δύο βιβλία ανήκουν σε διαφορετικές εποχές: το Άλφα είχε γραφτεί όταν ο Αριστοτέλης εθεωρείτο ακόμη μέλος της Πλατωνικής Ακαδημίας και έλεγε "εμείς", εννοώντας εμείς οι Πλατωνικοί, συμπεριλαμβάνοντας τον εαυτό του ανάμεσα στους Πλατωνικούς. Ενώ το Μί γράφτηκε όταν πλέον είχε φύγει, είχε ιδρύσει την δική του σχολή και είχε αντιταχθεί στην Ακαδημία. Κατ'εμέ υπάρχει μία καλή δόση αληθοφάνειας σ'αυτή την ερμηνεία, διότι δέν είναι λογικό να πούμε ότι ο Αριστοτέλης έγραφε όλα τα βιβλία τής Μεταφυσικής την ίδια μέρα, μάλλον θα τα έγραψε σε διαφορετικές στιγμές, επειδή χρειάζονται χρόνια για να γραφούν αυτά τα πράγματα, και επομένως μπορούν να υπάρχουν βιβλία που ανήκουν σε διαφορετικές εποχές. Οπωσδήποτε είναι εντυπωσιακή αυτή η παρατήρηση, απο το ένα μέρος η σύμπτωση ακόμη και των λέξεων και απο το άλλο αυτή η σταθερή διόρθωση, η οποία συναντάται σε τρείς ή τέσσερις στιγμές, στην θέση του πρώτου προσώπου, η εισαγωγή του τρίτου.
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου