Συνέχεια από Παρασκευή 8 Απριλίου 2022
Analogia Entis (Η αναλογία τού Οντος)
Του Erich Przywara.
3. Το πρώτο ενδογενές θέμα: η δομή των δυνατών θεολογικών ρευμάτων αρχής!
Με την συναίνεση που προσέφερε η σύνοδος στον Πιερ Λομπάρντο
ενάντια στον Ιωακείμ και κατά συνέπειαν με την αντιπαράθεση σε μία αχώριστη
τριαδική ενότητα, την απόσταση ανάμεσα στον δημιουργό και την δημιουργία,
φανερώνεται η δομική αρχή των δυνατών θεολογικών θεμάτων. Αυτή η δομική αρχή
εξαρτάται από την καθαυτή ολοκληρωμένη διατύπωση της αναλογίας. Εκκινεί από
τους λόγους τής αποκαλύψεως στην οποία βρίσκει έκφραση και στον πυρήνα της και
στην αποκορύφωσή της, το μυστήριο τής "υπερφυσικής μετοχής στην θεία φύση",
όπως επίσης και η ενσάρκωση και η υπερφυσική λύτρωση, στην σημασία τής
τριαδικής ενότητος, "ίνα ώσιν εν καθώς ημείς εν εσμέν"(Ιωαν. 17, 22).
Υπογραμμίζει εξάλλου ότι σε αυτό το διπλό υπερφυσικό μυστήριο η φυσική σχέση
ανάμεσα στον "δημιουργό" και το "δημιούργημα" όχι μόνον δεν
αφαιρείται αλλά παραμένει σαν όρος παραβολής "διότι δεν είναι δυνατόν...
τέτοιος ώστε να μην πρέπει". Η διατύπωση της αναλογίας περιλαμβάνει
λοιπόν τα τρία στοιχεία που συνιστούν την μοναδική και συγκεκριμένη τάξη της
σωτηρίας: την φυσική κτιστότητα, την υπερφυσική μετοχή στην θεία φύση, την
υπερφυσική λύτρωση! Ο όρος "χάρις" ο οποίος
χρησιμοποιείται σαν συνώνυμο της "λυτρώσεως", έχει μία
λειτουργία κεντρική στην γλώσσα της Γραφής. Συλλαμβάνει στην αληθινά συμπαγή
του μορφή, δηλαδή σε σχέση με την αντιπαράθεση ανάμεσα στο προπατορικό αμάρτημα
και την λύτρωση, εκείνο που είναι ακριβώς ο μοναδικός νόμος τής σωτηρίας. Η
γλώσσα των Ελλήνων πατέρων θεωρεί αυτή την "χάρι" το
δεδομένο τού περιεχομένου που το διακρίνει από μια γενική έννοια τής
"αναδίπλωσης της ελεημοσύνης, του ελέους, του θεού": η χάρις τής
"μετοχής στην θεία φύση" η οποία χάθηκε με το προπατορικό αμάρτημα
και ελεύθερα και ελεήμονα επαναπροσφερόμενη στην λύτρωση, κατανοημένη σαν
"μετοχή του θεού στην ανθρώπινη φύση". Στην γλώσσα τής πρόσφατης
θεολογίας, τέλος, αυτή η χάρις ονομάζεται κατά συνέπειαν
"υπερφύσις". Από αυτή την ιστορικό-εννοιολογική εξέλιξη μπορούμε να
συμπεράνουμε μια θεματική δομή: "χάρις" και "υπερφυσική
πραγματικότης" δείχνουν ακριβώς την τυπική πλευρά του μοναδικού νόμου της
σωτηρίας, ενώ "μετοχή στην θεία φύση" και λύτρωσις σαν "μετοχή
στην ανθρώπινη φύση" δείχνουν την πλευρά του περιεχομένου. Η έννοια της
θεϊκής χάριτος δείχνει με την γενική και τυπική σημασία την ελεύθερη κίνηση, την
στροφή του θεού προς το δημιούργημά του, δηλαδή αυτό που σε μία καθαρά φυσική
τάξη λέγεται "βοήθεια του θεού", ενώ σε μία υπερφυσική τάξη δεν είναι
άλλο παρά "ο θεός σαν χάρις": δείχνει δηλαδή πως εδώ δεν επαληθεύεται
μόνον ένα γενικό πλησίασμα του θεού προς το δημιούργημά του, αλλά ότι ο
ίδιος ο θεός "είναι" χάρις και επομένως δίνεται μια
"μετοχή της φύσεως" ανάμεσα στον θεό και το δημιούργημα, πέρα από
κάθε απαίτηση, κάθε αίτημα, από κάθε προσμονή εξαρτώμενη από την
"φύση" του κτίσματος, μια μετοχή που γι' αυτόν τον λόγο είναι
"υπερ-φυσική". Αυτή η πραγματικότης η τυπικά υπερφυσική, αυτή η
μετοχή φύσεως ανάμεσα στον θεό και το πλάσμα συγκεκριμενοποιείται από την
άποψη του περιεχομένου στην μοναδική τάξη της σωτηρίας, προσλαμβάνοντας την
πλευρά της μετοχής του δημιουργήματος στον θεό μέσω της "μετοχής του θεού
στην ανθρώπινη φύση" στην λύτρωση! Στην οπτική αυτού του περιεχομένου
καθένας από τους δύο τυπικούς όρους (χάρις και υπερ-φυσική πραγματικότης)
δέχεται πληρότητα από ένα εκ των συστατικών στοιχείων του περιεχομένου. Ιδιαιτέρως,
η "υπερφυσική πραγματικότης" πληρούται από την "μετοχή στην θεία
φύση" (γι' αυτό στην σύγχρονη συνάντηση της θεολογίας με τους Έλληνες
πατέρες χρησιμοποιήθηκε και σαν συνώνυμο της "θεώσεως"), διότι είναι
στην "μετοχή (του κτίσματος) στην θεία φύση" που συναντιέται η
ιδιαίτερη μορφή τού "πάνω, του υπέρ" σε σχέση με την κτιστή φύση. Η
"χάρις" πληρούται όμως από την λύτρωση, δηλαδή από την "μετοχή
του θεού στην ανθρώπινη φύση" (και γι' αυτό στις Γραφές χρησιμοποιείται
και σαν συνώνυμο της λυτρώσεως), διότι η μορφή που φανερώνει πιο καθαρά την
στροφή του θεού στο πλάσμα είναι η "μετοχή μέσω της καθόδου (του
θεού)", και η ακραία μορφή τής διαστάσεως τής χάριτος υπονοούμενη σε μια
στάση ελευθέρου ελέους είναι η λύτρωση μέσω της εξιλέωσης της δικής μας θέσης
εκ μέρους του θεού.
[Αυτός ο άνθρωπος νομίζει ότι θεολογεί: Κύριε ελέησον].
Αυτά τα συστατικά στοιχεία εμφανίζονται σύμφωνα με μία συγκεκριμένη δομή: σε τρεις ερμηνευτικές θέσεις, από τις οποίες απορρέουν οι τυπικές αρχές των τριών θεολογικών εν δυνάμει θεμάτων, (διότι εάν είναι αλήθεια ότι κάθε μία από αυτές τις θεματικές αγκαλιάζει και τα τρία αναφερθέντα συστατικά στοιχεία, αυτά τα τελευταία συγκεντρώνονται κάθε φορά σε σχέση με κάποιο από αυτά, το οποίο παριστά την τυπική αρχή για τα άλλα). Σχετικά με το θέμα, αυτές οι τυπικές αρχές είναι πρώτα απ' όλα οντικές αρχές οι οποίες αφορούν το Είναι (στην ουσία τής αντικειμενικής τάξεως η οποία ενυπάρχει πράγματι ανάμεσα στον θεό και τον άνθρωπο). Σχετικά με την χρονική διάσταση, αυτές φανερώνονται πάνω απ' όλα (καθότι το Είναι υπάρχει στην βιωμένη συνείδηση) σαν αρχές κατεύθυνσης πρακτικής τάξεως (στο συνειδητοποιημένο βίωμα της θρησκευτικής ζωής) και διακρίνονται τέλος σαν αρχές μιας μεθόδου θεωρητικού χαρακτήρος (στον αντικατοπτρισμό της συνειδήσεως του θεολογικού δόγματος).
(Συνεχίζεται)
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου